ANARCHIZM (gr. anarchia - bezrząd)

Twórcy: Michał Bakunin, Pierre Proudhon, Piotr Kropotkin, Georges Sorel.

Jest to skrajnie lewicowy ruch polityczny, który ukształtował się w XIX w. Uznaje, że największym zagrożeniem dla człowieka jest państwo. Podstawowym celem jest walka z państwem aż do jego całkowitego zniszczenia, obalenie władzy i zniesienie własności prywatnej. Dążono do absolutnej wolności jednostki, pozbawionej przymusu i ograniczeń zewnętrznych. Główne nurty to:

• anarchoindywidualizm - odrzuca państwo, dopuszcza drobną własnośc prywatną,

• anarchokolektywizm - likwidacja państwa, dobrowolne zrzeszanie się jednostek w kolektywy (autonomiczne wspólnoty),

• anarchokomunizm - obalenie państwa w wyniku rewolucji, wspólna własność środków produkcji, brak skodyfikowanego prawa, samopomoc wolnych stowarzyszeń,

• anarchosyndykalizm - NIE odrzuca władzy, stworzenie syndykatów robotniczych, współpracujących ze sobą na polu gospodarczym, strajk powszechny.

Po II WŚ powstał neoanarchizm. W latach 90. wykształcił się antyglobalizm. Antyglobaliści protestują przeciwko zastępowaniu tradycyjnej kultury produktami kultury masowej, walczą z dyktaturą ponadnarodowych organizacji i korporacji oraz pogłębianiem nierówności społecznych i wyprzedaży majątku narodowego obcym kapitałom.

Współcześnie działają: Londyńska Federacja Anarchistów, Międzynarodówka Sytuacjonistów, ATTAC, Grupa Anty-G8, Federacja Anarchistyczna, Polskie Stowarzyszenie ATTAC.

FEMINIZM (łac. femina - kobieta)

Ruch głoszący konieczność wyzwolenia kobiet lub teoria precyzująca miejsce i rolę kobiety w świecie. Ukształtował się w latach 60. XX wieku w USA skąd rozprzestrzenił się do innych wysoko rozwiniętych krajów. Kierunki::

• ruch emancypacyjny - pierwsza faza rozwoju feminizmu, żądanie zrównania kobiet w prawach z mężczyznami. Odmiana emancypantek były sufrażystki (ang. suffrage - prawo do głosowania), które domagały się pełni praw politycznych i obywatelskich, równego z mężczyznami prawa wyborczego. Organizowały manifestacje, strajki,

• ruch wyzwolenia kobiet - druga faza rozwoju feminizmu, radykalne hasła, koncentruje się na psychologicznych, seksualnych i ekonomicznych aspektach życia kobiet, czasami nawołuje do walki płci,

• ekofeminizm,

• anarchofeminizm.

PACYFIZM

Idee pacyfistyczne pojawiły się już w starożytnej Grecji i Rzymie, jednak ruch społeczny wykształtował się w XIX wieku. W czasie II WŚ nastąpiła przerwa w działalności pacyfistów. Powstał gandyzm stworzony przez Mahatmę Ghandiego. Głosił wyrzeczenie się przemocy w każdej sytuacji.

Pacyfizm domaga się ustanowienia trwałego pokoju między narodami, potępia wojnę i przemoc, jako zjawiska niesprawiedliwe i niezgodne z natura człowieka. Wszystkie konflikty powinny być rozwiązywane zgodnie z prawem międzynarodowym, bez użycia siły zbrojnej. Potępiana jest zarówno wojna agresywna, obronna, jak i narodowowyzwoleńcza. Zwalczane są doktryny, które dopuszczają do wojny bądź ją propagują, to jest militaryzm, terroryzm, nacjonalizm, ksenofobia, rasizm, faszyzm, imperializm. Wysuwane są hasła internacjonalizmu, kosmopolityzmu, humanitaryzmu. Formy dzisiejszego pacyfizmu:

• absolutny - domaga się bezwzględnego i powszechnego rozbrojenia i wyrzeczenia wszelkich form przemocy,

• atomowy - przeciwstawia się zbrojeniom nuklearnym i wojnie z użyciem broni masowego rażenia,

• polityczny - odrzuca koncepcje wojny jako środka polityki zagranicznej.

EKOLOGIZM

Za podstawowy problem świata uważa degradację środowiska naturalnego, a za zadanie człowieka uznaje ochronę środowiska. W latach 70. i 80. powstały partie polityczne opracowujące strategię odbudowy zniszczonego środowiska.

• Zieloni - niemiecka partia, liderem jest Joschka Fischer. Żąda ona ograniczenia konsumpcji produktów zwierzęcych i zmiany świadomości społeczeństwa w kwestiach ekologii,

• Greenpeace - domaga się ochrony czystości mórz oceanów, opiekuje się ginącymi morskimi zwierzętami i rybami.