PN2 25 I 2009
Ruchy Społeczne dr Małgorzata Alberska
(„Socjologia lektury” red. Piotr Sztompka)
Znaczenie Ruchów Społecznych
Ruchy społeczne zajmują spora część przestrzeni społecznej, stąd zasadne jest branie ich wpływu i znaczenia także na sferę życia politycznego czy inne sfery życia społecznego.
Ruchy społeczne pokazują przestrzenie konfliktów społecznych, prezentują antagonistyczne grupy społeczne walczące o swoje interesy. W starych ruchach społecznych powstały mechanizmy i instytucje umożliwiające zaspokajanie potrzeb politycznych i ekonomicznych w społeczeństwie. Prawo do zrzeszania się, manifestacji, wolności słowa, druku, wolności zgromadzeń i organizowania się – to w dużej mierze sukces wpływu starych ruchów społecznych, które zmieniły w ten sposób także system polityczny i normatywny (prawa).
Budowanie instytucji demokratycznych jako reprezentantów interesów określonych grup społecznych. W tym także wolność tworzenia własnych organizacji politycznych. Przyczyniły się w ten sposób to przekształcenia systemów politycznych w bardziej demokratyczne struktury, zabierając glos w imieniu kolejnych grup społecznych. Powstała droga parlamentarna do zgłaszania postulatów i wniosków społecznych.
Zaspokojone w ten sposób potrzeby społeczne stały się tak oczywiste, ze przestały być współcześnie traktowane jako wielkie wartości.
Nowe ruchy społeczne zgłaszają nowe postulaty. Maja one charakter bardziej ogólnoludzki, w związku z pojawieniem się problemów realnych i pojawieniem się potrzeb ogólnoludzkich wyższego rzędu (podstawowe zaspokoiły działania starych ruchów społecznych).
Nowe ruchy społeczne maja często charakter antysystemowy, bo podważają zasady działania obowiązującego systemu. Z tego punktu widzenia nowe ruchy społeczne pełnią formę krytyczna i korekcyjną. Są traktowane jako pewna alternatywa dla celów realizowanych dotychczas. Odzwierciedlają pola konfliktów oraz stymulują nowe konflikty.
Ulicka wyróżnia dwie funkcje Ruchów społecznych:
krytyczno-edukacyjną
- występowanie w obronie i reprezentowanie interesów poszczególnych grup społecznych w danej rzeczywistości. Funkcja krytyczna realizuje się poprzez podważanie ustalonych wzorców, wskazywanie nowych dróg realizacji interesów.
Edukacja, to prezentowanie w szerszym gremium nieznanych wcześniej problemów społecznych. Edukują poprzez samo swoje działanie, pokazując, że dany problem jest w danej grupie społecznej niezauważalny. (np. ruchy ekologiczne, alterglobalistyczne)
korekcyjną - poprzez zaangażowanie ludzi, działalność zmuszającą do zmiany istniejącego systemu prawnego w określonym zakresie. Dążenie do zmian danych struktur, określenie sfer odpowiedzialności i terenów działań. Ruchy społeczne wskazują, że miedzy sferami publiczna i prywatną jest trzecia sfera społeczna danych grup interesów.
Teoria logiki dodanej (Johna Smeisera):
system polityczny (jakiś wykres)
1) poziom zachowań jednostkowych
2)poziom norm
3) poziom wartości
Postawione przez RS postulaty wymuszają na systemie jakieś odniesienie się do nich. Po wyjściu z systemu następuje reakcja zwrotna i ruch społeczny musi odnieść się do reakcji systemu (albo RS zrealizował swoje postulaty i może ulec rozwiązaniu lub zmodyfikować swoje cele, albo znaleźć nowe metody ich realizacji wymuszające na systemie ich zastosowanie).
Ruch jako podmiot zmiany strukturalnej – próbuje dokonać pewnych zmian w zewnętrznych strukturach społeczeństwa. Ruch może być tutaj potencjałem zakłócającym (destrukcyjnym) lub potencjałem twórczym (konstrukcyjnym). Aby dokonać zmiany musi załamać się struktura, a przynajmniej musi dojść do jej znaczącego osłabienia. Musi to doprowadzić do zmodyfikowania istniejącej, lub utworzenia nowej struktury społecznej. Istotnym elementem zmiany jest analiza jej kosztów społecznych. /rewolucja – destrukcja zwykle dynamiczna i brutalna z wysokimi kosztami społecznymi rozbijając struktury; ruchy narodowo wyzwoleńcze – rozbicie starego systemu i budowanie nowych struktur państwowych, przełamanie różnic kulturalnych zunifikowanie norm prawnych itp./
Ruch jako mediator zmiany społecznej – struktura pierwotna(Ideał normy prawne, potencjał organizacyjny i możliwości.) – ruch społeczny /pośrednik/ (ruch społeczny nie jest już twórcą zmian jej motorem, a formą pośrednią miedzy tym co jest, a tym co będzie, jest przekaźnikiem idei i wartości)– zmodyfikowana struktura.
Ruch jako współdeterminowany przez własne rezultaty /pośrednie sprężenie zwrotne/ – nie należy zmiany rozpatrywać tylko ze względu na otoczenie społeczne i istniejąca strukturę. Ma także wpływ na sam ruch społeczny i jego dalszą działalność. Kształtuje się on bowiem ze względu na otoczenie i rzeczywistość w której działa. Jego zmiana ma też wpływ na rzeczywistość i otoczenie. Osiągniecie zmian, bądź ich nie osiągniecie zawsze wpływa na los i karierę ruchu społecznego. Np. sukces wzmaga mobilizację i rekrutacje wtórną /solidarność w pierwszych fazach działania/, porażka skutkuje odpływem członków, sympatyków, środków i poparcia /schyłek samoobrony/.
Toureine - mamy do czynienia z różnorodnymi konfliktami w świecie i nie można ich sprowadzić do jednego ruchu społecznego. Ruchów społecznych jest wiele, mają różne cele, różne metody działania tak jak i różnych członków. Sektor ruchów społecznych.
Ruch społeczny w interakcji z kontekstem strukturalnym – struktura pierwotna – sektor ruchów społecznych (nie jest to jeden samotny ruch, ale grupa współdziałających w sektorze ruchów) Zmodyfikowana struktura społeczna.