Wykład 2, 19 października 2010

Dyscypliny zajmujące się ruchami społecznymi: psychologia społeczna, politologia, antropologia kultury, socjologia ruchów społecznych, socjologia zmiany społecznej, socjologia polityki, socjologia struktur społecznych, socjologia organizacji, socjologia miasta itp.

Definiowanie ruchów społecznych:

1. Luźno zorganizowane zbiorowości działające wspólnie w sposób niezinstytucjonalizowany, aby wprowadzić zmianę społeczną.

2. Zogniskowane, skoordynowane wysiłki ludzi mających wspólny interes w dokonaniu zmiany społecznej, którzy uciekają się do niekonwencjonalnych środków w drodze do osiągnięcia celów.

3. Zbiorowe wystąpienie w stosunku do władzy, elit, innych grup i wzorów kulturowych oparte na wspólnych celach, społecznej solidarności oraz zbiorowej tożsamości mające charakter trwałego działania zbiorowego.

4. Konsekwentne, jawne wysuwanie jasno sformułowanych żądań pod adresem władzy w imieniu całej pokrzywdzonej części społeczeństwa.

5. Szczególny typ zachowania zbiorowego, które od innych zachowań zbiorowych (tłum, zamieszki, panika) różni się większym stopniem zorganizowania, bardziej trwałymi strukturami, uregulowanymi i zrutynizowanymi funkcjami uczestników ruchu, zorientowanymi na kształtowanie solidarności wewnątrzgrupowej i dostarczaniem bezpośrednich korzyści z uczestnictwa w ruchu.

6. Interakcje jednostek o charakterze wspólnotowym, o aktywnym stosunku do zmiany społecznej.

A. Touraine: Ruchy społeczne to szczególny rodzaj konfliktu społecznego

Wykład 3, 16 listopada 2010

Teoria mobilizacji zasobów

Cel: poznanie jak organizacja ruchów społecznych mobilizuje swoje zasoby, rutynizuje działania, instytucjonalizuję się, by zrealizować swoje cele.

Warunkiem zaistnienia procesu mobilizacji jest dostarczenie przez ruch społeczny szczątkowej formy organizacji.

Agregacja zasobów - podstawowy proces, dzięki któremu ruchy społeczne mogą angażować się w konflikt.

J. Freeman podzielił zasoby na namacalne i nienamacalne, np.: środki finansowe, członków, organizacje, idee, poparcie społeczne, dostęp do mediów, dostęp do instytucji, czas, przestrzeń i okoliczności, w których działa ruch społeczny.

Ruch społeczny jako działanie racjonalne, analiza kosztów i zysków związanych z przystąpieniem.

Organizacja ruchów społecznych jest podstawowym zasobem, decyduje o skuteczności działania, mobilizacji zachowań.

Ważnym czynnikiem rozwoju ruchów społecznych są szanse rozwoju.

Koncepcje:

1. Koncepcja struktury możliwości politycznych - relacje ruchów społecznych z otoczeniem instytucjonalno-prawnym.

2. Koncepcja cykli protestów S. Tarrowa - ukazuje naturę protestów społecznych jako formy wyrażania ruchu społecznego. Mają naturę cykliczną i działają na zasadzie fali - natężenie protestu wzrasta i opada.

Teoria nowych ruchów społecznych

Nowe ruchy społeczne to ruchy powstałe na fali młodzieżowych demonstracji lat 60. XX w., przede wszystkim ekologicznych, feministycznych, pacyfistycznych, antynuklearnych oraz ruchów mniejszości seksualnych i ruchów działających na rzecz praw człowieka. Określa się je jako nowe dla odróżnienia od starych ruchów socjalistycznych i komunistycznych. Od lat 80. często znajdują polityczną reprezentację w partiach Zielonych i włączają się w działania ruchu alterglobalistycznego.

Typy analizy:

1. Poprzez odniesienie do typu idealnego

2. Poprzez odniesienie do charakterystycznych, konkretnych przykładów nowych ruchów społecznych.

Claus Offe: zmiany/przełomy cywilizacyjne prowadzą do wyłaniania się nowych ruchów społecznych. Upadek starego porządku społecznego, politycznego, ekonomicznego, którego sedno tkwiło w konsensusie liberalno-demokratycznym (państwo dobrobytu, gospodarka rynkowa, demokracja polityczna).

Wykład 4, 30 listopad 2010

Zmiana społeczna i ruchy społeczne

Ruchy społeczne w latach 60. - związane z walką o prawa obywatelskie, protesty studenckie we Francji, Niemczech i Wielkiej Brytanii.

Teoria mobilizacji zasobów powstała dopiero w latach 70.

Poszukiwanie związków pomiędzy zmianami strukturalnymi a przekształceniami wzoru konfliktu społecznego - pytanie: czy ruchy społeczne można traktować jako przejaw konfliktu?

Każde społeczeństwo w każdym momencie charakteryzuje konflikt (niekoniecznie destrukcyjny).

Konflikt - wcześniej na linii kapitał-praca, później: sfera prywatna-sfera publiczna (społeczeństwa ponowoczesne), wpływ na to jakie mamy ruchy społeczne, jakie są ich cele i działanie.

Cztery główne wątki badań ruchów społecznych:

1. Jaki jest wymiar kulturowy w konflikcie społecznym?

2. Jak to się dzieje, że konflikty społeczne wyłaniają działania zbiorowe?

3. W jaki sposób interesy konkretnych grup społecznych oraz wartości i idee przekształcają się w działanie zbiorowe? Jak kształtują się sfery relacji ruchów społecznych z innymi instytucjami oraz kwestia symboliczna w ruchach społecznych?

4. Jakie znaczenie mają konteksty polityczny, społeczny, kulturowy?

Jedną z głównych cech ruchów społecznych jest to, że są nośnikami zmian społecznej.

Dopiero w latach 70. zoperacjonalizowano definicję ruchu społecznego.

Co sprawia, że RS działają, a działanie zbiorowe jest możliwe?

Opracowanie kategorii pojęciowych:

1. nurt jakościowy - rozpoznanie ruchu społecznego od środka

2. nurt ilościowy - bazujący na obserwacji działalności ruchów społecznych, np. protestów (analiza prasy)

Problem: Co decyduje o tym w jakim stopniu ruchy społeczne są aktywne?

Teoria procesu politycznego -działanie zbiorowe jest racjonalne, odbywa się w warunkach politycznych, które maja znaczenie, zwrócenie uwagi na relacje ruchów społecznych z innymi instytucjami np. partiami.

Zainteresowanie ruchami społecznymi było związane z zainteresowaniem zmianami społecznymi.

W czasach teorii funkcjonalnej (do lat 70.) nie dostrzegano roli zmian społecznych (konserwatywna wizja społeczeństwa).

Pod koniec XIX w. i w całym XX w. mieliśmy do czynienia z przyspieszeniem tempa rozwoju zmian społecznych (zwłaszcza po II wojnie światowe). Kluczową rolę w procesach zmian społecznych odgrywały podmioty zbiorowe, a wśród nich ruchy społeczne. Było to związane z wizją społeczeństwa (odmienną od tej, która obowiązywała do lat 70.). Powstała wizja społeczeństwa dynamicznego.

Zmiana społeczna - różnica miedzy stanami systemu w różnych momentach czasu, może dotyczyć:

1. struktury systemu (struktury relacji dotyczącej norm prawnych w ramach zmian struktury, zmiany interesów, zmiany idei)

2. zmiany funkcji instytucji systemu

3. zmiany granic systemu

4. zmiany otocznia systemu

Proces społeczny - sekwencje powiązanych ze sobą przyczynowo-skutkowych zmian społecznych.

Podział ze względu na skutki:

1. Proces reprodukcji prostej - odtwarzanie systemu, zmiany reprodukcyjne zachodzące w systemie, system pozostaje taki sam

2. Proces reprodukcji rozszerzonej - zmiany ilościowe, brak zmian jakościowych np. zmiana liczby członków systemu

3. Transformacja - zmiany ilościowe i jakościowe, zmiana całego systemu społecznego, działanie ruchów społecznych często prowadzi do transformacji

Teoria zmiany społecznej jest szerszym kontekstem dla teorii ruchów społecznych.

1. Teorie klasyczne:

1. Ewolucjonizm (Spencer)

- uniwersalizm - zmiana dotycząca wszystkich ludzi

- finalizm - zmiana ma charakter kierunkowy, dąży do realizacji konkretnego celu

- fatalizm - brak możliwości wpływania na proces zmian przez ludzi

- uniformizm - jednakowy charakter zmian

2. Materializm historyczny (Marks)

- rozwój środków produkcji jest motorem zmian

- relacja miedzy formacją społeczno-ekonomiczną a naturą

- zmiana stosunków produkcji

Środki produkcji i stosunek produkcji tworzą bazę. Zmiany w obrębie bazy powodują zmiany w obrębie nadbudowy (w sferze świadomości).

3. Teorie cykliczne - nie można mówić o postępie

2. W latach 90. odrzucono ten sposób myślenia, zwrócono uwagę na podmiotowość społeczeństwa.

1. Teoria podmiotowości (Giddens)

Społeczeństwo jest dynamiczne, ma charakter procesualny, zmiany mają charakter endogenny (społeczeństwo samo się przekształca), motorem zmian jest społeczeństwo (jednostek i zbiorowości, w tym ruchów społecznych). Kierunki zmian są zawsze przedmiotem negocjacji, dyskusji, sporów i walk. Każde działanie odbywa się w kontekście struktur społecznych. Działania społeczne są determinowane przez struktury społeczne, a struktury przez działania.

2. Teoria stawania się społeczeństwa

Również podmioty i struktury mają swoje ukryte potencjały, które są w pewnych okolicznościach (okresach mobilizacji) uaktywniane.

Praxis - sfera pośrednia, prawdziwe społeczeństwo, ukryta podmiotowość

Gdy struktury funkcjonują, a jednostki działają, zaczyna się społeczeństwo.

Kryterium oceny: wzrost opanowania natury przez człowieka (rozwój materialny) oraz wzrost świadomości społecznej. Jednostki zyskują większą autonomię, następuje wzrost kontroli nad własnym losem (emancypacja podmiotowości społeczeństwa).

Ruchy społeczne są wyrazem postępu społeczeństwa.

---