Opieka i wychowanie

Opieka i wychowanie

w klasach I - III

w klasach I - III

Opieka i wychowanie

Opieka i wychowanie

w klasach I - III

w klasach I - III

Definicja opieki

Opieka

– jak to wynika z

przyjętej definicji tego pojęcia

– jest działalnością

dokonującą się w ramach

specyficznego układu, jaki

tworzą opiekun i podopieczny

– stosunku opiekuńczego,

który poprzez swe cechy i

właściwości określa istotnie

jej przebieg i efekty. Inaczej

mówiąc, opieka przejawia się

i wyraża w określonym

stosunku opiekuńczym, poza

obrębem którego nie może

się ona – jako proces ciągły –

urzeczywistniać.

Definicja wychowania

Wychowanie

to jedna z form działalności

społecznej; na działalność wychowawczą składa

się wiele zabiegów i procesów, mających na

celu wpływanie na fizyczny, umysłowy i

moralny rozwój młodych pokoleń,

przekazywanie im doświadczeń społeczeństwa

zarówno z zakresu wytwórczości jak i dorobku

kulturowego, przygotowywanie do twórczego

rozwoju tego dorobku, a tym samym

zapewnienie ciągłości życia społecznego

między pokoleniami.

Wychowanie

jako proces –

zgodnie z większością

definicji utożsamiane jest z

oddziaływaniem na

psychikę i zachowanie

człowieka, przy czym przez

oddziaływanie rozumie się

szczególnie wywieranie

wpływu na zmiany czy

przeobrażenia w

osobowości i zachowaniu,

zwłaszcza opinii i przekonań

o otaczającym świecie oraz

postaw wobec ludzi,

samych siebie i wartości.

• Wychowanie - to całość zamierzonych oddziaływań

środowiska społecznego, przyrodniczego na jednostkę,

trwające całe życie. W zakres pojęcia wchodzi:

• wychowanie naturalne pod wpływem środowiska w

którym jednostka funkcjonuje – rodzina, kontakty

społeczne, obyczaje, religia

• wychowanie instytucjonalne – celowe, planowe

oddziaływanie instytucji wychowujących takich jak:

przedszkola, szkoły, internaty, domy dziecka

• samowychowanie

• Oddziaływanie to ma wpływ na stosunek jednostki do

otaczającego świata, kształtowanie się systemu

wartości, norm, celu życia.

• Podział definicji wychowania na 4

grupy:

- prakseologiczną – oddziaływań wychowawców
- ewolucyjną – procesu rozwojowego jednostki
- sytuacyjną – bodźców środowiska

wychowawczego

- adaptacyjną – dotyczącą skutków i wytworów

wychowania

• Cechy wychowania:

- złożoność
- intencjonalność
- interakcyjność
- relatywność
- długotrwałość

• Jedną z wartości uniwersalnych i

ponadczasowych jako naczelnych
celów wychowania jest altruizm –
czyli bezinteresowna troska o
dobro innych ludzi.

Swoiste cechy opieki w

porównaniu z

wychowaniem

Opieka jest działalnością jak najbardziej pierwotną w

stosunku do wychowania, tak w filogenetycznym, jak i

ontogenetycznym rozwoju człowieka. Wobec tego

występowała samoistnie przed pojawieniem, się

wychowania w przeszłości historycznej gatunku

ludzkiego i występuje w pierwszym okresie

niemowlęctwa w rozwoju każdej jednostki ludzkiej.

Pierwotny charakter opieki przejawia się również w

całokształcie procesu opiekuńczo- wychowawczego.

Tutaj, w strukturze funkcjonalnej tego procesu,

działania opiekuńcze wyprzedzają wciąż i warunkują

czynności wychowawcze i w tym zakresie przejawiają

swą samoistność.

Z pierwotnym charakterem opieki wiąże się ściśle

odrębność i swoistość jej genezy. Opieka

wyznaczana jest przede wszystkim koniecznością

zachowania istnienia i jego ciągłości, jako wartości

fundamentalnej dla życia w ogóle. W porównaniu z

tym wychowanie, które jako działalność celowa i

świadomie organizowana pojawiło się dopiero na

stosunkowo wysokim szczeblu rozwoju ludzkości,

zostało uruchomione głównie koniecznością

zachowania i przekazywania następnym

pokoleniom jak najszerzej pojętego dorobku

kulturowego człowieka. Konieczność ta, jak

wiadomo, stanowi do dziś podstawową funkcję

„zachowawczą” wychowania.

Opieka jest w zasadzie wyłączną treścią działania

opiekunów w stosunku do dzieci i młodzieży

upośledzonej umysłowo w stopniu głębszym,

określanych często jako „niewychowalne”. Podobny,

niezwiązany z wychowaniem charakter ma opieka nad

ludźmi dorosłymi o analogicznym upośledzeniu,

osobami nieuleczalnie chorymi oraz nad człowiekiem

starym, zwłaszcza w okresie jego starczej

niedołężności. Jakkolwiek można u tych osób

wywoływać pewne przystosowawcze zmiany w

zachowaniu się, to jednak to, co jest centralną kwestią

wychowania- kształtowania osobowości- nie może

raczej być brane pod uwagę z różnych względów.

Opieka występuje również samoistnie, bez wychowania,

wszędzie tam, gdzie trzeba przeciwdziałać realnemu

zagrożeniu podopiecznych, gdzie ludzie stają się

ofiarami sił żywiołowych, wojny, wypadków losowych,

chorób, zwłaszcza w pierwszym etapie działania.

Podobnych sytuacji, w których nie znajdujemy

wychowania, a tylko działalność opiekuńczą, można

wskazać znacznie więcej. Istnieje również nie mniejsza

liczba sytuacji życiowych, w których mamy do czynienia

( w zasadzie) wyłącznie z działalnością wychowawczą,

bez opieki. Były przecież i są jednostki i grupy ludzi,

którzy w pewnych sytuacjach i okolicznościach swego

życia korzystają wyłącznie z takich czy innych

dobrodziejstw szeroko pojętego wychowania albo tylko

ze świadczeń opiekuńczych. Są też pewne sytuacje, w

których oba te rodzaje działalności występują łącznie.

Należy również na tę kwestię spojrzeć od

strony podmiotu tych działań, który może lub

chce tylko sprawować opiekę albo jedynie

podejmować określone czynności

wychowawcze. Wynika stąd, że opieka bądź też

wychowanie występują w znacznym zakresie

samoistnie i niezależnie od siebie, czy to ze

względu na potrzeby przedmiotu tych

oddziaływań, czy z uwagi na możliwości

dyspozycyjne i cele ich podmiotu, czy też z

innych obiektywnych powodów, przy czym taki

stan rzeczy, w pewnych granicach, należy

traktować jako normalny.

W znacznym zakresie opieka i wychowanie nie

tylko współdziałają ze sobą w określonym

miejscu i czasie, ale nierzadko pozostają

wobec siebie w wyraźnej sprzeczności.

Określenie relacji między opieką a wychowanie

oznacza przede wszystkim ustalenie

odrębności i swoistości tych dziedzin oraz

rzeczywistych potencjalnych i postulowanych

związków i zależności między nimi.

Niezależnie jednak od pewnych różnic co do

treści i zakresu rozpatrywanych powiązań, na

ogół wszyscy autorzy stoją na stanowisku, że

opieka zawsze wiąże się z wychowaniem.

Definicja szkoły:

Szkoła jest-

zgodnie z jej powołaniem-

instytucją dydaktyczno- wychowawczą,

istniejącą dla dobra uczniów, ich rodzin i

obiektywnych wymagań życia społecznego.

Jako taka stanowi specyficzne środowisko wychowawcze, w

którym w różnych sytuacjach dydaktycznych i wychowawczych

oraz relacjach nauczycie- uczeń przejawiają się, funkcjonują i

są zaspokajane następujące potrzeby uczniów:

• bezpieczeństwa ( nienaruszalności dóbr osobistych) ;

• przynależności ( do zespołu klasowego i całej społeczności

szkoły);

• sprawiedliwego traktowania ( zwłaszcza w werbalnym i

niewerbalnym ocenianiu szkolnym);

• Uznania, szacunku;

• Wspierania w nauce;

• Samorealizacji ( zwłaszcza w zakresie potencjału

intelektualnego);

• Pozytywnej atmosfery.

Funkcje opiekuńcze

szkoły:

• Zapewnienie dzieciom bezpieczeństwa

osobistego,

• Dostosowanie wyposażenia klas do wieku

uczniów,

• Higiena pracy i ochrona zdrowia,
• Zapobieganie niepowodzeniom szkolnym i ich

skutkom,

• Udzielanie pomocy materialnej,
• Organizacja żywienia,
• Rozwijanie zainteresowań.

Najogólniejszą przesłanką dla aktualizacji wychowania

opiekuńczego w szkole jest najprawdopodobniej ciągłe

dążenie członków grup i całej społeczności różnych

instytucji formalnych do nasycania, ożywania ich

właściwościami układów nieformalnych, pierwotnych i

egzystencjalnych. Dzięki temu staja się one w pewnej

mierze także środowiskami ekologicznymi,

charakteryzującymi się stabilnymi warunkami

materialno- organizacyjnymi i psychologicznymi oraz

procedurami, zachowaniami i czynnościami służącymi

zaspokajaniu, zwłaszcza powszechnych, potrzeb

członków tych struktur społecznych, a w tym

stwarzaniu dodatniej atmosfery życia.

Stąd też wszelkie formalne instytucje

społeczne, zyskują odpowiednio do

swego charakteru wymienione walory,

stają się instytucjami nie tylko „ dla

ludzi”, ale co więcej, „na miarę” ludzi i

przez to- układami ( systemami)

prawdziwie humanistycznymi, godnymi

postulowania i kreowania.

Należy zatem- zgodnie ze

standardami życia społecznego-

wspierać i urzeczywistniać naturalne

dążenie osób funkcjonujących w

instytucjach do ekologizacji tych

instytucji, wykorzystując tkwiące w

nich możliwości.

Można więc powiedzieć, że jednostki i grupy w

formalnych instytucjach tym lepiej przystosowują

się do panujących tam warunków, angażując się w

realizację stawianych celów i zadań, nawiązują

pozytywne więzi personalne i instytucjonalne,

zyskują poczucie bezpieczeństwa i zadowolenia,

urzeczywistniają swoje potencjalne możliwości, im

optymalniej zaspokajane są ich potrzeby i im

pełniej przejawia się tam dodatnia atmosfera.

Odnosi się to w całej pełni do szkoły ze względu na

szczególne zależności uczniów od nauczycieli i

aktywności edukacyjne uczniów od stanu

zaspokojenia ich potrzeb.

Na podstawie przedstawionych wyżej przesłanek można

powiedzieć, że szkoła w pewnym stopniu spełnia oraz może i

powinna spełniać należycie następujące funkcje opiekuńcze,

dot. Zwłaszcza optymalnego zaspokojenia potrzeb psychiczno-

społecznych uczniów i podstawowych wartości opieki, gdy:

• Zapewnia warunki higieny, zdrowia i bezpieczeństwa;

• Kompensuje w granicach możliwości niedostatki opieki

rodzinnej;

• Koryguje, wyrównuje deformacje i deficyty rozwojowe;

• Stwarza warunki do rozwoju zdolności i pozytywnych

zainteresowań;

• Zapewnia wszelkie warunki do osiągania powodzenia

szkolnego;

• Kieruje czynniki pozytywnej atmosfery życia.

W użytecznym skrócie funkcje te można- zachowując

tę samą kolejność- określić następująco:

• Podstawowe- nieodwołalne;

• Kompensacyjne;

• Korekcyjno- wyrównawcze ( wspomaganie na

poziomie substandardowym);

• Warunkujące rozwój ( wspomaganie na poziomie

hiperstandardowym);

• Powodzeniowe ( wspomaganie na poziomie

standardowym);

• Atmosferotwórcze.

Jakkolwiek na wychowanie opiekuńcze w szkole jako

całości strukturalnej złoży się spełnianie wszystkich

tych funkcji opiekuńczych, zintegrowanych z

funkcjami dydaktyczno- wychowawczymi, to

decydujące znaczenie przypada tutaj stwarzaniu

pozytywnej atmosfery życia w szkole, klasie,

procesie dydaktyczno- wychowawczym i

stosunkach interpersonalnych oraz poczucia

bezpieczeństwa i powodzenia szkolnego. Nie ulega

wątpliwości, że są to podstawowe i specyficzne dla

szkoły, a równocześnie słabo rozpoznane i opisane

funkcje opiekuńcze. Z tych też względów pozostają

przedmiotem eksploracji.

Opiekuńczy sens

wychowania

Kiedy wychowanie- zwłaszcza instytucjonalne- ma sens

opiekuńczy, a jego przejawy- akty wychowawcze- są

także właściwe opiece?

Otóż, zgodnie z przyjętym rozumieniem pojęć „opieka” i

„wychowanie”, można powiedzieć, że wychowanie

zyskuje znamiona opieki, a opieka urzeczywistnia się

poprzez wychowanie, jeśli spełnia dwa podstawowe

warunki:

1. Realizując właściwe sobie cele i zadania, doprowadza

równocześnie do pożądanych opiekuńczych skutków,

czyli spełnia założone funkcje opiekuńcze.

2. Gdy zabiegom wychowawczym towarzyszą pozytywne

postawy wychowawców oraz dodatnia atmosfera życia

( w klasie, w grupie, w szkole).

Decydujące znaczenie ma tutaj warunek pierwszy, bowiem dla ucznia w

ostatecznym rozrachunku- pomimo ewentualnych niedogodności,

ograniczeń i trudności w procesie edukacyjnym- najważniejsze okazują

się antycypowane efekty tegoż składające się na jego dobro życiowe.

Jeśli więc określony układ edukacyjny ( instytucja, np. szkoła, zakład

wychowawczy, dom kultury, itp.) pomyślany jest i funkcjonuje tak, że

urzeczywistnia indywidualne wartości wychowanków ( zdobycie

atrakcyjnego zawodu, uzyskanie dodatkowych kwalifikacji, rozwinięcie

własnych predyspozycji, nauczenie się samodzielności i zaradności

życiowej), to spełnia również funkcje opiekuńcze.

Jeżeli taki układ, realizując właściwy mu program edukacyjny, nasyca go

wartościami opieki, to zyskuje opiekuńczy charakter, tworząc swoistą

strukturę treści i funkcji działania, czyniąc zadość nie tylko celom

wychowania, ale jednocześnie potrzebom wychowanków, tak w wymiarze

bieżącym ( tu i teraz), jak i w perspektywie.

Opieka byłaby zatem niepełna, gdyby nie umożliwiała wprowadzania

podopiecznych do instytucji edukacyjnych, będących składnikami ich

dobra życiowego, zwłaszcza w dalszej perspektywie.

Charakterystyka

Charakterystyka

nauczania

nauczania

początkowego

początkowego

Charakterystyka

Charakterystyka

nauczania

nauczania

początkowego

początkowego

Okres nauczania początkowego jest szczególnie

ważnym etapem w rozwoju dziecka .W tym okresie

przebywa ono drogę rozwoju od dzieciństwa po

początek dorastania. Dalszy jego rozwój i

powodzenie w szkole i w życiu zależeć będą od

osiągniętego rozwoju psychicznego ,wiedzy i

umiejętności ,zainteresowań oraz motywacji do

dalszej nauki .Praca pedagogiczna musi

uwzględniać swoiste właściwości rozwojowe dziecka

w młodszym wieku szkolnym ,a te sprowadzają się

do tego, że podstawą jego pojęć i wyobrażeń o

świecie jest jego własna aktywność i działalność.

 Skuteczność oddziaływań pedagogicznych jest

uwarunkowana umiejętnością zaspakajania

przez nauczyciela wielostronnych potrzeb

rozwojowych takich jak: :potrzeba

bezpieczeństwa ,aktywności poznawczej i

ruchowej, uznania, szacunku i ekspresji. Należy

pamiętać, że praca dydaktyczno –

wychowawcza w klasach I- III jest prowadzona

w okresie szczególnej plastyczności psychiki

ucznia i jego podatności na oddziaływanie

pedagogiczne ,a zatem procesy nauczania-

uczenia się ,wychowania oraz różnorodne

formy pracy opiekuńczo-wychowawczej

powinny ściśle łączyć się ze sobą i zmierzać do

ukształtowania jego osobowości.

      Zgodnie z założeniami

"Podstawy programowej

"zreformowanego systemu oświaty

z dnia 1.09.1999 r. kształcenie na

pierwszym etapie edukacyjnym

przyjęło charakter zintegrowany .

Oznacza to, że nauczyciel organizuje

zajęcia według ustalonego przez siebie

planu, dostosowując czas zajęć i przerw

do aktywności uczniów, zachowując

ciągłość nauczania i doskonalenia

podstawowych umiejętności dziecka.

Wskazane jest takie organizowanie procesu

dydaktyczno-wychowawczego, aby w

każdym dniu wystąpiły zajęcia ruchowe,

których łączny tygodniowy czas winien

wynosić co najmniej 3 godziny.

W szkołach , które organizują naukę języka

mniejszości narodowej lub grupy etnicznej,

język ten jest nauczany w ramach nauczania

zintegrowanego. /…/

Program nauczania zintegrowanego dla

pierwszego etapu kształcenia może być

realizowany w warunkach każdej szkoły. Nie

ogranicza on swobody nauczyciela w zakresie

jego interpretacji ,stanowi jedynie punkt wyjścia

. Nauczyciel może go dowolnie uzupełniać o

nowe treści kształcenia i wychowania/…/

wynikające z zainteresowań uczniów.

EDUKACJA

ZINTEGROWANA

INTEGRACJA W UJĘCIU PEDAGOGICZNYM TO

„ POŁĄCZENIE RÓŻNYCH DYSCYPLIN W JEDNYM

PROGRAMIE, BLOKU TEMATYCZNYM”, TO NAUCZANIE I

UCZENIE SIĘ MAJĄCE NA CELU POKAZYWANIE

ZWIĄZKÓW MIĘDZY WSZYSTKIMI KIERUNKAMI CZY
ZAKRESAMI EDUKACJI ORAZ UKAZYWANIE NAUKI I

EDUKACJI JAKO CAŁOŚCI.INTEGRACJA TO TAKŻE

SYNCHRONIZACJA MOŻLIWIE JAK NAJWIĘKSZEJ

LICZBY ZABIEGÓW EDUKACYJNYCH WOKÓŁ UCZNIA I

JEGO ROZWOJU WE WSZYSTKICH SFERACH

OSOBOWOŚCI. TO ŁĄCZENIE ELEMENTÓW WIEDZY I

DOŚWIADCZENIA W CAŁOŚĆ.

• Składniki systemu edukacyjnego, tj. kontekst socjokulturowy, w

jakim zachodzi proces nauczania-uczenia się.

• Naturalne środowiska szkolne i pozaszkolne, w jakich zachodzi

uczniowskie uczenie się.

• Czynniki sytuacyjne, które poprzedzają nabywanie kompetencji,

działają w trakcie uczenia się i występują po uczeniu się.

• Płaszczyzny aktywności ucznia i nauczyciela w odniesieniu do sfery

sensoryczno-motorycznej, poznawczej i emocjonalno-społecznej, a

także dyspozycje instrumentalne – umiejętności, wiedza oraz

kierunkowe, odnoszące się do postaw zachowań.

• Obszary wiedzy w obrębie treści przewidzianych programem

nauczania.

• Strategie, czyli mentalne sposoby działania występujące w trakcje

procesu nauczania-uczenia się, a pozwalające na bardziej efektywny

transfer nabywanych kompetencji.

• Perspektywiczne i szczegółowe cele nauczania, wychowania i

kształcenia, zawarte podstawie programowej, których efektem

końcowym jest poziom kompetencji nabytych przez każdego ucznia.

Co integruje edukacja

zintegrowana?

Jak integrować edukację

zintegrowaną?

• Proponować zadania i stwarzać warunki, które pozwolą na różnorodne

interakcje między uczącym się a otaczającym go naturalnym

środowiskiem społeczno-przyrodniczym i kulturowym.

• Pozwolić uczniom uczyć się aktywnie, w przyjaznej atmosferze, wśród

rówieśników, z którymi będzie można rywalizować, dyskutować,

negocjować, współpracować, wypracowując wspólne materiały i

przedsięwzięcia.

• Pamiętać o naturalnych fazach rozwoju każdego dziecka i jego

momentach krytycznych.

• Bazować na mocnych stronach dziecka, korzystać z wcześniejszych

doświadczeń.

• Zaufać dziecku, gdy w różny sposób śle dorosłym przekaz o swojej

niemożności niedyspozycji, a tym samym uwzględniać osobnicze

preferencje i predyspozycje.

• Ujmować cele w kategoriach zmian, jakie winny dokonywać się w

uczniu.

• Stosować różne strategie, równoważyć procesy nabywania kompetencji

w odniesieniu do kształtowania umiejętności, dyspozycji, postaw i

przyswajania wiedzy.

  Szczególnie ważne jest uczenie dzieci

sposobów rozwiązywania różnorodnych

problemów, umiejętności samodzielnego

planowania rozmaitych strategii

postępowania i zachowań twórczych,

które są podstawą zdobywania nowej

wiedzy i umiejętności .Taka organizacja

nauczania sprzyja także rozwijaniu

zdolności intelektualnych oraz

emocjonalnej sfery osobowości.

Samodzielność dziecka

w szkole

Rozwój samodzielności to proces trwający przez

całe życie. Etapem szczególnie intensywnych

zmian jest okres przedszkolny. To, jaki poziom i

zakres niezależności osiągnie dziecko w tym

wieku, warunkuje jego funkcjonowanie w roli

ucznia, pomyślną realizację zadań szkolnych,

nawiązywanie i podtrzymywanie

satysfakcjonujących relacji z innymi osobami, a

w dalszej perspektywie przyczynia się do

osiągnięcia osobistej autonomii w okresie

dorosłości.

      Charakter nauczania

zintegrowanego sprzyja

wszechstronnemu rozwojowi

osobowości dzieci i przygotowuje

je skutecznie do nauki na

wyższych szczeblach kształcenia.

   

 Edukacja zintegrowana jest

pojmowana wieloaspektowo

,jako :

• integralna edukacja dzieci zdrowych

pełnosprawnych z dziećmi o zaburzonym

rozwoju (w ramach jednej klasy w szkole

masowej )

• integracja wszystkich zabiegów edukacyjnych

wokół osoby dziecka i jego rozwoju we

wszystkich sferach rozwoju :fizycznej,

psychicznej, emocjonalnej, intelektualnej

,moralnej

• integracja nauczania z wychowaniem

zmierzająca do jednorazowej realizacji celów

poznawczych i wychowawczych w kształceniu.

• integracja treści edukacji, co powoduje

rezygnację z podziału na tradycyjne przedmioty

nauczania ,a praca uczniów koncentruje się

wokół wybranego pojęcia przyjętego za pojęcie

bazowe (np. Jesienne przemiany-hasło kręgu

tematycznego).

• integracja zespołu klasowego, który powinien być

dla wszystkich dzieci autentycznym

środowiskiem życia, aktywności i rozwoju.

• integracja środowisk życia dziecka, czyli

oddziaływań szkoły, domu rodzinnego, grupy

rówieśniczej i innych środowisk.

• integracja wszystkich podmiotów

uczestniczących w procesie edukacyjnym

uczniów, nauczycieli i rodziców.

• integracja wychowania przedszkolnego i

nauczania początkowego.

 Doskonałe warunki do wcielania i

praktykowania założeń programowych

"Zreformowanego systemu oświaty"

panują w szkołach integracyjnych .Tu, w

naturalnych warunkach uczą się i bawią

razem, zarówno dzieci prawidłowo

rozwijające się, jak i uczniowie, którzy

przejawiają w różnym stopniu nasilone

deficyty rozwojowe.

 Wspólne przebywanie dzieci o zróżnicowanej sprawności

umysłowej, psychicznej i fizycznej kształtuje w dzieciach

wrażliwość, empatię, otwartą i szczerą postawę wobec innych

.W klasach integracyjnych nauczania zintegrowanego,

obowiązuje ocena opisowa i werbalna. Zakłada ona, że każda

forma oceny powinna mobilizować ucznia do pracy. Zawiera

informacje o tym, co dziecko zrobiło dobrze, jakie

umiejętności już opanowało, nad czym musi jeszcze

popracować .Dziecko oceniane jest w stosunku do swoich

postępów, a nie jest porównywane do swoich kolegów.

    Ważną formą pracy w klasie jest praca w grupach.

Sprzyja ona integracji zespołu klasowego.

Wykonywane przez członków grupy zadania

można dopasować do indywidualnych potrzeb

dziecka z dysfunkcjami, jak i dziecka zdolnego .

Łączenie w jednym zespole klasowym tak różnych

uczniów wymaga obecności dwóch nauczycieli

:prowadzącego i wspierającego .Współpraca

dwóch nauczycieli jest bardzo trudna, wymaga

cierpliwości, elastyczności, wyrozumiałości,

wzajemnej wymiany informacji i doświadczeń, a

także poszukiwania nowych form i metod pracy.

Reforma oświaty na podstawie

ROZPORZĄDZENIA MINISTRA EDUKACJI

NARODOWEJ

z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie

podstawy programowej wychowania

przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w

poszczególnych typach szkół wprowadziła

do polskich szkół istotne zmiany, między

innymi obniżenie wieku rozpoczęcia edukacji

szkolnej. Wiąże się z tym konieczność

opracowania nowych podręczników i

programów dostosowanych do potrzeb i

możliwości ucznia sześcioletniego oraz – w

przejściowym okresie wdrażania reformy –

zapewnienia optymalnego poziomu

nauczania dzieciom siedmioletnim jako

uczniom klasy pierwszej. Jak napisali twórcy

nowej podstawy programowej: Kształcenie

ogólne w szkole podstawowej tworzy

fundament wykształcenia – szkoła łagodnie

wprowadza uczniów w świat wiedzy, dbając

o ich harmonijny rozwój

Cele kształcenia

Cele kształcenia

ogólnego na I etapie

ogólnego na I etapie

edukacyjnym

edukacyjnym

Cele kształcenia

Cele kształcenia

ogólnego na I etapie

ogólnego na I etapie

edukacyjnym

edukacyjnym

Najważniejsze zmiany wprowadzone

Najważniejsze zmiany wprowadzone

po reformie z dn. 23.12.2008r.

po reformie z dn. 23.12.2008r.

Cele kształcenia

ogólnego na I etapie

edukacyjnym:

1) przyswojenie przez uczniów podstawowego

zasobu wiadomości na temat faktów, zasad, teorii

i praktyki, dotyczących przede wszystkim tematów

i zjawisk bliskich doświadczeniom uczniów;

2) zdobycie przez uczniów umiejętności

wykorzystywania posiadanych wiadomości

podczas wykonywania zadań i rozwiązywania

problemów;

3) kształtowanie u uczniów postaw warunkujących

sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie we

współczesnym świecie.

Umiejętności:

1) czytanie;
2) myślenie matematyczne;
3) myślenie naukowe;
4) umiejętność komunikowania się, zarówno w

mowie, jak i w piśmie;

5) umiejętność posługiwania się nowoczesnymi

technologiami informacyjno-komunikacyjnymi;

6) umiejętność uczenia się;
7) umiejętność pracy zespołowej

.

Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych na

I etapie edukacyjnym obejmującym klasy I-III szkoły podstawowej –

edukacji wczesnoszkolnej, realizowana jest w formie kształcenia

zintegrowanego

i obejmuje:

1) edukację polonistyczną;
2) język obcy nowożytny;
3) edukację plastyczną;
4) edukację społeczną;
5) edukację przyrodniczą;
6) edukację matematyczną;
7) zajęcia komputerowe;
8) zajęcia techniczne;
9) wychowanie fizyczne;
10) etykę.

Na I etapie kształcenia

określono minimalną liczbę

godzin przeznaczonych na

realizację podstawy

programowej

z edukacji plastycznej,

muzycznej, wychowania

fizycznego, zajęć

komputerowych i języka obcego.

Skuteczność i efektywność procesu nauczania

zależy od wielu czynników. Jednym z

ważniejszych jest indywidualny rozwój każdego

ucznia. Wpływa on na koncentrację i uwagę,

tempo i jakość przetwarzania informacji, zakres i

trwałość przechowywania informacji. Dlatego

bardzo istotne jest rozpoczęcie indywidualizacji

kształcenia i podmiotowe traktowanie każdego

ucznia od pierwszych lat nauczania.

Indywidualizacja powinna uwzględniać fakt

istnienia różnic w zakresie zdolności,

umiejętności i zainteresowań; dostosować

proces nauczania do możliwości ucznia,

wykorzystać te możliwości w największym

stopniu i rozwijać je.

Idea kształcenia

zintegrowanego

W kształceniu zintegrowanym zacierają się granice między

treściami z różnych dyscyplin wiedzy. Głównym jego

spoiwem jest tematyka. Ideą przewodnią kształcenia

zintegrowanego jest ukazywanie dzieciom scalonego

obrazu świata. Osiągane jest to poprzez rozpatrywanie

faktów, zjawisk, procesów i wydarzeń z różnych

punktów widzenia. Nauczyciel piszący zintegrowany

program autorski dla nauczania wczesnoszkolnego

powinien umieć rozbić na poszczególne klasy treści

kształcenia przypadające na cały etap wczesnoszkolny

(a więc kształcenie polonistyczne, matematyczne,

środowiskowe, techniczne i wychowanie plastyczne,

muzyczne oraz fizyczne). Następnie musi podzielić je

na logiczne części dające się skoncentrować wokół

planowanych bloków tematycznych dla danej klasy.

Metoda blokowa pozwala na korelowanie ze sobą wszystkich

przedmiotów w jedną spójną całość, w której przechodzenie

z jednej dziedziny w drugą odbywa się bardzo płynnie.

Program zintegrowany powinien umożliwiać dziecku

harmonijny rozwój osobowości, podwyższać jego motywację

do nauki i sprawiać, że jest ona dla niego bardziej

absorbująca.

Sprzyja temu nauczanie nastawione na:
- pobudzanie, aktywizowanie i rozwijanie działalności

poznawczej ucznia,

- rozwijanie jego twórczych postaw i skłanianie go do

podejmowania działań kreatywnych,

- wdrażanie do dobrego współżycia i współdziałania w grupach

rówieśniczych.

Dzięki nauczaniu integracyjnemu współczesna szkoła na

etapie nauczania początkowego powinna być lubiana przez

dzieci oraz ich rodziców.

Kręgi tematyczne

Integracyjny program dla nauczania wczesnoszkolnego

powinien obejmować wszystkie zadania określone w

projekcie podstawy programowej dla całego etapu

kształcenia i koncentrować się wokół następujących

kręgów tematycznych:

• dom rodzinny - dziecko jako członek rodziny;

• szkoła - dziecko jako uczeń, kolega, przyjaciel;

• miejscowość, życie jej mieszkańców;

• przyroda w otoczeniu dziecka;

• ojczyzna, jej symbole i święta narodowe;

• obrazy z przeszłości (własnej rodziny, szkoły,

miejscowości);

• zabawy, zajęcia, przygody dzieci;

• obrazy z życia dzieci w innych krajach;

• wybrane wytwory kultury, sztuki, techniki.

Pożądane zajęcia,

metody i formy pracy

Składowymi każdego bloku tematycznego

są jednostki tematyczne (o dowolnym

czasie trwania), które łącznie powinny

tworzyć jego logiczną całość. Nauczyciel,

decydując o strukturze danej jednostki

tematycznej, ma dużą swobodę, ale

powinien uwzględnić ciągłość tematyki

oraz zasadę stopniowania trudności.

Wskazane jest takie organizowanie

procesu dydaktyczno-wychowawczego,

aby w każdym dniu wystąpiły zajęcia

ruchowe - łącznie, co najmniej 3

godziny takich zajęć w tygodniu". W

ramowym planie nauczania w

podstawach programowych ujęto także

zalecenie, aby zajęcia zintegrowane w

klasie pierwszej trwały 16 godzin

tygodniowo, w drugiej - 17 godzin, zaś

w trzeciej - 18 godzin.

Czas zajęć i przerw powinien być dostosowany do

aktywności uczniów. Ponadto, planując jednostki

tematyczne, należy pamiętać, aby praca intelektualna

uczniów była przeplatana innymi zajęciami np.

praktycznymi, ruchowymi.

Wyzwalaniu aktywności twórczej uczniów sprzyja

urozmaicenie zajęć dydaktyczno-wychowawczych

(dotychczas prowadzonych w systemie klasowo-lekcyjnym

tylko w ławkach) spotkaniami w kręgu, które sprzyjają

wytwarzaniu się wspólnoty klasowej oraz wzmagają klimat

zaufania, poczucia swobody i bezpieczeństwa.

Nauczanie frontalne w dużej mierze

powinno być zastępowane atrakcyjnymi

technikami takimi jak: krąg odczuć, burza

mózgów, dyskusja, odgrywanie ról, gry i

zabawy, przedstawienia. Łatwo wkomponowują

się one w inne zajęcia, a są bardzo potrzebne,

bo ułatwiają dziecku wyrażanie własnych

przeżyć i umożliwiają mu refleksję nad swoim

postępowaniem. Nauczyciel w trakcie takich

zajęć powinien być pomocnikiem grupy, który

pozwala uczniom być odpowiedzialnymi m.in.

przez przejawianie własnej inicjatywy.

Wychowawca powinien zawsze wykazywać

gotowość do indywidualnych konsultacji,

które z kolei będą sprzyjać: zadawaniu

pytań, wysuwaniu wątpliwości,

sugerowaniu problemów przez uczniów.

W ten sposób ułatwi to uczenie się.

W każdej jednostce tematycznej można

wyodrębnić tematy szczegółowe, które

stanowić będą podstawę ośrodków

pracy. Czas pracy nad danym ośrodkiem

może być dowolny.

Istota

Istota

wczesnoszkolnej

wczesnoszkolnej

edukacji dzieci

edukacji dzieci

Istota

Istota

wczesnoszkolnej

wczesnoszkolnej

edukacji dzieci

edukacji dzieci

Edukacja

wczesnoszkolna

Jak zauważa R. Więckowski – jest to

proces wspomagania rozwoju

dzieci zorientowanych na wartości.

Orientacja zaś na wartości stanowi

z kolei o istocie urzeczywistniania

podmiotowości dziecka w systemie

edukacyjnym.

Z kolei W. Potęga twierdzi, że

najważniejszym zadaniem jest

przygotowanie uczniów do tego

jak się uczyć, przygotowanie się

do nieznanego, a także uczenie się

bieżące i wyprzedzające.

Uczeń współczesny to uczeń

kreatywny, posiadający wiedzę

operatywną, umiejący

wartościować, zdobywać i

selekcjonować informacje, szukać

nowatorskich rozwiązań, mając

twórcze podejście do

rozwiązywanie problemów.

„Szkoła by mogła wykształcić takiego ucznia,

musi nauczanie upodobnić do procesu

badawczego, preferować samodzielne

poszukiwanie informacji, odważne

stawianie hipotez i rozwiązywanie

problemów. Promować indywidualność

każdego ucznia, zachęcać do innowacji,

twórczości i ukazywać wartości” – tak

określa się tendencje w edukacji

początkowej u progu nowego tysiąclecia.

Celem nauczania początkowego jest praca z

dziećmi w wieku 6-10 lat, tj. w okresie

szczególnej plastyczności ich psychiki i

podatności na oddziaływania

wychowawcze.

Przyjęło się w Polsce mówić, iż kształcenie i

wychowanie w klasach I-III rozpoczyna

organizowany przez szkołę proces

wszechstronnego rozwoju uczniów.

Uściślając – kształcenie i wychowanie dzieci

rozpoczyna się już w przedszkolu w

optymalnie tworzonych do tego celu

warunkach.

Uczeniem jest nasycony proces

wychowania i edukacji. Mimo to nie są

one tożsame z procesem

wspomagania rozwoju. Dla

uświadomienia tego czym różni się

wspomaganie rozwoju od wychowania

i edukacji – warto przypomnieć jedną

z definicji uczenia.

„Efektem uczenia się jest każda

stosunkowo trwała zmiana w

zachowaniu, myśleniu i

uczuciach jednostki – człowieka

lub zwierzęcia – będąca

rezultatem przeszłego życia.”

W nowym systemie edukacji wczesnoszkolnej

ważne miejsce zajmują różne formy opieki

nad dziećmi, zapewniające im

indywidualną pomoc zgodnie z aktualnymi

potrzebami. Na żadnym poziomie

kształcenia w szkole wspomniane procesy

nie łączą się tak ściśle i warunkują

wzajemnie jak w nauczaniu początkowym.

Wszechstronny zatem rozwój osobowości

uczniów, zgodnie z celami społecznymi,

jest podstawowym zadaniem kształcenia i

wychowania.

Powszechnie wiadomo, że dziecko, które

rozpoczyna naukę szkolną wkracza w

inny, nowy dla siebie etap rozwojowy.

Etap, który jest dla niego nowy pod

względem rozwoju emocjonalnego i

społecznego, gdzie autorytet nauczyciela

staje się niezmiernie ważny. Wtedy też

relacja nauczyciel - uczeń jest najlepsza.

Nauczyciel we wszystkich działaniach, jakie podejmuje

powinien uwzględniać osobę ucznia, powinien angażować

dziecko w proces kształcenia, aby czuło się ono jego

współtwórcą. Ważne jest, aby nauczyciel zwracał uwagę na

uczucia ucznia tzn. potrafił umiejętnie, sprawiedliwie

dokonywać oceny, aby żadne dziecko nie poczuło się

urażone np. stosując pochwałę, aby nie zawstydzał, a karę

- nie ranił. Nauczycielowi przypisuje się też ważną rolę tzw.

integratora, który potrafi tak scalić zespół klasowy, by

każde dziecko czuło się w nim dobrze, by odnalazło swoje

miejsce w grupie i wiedziało, że jest potrzebne i ważne.

Owa integracja na zespole klasowym się nie kończy. Po

pierwsze wszystkie wysiłki edukacyjne nauczyciela muszą

być zgrupowane wokół osoby dziecka. Drugim poziomem

integracji są cele. Kolejny, trzeci, poziom zintegrowania to

integracja treści. Przedostatni poziom zintegrowania zwany

jest metodyczno - organizacyjnym czyli integracja metod,

form aktywności i sposobów pracy z dziećmi. Ostatnim

poziomem jest wspomniana integracja w klasie szkolnej

tzw. integracja społeczna.

Nauczyciel pełni niezwykle ważną rolę -

przewodnika, który wprowadza dziecko w świat

nauki, w nowe, nieznane mu dotąd środowisko

szkolne. To on wprowadza uczniów w nowe

doświadczenia, na bazie których dokonuje się

modyfikacja informacji już posiadanych.

Nauczyciel angażuje ucznia w różnorodne

działania, dzięki którym dziecko odkrywa nowe

fakty, informacje, ulegają zmianie jego

dotychczasowe poglądy i formułuje się nowa

wiedza.

Ważne jest, aby nauczyciel dał

uczniom możliwość samodzielnego

odkrywania wiedzy, aby wkraczał

jedynie w momentach, kiedy

dziecko potrzebuje rady,

wskazówki.

Będąc przewodnikiem nauczyciel musi posiadać

pewne kompetencje przedmiotowe i aplikacyjne.

Istotne, aby nauczyciel taki potrafił przede

wszystkim dopasować swoje wymagania czy

oczekiwania odpowiednio do umiejętności,

zdolności i miejsca, w którym obecnie dziecko się

znajduje, planuje zajęcia, w których uwzględnia

ucznia, jego potrzeby. Planując zajęcia musi

wykazać się twórczością, być swego rodzaju

artystą. Kształcenie jest procesem bardzo trudnym

i wymaga od nauczyciela ogromnej wiedzy, która

powinna być nieustannie pogłębiana.

Nauczyciel pełniąc rolę przewodnika tworzy różnego

rodzaju materiał edukacyjny, stosuje różnorodne

strategie. Prowadząc ucznia powinien poszukiwać

inspiracji przede wszystkim w najbliższym

otoczeniu ucznia, ponieważ w kontakcie z tym

środowiskiem dziecko wynosi najwięcej

doświadczeń. To, co charakteryzuje dziecko na

tym etapie rozwoju to ogromna ciekawość. Dzieci

zadają mnóstwo pytań, domagając się

odpowiedzi, zaczynają eksperymentować, dzięki

czemu w naturalny sposób zaspokajają swoją

dociekliwość. Nauczyciel powinien umożliwić

dziecku to eksperymentowanie, ponieważ

dostarczy ono mu niezbędnej wiedzy, która okaże

się bardzo przydatna w radzeniu sobie w wielu

życiowych sytuacjach.

Rola nauczyciela jest niezwykle złożona, często określa się

go mianem "profesjonalisty", który powinien wykazać się

kompetencjami dotyczącymi różnych sfer życia. Często

również jego zadania utożsamia się zadaniami, jakie

powinni spełniać rodzice czy rodzina. Nauczyciel, który

troszczy się o ucznia, jest zainteresowany jego życiem w

szkole jak i poza nią jest chyba najbardziej doceniany,

szczególnie jeżeli chodzi o dziecko, które nie jest

otoczone troskliwą opieka rodziców biegających za

pieniądzem. Nauczyciel troszczy się o zdrowie dziecka, o

jego bezpieczeństwo i higienę, zapewnia opiekę nad

wszechstronnym rozwojem ucznia. Czynności opiekuńcze

nauczyciela nakierowane są także na pielęgnowanie

właściwości ucznia, jego uzdolnień, zainteresowań.

Nauczyciel dostrzega indywidualne różnice rozwojowe

uczniów i odpowiednio stawia swoje wymagania.

Sprawuje opiekę nad uczniami, którzy nie radzą sobie z

pewnymi zadaniami zarówno w szkole, jak i poza nią. Jest

podporą dla uczniów, którzy wykazują zaburzenia

rozwojowe czy pewne mikrodefekty.

Nauczyciel spełniając liczne zadania opiekuńcze jest

zobowiązany również do udzielania dzieciom

niezbędnej pierwszej pomocy i zapewnienia

warunków do realizacji obowiązków szkolnych.

Musi wiedzieć, jak się zachować i jak zareagować

na zwykły kaszel czy katar ucznia. Ważna sprawą

jest współpraca nauczyciela z rodzicami.

Nauczyciel niejednokrotnie zauważa sprawy, które

dla rodzica są niedostrzegalne, gdyż często zdarza

się tak, że dziecko zachowuje się inaczej w szkole,

a inaczej w domu. Nauczyciel w wielu sytuacjach

może wpłynąć na dziecko starając się pomóc

rodzicowi.

Według J. Babickiego "(...) postawa opiekuńcza

względem dziecka to jest stała linia

postępowania opiekuńczego względem dziecka

wynikająca z zamiłowania do opiekowania się

dzieckiem, z zamiłowania stale

podtrzymywanego przez ukochanie dziecka,

przy czym jednolitość tej linii postępowania

opiekuńczego warunkuje się ustaloną zasadą

wypośrodkowaną ze znajomości i zrozumienia

dziecka, a także ze znajomości celu, do jakiego

zmierza opieka nad nim."

Opieka nauczyciela na etapie wczesnoszkolnym jest

szczególnie ważna, gdyż dziecko adaptuje się do

rzeczywistości szkolnej. W momencie, gdy dziecko

czuje, że nauczyciel pomoże mu w każdej

sytuacji, pozytywnie ustosunkowuje się do zadań

szkolnych, jest bardziej zmotywowane, niwelują

się wszelkie napięcia związane ze stresem

szkolnym, dziecko jest chętne do zabierania

głosu, chwalenia się swoją wiedzą.

Obecnie jednak stwierdza się, że realizacja zadań

opiekuńczych sprawia nauczycielom więcej

kłopotu niż realizacja zadań dydaktycznych.

Pedagog wczesnoszkolny spełnia w nauczaniu

początkowym także rolę diagnosty, terapeuty.

Jego zadaniem jest bieżącego poziomu osiągnięć

ucznia, określanie pewnych niedostatków,

które występują u dziecka. Identyfikuje on

specjalne potrzeby edukacyjne dziecka, jego

szczególne uzdolnienia, określa także, jak się

mają osiągnięcia konkretnego ucznia do

standardów rozwojowych. Każdy nauczyciel

powinien również nauczyć się właściwie

oceniać swoją pracę, wiedzieć, co dla dziecka

jest dobre, pożyteczne, a czym może

wyrządzić mu krzywdę.

Nauczyciel rozpoznając braki ucznia powinien tak

zorganizować pracę z nim, aby jak najszybciej

dorównał poziomowi panującemu w klasie.

Zaznaczyć należy, że niepowodzenia nie są

czymś strasznym i towarzyszyły uczniom od

pierwszych lat kariery. Nauczyciel zajmuje się

organizacją różnych form pracy zapobiegawczej

i wyrównującej opóźnienia w nauce. Najczęściej

stosowanymi formami pomocy są zespoły

wyrównawcze i korekcyjne, indywidualizacja

nauczania, samopomoc koleżeńska, współpraca

z rodzicami czy korepetycje. Natomiast

najczęściej stosowaną formą w środowisku

szkolnym są zespoły wyrównawcze.

Znaczącą formą zapobiegania niepowodzeniom

jest, już wspomniana, pedagogizacja rodziców.

Rolą nauczyciela jest zwrócić ich uwagę na

zasady pomocy dziecku w domu np. nie

należy wyręczać dziecka w pracy, należy

natomiast wdrażać dziecko do

systematyczności i obowiązkowości, należy

rozbudzać zainteresowania oraz zadowolenie z

samodzielnie wykonanej pracy. Rodzic ma

systematycznie kontrolować zadania

wykonywane przez dziecko.

Nauczyciel organizując swą pracę powinien

uwzględniać dzieci mające pewne zaburzenia,

dzieci, które są nieśmiałe. Powinien on stosować

takie formy pracy, dzięki którym dzieci z

deficytami rozwojowymi w jakiś sposób się

otworzą, zaczną brać aktywny udział w zajęciach,

chętniej będą wypowiadać się na pewne tematy.

Nauczyciel może stosować różnego rodzaju

dramy, inscenizacje, dzięki którym zaangażuje

wszystkie dzieci do uczestnictwa i nawet dziecko,

które z reguły stoi gdzieś z boku będzie miało

szansę, aby się wykazać i poczuć się potrzebne.

Role nauczyciela, o których warto jeszcze wspomnieć to

rola menedżera i rola facylitatora ( pomocnika grupy w

uczeniu się, rozwiązywaniu problemów i komunikowania

się). Menedżer to przede wszystkim przywódca klasy

mający umiejętności zarządzania nią. Kreuje środowisko

klasy, stwarza pozytywną atmosferę, dba o porządek i

dyscyplinę. Jego zadaniem jest również utrzymanie

zainteresowania uczniów na zajęciach, organizując

proces kształcenia dobiera zadania i aktywności tak, by

zdobyć zaciekawienie uczniów i odpowiednio

zmotywować ich do pracy.

Facylitator ma zaufanie do grupy, "(...) ułatwia

poszczególnym uczniom odnajdywanie i zrozumienie

zarówno celów własnych, jak i bardziej ogólnych,

stojących przed grupą, wspomaga jednostkę w

odkrywaniu własnych dążeń i wykorzystywaniu ich jako

sił sprawczych i motywacyjnych w procesie uczenia się."

Nauczyciel musi pamiętać, aby widzieć w uczniu

partnera, nie może go traktować z góry. Powinien

brać sobie do serca każdą uwagę dziecka, każdą

jego propozycję, ponieważ może się ona okazać

bardzo cenna. Nauczyciel powinien także

wiedzieć, czym dziecko się interesuje, ponieważ

to pomoże w efektywniejszej pracy na zajęciach,

nauczyciel będzie wiedział, czym może dziecko

poruszyć, zaciekawić. Dzieci w wieku

wczesnoszkolnym rzadko skupiają uwagę nad

czymś dłużej, więc należy zadbać o to, by w każą

aktywność dziecko angażowało całą swoją osobę.

Bibliografia

• Dąbrowski Z., Pedagogika opiekuńcza w zarysie, cz. 1,

Olsztyn 2000.

• Górniok – Naglik A., Założone a rzeczywiste funkcje

nauczyciela w procesie edukacji wczesnoszkolnej,

Katowice 2003.

• Janicka- Panek T., Stanowienie celów dydaktyczno-

wychowawczych w zintegrowanej edukacji uczniów,

Skierniewice- Radom 2007.

• Łobocki M., W trosce o wychowanie w szkole, Kraków

2007.

• Śliwerski B., Pedagogika, Subdyscypliny wiedzy

pedagogicznej, tom III, Gdańsk 2006.

• Internet

Opracowały:

• Kowalska Marta, nr albumu: 24700
• Szulc Sylwia, nr albumu: 24834

Pedagogika opiekuńczo- wychowawcza

IV rok

2009/2010