PRACA WYCHOWAWCZA

Z DZIEĆMI W KLASACH I-

III

Plan pracy

1. Istota wychowania

1.1. Terminologia.
1.2. Metody.
1.3. Techniki i środki wychowawcze.

2. Psychospołeczne uwarunkowania dzieci w

młodszym wieku szkolnym.

3. Szkoła jako intencjonalne środowisko

wychowawcze.
3.1.Proces wychowania w polskim szkolnictwie.
3.2.Oddziaływania wychowawcze w klasach I-III.

4. Ocena sytuacji wychowawczej we współczesnej

szkole w nauczaniu zintegrowanym.

Istota wychowania

Na ogół pojęcie „

wychowanie

” jest rozumiane w

szerszym i węższym znaczeniu.

1.

Szerokie

rozumienie terminu odnosi się do

wychowania skoncentrowanego zarówno na rozwoju

umysłowym i uczuciowym jednostki, jak również na

sferze jej motywacji i konkretnych działań.

2.

W węższym

znaczeniu przez wychowanie rozumie

się nade wszystko kształtowanie charakteru

jednostki, w którym - „stała, silna, samodzielna,

przedsiębiorcza i praktyczna wola jest skierowana

na cele wartościowe, w tym przede wszystkim na

cele moralne”.

Bogdan Nawroczyński

Istota wychowania

Punktem wyjścia w rozumieniu istoty wychowania
szkolnego jest idea wspomagania przez nauczycieli
wszechstronnego, osobowego rozwoju ucznia w
wymiarze intelektualnym, emocjonalnym, psychicznym,
społecznym, fizycznym i duchowym. Podejście to
kładzie nacisk na osobowe i podmiotowe traktowanie
ucznia.

Cechy procesu wychowania:



Złożoność



Intencjonalność



Interakcyjność



Relatywność



Długotrwałość

Istota wychowania

Aby wychowanie w szkole mogło zaistnieć nauczyciel musi wziąć pod

uwagę:

1.

Czas na wychowanie

Zmiany w systemie kształcenia powinny uwzględniać ograniczenie

ilości przekazywanej treści przyswajanego przez uczniów materiału,
oraz takie zmiany form pracy, aby w całym procesie dydaktycznym
następował jak najpełniejszy rozwój młodego człowieka.

2.

Liczebność klas

Klasa szkolna nie powinna liczyć więcej niż 25, a w szkole

podstawowej 20 uczniów. Przekroczenie tej liczby uniemożliwia
nauczycielowi podmiotowe podejście do ucznia.

3.

Zbieżność oddziaływań wychowawczych

Niezbędna jest wspólna wizja wychowania realizowana przez

wszystkich nauczycieli w szkole przy jednoczesnej aprobacie
rodziców.

Metody

Wincenty Okoń przez metody wychowania rozumie „na ogół
systematycznie

stosowane

sposoby

postępowania

wychowawczego lub powtarzalne czynności zmierzające do
urzeczywistnienia celów, jakie stawia sobie wychowawca” .

Znane są różne klasyfikacje metod wychowania:



metody indywidualne i grupowe



metody bezpośredniego i pośredniego oddziaływania
wychowawczego



metody wpływu osobistego, sytuacyjnego i społecznego
oraz metody kierowania samowychowaniem



metody strukturalne i sytuacyjne

Techniki i środki
wychowawcze

Techniki oddziaływań wychowawczych

uważa się za „bliżej

skonkretyzowane sposoby postępowania wychowawczego”.

Najczęściej wyróżnianymi formami wychowania są oddziaływania:

o

werbalne - technika burzy mózgów, sondaż opinii o wychowanku,

technika swobodnych tekstów, trening spotkaniowy;

o

niewerbalne - improwizowana dramatyzacja ,trening

relaksacyjny, swobodna ekspresja plastyczna, muzykoterapia,

teatroterapia;

o

doraźne – udzielenie indywidualnej pomocy, wzmacnianie

pozytywne, formy ignorowania niepożądanych zachowań.

Środkami w wychowaniu

, stosowanymi przez nauczycieli -

wychowawców są m.in.:

pochwała, nagroda, zachęta, wyróżnienie, zainteresowanie się

wychowankiem i jego postawą, dobry przykład, przyjaźń,

zabawa, wspólna praca, dialog, rozmowa, a także wyjaśnienie,

przypomnienie, pouczenie, krytyka, nagana, kara.

Psychospołeczne
uwarunkowania dzieci w
młodszym wieku szkolnym

Do klas I-III szkoły podstawowej uczęszczają dzieci w wieku 6-9 lat.

Ten przedział wiekowy nazywany jest młodszym wiekiem szkolnym.

Z chwilą pójścia do szkoły dziecko wkracza w nowe stadium

rozwoju. W młodszym wieku szkolnym dziecko przechodzi wielkie

zmiany pod względem fizycznym i psychicznym.

M. Stefańska-Klar podkreśla, że rozwój osobowości dzieci w wieku 7-

12 lat to:



proces kształtowania się świadomości siebie jako podmiotu

własnych działań



gromadzenie i opracowywaniem doświadczeń pochodzących z

porównywania siebie z innymi w różnych
rolach i perspektywach



Kształtowanie własnej podmiotowość.

Psychospołeczne
uwarunkowania dzieci w
młodszym wieku szkolnym

Okres wczesnoszkolny często określa się jako:



wiek rozumu

- występuje duże tempo i możliwości w

rozwoju, rozumieniu otaczającego świata i jego zjawisk;



wiek pamięci

- dzieci wykazują łatwość w

zapamiętywaniu dużej liczby nowych słów, liczb,
nawyków ruchowych, zasad rozwiązywania zadań
matematycznych (algorytmów), czynności
utrwalających się w zespoły społecznego zachowania;

Psychospołeczne
uwarunkowania dzieci w
młodszym wieku szkolnym



wiek społeczny

- dzieci ujawniają tendencję do

uczestniczenia
w życiu zbiorowym klasy szkolnej i grup rówieśniczych

podczas zabaw podwórkowych, a także w spełnianiu ról

społecznych na rzecz klasy, szkoły i domu;



wiek aktywności

- to skłonność do ekspansji, do

angażowania się w to, co dziecko aktualnie robi,

oddawania się bez reszty poznawaniu, zabawie, pracy;



wiek ekspansji

- dziecko ma potrzebę wyrażania

własnych przeżyć przez zabawę i twórczą działalność

(spontaniczny ruch, taniec, śpiew, rysowanie,

malowanie, konstruowanie, tworzenie neologizmów

językowych).

Irena Adamek

Szkoła jako intencjonalne
środowisko wychowawcze

Wszelkie wychowanie, tj. niezależnie od celów jakie sobie
stawia, występuje zwykle w określonym środowisku
wychowawczym. Do podstawowych z nich należą rodzina i
szkoła. W odróżnieniu od rodziny „szkoła funkcjonuje w
warunkach wyraźnie zinstytucjonalizowanych tj. bywa
powoływana i poddawana kontroli przez odnośne władze
państwowe, a przynajmniej w ścisłym z nimi porozumieniu i
za ich zgodą”.

Głównym założeniem szkoły jest :

„kształcenie i wychowanie dzieci, młodzieży i
dorosłych, stosownie do przyjętych w danym
społeczeństwie celów i zadań oraz koncepcji
oświatowo-wychowawczych i programów”

Szkoła jako intencjonalne
środowisko wychowawcze

W odniesieniu do wychowania podstawa
programowa kształcenia ogólnego w polskiej
szkole mówi, że nauczyciele w swej pracy
wychowawczej, winni zmierzać do tego, aby
uczniowie w szczególności:



Znajdowali w szkole środowisko

wszechstronnego rozwoju osobowego.



Rozwijali w sobie dociekliwość poznawczą,

ukierunkowaną na poszukiwanie prawdy,

dobra i piękna w świecie.



Mieli świadomość życiowej użyteczności.

Szkoła jako intencjonalne
środowisko wychowawcze



Poszukiwali, odkrywali i dążyli na drodze rzetelnej pracy do
osiągnięcia wielkich celów życiowych i wartości ważnych dla
odnalezienia własnego miejsca w świecie.



Uczyli się szacunku dla dobra wspólnego oraz
przygotowywali się do życia w rodzinie i społeczeństwie.



Rozpoznawali wartości moralne, dokonywali wyborów i
hierarchizacji wartości oraz mieli możliwość doskonalenia się.



Kształtowali w sobie postawę dialogu, umiejętność słuchania
innych oraz umieli współtworzyć w szkole wspólnotę
nauczycieli i uczniów.

Proces wychowania w polskim
szkolnictwie

Proces wychowania w edukacji wczesnoszkolnej ma

szczególne znaczenie dla kształtowania osobowości dzieci

w wyższych klasach, jak i dorosłym życiu.
W pierwszych lat szkolnych dokonuje się bardzo

intensywny rozwój społeczny dziecka, kształtowanie jego

dyspozycji psychicznych, zapoczątkowuje się utrwalanie

pewnych cech, motywów, potrzeb,
a nawet poglądów, postaw i przekonań.

Cechy wzajemnych relacji między nauczycielem a

uczniem:



otwartość i przejrzystość we wzajemnych kontaktach;



wzajemna troska;



wzajemna zależność;



poszanowanie odrębności;



wzajemne uwzględnianie potrzeb.

T.Gordon

Proces wychowania w polskim
szkolnictwie

Wychowanie na lekcjach w klasach I-III odbywa się
na dwóch płaszczyznach:

1.

uczniowie wykonują różne zadania i ćwiczenia zlecone
przez nauczyciela, dzięki czemu kształtuje się ich
stosunek do tego, co robią i jakości wykonywanej pracy
(dokładność, staranność).

2.

uczniowie poznają określone normy moralne i postępują
zgodnie z nimi.

Proces wychowania w polskim
szkolnictwie

Przekaz treści wychowawczych w nauczaniu

początkowym jest najlepiej przyswajalna, jeśli odbywa

się drogą:



bezpośredniego kontaktu z drugą osobą,



w sytuacji problemowej dla ucznia, w której realne zdarzenie

staje się polem, na którym dokonywane są oceny moralne i

wybory,



w rozmowach, w których następuje zderzenie poglądów,

wymiana doświadczeń i wypracowane zostają oceny

postępowania,



na zajęciach ćwiczebnych, gdzie teoretycznie postawione

przez wychowawcę zadanie wywołuje problem nie zaistniały,

a konieczny do poznania przez uczniów,



w działaniu, podczas którego utrwalają się pożądane cechy

charakteru

Ocena sytuacji wychowawczej we
współczesnej szkole w nauczaniu
zintegrowanym

W procesie wychowania dzieci we współczesnej
szkole można zaobserwować:



zmiany w wychowaniu spowodowane transformacją

ustrojową państwa
– 1989 rok;



nagłe odejście od wartości wcześniej uznawanych;



chaos w strefie wartości ludzi dorosłych;



brak odpowiedniego przygotowania wychowawców
do podejmowania tej roli;



cele, treści, metody wychowawcze wykazują kolosalną

różnorodność;



braki w konstruowaniu programów wychowawczych szkoły;

Ocena sytuacji wychowawczej we
współczesnej szkole w nauczaniu
zintegrowanym



współpraca wychowawcza domu rodzinnego ze szkoła

ogranicza się do charakteru informacji (wywiadówki, zebrania

szkolne, niska frekwencja);



brak czasu w rodzinie na wychowanie dzieci;



priorytet wychowania stanowi dom rodzinny – szkoła

wspomaga wychowanie;



dominacja działań edukacyjnych nad wychowawczymi, czyli

szkoła nastawiona wybitnie na sukces edukacyjny;



nieadekwatność kompetencji nauczycielskich w sferze

wychowania do współczesnych wymagań społecznych;



koncentracja rodziców na funkcji dydaktycznej szkoły przy

marginalizacji roli wychowania;



zamiast rzeczywistych działań wychowawczych dominuje w

procedurach oceny i awansu „papierologia” oraz atrakcyjność

działań.

Prof. nadzw. dr hab. J. Karbowniczek

Ocena sytuacji wychowawczej we
współczesnej szkole w nauczaniu
zintegrowanym

Z badań przeprowadzonych na terenie miasta

Częstochowy
w szkołach podstawowych – klasy I-III wynika, że:



nauczyciele wychowują dzieci tak jak potrafią, ale

większość wychowanków jest bierna;



brak jest wzoru do naśladowania, ideału

wychowawczego w rodzinie;



codzienne życie w rodzinach zwłaszcza bezrobotnych

jest bardzo trudne;



wychowankowie przeżywają wiele trudności

związanych ze zdrowiem, sytuacją materialną i

mieszkaniową rodziny, własnym wyglądem

zewnętrznym, poziomem inteligencji i innym niż, na

przykład u wybitnie zdolnych kolegów;

Ocena sytuacji wychowawczej we
współczesnej szkole w nauczaniu
zintegrowanym



zauważa się trudności w nauce pisania, ortografii,
języków obcych;



zaburzenia życia rodzinnego u 55% powodują przykre
emocje;



niewłaściwe postawy wychowawcze rodziców wobec
dzieci, wzmagają w nich: obojętność, cynizm,
arogancję, nadpobudliwość;



zajęcia w szkole co godzinę odbywają się w innej
klasopracowni (klasy I-III), żaden z wychowanków nie
czuje się zadomowiony, przerwy krótkie – nie dające
odpocząć;



można zaobserwować „małe klasowe gwiazdy” lubiane
i „szare myszy” izolowane i nie lubiane;

Ocena sytuacji wychowawczej we
współczesnej szkole w nauczaniu
zintegrowanym



wychowawca swoim zachowaniem stara się modelować
zachowanie wychowanka – bez słów, ucząc go w jaki
sposób ma postępować;



duże znaczenie ma wspólne spędzanie czasu i często
przypadkowe rozmowy;



stosuje się metody aktywizujące polegające na
zorganizowaniu sytuacji, w której wychowankowie mają
okazję do zastanowienia się nad problemem, próbą jego
odkrycia i rozwiązania metodą poszukującą. Można do
nich zaliczyć takie elementy jak: koncentracja, dyskusja,
praca w zespole, dyskusja w grupach.

Dane z badań empirycznych mgr J. Bawceńskiej

Bibliografia

1.

Adamek I., Podstawy edukacji wczesnoszkolnej. IMPULS, Kraków 1997

2.

Gordon. T. Wychowanie bez porażek w szkole, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa

1995

3.

Guz S.(red), Rozwój i edukacja dzieci. Szanse i zagrożenia, Wyd. UMCS, Lublin 2005

4.

Łobocki M. ABC Wychowania, Wyd. UMCS, Lublin 1999

5.

Łobocki M. Teoria wychowania w zarysie, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2005

6.

Łobocki M. W poszukiwaniu skutecznych form wychowania, WSiP, Warszawa 1990

7.

Nowak M. Teorie i koncepcje wychowania, Wyd. Akademickie i Profesjonalne Spółka z

o .o, Warszawa 2008

8.

Okoń W. Słownik pedagogiczny, Wyd. Akademickie "Żak" , Warszawa 2001

9.

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 lutego 1999 r. w sprawie

podstawy programowej kształcenia ogólnego.

10.

Stefańska Klar R. (2000), Późne dzieciństwo. Młodszy wiek szkolny w: Psychologia

rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia, red. B. Harwas Napierała i

J.Trempała, t.2, PWN, Warszawa

11.

Świderski B. „Program wychowawczy szkoły”. WSiP Warszawa 2001

http://www.profesor.pl/mat/n11/pokaz_material_tmp.php?

plik=n11/n11_w_bar_040601_2.php&id_m=11769

http://mojaniania.pl/artykuly/wychowanie-w-szkole-jego-cechy-i-skutecznosc/

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ.