• to łączna wartość eksportu i

importu z/do poszczególnych krajów

• jest ważnym czynnikiem

dynamizującym ogólny rozwój
gospodarczy, zapewnia stałe
dostawy niezbędnych surowców,
płodów rolnych, dóbr
kooperacyjnych oraz technologii

Handel zagraniczny

Handel zagraniczny

• różna rola handlu zagranicznego

w gospodarce narodowej

• różna rola handlu zagranicznego

w bilansie płatniczym

Międzynarodowe obroty

towarowe

• import

• eksport

• reeksport

• reimport

Przyczyny rozwoju importu

• brak produkcji w kraju importującym
• występowanie międzynarodowych

różnic kosztów i cen towarów

• zróżnicowanie towarów i preferencji

konsumentów oraz strategia
przedsiębiorstw

Przyczyny rozwoju

eksportu

• trwałe lub przejściowe dysponowanie

określonymi towarami przy ich

jednoczesnym braku w innych krajach

• występowanie komparatywnych różnic

kosztów i cen w ujęciu międzynarodowym

• efekt strategii przedsiębiorstw,

uwzględniającej m.in. zróżnicowanie

popytu na rynkach międzynarodowych

Przedklasyczne teorie handlu

międzynarodowego

• teoria psychozy lęku przed brakiem

towarów

• teoria dogmatu słusznej ceny
• doktryna merkantylizmu

Psychoza lęku przed brakiem

towarów

• dążenie do uzyskania możliwie jak

największej ilości dóbr, przy jednoczesnym
oferowaniu w zamian możliwie jak
najmniej (cel: przez podział pracy, czasami
noszący nawet znamiona rabunku,
dysponowanie towarami umożliwiającymi
zaspokojenie potrzeb produkcyjnych i
konsumpcyjnych)

• koncepcja realizowana przez starożytny

Egipt, Fenicję, Grecję oraz Rzym

Dogmat słusznej ceny

• handel korzystny dla partnerów pod

warunkiem, że jest realizowany po
słusznej cenie

• słuszna cena – cena, która pokrywa

koszty produkcji (od XII w. cena,
która kształtuje się na rynku)

Merkantylizm

• w teorii ekonomii pojawia się na przełomie XVI

i XVII w.

• merkantyliści dopatrywali się źródeł bogactwa

narodu w korzystnym kształtowaniu się jego

bilansu handlowego i bilansu szerzej

rozumianej wymiany gospodarczej z zagranicą

• założenie o celowości zwiększania przez kraj

zasobów różnego rodzaju kruszców i (lub)

pieniędzy oraz stosowania polityki

ekonomicznej ułatwiającej osiągnięcie tych

celów

Zwykły środek do pomnożenia naszego

bogactwa naszego stanu posiadania

metali szlachetnych wynika z handlu

zagranicznego, przy czym musimy stale

przestrzegać reguł, aby corocznie

sprzedawać za granicę większą wartość

niż od niej nabywamy.

T. Mun

Źródło: Międzynarodowe stosunki gospodarcze, red. J. Rymarczyk, PWE, Warszawa 2006, s. 22.

Merkantylizm w wybranych

krajach

• Hiszpania – klasyczny monetaryzm

oparty na kruszcu napływającym z kolonii

zdobytych w Ameryce

• Holandia – popieranie handlu morskiego

• Francja – początkowo forsowanie eksportu

rolnego, później popieranie eksportu

przemysłowego, rozwoju floty, portów, itp.

• Anglia – kolonizacja Ameryki Łacińskiej,

eliminowanie konkurencji (np. Akty

Nawigacyjne), popieranie rozwoju

kompanii handlowych i floty

Klasyczna teoria wymiany

międzynarodowej

Powstała w Anglii w XVIII w. Sformułowana na
podstawie następujących założeń:

• na rynku panuje doskonała konkurencja (żaden z

uczestników nie ma wpływu na cenę)

• rynek jest przejrzysty (wszyscy wiedzą, jakie są ceny)
• w danym kraju istnieje doskonała mobilność produkcji,

natomiast między krajami czynniki są niemobilne

• istnieje wolny handel
• nie bierze się pod uwagę kosztów transportu

Teoria kosztów absolutnych

Podstawą rozwoju specjalizacji
międzynarodowej i zarazem źródłem
osiągania korzyści z handlu
międzynarodowego jest
występowanie między różnymi
krajami bezwzględnych różnic
kosztów wytwarzania, mierzonych –
w ujęciu A. Smitha – nakładami pracy

Rozwój handlu międzynarodowego zgodnie

z zasadą kosztów absolutnych

Produkt

Krajowe

nakłady

pracy

ogółem

Ameryka

Europa

Pszenica 1 godz.

6 ton

1 tona

Sukno

1 godz.

3 metry

6 metrów

Źródło: P. Bożyk, J. Misala, M. Puławski, Międzynarodowe stosunki gospodarcze, PWE,
Warszawa 2002.

Specjalizacja

Produkcj

a

Eksport

Import

Ameryka –

całkowita

specjalizacja w

produkcji

żywności

6 ton

6 ton

6 metrów

sukna

Europa –

całkowita

specjalizacja w

produkcji sukna

6

metrów

6 metrów

6 ton

pszenicy

Teoria kosztów względnych

Wystarczającą przesłanką rozwoju
specjalizacji i handlu
międzynarodowego jest
występowanie względnych różnic
kosztów wytwarzania, mierzonych –
w ujęciu D. Ricardo– nakładami pracy

Korzyści komparatywne zależą wyłącznie od

kosztów względnych

Niezbędne nakłady pracy w produkcji

Relacja cen

(po

uruchomieni

u handlu)

Produkt

Niezbędne nakłady

pracy

(w roboczogodzinach)

w Ameryce

w Europie

1 jednostka

żywności

1

3

2

1 jednostka odzieży 2

4

3

Źródło: P.A. Samuelson, W.D. Nordhaus, Ekonomia, t. 2, PWN, Warszawa 2004, s. 501.

Założenia:
Płace realne mierzone są ilością towarów, jakie można nabyć za godzinowy
zarobek.
Każdy pracownik kupuje 1 zestaw dóbr (1 jednostkę odzieży i 1 jednostkę
żywności).
Zanim rozpocznie się handel:
1 zestaw dóbr kosztuje amerykańskiego pracownika 3 godziny pracy, a
europejskiego pracownika – 7 godz pracy.
Po uruchomieniu handlu:
1 zestaw dóbr kosztuje amerykańskiego pracownika 2,5 godziny pracy, a
europejskiego pracownika – 6,66 godziny (zakładamy, dodatkowo, że relacja
cen jednostka żywności/jednostka odzieży ukształtuje się na poziomie 2/3)

Teoria obfitości zasobów

• autorzy: E. Heckscher, B. Ohlin, P.A. Samuelson
• podstawową przesłanką rozwoju handlu

międzynarodowego, a zarazem czynnikiem
determinującym jego strukturę, jest
występowanie między krajami relatywnych
różnic kosztów i cen

• występowanie zróżnicowanych różnic kosztów i

cen jest spowodowane odmiennym
wyposażeniem w dwa podstawowe czynniki
produkcji, tj. kapitał i pracę

Twierdzenie Heckschera-

Ohlina

Kraj względnie lepiej wyposażony w
kapitał będzie się specjalizować w
produkcji i eksporcie dóbr
kapitałochłonnych, kraj relatywnie
lepiej wyposażony w pracę będzie się
specjalizować w produkcji i eksporcie
dóbr pracochłonnych.

Twierdzenie Heckschera-Ohlina-

Samuelsona

Rozwój wolnorynkowej wymiany
handlowej prowadzi do zmniejszenia
ię różnic cen nie tylko tych samych
towarów, ale i czynników produkcji,
mimo braku ich pełnej przenośności.