Zaburzenia świadomości

Klinika Psychiatrii i Psychoterapii

ŚlAM

Świadomość

Przytomność

(świadomość rdzenna)

czuwanie

jasność

Poczucie siebie i
otoczenia
(świadomość

rozszerzona)

Świadomość

Przytomność

(świadomość rdzenna)

czuwanie

jasność

Poczucie siebie i
otoczenia
(świadomość

rozszerzona)

Zaburzenia przytomności

Zaburzenia

poczucia siebie

i otoczenia

Zaburzenia przytomności

(=zaburzenia

świadomości)

Ilościowe

jakościowe

 ŚWIADOMOŚĆ (CONSCIENTIA)- Najlepiej zorganizowana

funkcja OUN, polegająca na odbieraniu rzeczywistości.
Świadomość/ pamięć (mneme).

 ŚWIADOMOŚĆ- cecha organizmów żywych, polegająca na

zdolności do odbierania, rejestrowania i zintegrowanego
przetwarzania informacji, a także celowego reagowania na
bodźce.

 SAMOŚWIADOMOŚĆ- poczucie przeżywania myślenia.

 PRZYTOMNOŚĆ-Niesłusznie utożsamiane z świadomością. Jest

to pojęcie wyższe. Stan gotowości/czuwania (vigilantia) układu
nerwowego do reagowania na bodźce, utrzymywanie stałego
poziomu czuwania, co pozwala interpretować bodźce.

Ilościowe - wyłączanie
świadomości

WAHANIA STANU CZUWANIA-Sen zmniejsza stopień

czuwania, ale go nie przerywa. O aktywnym stanie mózgu
w czasie snu świadczy zapis EEG.

WAHANIA ŚWIADOMOŚCI- EEG, skala stanu czuwania.

Porównanie z natężeniem światła. Na natężenia
świadomości ma wpływ wiele czynników (zmęczenie, leki
nasenne, spoczynek, kawa, alkohol). Człowiek może być
przytomny, ale mieć zaburzoną świadomość. Zmiany
ilościowe świadomości dotyczą tu przytomności.

ZAWĘŻENIA POLA ŚWIADOMOŚCI-Czynniki

emocjonalne (silne wzruszenia). Niektóre treści ze świata
zewnętrznego nie są uświadamiane. Dotyczy to zawsze
porównania ze stanem przeciętnym.

1. SENNOŚĆ PATOLOGICZNA (SOMNOLENTIA) - chory przejawia

skłonność do snu niezależną od rytmu dobowego, musi się wysilać,

aby nie usnąć. Występuje w zatruciach, stanach zapalnych,

organicznych uszkodzeniach mózgu, guzach mózgu, urazach.

2. SEN GŁĘBOKI/PÓŁŚPIĄCZKA (SEMICOMA)- znaczne pogłębienie

senności, kontakt można nawiązać jedynie na krótko i po

zastosowaniu silnych bodźców.

3. ŚPIĄCZKA (COMA)- wyłączenie przytomności; jej głębokość

określa się za pomocą stopnia zniesienia odruchów (źreniczne -

rogówkowe - wykrztuśny - arefleksja) Przyczyny neurologiczne,

metaboliczne (śpiączka cukrzycowa, hipoglikemiczna, mocznicowa,

wątrobowa, udarowa, pourazowa, toksyczna...).

Jakościowe Zaburzenia

świadomości

Należy pamiętać, że jakościowe i ilościowe zaburzenia
świadomości przenikają się nawzajem.

OBJAWY: słabnący kontakt intelektualny chorego z
otoczeniem, obniżenie sprawności intelektualnej,
spowolnienie toku myślenia, brak spójności myślenia,
nieprawidłowe pojmowanie, rozumowanie, kojarzenie,
bezkrytycyzm, czasami skłonność do perseweracji,
zaburzenia spostrzegania, jako efekt nasilonej
przerzutności uwagi, głębokość zaburzeń
świadomości nasila się głównie wieczorem,
zaburzenia rytmu snu i czuwania (uporczywa
bezsenność, odwrócenie rytmu, skrócenie snu).

Zaburzenia świadomości

jakościowe

1. Przymglenie - przeżywanie i zachowanie
pacjenta można wyobrazić sobie jako podobne
do zachowania człowieka próbującego poruszać
się w gęstej mgle. Dominuje poczucie
nieostrości, niedokładności i trudność oceny
odległości. Całe spostrzeganie wymaga
większego wysiłku. Kontakt utrudniony. Zwykle
zaburzona orientacja w czasie i miejscu.

Zaburzenia świadomości

jakościowe

2. Zmącenie - przeżywanie i zachowanie pacjenta

można wyobrazić sobie jako zachowanie w

środowisku o niejednakowej przejrzystości,

jasności oraz szybko zmieniającej się postaci.

Dominują więc zaburzenia spostrzegania -

fragmentaryczność, zniekształcenie konturów i

kształtów sprzyjają powstawaniu zniekształceń

percepcji, iluzji oraz omamów. Orientacja w czasie

i miejscu zaburzona.

Zaburzenia świadomości

jakościowe

3. Zwężenie - przeżywanie i zachowanie
pacjenta można wyobrazić sobie jako
zachowanie człowieka,którego pole widzenia
ulega skrajnemu ograniczeniu („jak przez dziurkę
od klucza”), kontakt z otoczeniem ograniczony
lub zniesiony, orientacja zaburzona we
wszystkich aspektach.

Świadomość

Przytomność

(świadomość rdzenna)

czuwanie

jasność

Poczucie siebie i
otoczenia
(świadomość

rozszerzona)

Zaburzenia przytomności

Zaburzenia

poczucia siebie

i otoczenia

Zaburzenia orientacji

• Orientacja wynika ze

współdziałania takich funkcji jak
świadomość, uwaga, pamięć,
sprawność intelektu; jest
uwarunkowana brakiem
uszkodzeń mózgu
zniekształcających poczucie
otoczenia lub siebie.

zaburzenia scalania czynności
psychicznych

– czasu
– miejsca
– sytuacji
– własnej osoby

zaburzenie orientacji

Zaburzenia świadomości

Zespoły z zaburzeniami
świadomości

• psychotyczne
• współwystępowanie ilościowych i
jakościowych zaburzeń świadomości

Zaburzenia świadomości

Zespoły z zaburzeniami
świadomości

1. Przymglenie proste
2. Majaczenie (delirium)
3. Zamroczenie (obnubilatio)
4. Splątanie (amentia)

Zaburzenia świadomości

Zespoły z zaburzeniami
świadomości

1. Przymglenie proste torpor - na pierwszym
planie spowolnienie i ubóstwo ruchowe
przeżywanie i zachowanie pacjenta można
wyobrazić sobie jako podobne do zachowania
człowieka próbującego poruszać się w gęstej
mgle. Dominuje poczucie nieostrości,
niedokładności i trudność oceny odległości. Całe
spostrzeganie wymaga większego wysiłku.
Kontakt utrudniony. Zwykle zaburzona orientacja
w czasie i miejscu.

Zaburzenia świadomości

Majaczenie

2. Majaczenie (delirium) - orientacja auto zachowana,
allopsychiczna - zaburzona, omamy wzrokowe, pobudzenie
zaburzenie czynności pamięciowych

•dezorientacja co do czasu,miejsca, otoczenia , niekiedy
dezorientacja autopsychiczna
•słabnący kontakt intelektualny z otoczeniem, gorsze
rozumienie i
kojarzenie
•spowolniały tok myślenia
•znaczny bezkrytycyzm i zanik wglądu
•wahania dobowe, większe nasilenie wieczorem i w nocy

Zaburzenia świadomości

Majaczenie

1. Stadium zwiastunów (stan predeliryjny)

–złe samopoczucie, niepokój, bezsenność, bóle głowy, drażliwość,
nadwrażliwość na hałasy, chwiejność uczuciowa, zaburzenia uwagi,
nastrój przygnębienia lub euforii

2. Stadium rozwiniętej psychozy

–niepokój ruchowy
–zaburzenia spostrzegania: złudzenia,, omamy wszystkich zmysłów -
przede wszystkim wzrokowe (barwne, ruchliwe)
–urojenia (niespójne, niezwiązane z treścią omamów, często
prześladowcze, urojenia „dziania się” chory przeżywa swój udział w
jakichś wydarzeniach i jest przekonany o ich realności)

3. Stadium zejściowe

–stopniowe przejaśnianie się świadomości, ustępowanie omamów,
powrót orientacji, przy niekorzystnym zejściu - śpiączka i śmierć

• ZESPÓŁ/STAN MAJACZENIOWY (DELIRIUM)-

Zaburzona orientacja allopsychiczna (miejsce, czas, otoczenie),

zachowana autopsychiczna (własna osoba),

niepokój ruchowy,

złudzenia i

omamy (sceniczne barwne omamy wzrokowe),

urojenie

niespójne (inkoherentne), urojeniowe przeżywanie określonych
sytuacji( urojenia dziania się). Objawom tym towarzyszą reakcje:
lęk, strach, nastrój dysforyczny, euforia. Po przeminięciu stanu
majaczeniowego występuje częściowa

pamięć w/w objawów

.

• Stan ten występuje w przebiegu chorób zakaźnych (delirium

infectiosum) jak dur brzuszny, zapalenie płuc, zimnica, grypa; w
następstwie zatruć (leki o silnym działaniu cholinolitycznym), jako
postać psychozy alkoholowej.

• Może narastać stopniowo, lub szybko, w ciągu kilku godzin, jak to ma

miejsce w majaczeniu alkoholowym.

ZESPÓŁ POMROCZNY/ZAMROCZENIOWY

(OBNUBILATIO)

• Narasta i kończy się szybko.

Zaburzona orientacja auto i allopsychiczna

,

pojawia się

rozdwojenie osobowości (nowa-patologiczna),

co wyraża się

zmianą zachowania, świadomość jest zawężona, przeżyciom chorego
towarzyszy adekwatne do ich treści zachowanie, mogą to być zachowania
agresywne, podniecenie ruchowe, gwałtowne wyładowania, zachowania
popędowe (nagłe ucieczki, napaści, czyny agresywne, samouszkodzenia,
próby samobójcze). Po ustąpieniu tego stanu przeżycia psychotyczne są
pokryte całkowitą niepamięcią, rzadziej występują

fragmentaryczne

wspomnienia (wyspy pamięciowe).

W czystym zespole pomrocznym

nie

występują omamy

.

• Stan ten występuje w padaczce.
• Dość często stan pomroczny i majaczniowy występują łącznie jako zespół

mieszany (onejroidalny/oniryczny), co występuje czasami w psychozach
schizofrenicznych, zatruciach, chorobach infekcyjnych, padaczce.

STAN SPLĄTANIOWY (AMENTIA)

 Zazwyczaj rozpoczyna się stopniowo i powoli

ustępuje. Tu zaburzenia świadomości są najgłębsze,
o czym świadczy zupełna niepamięć. Chory jest
pobudzony ruchowo (

miota się-jaktacje

), mogą

występować stereotypie ruchowe, traci kontakt
emocjonalny i intelektualny z otoczeniem. Pojawia
się inkoherencja-rozerwanie wątku myślenia,
reaktywność na bodźce zewnętrzne może być
zniesiona lub podwyższona. Chory wyrzuca z sienie
pojedyncze słowa-czytanie słownika. Występuje w
wyniszczających chorobach somatogennych,
zakaźnych, intoksyacyjnych.

Zaburzenia świadomości

Epidemiologia

•10-15% pacjentów w szpitalach ogólnych -
psychozy z zaburzeniami świadomości

•30-50% na oddziałach dla „ostrych”przyjęć
geriatrycznych

•znacznie częściej na oddziałach somatycznych

Zaburzenia świadomości

Przyczyny różne

• zatrucia
• choroby zakaźne
• choroby ogólne: stany wyczerpania, głód, stany
przedagonalne, kacheksja, choroby metaboliczne
i zaburzenia hormonalne, niedobory witamin
• guzy wewnątrzczaszkowe
• urazy czaszkowo - mózgowe
• zaburzenia sercowo - naczyniowe: zawał m.
sercowego, zaburzenia krążenia mózgowego,
niewydolnośc krążenia

Zaburzenia świadomości

Postępowanie

•konieczne ustalenie przyczyny zaburzeń,
najlepiej w warunkach szpitalnych, i leczenie
przyczynowe
•zabezpieczenie chorego pobudzonego
•leki p/psychotyczne w przypadku objawów
psychotycznych (haloperidol 2-8 mg)