Podstawowe wytyczne

przeprowadzania testów

wysiłkowych

Anna Nowakowska

Dariusz Stelmasiak

WYDOLNOŚĆ

FIZYCZNA

zdolność do wykonywania ciężkiego

lub długotrwałego wysiłku

fizycznego z udziałem dużych grup

mięśniowych bez większych zmian

homeostazy ustroju po zakończeniu

którego następuje szybki powrót do

wartości spoczynkowych.

Cele przeprowadzania testów

wysiłkowych:

charakteryzuje przygotowanie

czynnościowe organizmu do podjęcia

wysiłku,
kontroluje skuteczności metod

treningowych
ocenia tolerancji wysiłku

fizycznego.
Jest testem prowokacyjnym dla

układu krążenia
pozwala scharakteryzować objawy

kliniczne pojawiające się pod

wpływem wysiłku fizycznego, określić

rezerwy wieńcowe serca

Testy powinny być
przeprowadzane o tej samej porze
dnia najczęściej w warunkach
laboratoryjnych na:

ergometrze rowerowym

 bieżni mechanicznej

ergometr ręczny (u osób
niepełnosprawnych)

Testy stosowane do oceny wydolności

muszą spełniać odpowiednie kryteria:

 trafności, tzn. powinna umożliwić pomiar badanej cechy,
inaczej mówiąc, badać to co chcemy;

 rzetelność, tj. precyzyjnego odzwierciedlania zmian
zachodzących w poziomie badanej cechy; wyniki uzyskane w
kolejnych próbach (wykonywane w tych samych
warunkach)muszą być powtarzalne

 specyficzność zastosowanego protokołu badań; aby uzyskać
największą przydatność testów,

 obiektywności; tzn. uzyskane przez różnych badających
wyniki tej samej próby powinny być jednakowe

 standaryzacji procedur przeprowadzania testu pod
względem sprzętowym, warunków zewnętrznych,
przygotowania osób badanych oraz opracowania wyników

Bezwzględne i względne

przeciwwskazania do

przeprowadzania testów

wysiłkowych

Bezwzględne:

 ostry zawał serca albo jakiekolwiek świeże

zmiany w spoczynkowym EKG

 niestabilna choroba wieńcowa

 poważne zaburzenia rytmu serca

 ostre zapalenie osierdzia albo mięśnia

sercowego

 zapalenie wsierdzia

 ciasne zwężenie zastawki aortalnej

 ciężka dysfunkcja lewej komory

 ostry zator płucny lub zawał płuca

 każde ostre lub poważne zaburzenie

pochodzenia poza sercowego

 ciężkie upośledzenie fizyczne

Względne:

 każda lekka nieprawidłowość

pochodzenia poza sercowego

 zaburzenia przewodzenia

śródkomorowego

 ewidentne nadciśnienie tętnicze lub

płucne

 umiarkowane zaburzenia rytmu typu

tachykardii lub bradykardii

 umiarkowane wady zastawkowe lub

choroby mięśnia sercowego

 nieprawidłowości wywołane

działaniem leków

 sztuczny rozrusznik serca o stałej

częstotliwości rytmu

- zwężenie pnia lewej tętnicy

wieńcowej

Do nieprawidłowych

klinicznych objawów w czasie

testu wysiłkowego należą:

 ból dławicowy

 duszność

 ból lub zawroty głowy

 zaburzenia równowagi

 zaburzenia widzenia

 trudność w koncentracji

 nadmierne zmęczenie w stosunku do

wykonywanego wysiłku

 sinica

 zimny, lepki pot

 zasłabnięcie, omdlenie

POWIKŁANIA

Powikłania próby wysiłkowej ze

strony układu krążenia:

zwolnienie częstotliwości rytmu serca

zaburzenia rytmu serca utrzymujące się

dłużej niż 5 min po wysiłku

 cechy niedokrwienia utrzymujące się dłużej

niż 5 min po wysiłku

 świeży zawał mięśnia sercowego

 nadmierny wzrost ciśnienia tętniczego w

stosunku do intensywności wysiłku

 niewydolność zastoinowa serca

 hipotermia z objawami klinicznymi

 wstrząs kardiogenny

 nagła śmierć sercowa

Powikłanie próby wysiłkowej ze

strony ośrodkowego układu

nerwowego:

 bóle i zawroty głowy
 zaburzenia widzenia
 zaburzenia równowagi, ataksja
Powikłania próby wysiłkowej ze

strony narządu ruchu:

 uraz narządu ruchu

Inne powikłania o

niewyjaśnionej etiologii:

 omdlenie
 nadmierne zmęczenie nieadekwatne

do wysiłku

 utrzymywanie się zmęczenia przez

wiele godzin lub dni

Badani wysiłkowe:

 dzieci
 kobiet
 osób starszych
 osób niepełnosprawnych

BADANIA WYSIŁKOWE

DZIECI

Reakcje dzieci na stosowanie wysiłki jest podobna do reakcji osób

dorosłych. Występują u dzieci tylko różnice ilościowe, wynikające z

mniejszej masy mięśniowej dzieci. Ma to ogromne znaczenie dla

interpretacji osiągniętych wyników. Większość dziecięcych

parametrów wyrażanych na kg masy ciała nie odbiega od parametrów

dorosłych (np. VO2max), a u dziewcząt w wieku 10-13lat mogą one

być znacznie wyższe niż u starszych dziewcząt i dorosłych kobiet. W

badaniach wysiłkowych zaleca się stosowanie bieżni mechanicznej.

Jest to spowodowane niedostatecznych rozwojem mięśni ud

(szczególnie kolan) i w konsekwencji szybkim zmęczeniem oraz

trudnością w utrzymaniu właściwego rytmu pracy na ergometrze

rowerowym lub podczas step-up testu. Próba takiego dziecka powinna

trwać 6-10 minut.

BADANIA WYSIŁKOWE

KOBIET

Różnice w badaniach wysiłkowych kobiet dotyczą głównie

interpretacji uzyskanych wyników. Do okresu dojrzewania między

dziewczętami a chłopcami nie występują znaczące różnice w

parametrach fizjologicznych wyrażanych na kg masy ciała. Po

zakończeniu dojrzewania kobiety osiągają max wartość większości

parametrów na poziomie od 70 do 75% wartości parametrów

mężczyzn. Należy uwzględniać różnice, które mogą u kobiet

występować w zależności od okresu cyklu menstruacyjnego.

Badania wykazują, że zdolności wysiłkowe kobiet są

najkorzystniejsze w okresie od 1do 14dnia cyklu.

BADANIA WYSIŁKOWE

OSÓB STARSZYCH

 

Ogólnie cele stosowania testów u osób starszych są podobne jak u innych

dorosłych. Wiek jest jednak znaczącym czynnikiem ryzyka w rozwoju wielu

schorzeń. W związku z tym testy powinny uwzględniać wiele zmian, które następują

wraz z wiekiem, jak np. mniejsza siłę badanych, niższe max HR, wyższe ciśnienie

tętnicze krwi itp. Powinno wprowadzać próby o intensywności submaksymalnej (nie

maksymalnej!!!), gdyż wykonanie takich prób stanowi mniejsze ryzyko dla

badanych. Należy pamiętać także o tym że osoby starsze wymagają dłuższej

rozgrzewki, początkowe obciążenie powinno wynosić 2-3 METS, a przyrost w

kolejnych fazach 0,5 – 1 METS, czas trwania każdej fazy nie powinien przekraczać 2

– 3 minut, konieczne jest ciągłe monitorowanie częstotliwości skurczów serca i

ciśnienia tętniczego krwi. Najbardziej odpowiednimi testami dla osób starszych są

testy na ergometrze rowerowym, jak chodzi o testy na bieżni to raczej przy stałej

prędkości tylko intensywność zwiększa się zwiększając kąt nachylenia bieżni.

BADANIE CZYNNOŚCIOWE

OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH

 

Próby te są podobne do prób przeprowadzanych na osobach

zdrowych z tą jednak różnicą iż często polegają na

zmniejszeniu intensywności, czasu trwania lub sposobu

wykonania wysiłku, jak np. ergometr ręczny zamiast nożnego.

Próby te są przydatne w wyznaczeniu obciążenia w trakcie

rehabilitacji. Można więc wyznaczyć obciążenia progowe dla

danej osoby rehabilitowanej. Podobnie jak u sportowców

powinno się stosować zasadę indywidualizacji treningu, czyli

każdemu pacjentowi należy wyznaczyć jego obciążenie

progowe.