…PROMIENIOWANIE ULTRAFIOLETOWE

Wpływ czynników
fizycznych na ustrój
żywy…



Promieniowanie UV - to
promieniowanie elektromagnetyczne,
które w widmie promieniowania
słonecznego znajduje się bezpośrednio
za obszarem fioletu światła widzialnego.



Promieniowanie nadfioletowe odkryli
1801 J. Ritter i W.H. Wollaston.



Spośród wszystkich rodzajów
promieniowania słonecznego właśnie
promieniowanie nadfioletowe ma
największy wpływ na organizm ludzki.
Te promieniowania są niewidzialne dla
człowieka i nie wywierają działania
cieplnego na tkanki.

Źródła promieniowania UV



Najsilniejszym naturalnym źródłem
promieniowania nadfioletowego jest
Słońce. Do powierzchni Ziemi dociera
jednak nieznaczna jego część w wyniku
silnego pochłaniania, jakiemu ulega to
promieniowanie w atmosferze
ziemskiej, gł. dzięki zawartemu w niej
ozonowi. Promieniowanie nadfioletowe
emitują też różne ciała ogrzane co
najmniej do temp. ok. 3000 K.

Źródła promieniowania UV



Najbardziej rozpowszechnionymi sztucznymi

źródłami promieniowania nadfioletowego są

lampy wyładowcze (gł. rtęciowe). Dzięki swoim

właściwościom promieniowanie nadfioletowe

jest wykorzystywane m.in. w technice

oświetleniowej (świetlówki), w analizie

luminescencyjnej, w badaniach nieniszczących,

do sterylizacji pomieszczeń, w biologii

w badaniach mikroskopowych tkanek

i komórek, w kryminalistyce, muzealnictwie,

w przemyśle do przyspieszania procesów

polimeryzacji tworzyw sztucznych.



Do detekcji promieniowania nadfioletowego

wykorzystuje się: fotoogniwa,

fotopowielacze i przetworniki

promieniowania. Dzięki dużej energii

fotonów promieniowania nadfioletowego

pochłaniane przez substancję może

wyraźnie wpływać na jej właściwości

fizyczne i chemiczne. Promieniowanie

nadfioletowe może wywoływać

fotoluminescencję, zjawisko

fotoelektryczne, reakcje fotochemiczne

(utlenianie, redukcję, rozkład,

polimeryzację); odznacza się dużą

aktywnością biologiczną



Promieniowanie nadfioletowe o długościach fali

poniżej 290 nm. nie dociera do powierzchni

ziemi. Wywiera jednak bardzo silne działanie

biologiczne, ponieważ cechuje się dużą energią

kwantów światła , zdolną do jonizacji atomów i

cząsteczek To działanie fotochemiczne jest

przede wszystkim działaniem destrukcyjnym i

modyfikującym kod genetyczny. Promienie UV-

C i UV-B rozkładają też aminokwasy i zmieniają

strukturę białek, co w konsekwencji prowadzi

do inaktywacji niektórych enzymów. Należy to

brać pod uwagę zwłaszcza podczas stosowania

różnych leków, ponieważ przy równoczesnym

naświetlaniu organizmu promieniami

nadfioletowymi mogą wystąpić niepożądane

reakcje ogólne.

Korzystne skutki

promieniowania UV



Są one bardzo istotne dla zdrowia.
Należy do nich zapoczątkowanie
syntezy witaminy D. działanie
immunomodulujące, wzmacnianie
własnych mechanizmów obronnych
organizmu, zwiększanie wydolności
ogólnej i ekonomizacja czynności
krążenia.



Promienie nadfioletowe wywierają
działanie przeciwbólowe.

Korzystne skutki

promieniowania UV



Promienie nadfioletowe działają aktywująco
na wiele układów enzymatycznych.
Działają pobudzająco, a zarazem
normalizująco na układ autonomiczny.



Pod wpływem promieniowania następuje
poprawa samopoczucia i reaktywności
organizmu, zmniejsza się lepkość krwi,
poprawia się zaopatrzenie tkanek w tlen i
zwiększają się zdolności fagocytarne
krwinek białych.

Promieniowanie UV-A



Działa na skórę ok. 1000 razy słabiej niż
promieniowanie UV-B.



Przenika ono przez szkło dzienne.



Dociera w skórze najgłębiej, aż do
warstwy rozrodczej naskórka, gdzie
powstaje melanina.

Promieniowanie UV-A



Cechuje się słabszym działaniem
fotochemicznym.



Nie wywołuje prawie wcale
rumieniowego odczynu skóry, jednak
przy wysokich dawkach promieniowania
skóra ulega pigmentacji – ciemnieniu.

Promieniowanie UV-B



Nazywane też promieniami Dorno.



To promieniowanie nie przenika przez zwykłe

szkło kwarcowe. Nawet w niewielkich dawkach

wywołuje silny odczyn rumieniowy w skórze po

różnych okresach utajenia, zależnych od

dawki, uwalnia bowiem z magazynów skóry

histaminę, rozszerzającą silnie naczynia

krwionośne, przede wszystkim włosowate.



Aczkolwiek promieniowanie UV-B nie wnika

głębiej poza naskórek, to jednak przez krew w

naczyniach krwionośnych oddziałuje wyraźnie

na układ krwiotwórczy i przemianę materii.



Przedawkowanie powoduje oparzenie

słoneczne.

Promieniowanie UV-B



Promieniowanie UV-B powoduje
melanogenezę , czyli powoduje bezpośrednie
tworzenie barwnika w skórze, przez
przekształcenie DOPA-oksydazy w
tyrozynazę , która z kolei powoduje w
melanocytach utlenienie DOPA do melaniny.



Po ok. 2-3 dniach występuje zbrązowienie
skóry.



Promieniowanie to w znacznie większym
stopniu niż UV-A powoduje pogrubienie skóry.



Zapoczątkowuje także syntezę witaminy D3.

Promieniowanie UV-B



Promieniowanie UV-B i UV-C powoduje
powstanie w skórze nadwodorotlenków
steroidowych zaliczanych do silnie
działających związków rakotwórczych.



Uważa się, że promieniowanie o długości
fali mniejszej niż 320nm wywiera działanie
rakotwórcze.



Promieniowanie UV-B wywołuje
immunosupresję, ponieważ uszkadza
komórki Langerhansa.



Stymuluje rozmnażanie supresyjnych
limfocytów T.

Promieniowanie UV-C



W normalnych warunkach nie dociera
ono do powierzchni ziemi.



Wywiera silniejsze działanie
fotochemiczne i cechuje się najbardziej
szkodliwym działaniem biologicznym.



Wywierają silne działanie bakteriobójcze.



Są wytwarzane przez specjalne lampy
stosowane wyłącznie do wyjaławiania
pomieszczeń zabiegowych służby
zdrowia, różnego sprzętu i wody w
basenach kąpielowych.

Reakcje skóry na

promieniowanie słoneczne



Są to reakcje fotochemiczne skóry na
promieniowanie nadfioletowe
pojawiające się po okresie utajenia w
postaci rumienia fotochemicznego.



Odczyny cieplne pojawiające się
natychmiast po naświetleniu
promieniami podczerwonymi.

Reakcje skóry na

promieniowanie słoneczne



U przeciętnego mieszkańca Europy
występują 2 rodzaje rumienia:
bezpośredni rumień słoneczny,
pojawiający się już po 15-20 minutach
nasłoneczniania skóry i drugi rumień,
pojawiający się po 3-24- godzinnym
okresie utajenia.

Reakcje skóry na

promieniowanie słoneczne



Rumień bezpośredni spowodowany jest
rozszerzeniem naczyń krwionośnych
skóry pod wpływem działania
komponenty cieplnej promieniowania
słonecznego. Zanika on po 15-20 min
czasu trwania. W czasie jego trwania
następuje pocenie się , będące również
następstwem działania cieplnego
promieniowania słonecznego.

Reakcje skóry na

promieniowanie słoneczne



Drugi rumień, jest rumieniem

fotochemicznym, wywołanym działaniem

promieniowania nadfioletowego. Zanika

po 2-3 dniach, pozostawiając

szaroczerwone zabarwienie skóry.



Grudki, pęcherze, ogniska martwicy oraz

przebarwienie.



Rogowacenie naskórka.



Czasami zapoczątkowanie procesu

nowotworowego skóry.

Reakcje skóry na

promieniowanie słoneczne



Odczyn ogólny

- bóle głowy

- nudności

- przyspieszone tętno

- obniżenie ciśnienia tętniczego krwi

- zwolnienie oddechu

- dreszcze

- podwyższenie temperatury ciała

Odczyn ten występuje ok. 15-30 min po

kąpieli słonecznej.

Wskazania do leczniczego

stosowania promieni UV



Stosuje się w niektórych chorobach
skóry.



Do ogólnego naświetlania ciała, jako
zabieg wspomagający leczenie w
chorobach skóry np. w bielactwie,
sklerodermii, trądziku, do leczenia
łuszczycy oraz w atopowym
neurodermicie.

-> UV-A

Wskazania do leczniczego

stosowania promieni UV



Stosuje się miejscowo na ograniczone
powierzchnie skóry, przykręgowo, w
obrębie stref Heada, w celu normalizacji
funkcji narządów wewnętrznych przy
zaburzeniach regulacji wegetatywnej.



W bolach mięśniowych, zwapnieniach
okołostawowych, przewlekłej egzemie,
w dermatozach ze swędzeniem skóry.

-> UV-B

Wskazania do leczniczego

stosowania promieni UV



- profilaktyka i leczenie krzywicy
- rekonwalescencja
- zwiększona zapadalność na infekcje
- zaburzenia regulacji wegetatywnej
- choroby skóry
- słaba ogólna wydolność
- osteoporoza
- niedokrwistość hipochromatyczna.

-> Ogólne
wskazania

Przeciwwskazania do

leczniczego stosowania promieni

UV



- gruźlica płuc

- wszystkie ostre choroby

- nadczynność tarczycy

- czynna choroba wrzodowa żołądka i

dwunastnicy

- przewlekłe zapalenie wątroby

- toczeń

- tężyczka

- nowotwory

- niewydolność krążenia

- padaczka

Przeciwwskazania do

leczniczego stosowania promieni

UV



- zaburzenia ukrwienia skóry i tkanki

podskórnej wskutek zmian w

mikrokrążeniu występujących np. w

cukrzycy

- znaczne zmiany troficzne

- znamiona barwnikowe w chorobach

zagrażających krwawieniom

- ciężkie choroby serca, nerek i wątroby

- stany zagrażające reakcją fototoksyczną

lub fotoalergiczną

- nie wykonuje się naświetlań UV u

albinosów.

Jak promieniowanie

ultrafioletowe zabija komórki?

Jak promieniowanie

ultrafioletowe zabija komórki?



Promieniowanie ultrafioletowe (UV) zabija

komórki niszcząc ich DNA. Ten rodzaj

promieniowania inicjuje reakcję chemiczną

pomiędzy dwoma cząsteczkami tyminy

(jednej z zasad azotowych wchodzących w

skład nukleotydów DNA). Powstający w tej

reakcji dimer tymidynowy jest bardzo

stabilny, jednak komórki dość dobrze

radzą sobie z naprawą tego rodzaju

uszkodzeń DNA - naprawa najczęściej

polega na wycięciu dwóch nieprawidłowo

połączonych zasad azotowych i wstawieniu

na ich miejsce nowych cząsteczek.

Jak promieniowanie

ultrafioletowe zabija komórki?



Jednak ten system naprawy uszkodzeń DNA może

się załamać, kiedy zniszczenia materiału

genetycznego są zbyt rozległe Im dłużej komórka

jest poddawana działaniu promieniowania UV,

tym więcej dimerów tymidynowych powstaje w jej

DNA i tym większe jest ryzyko, że enzymy

naprawiające uszkodzenia pomylą się albo nie

zauważą jakiegoś dimeru. Komórka nie będzie

mogła prawidłowo działać, jeżeli jej procesy

życiowe zostaną zakłócone przez błędną naprawę

uszkodzeń DNA albo przez zniszczenia

pozostające w materiale genetycznym. W takiej

sytuacji są dwie możliwości. Bardzo rozległe

zniszczenia materiału genetycznego spowodują

śmierć komórki.

Jak promieniowanie

ultrafioletowe zabija komórki?



Jeśli uszkodzenia DNA nie są zbyt dotkliwe,

komórka może zmienić się w komórkę rakową

albo w komórkę, której do przemiany w komórkę

nowotworową brakuje jeszcze uszkodzeń kilku

genów. Mówiąc ogólnie, promieniowanie

ultrafioletowe zabija komórki, bo powoduje

liczne uszkodzenia ich materiału genetycznego.

Białko kodowane przez gen p53 jest

odpowiedzialne za sprawdzenie, czy doszło do

uszkodzeń DNA i zwolnienie cyklu komórkowego

(podobne zadanie mają też białka kodowane

przez inne geny). Jeśli wykryte zniszczenia

można naprawić, p53 wysyła w ich kierunku

specjalne białka naprawcze. Jeśli uszkodzenia są

za bardzo rozległe, p53 zmusza komórkę do

wejścia na drogę apoptozy - programowanej

śmierci komórki.

Ochrona przed

promieniowaniem UV



Ochrona przed promieniowaniem UV to

przede wszystkim unikanie nadmiernego

eksponowania skóry na promieniowanie

słoneczne. Należy ograniczać przebywanie

na słońcu - zwłaszcza, jeśli ma się wrażliwą

skórę lub jasną karnację.



Przed promieniowaniem słonecznym można

zabezpieczać się, wybierając ubrania

nieodsłaniające dużych partii ciała. Jeśli

będą uszyte z naturalnych tkanin - lnu,

bawełny, jedwabiu - unikniemy przegrzania.



Latem warto sięgnąć po kapelusz.



Bardzo ważne jest także zabezpieczanie

oczu przed promieniowaniem UV.

Ochrona przed

promieniowaniem UV



Od dawna znanych jest wiele substancji
chroniących przed światłem. Można
podzielić je na fizyczne i chemiczne.
Filtry fizyczne (mineralne) są to
substancje mające zdolność odbijania i
rozpraszania promieni słonecznych. W
preparatach chroniących przed
światłem najczęściej są
wykorzystywane dwutlenek tytanu oraz
tlenek cynku.

Ochrona przed

promieniowaniem UV



Filtry fizyczne mają szeroki zakres
działania ochronnego, zarówno w
spektrum UVB, jak również UVA.



Filtry chemiczne są syntetycznymi
związkami organicznymi,
absorbującymi promieniowanie
słoneczne i zamieniającymi je w energię
cieplną.

Ochrona przed

promieniowaniem UV



Najnowocześniejsze filtry łączą w sobie
zalety filtrów mineralnych i
chemicznych, zabezpieczając skórę
przed promieniowaniem UV na wiele
sposobów - odbijając, rozpraszając i
absorbując je.

Ochrona przed

promieniowaniem UV



Stosowanie preparatów ochronnych przed

światłem może zapobiec nie tylko

występowaniu odczynów ostrych: oparzenia

słonecznego, reakcji fototoksycznych i

fotoalergicznych, ale również zmniejsza

ryzyko występowania nowotworów skóry.

Unikanie ostrych oparzeń ma szczególne

znaczenie w zapobieganiu rozwojowi

czerniaka złośliwego. Udowodnione jest

również działanie prewencyjne środków

ochronnych w powstawaniu zmian typu

rogowacenia słonecznego i starzenia się

słonecznego skóry.

Ochrona przed

promieniowaniem UV



W przypadku niektórych fotodermatoz

stosowanie ochrony przeciwsłonecznej

może być bardzo ważnym elementem

leczenia. Pacjenci z chorobami z

nadwrażliwością na światło powinni

stosować preparaty o maksymalnym

wskaźniku ochrony przed UVB, a także w

miarę możliwości UVA. Choć stosowanie

ochrony przeciwsłonecznej jest najbardziej

oczywiste latem, należy pamiętać, że warto

stosować ją przez cały rok - po to, by

zapewnić skórze zdrowie i piękny wygląd.

Ochrona przed

promieniowaniem UV



Ochrona SPF
Niska 2 - 4 - 6
Średnia 8 - 10 - 12
Wysoka 15 - 20 - 25
Bardzo wysoka 30 - 40 - 50
Ultrawysoka 50+

Dziękujemy za uwagę ;)

Marta

Asia

Ewa