Teoria stresu

Teoria stresu

według Hansa

według Hansa

Selye’go

Selye’go

Hans Hugo Selye (1907 -

Hans Hugo Selye (1907 -

1982)

1982)

Hans Hugo Selye

Hans Hugo Selye



Jego matka była Austriaczką, a ojciec Węgrem.

Jego matka była Austriaczką, a ojciec Węgrem.

Zamiłowanie do medycyny odziedziczył po ojcu,

Zamiłowanie do medycyny odziedziczył po ojcu,

który podczas I wojny światowej był wojskowym

który podczas I wojny światowej był wojskowym

chirurgiem służącym w armii austro-węgierskiej.

chirurgiem służącym w armii austro-węgierskiej.

Podstawy

wykształcenia

Selye

otrzymał

u

Podstawy

wykształcenia

Selye

otrzymał

u

benedyktynów. Później kontynuował naukę na

benedyktynów. Później kontynuował naukę na

niemieckim Uniwersytecie w Pradze, gdzie ukończył

niemieckim Uniwersytecie w Pradze, gdzie ukończył

endokrynologię. W roku 1932 rozpoczął pracę w

endokrynologię. W roku 1932 rozpoczął pracę w

Instytucie Chirurgii i Medycyny Doświadczalnej na

Instytucie Chirurgii i Medycyny Doświadczalnej na

Uniwersytecie w Montrealu, gdzie potem założył

Uniwersytecie w Montrealu, gdzie potem założył

Międzynarodowy Instytut Badań nad Stresem.

Międzynarodowy Instytut Badań nad Stresem.

Napisał 1400 artykułów oraz ponad 30 książek na

Napisał 1400 artykułów oraz ponad 30 książek na

temat stresu. Najbardziej znana to

temat stresu. Najbardziej znana to

Stress without

Stress without

Distress

Distress

, która przetłumaczona została na 12

, która przetłumaczona została na 12

języków (przekład polski:

języków (przekład polski:

Stres okiełznany

Stres okiełznany

).

).



Stres

Stres

- to nieswoista reakcja

- to nieswoista reakcja

organizmu na wszelkie stawiane mu

organizmu na wszelkie stawiane mu

„żądanie”. Na trudną sytuację można

„żądanie”. Na trudną sytuację można

reagować

w

jeden

z

dwóch

reagować

w

jeden

z

dwóch

podstawowych sposobów czynnie –

podstawowych sposobów czynnie –

przez walkę lub biernie – przez

przez walkę lub biernie – przez

ucieczkę lub pogodzenie się z

ucieczkę lub pogodzenie się z

sytuacją.

sytuacją.



Reakcja swoista

Reakcja swoista

– obejmuje tylko

– obejmuje tylko

pojedynczą jednostkę lub co najwyżej

pojedynczą jednostkę lub co najwyżej

kilka jednostek w obrębie systemu.

kilka jednostek w obrębie systemu.

Zmiana swoista może być wywołana

Zmiana swoista może być wywołana

jednym albo kilkoma czynnikami.

jednym albo kilkoma czynnikami.

Każde żądanie stawiane naszemu

Każde żądanie stawiane naszemu

organizmowi jest w pewnym sensie

organizmowi jest w pewnym sensie

niepowtarzalne to znaczy swoiste.

niepowtarzalne to znaczy swoiste.



Przykłady

Przykłady

: gdy jest nam zimno to

: gdy jest nam zimno to

drżymy, by wytworzyć więcej ciepła,

drżymy, by wytworzyć więcej ciepła,

a naczynia krwionośne w naszej

a naczynia krwionośne w naszej

skórze kurczą się by zmniejszyć

skórze kurczą się by zmniejszyć

utratę ciepła z powierzchni ciała. Gdy

utratę ciepła z powierzchni ciała. Gdy

jest nam ciepło pocimy się co

jest nam ciepło pocimy się co

wywołuje efekt chłodzący.

wywołuje efekt chłodzący.



Reakcja nieswoista

Reakcja nieswoista

–to taka

–to taka

reakcja, która obejmuje wszystkie

reakcja, która obejmuje wszystkie

albo większość części systemu.

albo większość części systemu.

Zmiana nieswoista może być

Zmiana nieswoista może być

wywołana przez różnorodne czynniki.

wywołana przez różnorodne czynniki.



Matka dostając informację o śmierci

Matka dostając informację o śmierci

swojego syna na wojnie doznaje szoku

swojego syna na wojnie doznaje szoku

psychicznego. Po kilku latach okazuje

psychicznego. Po kilku latach okazuje

się, że wiadomość była fałszywa i syn

się, że wiadomość była fałszywa i syn

powraca do domu. Swoiste skutki

powraca do domu. Swoiste skutki

dwóch różnych wydarzeń cierpienie i

dwóch różnych wydarzeń cierpienie i

radość są zupełnie odmienne, lecz ich

radość są zupełnie odmienne, lecz ich

skutek stresorowy – nieswoiste żądanie

skutek stresorowy – nieswoiste żądanie

przystosowanie się do całkowicie nowej

przystosowanie się do całkowicie nowej

sytuacji może być ten sam.

sytuacji może być ten sam.

Stresory

Stresory



To czynniki wyzwalające stresy,

To czynniki wyzwalające stresy,

powodujące biologiczną reakcję

powodujące biologiczną reakcję

stresową.

stresową.



Np.: hałas, pośpiech, tłok,

Np.: hałas, pośpiech, tłok,

nieżyczliwość, przemęczenie, strach,

nieżyczliwość, przemęczenie, strach,

niemożność sprostania stawianym

niemożność sprostania stawianym

wymaganiom, itd……..

wymaganiom, itd……..

Model zależności między stresem a

Model zależności między stresem a

różnymi doświadczeniami życiowymi

różnymi doświadczeniami życiowymi



Fizjologiczny poziom stresu jest

Fizjologiczny poziom stresu jest

najniższy w stanie fizjologicznej i

najniższy w stanie fizjologicznej i

psychologicznej obojętności jednak

psychologicznej obojętności jednak

nigdy nie dochodzi do zera

nigdy nie dochodzi do zera

(oznaczałoby to śmierć). Przyjemne i

(oznaczałoby to śmierć). Przyjemne i

nieprzyjemne emocje związane są ze

nieprzyjemne emocje związane są ze

zwiększeniem fizjologicznego stresu.

zwiększeniem fizjologicznego stresu.



Stres nie jest czymś czego należy

Stres nie jest czymś czego należy

unikać,

unikać,

całkowita wolność od stresu

całkowita wolność od stresu

to śmierć.

to śmierć.



Nie jesteśmy w stanie unikać

Nie jesteśmy w stanie unikać

stresów, możemy im skutecznie

stresów, możemy im skutecznie

stawiać czoło, cieszyć się nimi,

stawiać czoło, cieszyć się nimi,

poznając

mechanizm

stresu

poznając

mechanizm

stresu

dostosowując do niego swoje życie.

dostosowując do niego swoje życie.

Rodzaje stresu

Rodzaje stresu



Dystres

Dystres

–

–

szkodliwy,

szkodliwy,

nieprzyjemny stres,

nieprzyjemny stres,

powodujący

powodujący

uszkodzenia

uszkodzenia



Eustres

Eustres

–

–

pobudzenie o

pobudzenie o

charakterze

charakterze

mobilizacyjnym

mobilizacyjnym



G.A.S

G.A.S

.

.

–

(ang.

General

Adaptation

–

(ang.

General

Adaptation

Syndrome) - ogólny zespół przystosowania

Syndrome) - ogólny zespół przystosowania

lub zespół stresu biologicznego. Selye

lub zespół stresu biologicznego. Selye

wyróżnił 3 stadia G.A.S.

wyróżnił 3 stadia G.A.S.



L.A.S

L.A.S

- (ang. Local Adaptation Syndrome) -

- (ang. Local Adaptation Syndrome) -

lokalny zespół adaptacyjny obejmujący

lokalny zespół adaptacyjny obejmujący

zmiany specyficzne zachodzące w miejscu

zmiany specyficzne zachodzące w miejscu

występowania stresora (np. w miejscu

występowania stresora (np. w miejscu

oparzenia)

oparzenia)

Stadia G.A.S.

Stadia G.A.S.



1. Reakcja alarmowa

1. Reakcja alarmowa



2. Stadium odporności

2. Stadium odporności



3. Stadium wyczerpania

3. Stadium wyczerpania

Reakcja alarmowa

Reakcja alarmowa



Początkowa faza działania stresora,

Początkowa faza działania stresora,

odporność obniża się, gdy zadziała

odporność obniża się, gdy zadziała

bardzo silny stresor (np. oparzenie,

bardzo silny stresor (np. oparzenie,

bardzo wysoka lub bardzo niska

bardzo wysoka lub bardzo niska

temperatura) może nastąpić śmierć.

temperatura) może nastąpić śmierć.

Stadium odporności

Stadium odporności



Następuje tutaj mobilizacja sił

Następuje tutaj mobilizacja sił

organizmu, odporność wzrasta

organizmu, odporność wzrasta

powyżej poziomu normalnego.

powyżej poziomu normalnego.

Stadium wyczerpania

Stadium wyczerpania



Wyczerpuje

się

energia

Wyczerpuje

się

energia

przystosowania,

w

wyniku

przystosowania,

w

wyniku

długotrwałego oddziaływania tego

długotrwałego oddziaływania tego

samego

stresora,

do

którego

samego

stresora,

do

którego

organizm się przystosował. Pojawiają

organizm się przystosował. Pojawiają

się

powtórne

oznaki

reakcji

się

powtórne

oznaki

reakcji

alarmowej tym razem nieodwracalne

alarmowej tym razem nieodwracalne

– osobnik ginie.

– osobnik ginie.



Te 3 stadia odpowiadają etapom życia

Te 3 stadia odpowiadają etapom życia

człowieka;

człowieka;



1 - dzieciństwu (niewielka odporność,

1 - dzieciństwu (niewielka odporność,

nadmiernie silna reakcja na bodźce

nadmiernie silna reakcja na bodźce

wszelkiego rodzaju);

wszelkiego rodzaju);



2 – wiekowi dojrzałemu (przystosowanie

2 – wiekowi dojrzałemu (przystosowanie

do często spotykanych czynników,

do często spotykanych czynników,

zwiększenie odporności);

zwiększenie odporności);



3 – starości (nieodwracalna utrata

3 – starości (nieodwracalna utrata

zdolności przystosowawczej i ostatecznie

zdolności przystosowawczej i ostatecznie

wyczerpanie) Śmierć.

wyczerpanie) Śmierć.

Mechanizm sterowania reakcją

Mechanizm sterowania reakcją

stresu

stresu



Badania nad stresem wykazały, że nagłe wydzielanie

Badania nad stresem wykazały, że nagłe wydzielanie

adrenaliny stanowi tylko jeden aspekt ostrej fazy

adrenaliny stanowi tylko jeden aspekt ostrej fazy

początkowej na stresory. Niemniej ważna jest oś

początkowej na stresory. Niemniej ważna jest oś

podwzgórzowo - przysadkowo – nadnerczowo –

podwzgórzowo - przysadkowo – nadnerczowo –

korowa.

korowa.



Stresor pobudza podwzgórze (niewyjaśniona droga),

Stresor pobudza podwzgórze (niewyjaśniona droga),

które stymuluje przysadkę do produkcji ACTH. ACTH

które stymuluje przysadkę do produkcji ACTH. ACTH

pobudza korę nadnerczy do wydzielania kortykoidów,

pobudza korę nadnerczy do wydzielania kortykoidów,

które powodują skurczenie grasicy, zanik węzłów

które powodują skurczenie grasicy, zanik węzłów

chłonnych, wstrzymanie reakcji zapalnych.

chłonnych, wstrzymanie reakcji zapalnych.



Do wytworzenia się Owrzodzeń w żołądku i jelitach

Do wytworzenia się Owrzodzeń w żołądku i jelitach

sprzyja wzrost poziomu kortykoidów we krwi, a także

sprzyja wzrost poziomu kortykoidów we krwi, a także

działania autonomicznego układu nerwowego.

działania autonomicznego układu nerwowego.

Energię przystosowania

Energię przystosowania

dzielimy na:

dzielimy na:



powierzchniow

powierzchniow

ą

ą

dostępną

dostępną

natychmiast na

natychmiast na

każde żądanie

każde żądanie



głębinową

głębinową

zmagazynowaną

zmagazynowaną

jako zapas (nie jest

jako zapas (nie jest

odnawialna)

odnawialna)



Różne jakościowo bodźce o jednakowych

Różne jakościowo bodźce o jednakowych

właściwościach toksycznych

właściwościach toksycznych

niekoniecznie wywołują ten sam zespół

niekoniecznie wywołują ten sam zespół

objawów u różnych ludzi

objawów u różnych ludzi



Te różne obrażenia przypisano czynnikom

Te różne obrażenia przypisano czynnikom

warunkującym (wewnętrznym: płeć, wiek

warunkującym (wewnętrznym: płeć, wiek

i zewnętrznym: lekarstwa, dieta), które

i zewnętrznym: lekarstwa, dieta), które

mogą spotęgować lub wstrzymać efekt

mogą spotęgować lub wstrzymać efekt

stresorowy. Pod wpływem tych czynników

stresorowy. Pod wpływem tych czynników

stres, który był do zniesienia staje się

stres, który był do zniesienia staje się

stresem chorobotwórczym

stresem chorobotwórczym