Teoretyczny wpływ handlu

Teoretyczny wpływ handlu

międzynarodowego na

międzynarodowego na

wpływ i rozwój

wpływ i rozwój

gospodarczy:

gospodarczy:

wnioski z teorii neoklasycznej i

teorii wzrostu endogenicznego.

Aleksandra Danielik

Tomasz Czyżykowski

Wioleta Jabłońska

Handel międzynarodowy

Handel międzynarodowy



łączna wymiana towarów i usług grupy krajów

lub wszystkich krajów świata (handel światowy)

z ich wszystkimi zagranicznymi kontrahentami.



termin handel międzynarodowy jest często

i powszechnie używany zamiennie z

terminem handel zagraniczny, który stanowi

jednak tylko element składowy handlu

międzynarodowego. Można mówić o handlu

międzynarodowym ogółem, tj. łącznie o

wszystkich towarach i usługach, a także o

handlu międzynarodowym w dziedzinie

poszczególnych grup towarów i usług.

Rozróżnia się więc np.: handel międzynarodowy

towarami przemysłowymi, artykułami rolno-

spożywczymi, surowcami, itp.



Handel międzynarodowy istniał już w

starożytności i średniowieczu, jednakże w

zdecydowanej większości przypadków

handel ten nie miał większego wpływu na

procesy gospodarowania zachodzące w

poszczególnych krajach. Więzi handlowe

powstające między poszczególnymi

krajami miały w zdecydowanej większości

nietrwały charakter i w związku z tym nie

prowadziły do zasadniczych zmian w

strukturze produkcji zarówno kraju export

era jak i importera.



Handel międzynarodowy jest ważnym

czynnikiem dynamizującym ogólny rozwój

gospodarczy, zapewnia stałe dostawy

niezbędnych surowców, płodów rolnych,

dóbr kooperacyjnych oraz technologii.



Wzrost gospodarczy to przede wszystkim
ilościowy wzrost produkcji towarów
wytwarzanych w danym kraju. Jakkolwiek w
każdym przypadku wzrost gospodarczy będzie
miał wpływ na obroty handlowe danego kraju
za granicą, to nie zawsze wpływ ten będzie
jednakowy. Wielkośc i kierunek tego wpływu
zależec będą przede wszystkim od tego, jak
będzie się zmieniała struktura produkcji.



Miernikiem roli, jaką handel

międzynarodowy odgrywa w
gospodarce danego kraju jest
wielkość obrotów handlowych, a
także obroty handlowe
przypadające na jednego
mieszkańca. Pod względem
wielkości obrotów i struktury
handlu zagranicznego na świecie
wyodrębniły się trzy grupy państw:

Kraje wysoko rozwinięte i

Kraje wysoko rozwinięte i

nowo uprzemysłowione kraje

nowo uprzemysłowione kraje

Azji

Azji



Łącznie przypada tam ponad 70% obrotów

światowego handlu



Największą rolę odgrywają tu Stany Zjednoczone i

Niemcy.



Kraje tej grupy dostarczają na rynek światowy

największą część wyrobów przemysłowych, ponad

połowę produktów rolno-spożywczych i większość

surowców mineralnych, z wyjątkiem ropy

naftowej.



Nowo uprzemysłowione kraje Azji prowadzą

ekspansywną, proeksportową politykę

gospodarczą, głównie w zakresie takich

produktów, jak samochody osobowe, statki,

elektronika konsumpcyjna.

Kraje słabo rozwinięte

Kraje słabo rozwinięte



Skupiają około 20% światowego handlu zagranicznego.



W strukturze towarowej eksportu krajów słabo

rozwiniętych dominują surowce.



Największą rolę w tej grupie państw odgrywają kraje

naftowe - Arabia Saudyjska, Iran, Meksyk, Nigeria,

Libia. Brazylia i Indie dostarczają rud żelaza, Chiny

węgla kamiennego, metali, ropy naftowej.



Wiele krajów tej grupy charakteryzuje się

monoeksportem płodów rolnych. Ich eksport

zdominowany jest dostawami np. owoców cytrusowych,

bananów, cukru, używek, mięsa, skór.



Oferują także na rynek tanią konfekcję i tkaniny. W

imporcie państw tej grupy dominują towary

przetworzone.

Kraje transformacji

Kraje transformacji

gospodarczej

gospodarczej



Ich udział w handlu zagranicznym jest niewielki.



Spadły bardzo ich wzajemne obroty towarowe, a

przeciętna jakość wyrobów tradycyjnego przemysłu

tych państw nie jest konkurencyjna na rynkach

wysoko rozwiniętych.



Zmniejszył się również udział krajów słabo

rozwiniętych w obrotach handlowych krajów

postsocjalistycznych, ze względu na wzrost cen i

mniejsze możliwości sprzedaży na kredyt.



Dużą rolę w handlu zagranicznym tej grupy krajów

odgrywają surowce: ropa naftowa, gaz ziemny,

metale i drewno w eksporcie Rosji, Ukrainy,

Białorusi, Kazachstanu; węgiel kamienny, siarka,

miedź, srebro z Polski.



Wysoką wartość obrotów handlu
zagranicznego na jednego mieszkańca
osiągają niewielkie, silnie rozwinięte kraje,
np. Singapur, Belgia, Holandia, Luksemburg.
Uzyskują one nadwyżki produkcji z uwagi na
mniejszą chłonność rynku wewnętrznego
związaną z niewielką liczbą ludności.

Neoklasyczna teoria

Neoklasyczna teoria

wzrostu

wzrostu



Jest to koncepcja, która zakłada, że

zrównoważony wzrost gospodarczy zależy od

równowagi rozmiarów inwestycji i

oszczędności, jaką gwarantuje możliwość

wyboru metod wytwarzania oraz

samoregulująca funkcja stopy procentowej.



Najważniejszymi przedstawicielami

neoklasycznych teorii wzrostu gospodarczego

są m.in. James Edward Meade i Robert Solow.



Trzy podstawowe modele neoklasyczne:

•

model Solowa,

•

model Ramseya,

•

model Diamonda.



Neoklasyczne modele wzrostu gospodarczego

opierają się na założeniu, że gospodarka

kapitalistyczna funkcjonuje w warunkach pełnego

zatrudnienia i pełnego wykorzystania czynników

wytwórczych, a o ogólnych rozmiarach inwestycji

decydują oszczędności nagromadzone z dochodu

narodowego. Zrównanie tych dwóch wielkości

zapewnia stopa procentowa, która w neoklasycznych

teoriach wzrostu pełni funkcję głównego regulatora

indywidualnych decyzji w zakresie zarządzania i

inwestowania. O stopie wzrostu dochodu narodowego

decydują czynniki leżące po stronie podaży, tj. stopa

przyrostu naturalnego ludności oraz postęp

techniczny, który określa tempo wzrostu wydajności

pracy. Nie istnieje zjawisko niedostatecznego lub

nadmiernego popytu efektywnego. W teorii tej zakłada

się także nieograniczony zakres substytucji między

kapitałem, będący skutkiem zmian ich względnych

cen. O stopie wzrostu przesądzają głównie możliwości

wzajemnego zastępowania czynników produkcji.

Model Solowa

Model Solowa



W tym modelu, długookresowy wzrost jest zależny od

oszczędności i inwestycji, określa go bowiem

egzogenicznie dany postęp techniczny – wzrost stopy

oszczędności (a zatem i inwestycji) prowadzi do

przejściowego przyspieszenia tempa wzrostu dochodu,

trwale zwiększa się tylko absolutny poziom dochodu.

Na skutek malejących przychodów z dodatkowych

nakładów kapitału, stopa wzrostu dochodu

dostosowuje się w czasie do stopy wyznaczonej

egzogenicznie przez wzrost ludności oraz postęp

techniczny.



Powyższe równanie jest podstawową formułą

opisującą dynamikę gospodarki w modelu Solowa.

Przyrost kapitału na jednostkę efektywnej pracy jest

równy faktycznym inwestycjom sf(k) pomniejszonym o

inwestycje restytucyjne (n + a + δ)k.



Uwzględniając to, że krańcowy produkt kapitału jest

dodatni i maleje, oraz fakt, że brak nakładów skutkuje

brakiem produkcji, jak również wprowadzając

dodatkowe założenia co do pożądanego kształtu

funkcji produkcji, dynamikę gospodarki oraz stan

równowagi długookresowej możemy wyznaczyć w

postaci graficznej.



Równowaga długookresowa występuje w punkcie

przecięcia się krzywych sf(k) i (n + a + δ)k. W

punkcie tym kapitał i produkcja na jednostkę

efektywnej pracy nie zmieniają się w czasie

.

Model Ramseya

Model Ramseya



W równowadze długookresowej kapitał, konsumpcja i

produkcja na jednostkę efektywnej pracy są stałe.

Oznacza to, że tempo wzrostu PKB jest równe sumie

postępu technicznego oraz tempa wzrostu liczby

ludności (czyli zmiennych kształtowanych

egzogenicznie), a tempo wzrostu PKB na 1

mieszkańca jest równe postępowi technicznemu.

Model Ramseya daje zatem taką samą odpowiedź jak

model Solowa na pytanie o przyczyny

długookresowego wzrostu gospodarczego.



Główna różnica między modelem Ramseya a modelem

Solowa dotyczy kształtowania się stopy oszczędności.

Stopa oszczędności, która w teorii Solowa była

egzogeniczna, w podejściu Ramseya kształtuje się

endogenicznie na podstawie decyzji

optymalizacyjnych podejmowanych przez

maksymalizujące użyteczność gospodarstwa domowe.

Model Diamonda

Model Diamonda



W przeciwieństwie do prac Solowa i Ramseya – charakteryzuje się
skończonym horyzontem czasowym i uwzględnia zmiany
demograficzne: rodzą się wciąż młode pokolenia (jednostki), a stare
ciągle odchodzą. Gospodarstwa domowe żyją przez dwa okresy. W
pierwszym okresie ich członkowie są młodzi, pracują, osiągają dochód,
który dzielą między bieżącą konsumpcję i oszczędności. Oszczędności
powiększone o odsetki służą do finansowania konsumpcji w drugim
okresie, kiedy ludzie są starzy i nie pracują. Modele takie, określane
także jako OLG (ang. overlapping-generations models), powstały dzięki
pracom Paula Samuelsona i Petera Diamonda.



W równowadze długookresowej kapitał, konsumpcja i produkcja na
jednostkę efektywnej pracy są stałe. Oznacza to, że tempo wzrostu PKB
jest równe sumie postępu technicznego oraz tempa wzrostu liczby
ludności, a tempo wzrostu PKB na 1 mieszkańca jest równe postępowi
technicznemu. A zatem, model Diamonda w taki sam sposób jak modele
Solowa i Ramseya określa determinanty długookresowego wzrostu
gospodarczego i dlatego jest zaliczany do modeli neoklasycznych.

Model Diamonda

Model Diamonda



Gospodarka doskonale konkurencyjna w

modelu Diamonda jest dynamicznie

nieefektywna, mimo występowania

endogenicznej stopy oszczędności.

Dynamiczna nieefektywność wynika z dwóch

powodów. Po pierwsze, w modelu występują

zmiany demograficzne: gospodarstwa

domowe żyją przez dwa okresy, podczas gdy

gospodarka rozwija się w nieskończoność. Po

drugie, stawka płacy zmienia się wraz z

wiekiem – osoby młode otrzymują jakieś

wynagrodzenie, zaś wynagrodzenie osób

starych, którzy nie pracują, wynosi zero. Te

dwa czynniki powodują, że w gospodarce

możliwa staje się nadmierna akumulacja

kapitału.

Podsumowanie modeli

Podsumowanie modeli

neoklasycznych

neoklasycznych



Modele neoklasyczne charakteryzują się neoklasyczną

funkcją produkcji, zakładającą występowanie malejących

przychodów z odtwarzalnych czynników produkcji oraz

stałych przychodów ze skali. Natomiast w modelach

endogenicznych występują co najmniej stałe przychody z

odtwarzalnych czynników produkcji.



Neoklasyczna teoria wzrostu nie tłumaczy dobrze

determinant długookresowego wzrostu gospodarczego.

Zgodnie z tymi modelami, długookresowy wzrost

gospodarczy zależy od szeroko rozumianego postępu

technicznego, który ma charakter egzogeniczny. Modele

neoklasyczne można natomiast wykorzystać do

wyjaśnienia różnic w poziomach dochodu między krajami.

Na przykład, model Solowa w wersji rozszerzonej

wskazuje, że różnice w stopie oszczędności, stopie

akumulacji kapitału ludzkiego oraz tempie wzrostu liczby

ludności w dużej mierze wyjaśniają różnice w poziomach

dochodu per capita między krajami.

Nowa teoria wzrostu:

REALNY PKB NA OSOBĘ

WZRASTA Z POWODU WYBORÓW, JAKICH DOKONUJĄ

LUDZIE POSZUKUJĄCY ZYSKU. POSTĘP TECHNICZNY

GENERUĄCY WZROST JEST WIĘC ENDOGENICZNY.

WZROST MOŻE TRWAĆ WIECZNIE.

PAUL ROMER (80te),
JOSEPH SCHUMPETER

(30/40te)

○

Nowa teoria wzrostu wywodzi się z rozczarowania

neoklasycznym modelem wzrostu. Jednym z wniosków
płynących z tamtego modelu było to, że biedne kraje
powinny doganiać bogate (konwergencja).

Teoria wzrostu

Teoria wzrostu

endogenicznego

endogenicznego

MODELE WZROSTU ENDOGENICZNEGO

MODELE WZROSTU ENDOGENICZNEGO



Endogeniczne modele wzrostu gospodarczego to

modele, w których postęp techniczny (rozumiany
jako akumulacja wiedzy naukowo-technicznej i
kapitalł ludzkiego) jest przede wszystkim skutkiem
decyzji

inwestycyjnych

konsumentów

i

producentów, którzy zawsze postępują racjonalnie.



W modelu endogenicznym wzrost zależy od

kapitału ludzkiego, który można było zwiększać
poprzez edukację i szkolenia, co poprawiało jakość
pracy i przez to zwiększało efektywną jej ilość.

Najprostrzy przykład modelu

Najprostrzy przykład modelu

endogenicznego

endogenicznego



Przełomowe prace P. Romera i R. Lucasa z połowy lat 80-tych.



Inspiracja z modelu wzrostu Knighta z lat 40-tych



Istota modelu „AK” f. produkcji Y=AK



gdzie A – czynniki wpływające na postęp techniczny,



K- kapitał rzeczowy jak i ludzki



Model ten zakłada stały, dodatni poziom technologii oraz

traktuje kapitał jako jedyny czynnik produkcji. W efekcie

poziom produkcji jest proporcjonalny do zasobu tak

rozumianego kapitału.



Dla analizy wzrostu gospodarczego w modelu AK

fundamentalne znaczenie ma określenie wielkości

oszczędności, gdyż ich wzrost powoduje tez przyspieszenie

tempa wzrostu gospodarczego. Wzrost oszczędności wynika

natomiast z obniżenia poziomu stopy dyskontowej a także z

obniżenia elastyczności krańcowej użyteczności konsumpcji.

Analogiczny efekt wywoluje podniesienie poziomu

technologii.



Model Learning-by-doing Romera



Model Lucasa



Model Rebelo



Model Romera ze zwiększającą się liczbą

dóbr



Model Aghiona-Howitta z poprawiającą się

jakością dóbr

MODELE TEORII ENDOGENICZNEGO

○

Model Romera różni się od modeli neoklasycznych

tym, że nie zakłada występowania malejących
przychodów z odtwarzalnych czynników produkcji.
Wprost przeciwnie, wiedza, jako jedyny odtwarzalny
czynnik wytwórczy, wykazuje rosnące przychody na
poziomie całej gospodarki.

○

Koncepcja

learning-by-doing i założenie

o

występowaniu rosnących przychodów nawiązują do
pracy Arrowa z 1962 r. (Arrow, 1962). Dzięki rosnącym
przychodom

model

Romera

pozwala

osiągnąć

nieograniczony, coraz szybszy wzrost gospodarczy, bez
uwzględniania zmiennych rosnących w egzogenicznym
tempie.

MODEL LEARNING-BY-DOING ROMERA

(Arrow 1962)

○

Z kolei R.E. Lucas zwrócił uwagę na znaczenie kapitału

ludzkiego jako czynnika wyjaśniającego poziom i wzrost produktu
narodowego. Jego zdaniem głównym czynnikiem długookresowego
wzrostu gospodarczego jest wzrost indywidualnych umiejętności
pracowników, wyodrębniany jako samodzielny czynnik.

MODEL LUCASA (1986r.)

○

Model Lucasa należy do grupy dwusektorowych modeli wzrostu

gospodarczego, w których uwzględnia się – oprócz kapitału
fizycznego – również kapitał ludzki. Koncepcja gospodarki
składającej się z dwóch sektorów nawiązuje do prac Uzawy
(Uzawa, 1964, 1965), dlatego też model Lucasa nazywany jest
również modelem Uzawy-Lucasa.

○

Modelu nawiązuje ponadto do koncepcji learning- by-doing i

związanych z tym rosnących przychodów, a więc do teorii Romera,
z tą tylko różnicą, że teraz źródłem efektów zewnętrznych jest
akumulacja kapitału ludzkiego. Rosnące przychody w modelu
Lucasa nie są jednak konieczne do osiągnięcia długookresowego
wzrostu gospodarczego. Endogeniczny wzrost jest osiągany dzięki
istnieniu dwóch sektorów gospodarki i występowaniu stałych
przychodów w każdym z nich.

○

Model Rebelo – podobnie jak ujęcie Lucasa – zaliczany jest do

dwusektorowych

modeli

wzrostu

gospodarczego,

które

uwzględniają kapitał w podziale na kapitał fizyczny i kapitał ludzki.

MODEL REBELO (1987r.)

○

Wykorzystał endogeniczne teorie wzrostu do pokazania, że

działania państwa w dużym stopniu wyjaśniają różnice w tempie
wzrostu gospodarczego między krajami. Podejście Rebelo jest
bardzo podobne do wcześniej omówionego modelu Lucasa. Różni
się od swojego poprzednika w dwóch aspektach. Po pierwsze, w
modelu Rebelo nie występują efekty zewnętrzne i związane z tym
rosnące przychody na poziomie całej gospodarki. Po drugie, w
akumulacji kapitału ludzkiego jest również wykorzystywany kapitał
fizyczny, a nie – jak w modelu Lucasa – tylko kapitał ludzki.

○

W modelu ze zwiększającą się liczbą dóbr innowacje sektora

B+R polegają na tworzeniu nowych dóbr pośrednich,
wykorzystywanych w procesie produkcji dóbr finalnych.
Zakładamy, że nowe dobra pośrednie nie powodują
zaniechania wykorzystywania dotychczasowych czynników
wytwórczych, co oznacza, że liczba dóbr pośrednich w
gospodarce zwiększa się wraz z każdą innowacją.

Model Romera ze zwiększającą się liczbą dóbr

Model Aghiona-Howitta z poprawiającą się
jakością dóbr

○

Charakterystyczną cechą modelu Aghiona-Howitta z

poprawiającą się jakością dóbr jest to, że postęp techniczny
polega na poprawie jakości dóbr już istniejących. Innowacje,
które powstają w sektorze B+R, mają charakter pionowy, tzn.
prowadzą

do

poprawy

jakości

dóbr

pośrednich.

W

przeciwieństwie do wcześniejszego modelu, nowe dobra
pośrednie są substytucyjne w stosunku do starych, a zatem ich
wprowadzanie

powoduje

natychmiastową

rezygnację

z

dotychczasowych czynników produkcji.

Elementy endogenicznej teorii wzrostu

Rola efektów zewnętrzne

Endogeniczne tempo
postępu technicznego

Learning
by doing

Transfer
wiedzy

Kapitał ludzki

Kaiptał ludzki

(Rebelo 1987, Lucas 1986)

○

Kapitał ludzki (wiedza, umiejętności): wielkość kapitału

ludzkiego jest proporcjonalna do wielkości kapitału

○

Wzrost kapitału powoduje przyrost wiedzy

○

Równoczesny przyrost kapitału fizycznego i ludzkiego

powoduje, że przychody z kapitału (szeroko rozumianego)
są niemalejące.

Endogeniczne tempo postępu technicznego

(Romer 1990, Grossman and Helpman 1991)

W modelach tych stara się zrozumieć czynniki wpływające na
postęp techniczny, w odróżnieniu od teorii neoklasycznej w
której postęp techniczny był traktowany jako „manna z nieba”

Joseph Schumpeter

→ Innowacje

Co to są innowacje i jak je mierzyć?

•Innowacje należą w ekonomii do jednych z najczęściej używanych,
lecz niedostatecznie zdefiniowanych pojęć

• Wg OECD*: innowacje to naukowe, technologiczne, organizacyjne,
finansowe, i handlowe działania niezbędne do stworzenia, wdrożenia
i komercjalizacji nowego lub udoskonalonego produktu lub procesu.

•Bardzo ogólnie można powiedzieć, że jest to procesu, który daje
zasobom nowe możliwości tworzenia wartości dodanej dla
akcjonariuszy, konsumentów i innych grup interesów (żródło: Olczyk
M)

•innowacje rozumiane są jako rezultat (tj. najczęściej jako wynik
zastosowania postępu wiedzy i wynalazku) lub jako proces (tj.
uporządkowany ciąg zdarzeń, prowadzący do zasadniczego celu
innowacji, czyli zastosowania pewnej nowej idei w gospodarce)

•Elementy powtarzające się w różnych definicjach:

- przedmiot innowacji: produkt, usługa, proces
- proces generowania innowacji: sekwencja zdarzeń
- podmiot innowacji: jednostka
- rezultat innowacji: efekt
- ramy czasowe innowacji

* źródło: OECD, The Measurement of Scientific and Technological Activities, Proposed
Guidelines for Collecting and nterpreting Technological Innovation Data, (Oslo Manual), Paris
1997.

Syntetyczny index innowacyjności (EIS)

Grupa

krajów

[

EIS 2003 EIS 2005 EIS 2007 EIS 2008 Przynależność do grupy

krajów wg EIS 2008

Kraje posuwające się naprzód (Moving Ahead)

Islandia

0,49

0,49

0,50

0,47 Umiarkowani

moderatorzy

Dania

0,68

0,65

0,61

0,57 Liderzy innowacji

Belgia

0,51

0,49

0,47

0,51 Następcy pod względem

inn.

Niemcy

0,59

0,59

0,59

0,58 Liderzy innowacji

Szwajcar

ia

0,68

0,68

0,67

0,68 Liderzy innowacji

Kraje tracące rozpęd (Losing Momentum)

Szwecja

0,82

0,78

0,73

0,64 Liderzy innowacji

Finlandia

0,69

0,65

0,64

0,61 Liderzy innowacji

Wlk. Bryt

0,57

0,56

0,57

0,55 Liderzy innowacji

Irlandia

0,50

0,50

0,49

0,53 Następcy pod względem

inn.

Holandia

0,50

0,49

0,48

0,48 Następcy pod względem

inn.

Kraje cofające się (Falling Further Behind)

Austria

0,47

0,48

0,48

0,53 Następcy pod względem

innowacji

Estonia

0,35

0,35

0,37

0,45 Umiarkowani

moderatorzy

Czechy

0,32

0,33

0,36

0,40 Umiarkowani

moderatorzy

Kraje doganiające (Catching up)

Norweg

ia

0,40

0,38

0,36

0,38 Umiarkowani

moderatorzy

Hiszpan

ia

0,32

0,32

0,31

0,37 Umiarkowani

moderatorzy

Litwa

0,23

0,24

0,27

0,29 Kraje doganiające

Polska

0,21

0,22

0,24

0,31 Kraje doganiające

Słowacj

a

0,23

0,23

0,25

0,31 Kraje doganiające

Łotwa

0,16

0,17

0,19

0,24 Kraje doganiające

Rumuni

a

0,16

0,16

0,18

0,28 Kraje doganiające

Węgry

0,24

0,25

0,26

0,32 Kraje doganiające

Bułgari

a

0,20

0,20

0,23

0,22 Kraje doganiające

Źródło: (European Commission. 2007), (European Commission. 2009).

Rola efektów zewnętrznych

(Romer 1986, Barro 1990,

Grossman and Helpman 1992)

Uboczne efekty działania, przeniesienie części kosztów lub korzyści
wynikających z działania danego podmiotu na podmiot trzeci bez
rekompensaty.

Negatywne

-Zanieczyszczenie środowiska

-Eksploatacja surowców naturalnych
-zakupy spekulacyjne

Pozytywne

-budowa drogi

-edukacja

-Prowadzenie ogródka, pasieki

-Zakup danego produktu jako pierwszy z klientów np. telefonu z
obrazem

Uczenie przez działanie
„Learning by doing”

(Arrow 1962)

Kenneth Arrow
Nobel Prize in
Economics
1972

. Learning by doing – czym częściej coś

robimy tym lepiej to robimy, zmiana
techniczna jest produktem ubocznym
doświadczenia

jakie

zdobywamy

podczas danego działania np. podczas
produkcji dóbr, korzyści wynikające z
uczenia się podczas działania mogą nie
mieć granic.

Hipoteza, że wiedza zdobyta w danym przedsiębiorstwie
rozlewa się na inne przedsiębiorstwa, dalej na całą gospodarkę

 Odkrycia są wynikiem wyboru: pojedyncze odkrycie może być

dziełem przypadku, jednak rytm postępu technicznego zależy do

wysiłku ludzi w poszukiwaniu nowych rozwiązań. Postęp

techniczny jest więc produktem systemu ekonomicznego.

 Odkrycia generują a konkurencja zabija zysk
 Odkrycia są publicznym dobrem kapitałowym: dobro publiczne

to takie dobro, z używania którego nikt nie może być wyłączony,

a korzystanie z niego przez jedna osobę nie wyklucza

korzystania przez inną. Kiedy wiedza się popularyzuje, jej koszt

uzyskania jest zerowy.

 Kapitał wiedzy nie podlega prawu malejących przychodów:

zwiększanie zasobów wiedzy powoduje, że praca i kapitał stają

się coraz bardziej produktywne. Jest to bardzo ważny element

tej teorii. Według tej teorii, nie ma mechanizmów

zatrzymujących wzrost. Kiedy następuję akumulacja kapitału,

stopa zwrotu maleje. Jednak zachęca to do innowacji i

poszukiwania sposobów na zwiększenie zysku. Indukuje to

postęp techniczny zwiększający stopę zwrotu. Realny PKB na

jednostkę pracy zwiększa się nieskończenie wraz z nowymi

technologiami umożliwiającymi wyższą stopę procentową;

Założenia:

TWE – krzywa

produktywności

A

B

C

kapital na

zatrudnionego

realny PKB na

zatrudnionego

Ak

PC2

PC1

PC0

30

15

5

10

15

45

wzrost kapitału na

zatrudnionego:

TNK:

przesuwamy się wzdłuż

danej PC, bo prawo malejących
przychodów

TWE:

przechodzimy na coraz

wyższe PC, bo:

•

malejące
przychody z
kapitału
fizycznego i chęć
wyższych zysków
generują postęp
techniczny

•

stałe przychody z
kapitału ludzkiego

Wykres przypomina teorię neoklasyczną. Jest jednak z tą

różnicą, że tym razem krzywa produktywności nie pozostaje w

miejscu. Pogoń za zyskiem powoduje, że ciągle dokonuje

się postęp techniczny i że krzywa PC przesuwa się

ciągle w górę a kapitał na zatrudnionego rośnie. Wraz z

akumulacją

kapitału

fizycznego,

prawo

malejących

przychodów zmniejsza stopę zwrotu z kapitału. Jednak

nieustanna zmiana technologiczna neutralizuje tę tendencję i

utrzymuje

rzeczywistą

stopę

zwrotu

powyżej

stopy

oczekiwanej. Realny PKB na jednostkę pracy powiększa się

wzdłuż linii Ak.

Nowa teoria wzrostu implikuje, że chociaż krzywa

produktywności wykazuje zmniejszające się przychody, jeśli

interpretuje się kapitał szerzej, wliczając do niego oprócz

kapitału fizycznego także kapitał ludzki oraz nowe technologie,

wówczas realny PKB na jednostkę pracy rośnie w tym samym

tempie jak wzrost technicznego uzbrojenia pracy.

TWE – krzywa

produktywności

Korzyści zewnętrzne: O ile funkcja produkcji określonego

przedsiębiorstwa ujawnia malejące przychody z kapitału

własnego, jest ona jednocześnie zależna od nakładów

inwestycyjnych innych przedsiębiorstw. Inwestycje

dokonywane w jednym przedsiębiorstwie stymulują wzrost

wydajności także w innych przedsiębiorstwach. Zapewnia to

stałe przychody z kapitału.

Y=Ak

Kiedy kapitał na jednostkę pracy wynosi 15$, realny PKB wynosi

5$ w punkcie A. Ludzie poszukują możliwości wyższych

zysków i akumulują kapitał (w tym także ludzki). Gospodarka

przesuwa się do punktu B, z 30$ kapitału i 10$ realnego PKB. I

tak dalej.

TWE – krzywa

produktywności

chęć polepszenia

standardu życia

wyższy standard

życia

większa

konsumpcja dobr i

uslug

nowe i

lepsze

miejsca

pracy

nowe firmy

powstają,

stare

upadają

więcej czasu

wolnego

innowacje

nowa i

lepsza

technolgia

nowe i

lepsze

produkty

bodźce

TWE – PERPETUM MOBILE

chęć polepszenia

standardu życia

wyższy standard

życia

większa

konsumpcja dobr i

uslug

nowe i

lepsze

miejsca

pracy

nowe firmy

powstają,

stare

upadają

więcej czasu

wolnego

innowacje

nowa i

lepsza

technolgia

nowe i

lepsze

produkty

bodźce

chęć polepszenia

standardu życia

wyższy standard

życia

większa

konsumpcja dobr i

uslug

nowe i

lepsze

miejsca

pracy

nowe firmy

powstają,

stare

upadają

więcej czasu

wolnego

innowacje

nowa i

lepsza

technolgia

nowe i

lepsze

produkty

bodźce

polityka państwa

- Podejście to zmienia sposób myślenia o procesie wzrostu i roli państwa.

Wyjaśnia przyczyny trwałych różnic w tempie wzrostu w poszczególnych

krajach.

○

Jeśli różnice techniczne są główną przyczyną międzynarodowych różnic w

poziomie życia i jeżeli technika jest czynnikiem, który jest wytwarzany, a nie
dany z zewnątrz, to polityka wzrostu gospodarczego musi się bardziej
koncentrować na sposobach usprawniania i zwiększania efektywności
prowadzonych w kraju prac technologicznych.

○

Jeśli kapitał ludzki nie doświadcza malejących przychodów, wówczas

państwo powinno wspierać jego rozwój: edukacja, kształcenie zawodowe,
podnoszenie kwalifikacji.

- O ile w teorii neoklasycznej przyjmuje się, że technologia jest dana z

zewnątrz, dostępna na całym świecie bez ograniczeń, jest dobrem publicznym, o

tyle według teorii wzrostu endogenicznego jest tak tylko na terenie kraju.
- Teoria neoklasyczna, aby wyjaśnić różnice w dochodzie poszczególnych

krajów kładzie nacisk na różnice w kapitale fizycznym oraz ludzkim. Natomiast

według teorii wzrostu endogenicznego, różnice te związane są z różnicami

technologicznymi.

TWE – PERPETUM MOBILE

Każda z nich wskazuje na ważne aspekty wzrostu

gospodarczego.

Teoria neoklasyczna

generalnie oferuje taką samą

konkluzję, jednak nie z powodu wzrostu populacji a z

powodu zmniejszających się przychodów z kapitału.

Według niej nie można utrzymywać wzrostu tylko poprzez

akumulację zwiększanie oszczędności i kapitału.

Teoria

wzrostu endogenicznego

kładzie nacisk na

nieskończone wręcz możliwości ludzkie innowacji oraz

stałe przychody z kapitału ludzkiego, co wygrywa ze

zmniejszającymi się przychodami z kapitału fizycznego.

Podkreśla

ona

rolę

państwa

w

kształtowaniu

odpowiedniego systemu bodźców do innowacji i do

podnoszenia kwalifikacji (kapitału ludzkiego).

??? KTÓRA TEORIA ???