1

ROLA CEŁ I BARIER

POZATARYFOWYCH

W HANDLU

MIĘDZYNARODOWYM

 

Pr

ezentacja do wykładu IV

Dr Mieczysław SZOSTAK

.

2

Główne zagadnienia:

1.

Polityka handlu zagranicznego jako kluczowa część

zagranicznej polityki ekonomicznej.

2.

Pojęcie i rodzaje ceł.

3.

Mechanizm działania i ekonomiczne skutki cła.

4.

Charakterystyka ogólna barier pozataryfowych.

5.

Ograniczenia ilościowe i ich konsekwencje

gospodarcze.

6.

Specyfika działania tzw. dobrowolnych ograniczeń

eksportowych.

7.

Normy techniczne i sanitarne oraz inne bariery

pozataryfowe.

8.

Negatywny wpływ subsydiowania produkcji krajowej

i eksportu na handel międzynarodowy.

9.

Dumping i działania antydumpingowe.

10. Wkład GATT i WTO w liberalizację międzynarodowej

wymiany handlowej.

 

3

1.

Polityka handlu zagranicznego jako
kluczowa część zagranicznej polityki
ekonomicznej

• Zagraniczna polityka ekonomiczna (lub polityka współpracy

gospodarczej z zagranicą) polega na świadomym oddziaływaniu władz

państwowych na stosunki gospodarki narodowej danego kraju z jej

otoczeniem. Inaczej mówiąc, sprowadza się ona do wywierania przez

państwo wpływu na międzynarodową wymianę handlową w zakresie

towarów i usług, na przepływy finansowe i transfery innych czynników

produkcji.

• Zagraniczna polityka ekonomiczna powinna być ściśle powiązana – z jednej

strony - z wewnętrzną polityką gospodarczą, a z drugiej strony – z polityką

zagraniczną państwa.

• Pod pojęciem polityki handlowej (lub handlu zagranicznego) należy

rozumieć całość przedsięwzięć państwa, zmierzających do kształtowania

wielkości, kierunków geograficznych oraz struktury towarowej eksportu

i importu określonego kraju.

• Typy polityki handlowej:

a) autonomiczna (prowadzona samodzielnie, bez uzgodnień z innymi

rządami)

lub konwencyjna (lub umowna, tj oparta na umowach

międzynarodowych);
b) polityka wolnego handlu (liberalna), polityka protekcjonistyczna

i mieszana (połączenie liberalizmu z elementami ochrony własnego

rynku).

4

2. Pojęcie i rodzaje ceł

• Cło (dawniej myto) jest specyficzną opłatą pobieraną przez

państwo przy przekraczaniu przez towar granicy celnej danego

kraju. Jest to najstarszy i najczęściej stosowany instrument

(środek) polityki handlowej o charakterze działania podobnym do

podatków (dla przedsiębiorstw i konsumentów jest kosztem; zaś

dla państwa to źródło wpływów budżetowych i narzędzie

polityki).

• We współczesnej gospodarce światowej dominują cła

importowe, podczas gdy bardzo rzadko nakłada się cła

eksportowe (tylko w niektórych krajach słabo rozwiniętych) i cła

tranzytowe.

• Wg kryterium celu wyodrębnia się cła fiskalne (zapewniają

głównie wpływy budżetowe) obok ceł ochronnych (chroniących

producentów krajowych przed zagranicznymi konkurentami).

• Zależnie od sposobu obliczania wysokości opłat celnych można

wyróżnić cła ad valorem (% wartości celnej towaru),

specyficzne (stawka od ilości towaru) i mieszane (np. opłata za

1 kg plus % od wartości).

• Taryfa celna zawiera wykaz towarów (klasyfikacja wg grup i

pozycji) oraz obowiązujących stawek celnych; z racji stosowania

preferencji celnych zazwyczaj taryfy wielokolumnowe (a nie

jednokolumnowe).

5

3.

Mechanizm działania i

ekonomiczne skutki
cła (I)

- Zróżnicowanie

ekonomicznych

skutków ceł importowych od
wielkości kraju (zależnie od
tego, czy jego popyt wywiera
wpływ na ceny światowe).

MODEL MAŁEGO KRAJU
Etap I: Przed wprowadzeniem
cła importowego
(np. import samoch. do Polski)
D

k

- Krzywa podaży krajowej

S

k

- Krzywa popytu krajowego

P

ś

- Cena światowa (=krajowa)

Q

2

- Całkowity popyt krajowy

Q

1

- Produkcja krajowa

Q

2

-Q

1

= Wielkość importu

Trójkąt zaciemniony ACH =
= Nadwyżka producentów

kraj.

6

3.

Mechanizm działania i ekonomiczne

skutki cła (II)

Etap II: Wprowadzenie

cła importowego

Pc –Nowa cena światowa
Q

3

-Q

1

= W

zrost prod. kraj.

Q

2

-Q

4

= S

padek popytu

ogólnego na samochody
Import Q

4

-Q

3

<Q

2

-Q

1

Suma pól a,b,c + d =
= Spadek nadwyżki
kons. (z BCD do DGF)
Pole c = Fiskalny efekt

cła

(wpływy budż. z ceł)
Pole a = Redystryb.efekt
cła (przyrost nadwyżki
producentów kraj.)

7

3.

Mechanizm działania i ekonom.

skutki cła (III)

Trójkąt b = Efekt protekc. cła (=strata konsumentów, bo droższe samoch.)
Trójkąt d = Efekt konsumpcyjny cła (=strata potencjalnych konsumentów)
Bilans strat i korzyści z tytułu wprowadzenia ceł w małym kraju:
straty konsumentów = a+b+c+d
korzyści producentów krajowych = a
korzyści budżetu państwa = c
straty netto = b+d (tj. utracone potencjalne korzyści z handlu zagranicz.)

MODEL DUŻEGO KRAJU

Duży kraj to taki, którego popyt wpływa na ceny światowe (np.Niemcy).
Etap I: Skutki ekonomiczne wprow. ceł dla rynku wewnętrz. dużego

kraju

(przykład importu polskich krasnali ogrodowych przez Niemcy – rys. 8.2.a):
-

Oznaczenia jak na rys. 8.1.b (też ogranicz. importu + wzrost prod.kraj.)

-

Efekty redystryb., protekc., fiskalny i kons.: Jak poprzednio, ale dodatkowo
konsekwencje dla polskiego rynku (bo spadek cen świat.= P

d

).

8

3.

Mechanizm działania i ekonom.

skutki cła (IV)

9

3.

Mechanizm działania i ekonom.

skutki cła (V)

10

3.

Mechanizm działania i ekonom.

skutki cła (VI)

Etap II: Skutki wprowadz.ceł w dużym kraju (Niem.) dla rynku

światowego:

• Aby ograniczyć ujemne oddziaływ. ceł niemieckich na popyt, polscy

producenci obniżają ceny (na krasnale) wew. i eksport. do poziomu p

d.

.

• Wzrost popytu wewn. (z Q

1

do Q

3

) mniejszy niż spadek popytu Niemiec (z

Q

2

–

Q

1

do Q

4

-

Q

3

). Ale następuje częściowa

incydencja ceł

.

• Dzięki spadkowi cen na towary importowane przez Niemcy (przy ich

niezmienionnych cenach eksportowych) poprawiają się relacje cenowe w

hz, czyli – pojawia się efekt terms of trade. Ilustracją tego efektu jest

prostokąt e na wcześniej zamieszczonym rys.8.2.a, obrazujący część cła

praktycznie finansowanego przez polskich eksporterów.
Bilans strat i korzyści z tytułu wprowadzenia ceł w dużym kraju:
straty konsumentów = a+b+c+d
korzyści producentów krajowych = a
korzyści budżetu państwa = c
korzyści z poprawy terms of trade = e
Straty netto = b+d-e . Są to utracone potencjalne korzyści z handlu

zagranicznego minus efekt terms of trade.
WNIOSEK: Jeśli e<b+d, to wprowadz. ceł przynosi stratę netto, lecz

przy e>b+d saldo powyższego bilansu jest korzystne dla dużego

kraju.

11

3.

Mechanizm działania i ekonom.

skutki cła (VII)

• Taką wielkość cła, która pozwala na maksymalizację korzyści przez

wprowadzający je duży kraj, określa się mianem cła optymalnego.

• Wysokość cła optymalnego zależy od elastyczności popytu i podaży

na dany towar na rynku światowym i w samym kraju

wprowadzającym opłatę celną.

• Im bardziej światowa podaż nieelastyczna (np. na artykuły rolne),

tym większa gotowość eksporterów do obniżek cenowych i większe

możliwości podwyżki cła przez duży kraj. Temu ostatniemu sprzyja

też sztywna cenowa elastyczność popytu na na dany towar w innych

krajach, bo wtedy eksporterzy mają małe szanse sprzedaży go po

niższych cenach gdzie indziej.

• Możliwości stosowania ceł optymalnych (i podnoszenia opłat

celnych) większe także wtedy, gdy występują nieduże cenowe

elastyczności popytu i podaży na rynku wewnętrznym dużego kraju.

• Szanse wprowadzenia cła optymalnego uzależnione ponadto od

reakcji (zgody) poważnych partnerów zagranicznych na

maksymalizację własnych interesów przez duży kraj, gdyż odbywa

się to kosztem tych pierwszych i jest nieracjonalne w skali całej

gospodarki światowej (bo przesuwa część produkcji od wytwórców

tańszych do droższych).

• Groźba wprowadzenia przez zagranicznych partnerów handlowych

ceł odwetowych (retaliacyjnych) ogranicza zapędy do polityki

nadmiernej protekcji celnej ze strony dużych krajów.

12

3.

Mechanizm działania i ekonom.

skutki cła (VIII)

• Uproszczoną miarą ogólnego stopnia protekcji celnej rynku

wewnętrznego poszczególnych krajów jest średnia stawka celna.

• Nieważona średnia stawka celna obliczana jako iloraz sumy stawek ceł

importowych (w %) i liczby ich rodzajów.

• Ważona średnia stawka celna jest ilorazem wielkości krajowych wpływów

z ceł i całości wydatków importowych (uwzględnia zatem wagę różnych

grup towarów w imporcie danego kraju).

• Formuła nominalnej stopy protekcji celnej:

SP

n

=

C/P gdzie: C – cło importowe w ujęciu pieniężnym (np.100

zł);
SP

n

=

100/200 = 0,50 P - cena światowa danego towaru (np. 200 zł);

• Formuła efektywnej stopy protekcji celnej

:

SP

e

= W

c

-W

Przykład: SP = 200-100 = 1,0

W 100
gdzie: W - krajowa wartość dodana w warunkach wolnego handlu (bez ceł);

Wc - krajowa wartość dodana przy stosowaniu protekcji celnej.

Np. w Polsce w 1998 r. SPe wynosiła: 55% na produkty rolne

pochodzenia zwierzęcego, 10% na środki transportu, 0,8% na materiały

budowlane, była zaś ujemna na wyroby precyzyjne, papiernicze i pasze

(co oznaczało, że przy istniejących cenach producenci krajowi byli w

sytuacji gorszej od ich konkurentów zagranicznych).

13

4.Charakterystyka ogólna barier
pozataryfowych

• Pozataryfowe instrumenty polityki handlowej (zwane też

barierami pozataryfowymi, czyli - pozacelnymi) to wszystkie

inne środki tej polityki poza cłami. Zazwyczaj dzieli się je na 3

poniższe grupy:

• Pierwszą ich grupę stanowią bariery parataryfowe, tj.środki o

mechanizmie działania podobnym do ceł. Są to podatki

importowe na towary luksusowe, opłaty za czynności celno-

administracyjne, depozyty importowe oraz opłaty wyrównawcze

(choć te ostatnie zostały już zakazane przez WTO).

• Do drugiej grupy barier pozataryfowych trzeba zaliczyć zakaz

importu lub eksportu, ograniczenia dewizowe (przy braku lub

niepełnej wymienialności waluty krajowej) oraz utrzymywanie

państwowego monopolu handlu zagranicznego.

• Do trzeciej, najważniejszej grupy barier pozataryfowych

należą ograniczenia ilościowe importu, tzw. dobrowolne

ograniczenia eksportu, normy techniczne i sanitarne, zakupy

rządowe, wymóg składnika krajowego, jak też subsydia produkcji

krajowej i eksportowej oraz dumping i postępowanie

antydumpingowe.

14

5. Ograniczenia ilościowe i ich
konsekwencje
gospodarcze (I)

• Ograniczenia, kwoty lub kontyngenty ilościowe to

wyznaczone przez państwo ilości lub wartości określonych
towarów, których import jest oficjalnie dopuszczony w
określonym czasie (zazwyczaj ustalane są rokrocznie).

• Celem kwot ilościowych ograniczenie importu dla ochrony

krajowych producentów przed obcą konkurencją lub poprawy
sytuacji płatniczej.

• Licencje importowe (dokumenty zezwalające na przywóz

zza granicy określonej ilości towarów) umożliwiają
egzekwowanie przestrzegania kontyngentów ilościowych, lecz
rodzą ryzyko korupcji (afer gospod.).

• Mechanizm działania ilościowego kontyngentu

importowego niemal identyczny jak w przypadku cła na
import ( szerzej zob.: rys.9.1).

• Podobnie 2 etapy analizy: przed i po wprowadzeniu

ograniczeń ilościowych.

15

5. Ograniczenia ilościowe i ich
konsekwencje (II)

Kwota (kontyngent)

ilość.

to pogrubiony odcinek
Q

3

Q

4.

P

k

– Cena krajowa po

wprow. kontyngentu

ilościowego.

P

ś

– Poprzednia cena

świat.

Straty konsumentów =
= Suma pól a+b+c+d.
Pole a = Przyrost
nadwyżki producentów
krajowych.
Prostokąt c = Renta kon-
tyngentowa to dochód
powstały dzięki podwyżce
ceny krajowej po wprow.
kontyngentu ilościowego.

16

5. Ograniczenia ilościowe i ich
konsekwencje (III)

•

Renta kontyngentowa w praktyce jest dzielona między

importerów (przechwytujących ją w największym stopniu) i

eksporterów oraz państwo, zwłaszcza jeśli sprzedaje ono

licencje importowe na aukcjach.

•

Wadą ograniczeń ilościowych przesunięcie części produkcji

od bardziej wydajnych producentów zagranicznych do mniej

efektywnych wytwórców krajowych (ze szkodą dla interesów

konsumentów).

•

Wskutek nacisków GATT w latach 60-tych XX w. rezygnacja

przez rządy krajów wysoko rozwiniętych ze stałego

stosowania kontyngentów ilościowych. Natomiast w krajach

słabo rozwiniętych były one i są ciągle dość popularne

(zwłaszcza w państwach spoza WTO).

•

Światowa Organizacja Handlu (WTO) dopuszcza

wykorzystywanie kwot ilościowych w sytuacjach

nadzwyczajnych (kryzysowych) w ramach stosowania tzw.

klauzul ochronnych, czyli – klauzuli ogólnej ochrony

gospodarki narodowej, klauzuli bilansu płatniczego i klauzuli

bezpieczeństwa narodowego.

17

6.

Specyfika działania tzw.
dobrowolnych
ograniczeń eksportowych (I)

• Dobrowolne ograniczenie eksportu (VER- voluntary export restraints) to

porozumienie między władzami kraju eksportującego i importującego,
w którym te pierwsze zobowiązują się zmniejszyć eksport określonych
towarów do uzgodnionego wcześniej limitu.

• Wbrew swej nazwie VER nie jest wynikiem suwerennej i jednostronnej

decyzji państwa eksportera, lecz instrumentem konwencyjnej polityki
handlowej, stosowanym przez niego wspólnie z importerem i wskutek
nacisków (presji) ze strony tego drugiego.

• Przyczyny zgody rządów krajów eksportujących na zawieranie VER:

a) strategiczne powody polityczne (np. Tajwan i Korea Płd wobec USA jako

gwaranta ich niepodległości);

b) zabieganie o poparcie starań o pomoc ze strony MFW lub Banku Świat.;
c) aby usankcjonować swą obecność na ważnym rynku zbytu i nie pogarszać

sytuacji gospodarczej kraju importuj. (np. Japonia i Chiny wobec USA);

d) aby uniknąć podwyżek cła importowego przez dużych odbiorców towarów,

oskarżeń o stosowanie dumpingu i postępowania antydumpingowego;

e) w nadziei na uzyskanie wyższych cen za eksportowane towary.

18

6. Dobrowolne ograniczenia
eksportowe (II)

Pogrubiony odcinek
Q

3

Q

4

to wielkość

VER.

P

VER

– Cena po

wprow. dobrowolnych
ograniczeń eksportu.

Pole a = Korzyści prod.
krajowych.
Suma pól : a+b+c+d =
= Straty konsumentów.
Pole c = Korzyści
przypadające w

całości

eksporterom.
Suma pól: b+c+d =
= Straty gospodarki
kraju stosuj. VER.

19

6. Dobrowolne ograniczenia
eksportowe (III)

Przykłady praktycznego stosowania VER:

• Długookresowe Porozumienia ws. Eksportu Wyrobów Bawełnianych (z

KSR do USA i EWG; 1962-1972 r.);

• Porozumienie Wielowłóknowe (Multi-Fibre Arrangements=MFA z 1974

r.);

• Porozumienia dotyczące ograniczeń eksportu produktów rolnych, stali,

obuwia, samochodów i niektórych wyr. elektronicznych (z Japonii i KSR

na rynek amerykański i zachodnioeuropej. w latach 70-tych i 80-tych).

• Szczególnie głośne porozumienie dot. dobrowolnego ogranicz. eksportu

japońskich samochodów do USA w okresie 1981-1984 r. (wskutek presji

lobby amerykańskich korporacji samochod. i związków zawodowych). Ale

Toyota, Honda i Nisson kontynuowały ekspansję zagraniczną.

• Polska

zawarła VER-y dotyczące ogranicz. naszego eksportu wyrobów

stalowych, tekstyliów i odzieży, owoców miękkich, bydła opasowego,

owiec i kóz, baraniny oraz obuwia do krajów EWG, jak też artykułów

tekstylnych i odzieży do USA.

• W myśl postanowień Rundy Urugwajskiej GATT od 1995 r. kraje

członkowskie WTO nie mogą zawierać nowych VER, a istniejące

wcześniej porozumienia trzeba było wypowiedzieć (włącznie z MFA – w

2005 r.).

20

7. Normy techniczne i sanitarne oraz
inne bariery
pozataryfowe (I)

• Poważnymi barierami w handlu zagranicznym są często normy

techniczne i sanitarno-weterynaryjne, tj. przepisy

dotyczące parametrów i wymogów, jakim powinny odpowiadać

towary sprzedawane na rynku danego kraju.

• Cele takich norm: Mają głównie zapewniać bezpieczeństwo i

ochronę zdrowia ludności, przestrzeganie obowiązujących

zasad standaryzacji technicznej i przepisów ochrony interesów

konsumentów (np. wymóg załączenia instrukcji użytkowania

towaru w języku narodowym lub podania na opakowaniu

składników artykułów spożywczych).

• Muszą je zarówno stosować dostawcy krajowi, jak też

eksporterzy, chociaż dla tych ostatnich często oznacza to w

praktyce dodatkowe koszty i poważne utrudnienie dostępu do

zagranicznych rynków.

• Niekiedy normy sanitarno-weterynaryjne i techniczne

traktowane przez władze kraju importera jako pretekst do

ograniczania przywozu (co zwłaszcza potwierdziły w okresie

1990-2005 r. utrudnienia UE dla polskiego eksportu rolno-

spożywczego, a ostatnio wygórowane – z przyczyn politycznych

- wymogi Rosji wobec importowanej z naszego kraju żywności).

21

7. Normy oraz inne bariery
pozataryfowe (c.d. - II)

• Inną ważną pozataryfową barierę handlową stanowią zakupy

rządowe (publiczne), tj. zakupy finansowane z budżetu
państwowego, a dokonywane przez agendy rządowe i
administrację publiczną niższego szczebla. Wykorzystuje się je
często dla ratowania upadających branż i firm krajowych
lub dla wspierania rozwoju nowoczesnych gałęzi własnej
gospodarki, ale ze szkodą dla wymiany handlowej z zagranicą i
interesów konsumentów.

• Przykłady stosowania zakupów rządowych w celach

protekcyjnych: wspieranie produkcji Airbusa przez kraje UE,
produkcji amerykańskiego przemysłu przez administrację USA
(zakupy zagraniczne dozwolone tylko wtedy, gdy towary tańsze o
6-12% od krajowych, a uzbrojenie musi być tańsze aż o 50% od
amerykańskiego); w Polsce też wspieranie własnego przemysłu,
zwłaszcza obronnego przez zakupy na potrzeby wojska.

• Ostatnio tendencja do stopniowego otwierania rynku

zakupów rządowych poprzez umożliwianie dostawcom
zagranicznym udziału w przetargach publicznych (np.: kodeks
zakupów publicznych WTO i regulacje UE).

22

7. Normy oraz inne bariery
pozataryfowe (c.d. - III)

• Kolejną pozataryfową barierą handlową są tzw. przepisy

domieszkowe, które wprowadzają wymóg składnika krajowego.

Polega to na:
a) zobowiązywaniu importerów do pokrywania części ich popytu

towarami krajowymi (co formalnie zostało już zakazane przez GATT

dla dóbr materialnych, lecz ciągle dozwolone w przypadku importu

usług, zwłaszcza filmów, muzyki i innych dóbr kulturalnych);
b) zobowiązywaniu producentów wyrobów finalnych do

dokonywania zakupów określonego odsetka podzespołów i

części zamiennych na rynku krajowym (m.in. popularne w

przemyśle samochodowym USA i UE, choć z powodu globalizacji

wymóg ten trudno egzekwować w praktyce działania korporacji

transnarodowych).

• Inną barierą pozataryfową, stosowaną przez rządy i ugrupowania

integracyjne (UE, NAFTA), są wymogi dotyczące reguł

pochodzenia towarów: Za produkty krajowe (czy pochodzące z UE)

uznawane są tylko takie wyroby finalne, które zawierają komponenty

produkcji miejscowej o wartości równej wyznaczonym przez władze

minimalnym udziałom w wartości dodanej poszczególnych produktów

finalnych.

• Podobnie charakter bariery pozataryfowej mają minimalne wymogi

eksportowe, zwłaszcza narzucane inwestorom zagranicznym przez

rządy państw przyjmujących.

23

8. Negatywny wpływ subsydiowania
produkcji krajowej i eksportu na
handel międzynarodowy (I)

• Subsydia państwowe obejmują wszelkie formy wsparcia

finansowego udzielanego przez władze publiczne (ze środków

budżetowych) krajowym przedsiębiorstwom. Powodując sztuczną

obniżkę kosztów działalności takich firm, mogą też wywierać

bezpośredni lub pośredni wpływ na eksport i/lub import danego

kraju.

• Dwa podstawowe typy subsydiów państwowych:

a) subsydia udzielane przez administrację publiczną krajowym

producentom – celem takiego subsydiowania miejscowej produkcji

jest zazwyczaj wyeliminowanie lub ograniczenie importu

określonych produktów, ratowanie firm przed upadkiem, wspieranie

tworzenia nowych miejsc pracy lub zapobieganie ograniczaniu

zatrudnienia, czy też pomoc w rozwoju nowoczesnych dziedzin

własnej gospodarki;
b) subsydia eksportowe, których beneficjentami są tylko te

przedsiębiorstwa krajowe, które eksportują swoje wyroby – w tym

przypadku celem działania państwa jest aktywna polityka

proeksportowa, konieczność poprawy bilanu handlowego kraju lub

potrzeba wyjścia z kryzysu zadłużenia wobec zagranicy.

24

8. Negatywny wpływ subsydiowania produkcji i
eksportu (II)

SUBSYDIUM PRODUKCJI
KRAJOWEJ - MECHANIZM
DZIAŁANIA

Przed wprowadz. subsydium:
popyt kraj.=Q

2

, prod.kraj.=Q

1

;

cena kraj. i świat.=P

ś

;

Wprowadz.subsydium=
= P

ś+ś

– P

ś

;

Przesunięcie krzywej podaży
krajowej z S

k

do S

k+s

;

Nowy wyższy poziom produkcji
krajowej = Q

3

;

Obniżka importu: z (Q

2

– Q

1

)

do wysokości (Q

2

- Q

3

);

BILANS KORZYŚCI I STRAT:
Pola a+b= Straty (wydatki) państ.
Pole a = Korzyści produc. kraj.
Pole b = Strata netto.
Pola c+d nie obrazują strat

konsum.

(bo brak takich strat).

25

8. Negatywny wpływ subsyd. prod. kraj. i
eksportu (III)

SUBSYDIUM EKSPORTOWE –
MODEL MAŁEGO KRAJU:
Syt. po wprowadz. subsydium=
=P

Ś+S

– P

Ś

:

Wyższa cena (P

Ś+S

) skłania produc.

do wzrostu eksportu (z Q

2

do Q

4

).

Spadek popytu kraj. (z Q

1

do Q

3

).

Łączny eksport: Q

4

– Q

3

.

BILANS KORZYŚCI I STRAT:
Przyrost nadwyż. (korzyści)

produc.

krajowych = Pola a+b+c.
Straty budżetu = Pola b+c+d.
Straty konsum.= Pola a+b.
Strata netto = Pola b+d.

RODZAJE SUBSYD. EKSPORT.:
- Dotacje pieniężne,
- Preferencyjne kredyty rządowe,
- Ubezpiecz. i gwarancje kredytów
eksport. (np. w Polsce - KUKE,
w Niemczech – Hermes).

26

9. Dumping i działania
antydumpingowe

• Dumping to sprzedaż towaru za granicę po cenie niższej od ceny

uzyskanej za ten sam towar na rynku krajowym. Od poprzednich

barier handlowych różni się tym, że jest czynnikiem zakłócającym

handel międzynarodowy wskutek postępowania przedsiębiorstw ( a

nie władz państwowych).

• TYPY (RODZAJE) DUMPINGU:

a) dumping sporadyczny (rzadko i przejściowo stosowany);
b) dumping łupieżczy: najbardziej szkodliwy, bo oznacza eksport po

cenie niższej od kosztów produkcji celem wyeliminowania

konkurentów oraz uzyskania monopolistycznej pozycji rynkowej;
c) dumping stały, zwany międzynarodową dyskryminacją cenową

(może być uzasadniony z punktu widzenia danej firmy i korzystny dla

konsumentów).

• W odpowiedzi na dumping stosowanie ceł antydumpingowych i

innych restrykcji handlowych oraz wszczynanie postępowania

antydumpingowego, zgodnie z regułami GATT/WTO (zwłaszcza

praktykowane przez USA i UE wobec eksporterów z Japonii, jak też z

krajów nowo uprzemysłowionych i postsocjalistycznych; zazwyczaj to

dość skuteczna metoda ograniczania importu i ochrony rynku

krajowego przed konkurencją zagraniczną).

27

10. Wkład GATT i WTO w liberalizację
międzynarodowej wymiany
handlowej (I)

• GATT (General Agreement on Tariffs and Trade), tj. Układ Ogólny w

Sprawie Taryf Celnych i Handlu powołany do życia w 1947 r. na mocy

Karty Hawańskiej jako forum wielostronnych negocjacji dotyczących

redukcji ceł i innych ograniczeń handlowych. Był „efektem ubocznym”

działań zainicjowanych pod koniec II wojny światowej przez USA na

rzecz ustanowienia trwałego liberalnego światowego ładu

gospodarczego. Wobec fiaska próby utworzenia Międzynarodowej

Organizacji Handlowej (ITO), pomyślanej jako jeden z filarów

powojennego porządku ekonomicznego, GATT przejął funkcje instytucji

zmierzającej do stopniowej liberalizacji międzynarodowej wymiany

handlowej.

• Zasady i klauzule handlu światowego według GATT:

1) zasada wzajemności, która polega na konieczności udzielania

wzajemnych ustępstw w dziedzinie ułatwień dostępu do rynku

krajowego dla obcych towarów; wyjątkiem System Powszechnych

Preferencji Celnych (GSP), wprowadzonych w 1971 r. przez kraje

wysoko rozwinięte na rzecz krajów ubogiego Południa;
2) zasada niedyskryminacji, która sprowadza się do obowiązku

jednakowego traktowania przez każdy kraj członkowski wszystkich

państw należących
do GATT;

28

10. Wkład GATT i WTO w liberalizację
międzynarodowej wymiany
handlowej (II)

3) klauzula największego uprzywilejowania (KNU) – wbrew swej
nazwie, nie wprowadza specjalnych przywilejów, lecz w praktyce
oznacza po prostu brak dyskryminacji, bo stanowi ona, że obniżki ceł
i wszelkie inne udogodnienia przeznane jakiemukolwiek krajowi
partnerskiemu powinny być rozciągnięte na wszystkie pozostałe
państwa należące do GATT;
4) klauzula narodowa stanowi, że towary zagraniczne nie powinny
być traktowane gorzej niż wyroby krajowe.

• Osiągnięcia GATT w latach 1947-1994:

a) Przeprowadzenie 8 rund wielostronnych negocjacji handlowych,
przy czym w każdej z 5 początkowych rund uczestniczyło od 13 do
38 krajów. Największe sukcesy osiągnięto podczas Rundy
Kennedy’ego (1964-1967 r.), kiedy redukcje ceł objęły 64%
wymiany handlowej, a średnia stopa tych redukcji wyniosła 36%.
b) Znaczące wyniki przyniosła też Runda Tokijska (1973-1979 r.) z
udziałem 99 krajów - dalsza redukcja ceł (o 30%), choć ówczesne
próby ograniczenia barier pozataryfowych okazały się bezskuteczne.

29

10. Wkład GATT i WTO w liberalizację
międzynarodowej wymiany
handlowej (III)

c) Znaczący postęp w zakresie liberalizacji handlu

międzynarodowego dzięki Rundzie Urugwajskiej:

- - obniżka przez kraje wysoko rozwinięte stawek celnych na

import
towarów przemysłowych: średnio do 3,8%,
-- stopniowe zmniejszanie ceł na wyroby tekstylne i artykuły rolne
oraz ograniczanie subwencji eksportowych i innych dopłat
dla rolnictwa,
-- rozpoczęcie poważnej liberalizacji importu usług (dzięki GATS),
-- zawarcie 10 nowych porozumień (dot. m. in. postępowania
antydumpingowego, klauzul ochronnych, środków polityki

inwestycyjnej - TRIMs oraz własności intelektualnej – TRIPs),
-- usprawnienie mechanizmu rozstrzygania międzynarodowych

sporów
handlowych.

30

10. Wkład GATT i WTO w liberalizację
międzynarodowej wymiany
handlowej (IV)

• W efekcie postanowień Rundy Urugwajskiej powstanie z

dniem 1 stycznia 1995 r. WTO ( World Trade

Organisation), tj. Światowej Organizacji Handlu), a w

następnych latach przeobrażenie się jej w organizację

globalną, która skupia – obok wysoko rozwiniętych państw

Północy – także Chiny i bardzo liczną grupę KSR (ogółem

prawie 150 państw). To oznacza zapoczątkowanie

ustanowiania nowego, relatywnie liberalnego globalnego

ładu handlowego.

• Konsensus na IV Konferencji Ministerialnej WTO w 2001 r.

w Doha (Katar) w sprawie zasad inauguracji kolejnej

Rundy (zwanej Rundą z Doha, Rozwoju lub Milenijną).

Ale silne kontrowersje i sprzeczności interesów w czasie

dotychczasowych negocjacji. Termin ich zakończenia był

kilkakrotnie przedłużany. Powinny zostać sfinalizowane

przed końcem 2006 r.