Wypalenie zawodowe
opracowała:
prof. Grażyna Bartkowiak
Definicja
Wypalenie zawodowe to stan fizycznego,
emocjonalnego i umysłowego wyczerpania
przejawiającego się poprzez chroniczne
zmęczenie. Towarzyszy mu negatywna postawa
wobec pracy, ludzi i życia, poczucie bezradności
oraz beznadziejności położenia. Obniżona
samoocena manifestuje się poczuciem własnej
nieadekwatności, niekompetencji
i zniechęceniem.
Stan ten często występuje u osób, które pracują
w zawodach, związanych z pomaganiem innym
ludziom.
Niektórzy autorzy różnicują stan
wypalenia (Burnout) i znużenia
(Tedium)
Wypaleniu ulegają ludzie,
którzy pracowali
z ogromnym
zaangażowaniem i energią,
podczas gdy osoby
ulegające znużeniu nie
miały nigdy takiego okresu
entuzjazmu.
Jednak i jedni i drudzy
pozbawieni są energii,
witalności i radości
codziennego życia.
Jako szczególnie ważne w budowaniu
syndromu wymieniane są:
Stawianie sobie wysokich wymagań przy
niewielkich możliwościach wpływu na sytuację.
Działania niezgodne ze swoimi wartościami,
nadmiarowe zachowania agresywne lub uległe
w różnych rolach (dom, praca, sytuacje
społeczne).
Życzeniowa interpretacja wydarzeń, nadmierna
racjonalizacja, defensywna postawa wobec
trudności, wyolbrzymianie porażek.
Brak lub mała dbałość o swoje ciało, dietę,
ćwiczenia fizyczne, rytm snu, relaks
i podstawową higienę.
Perfekcjonizm i nadodpowiedzialność
(uleganie przekonaniu, że terapeuta musi
wiedzieć wszystko i jest za wszystko
odpowiedzialny).
Zaniedbywanie rozwoju zawodowego.
Brak partnerskich relacji i systemu
wsparcia, zaniedbywanie intymności,
sztywność ról.
Brak lub słaba organizacja czasu
prywatnego i czasu pracy.
Zanim wypalenie rozwinie się
w pełni, pojawiają się
symptomy, które informują o
pogłębiających się
problemach.
Symptomy fizyczne:
Dominujące poczucie zmęczenia.
Zaniedbywanie aktywności fizycznej
(ćwiczeń fizycznych).
Zakłócenia snu.
Zaburzenia apetytu.
Zaniedbywanie wizyt kontrolnych u lekarza
i stomatologa, problemy zdrowotne.
Obniżenie potrzeb seksualnych.
Nadużywanie alkoholu, leków, palenie
tytoniu.
Symptomy emocjonalne i
behawioralne:
Trudności w relaksowaniu się.
Czytanie głównie pism i czasopism
zawodowych.
Utrzymujące się poczucie znużenia.
Obniżony nastrój.
Stała obecność negatywnych postaw i myśli.
Długotrwałe resentymenty lub urazy wobec
innych ludzi.
Regularnie występujące poczucie
osamotnienia i izolacji.
Nawracające lęki.
Poczucie pustki i braku celów.
Rosnąca ilość zachowań impulsywnych
bez względu na konsekwencje.
Niekontrolowane zachowania
agresywne.
cd. Symptomy emocjonalne i
behawioralne:
Symptomy rodzinne i społeczne:
Obniżenie zainteresowania członkami
rodziny.
Łatwiejsze wpadanie w irytację lub złość na
członków rodziny.
Spędzanie większej ilości czasu poza domem
lub bez rodziny bez wyraźnego powodu.
Opór przed wspólnym wypoczynkiem lub
niemożność cieszenia się nim.
Trudności w uczestniczeniu we wspólnych
rozrywkach.
Zwiększająca się ilość czasu
spędzanego samotnie.
Nadmierne oglądanie telewizji jako
sposób ucieczki od problemów.
Niezwykle nasilony stres towarzyszący
dużym zmianom w życiu (narodziny lub
śmierć, kłopoty finansowe).
Obniżenie poczucia wsparcia.
cd. Symptomy rodzinne i społeczne:
Utrata zapału.
Poczucie, iż stale brakuje na coś czasu.
Rosnące poczucie niekompetencji.
Poczucie „marnowania” czasu.
Trudności w kończeniu rozpoczętych zadań.
Narastające niezadowolenie z pracy, brak
pomysłu na dokonanie zmiany.
Trudności w wyrażaniu własnych opinii,
unikanie wypowiadania swojego zdania.
Symptomy dotyczące pracy:
Schematyczne traktowanie pacjentów.
Bardzo duża dyrektywność wobec pacjentów.
Zwierzanie się pacjentom ze swoich spraw
osobistych.
Unikanie trudnych tematów z pacjentami.
Zauważanie podobieństw w problemach
własnych i zgłaszanych przez pacjentów.
Rosnące poczucie winy wobec pacjentów.
Utrzymująca się złość i pielęgnowanie urazy
wobec przełożonych i kolegów.
cd. Symptomy dotyczące pracy:
Większość osób doświadczając
zawodowych obciążeń, podejmuje
doraźne działania mające przynieść ulgę
w trudnej sytuacji.
Częstym sposobem są rozmowy z
członkami rodziny lub zwierzanie się
przyjaciołom. Angażuje to krąg
najbliższych ludzi i czasem budzi poczucie
winy za nadmierne „zawracanie głowy”
swoimi sprawami.
Innym rozwiązaniem jest próba
ograniczania obowiązków zawodowych
lecz to bywa często sprzeczne z
wyznaczonym przez przełożonych
zakresem obowiązków.
W jaki sposób możemy zabezpieczyć
się przed zespołem wypalenia ?
Jest to możliwe, kiedy
rozumiemy przyczyny i
efektywnie radzimy sobie
ze stresem, kiedy jesteśmy
w stanie rozpoznać wczesne
sygnały ostrzegawcze,
wreszcie kiedy dbamy o
siebie i staramy się
utrzymać równowagę w
naszym życiu.
Jak osiągnąć równowagę ?
Postaraj się, aby Twoje cele były
realistyczne tzn. aby ich realizacja zależała
od Ciebie.
Staraj się być elastycznym,patrz na
problem z różnych perspektyw.
Bądź świadomy swoich braków i akceptuj
własne ograniczenia.
Bądź wrażliwy na własne potrzeby fizyczne,
psychiczne, emocjonalne, duchowe
i społeczne.
Dbaj o własne ciało, ćwicz tak jak
potrafisz, wypoczywaj, utrzymuj dietę.
Podejmuj nowe wyzwania.
Zwracaj uwagę na drobne radości
codziennego życia.
Twórz satysfakcjonujące relacje z innymi.
Używaj poczucia humoru.
Pamiętaj, że istniejesz również poza pracą.
Jak osiągnąć równowagę ?
Niezależnie od tego czy mamy do
czynienia
z syndromem wypalenia, czy z
pojedynczymi przejawami przeciążenia
pracą ważny jest sposób, w jaki sobie
radzimy.
Pojawiające się problemy nie muszą być
wyłącznie źródłem niezadowolenia i
frustracji. Możemy potraktować je jako
informacje zwrotne o własnych
zachowaniach
i wykorzystać do twórczej zmiany, nie
tylko po to, aby lepiej pracować, lecz
również po to, aby sobie czasem
odetchnąć.
Dziękuję Państwu za uwagę
Grażyna Bartkowiak