Galopująca walkiria znaleźć.

Do opracowania na za dwa tygodnie !!!

Temat: „Pojęcie instytucji prawno-ustrojowej. Współczesne instytucje prawno-ustrojowe w Polsce.”

(nie musze pisać ze względu na ocenę – dostałem 5 ! )

Jak to jest umocowane w strukturze państwa, jak to jest skonstruowane i jakie instytucje istnieją w strukturze państwa.

Podstawowe pojęcia.

Idea – pomysł, myśl przewodnia, wg. Platona niematerialny i niezmienny byt istniejący poza rzeczywistościa w której żyjemy.

Ideologia- zbiór poglądów, przekonań i zasad, które według jakiejś grupy społecznej odzwierciedlają jej subiektywne pojmowane interesy (wizja pożądanego obrazu świata).

Doktryna – oparty na światopoglądzie i przyjętym systemie wartości uporządkowany zbiór założen, twierdzeń, poglądów i rekomendacji praktycznego działania w jednoznacznie określonej dziedzinie życia społecznego

Np. doktryna bezpieczeństwa narodowego składa się z definicji sprostania następującym zagrożeniom, które charakteryzują się następującymi cechami. Następnie w związku tym należy wykonać/postępować w następujący sposób.

Teoria – spójny system pojęciowy opisujący określoną dziedzinę zlożony ze skończonych zbiorów pojęć, twierdzeń i aksjomatów (paradygmatów) oraz relacji między nimi. Teoria systematyzuje i racjonalizuje zjawiska, wyjaśniające powody i skutki ich zaistnienia i dalsze konsekwencje.

Teoria wyhjąsnia jakie mechanizmy funckjonuja ze dane zjawisko zaistniało i ze może zaistniec np. teoria wielkiego wybuchu. Jest to cała masa właściwych tej teorii pojeć i twierdzeń a także rzeczy których przyjmuje się na wiarę. Układa porządkuje zjawiska powodem ich zaistneiniaj oraz skutkiem ich pojawienia.

Prawo – ogół norm obowiązujących na określonym terytorium regulujących stosunki społeczne w sposób pożadany przez sprawujących władzę polityczną.

Program polityczny - wyraz określonych interesów polityczce i stanowi obszar komunikacji między podmiotami polityki (zbiorowymi lub indywidualnymi uczestnikami zycia publicznego), podejmującymi w sposób względnie trwały świadomie i suwerenne działania związane z ich usytuowaniem w społecznej i politycznej strukturze społeczeństwa. Zbiór celów i zamierzeń organów władzu, organów administracji, ruchów społecznych i partii politycznych mających zapewnic im posiadanie władzy lub wpływ na nia

Ustrój polityczny – struktura organizacyjna, kompetencje i określone prawem wzajemne zaleznoścvi organów państwa.

System polityczny – podstawowa struktura w ramach której toczy się życie polityczne, ogó instytucji podejmujących decyzje polityczne oraz struktura integrująca wspólnotę polityczną. Przyjmuje się, że strukturę systemu politycznego tworzą trzy elementy: wspólnota polityczna- państwo, reżim polityczny, instytucje polityczne

Państwo - typ wspólnoty politycznej obejmującej zespoł norm politycznych oraz społeczeństwo funkcjonujący na określonym terytorium i podporządkowany jednemu ośrodkowi władzy politycznej.

Główne etapy ewolucji państwa i prawa:
prawo rzymskie, ustrój państwa feudalnego i monarchii absolutnej.

Literatura:

1. Dziadzio A. powszechna historia prawa, Warszawa 2009 (bardzo skomplikowany sposób)

2. Olszewski H., Zmierczak M., historia doktryn politycznych i prawnych, Poznań 1983

3. Szczeniecki M,. Powszechna historia państwa i prawa

Państwo i prawo w starożytnym Rzmie

Formy państwa

• Królestwo

• Republika arystokratyczna

• Pretorzy – władza sądownicza

• Trybuni – ochrona praw plebsu, oraz kierowali pracami sejmu

• Prestoży – realizowali zarząd w poszczególnych prowincjach

• Cenzorzy – zajmowali się sprawami podatku – systemem fiskalnym, dbali również o odpowiedni poziom moralny – przestrzegania norm moralnych.

• Cesarstwo

Pryncypat – zachowanie urządeń państwowych właściwych dla republiki

Dominat – całkowite odejście od instytucji republikańskich na rzecz scentralizowanej, nieograniczonej władzy cesarza

Ewolucja ustroju państwa w okresie cesarstwa:

• Cesarz – instancja nadrzedna w stosunku do wszystkich instytucji państwowych na podstawie przyznanych uprawnień: prokonsula imperium, trybuna, najwyższego kapłana oraz stopniowo nadawanych innym uprawnień (nadawanie obywatelstwa, wypowiadanie wojny i zawiranie pokoju, najwyższe sądownictwo).
  Pozycja władcy i system rządów oparty na wzorach wschodnich despotii.

Cesarz Dohrycian ??? !!!! doczytać doczytać tryberiusza

Wojny Rzymu z dakami.

Cesarz otrzymał wszystkie stanowiska jakie były w republice przejmując władze nad krajem i stajac się absolutem.

Trybun (cesarz jako trybun) zgłaszał projekty swoich ustaw a po za tym stosował prawo veta do podejmowania decyzji przez wszystkie inne organy. Po pewnym czasie stał się też najwyższym kapłanem – najpierw zwierzchnikiem nad wszystkimi kapłanami a od 1 roku n.e. uchwalono boskie pochodzenie władcy.

W późniejszym okresie cesarz otrzymał inne uprawnienia wspomniane obywatelstwo, zwieranie wojny i pokoju Or, z prelegatywe senatu.

Była to ewolucja z greckiego systemu do depotów systemu wschodniego.

Senat stopniowo był ograniczany i swoje uprawnienia przekazywał cesarzowi pod presją pretorian.

Państwo i prawo w starożytnym Rzymie

Senat – początkowo szeroki zakres władzy ustawodawczej, sądowej i administracyjnej, w tym wyznaczanie następny zmarłego cesarza oraz funkcje kontroln e administracji

Centralny zarząd państwa:

• Zasada kontrukcji: centralizm i biurokratyzm

• Istotra: uregulowana prawnie służba państwowa realizująca interesy państwa w rozszerzającej się liczbie dziedzin

• Struktura: urzędy centralne i hierarchiczne podporządkowane im urzędy lokalne

• Zalety: zapewnienie ciągłości organizacji państwowej, odpornośc na wstrząsy na szczytach władzy

Zarząd lokalny: administracyjny podział na prowincje i okręgi stopniowo wprowadzono trzeci szczebel – diecezje z wikariuszami na czele, następnie – prefektura – prowincja – okręg.

Istota funkcjonowania administracji był jej status – uregulowana prawnej służba państwowa. Wraz z rozwojem kraju, rozszerzala się ona stając się w koncu u maksimu rozwoju królestwa wszechogarniającą.

Urzyta w administracji pruskiej, której Hegel uważał, że jest najlepiej zrobiona. Jest ona protoplastą dzisiejszych administracji nowożytnich.

Struktura org. Urzedy centralne i hierarchiczne podporządkowane im urzedy podległe.

Zarząd lokalny – początkowo była podzielona na centrum prowincja okręg. Pod wpływem wzrostu ilości zadań dodany został miedzy centralnym a prowincja, diecezje na których stali wikariusze.

Sądownictwo – organizacja wielostopniowa wymiaru sprawiedliwości. Władza sądowa nie oddzielona od władzy wykonawczej, hierarchicznie podporządkowanie umożliwiało apelację w której ostatnią instancją był cesarz. Nie było Roz®żnienia między śądownictwem cywilnym i karnym, choć orzekanie prowadzono wg. Odrębnych procedur

Wojsko – armia b. sprawna i skuteczna. Sposób uzupełniania powszechny obowiązek służby wojskowej, od I w. n.e. – armia zawodowa, znaczną część stanowili żołnierze obcy etnicznie. Osiągniecie – zasada rozdziału władzy cywilnej i wojskowej.

Prawo Rzymskie:

• Źródła – zwyczaj (prawo zwyczajowe), akt prawny, jurysprudencja (precedensy)

• Najważniejsze cechy:

• Ewolucja równolegle z rozwojem gospodarczym (rozszerzenie rzeczowego zakresu prawa), politycznym i społecznym;

• Laicyzacja prawa – odejście od norm religijnych na rzecz racjonalizmu: ograniczenie rangi zwyczaju prawnego i prawa zwyczajowego, uproszczenie czynności prawnych, większa waga treści normy prawnej niż formy czynności prawnej.

Początkowo prawu podlegał tylko obywatel rzymski jednak już w Polowie cesarstwa obowiązywało wszystkich na terytorium imperium Rzymu.

Wykład II

Państwo i prawo starożytnego Rzymu

• Upowszechnienie i ujednolicenie prawa – odejście od prawa obowiązującego osobowo na rzecz obowiązującego osobono na rzecz obowiązywania terytorialnego (rozwój prawa osobowego)

• Rozwój rzeczowego zakresu prawa – obejmowanie regulacją coraz większego obszaru zycia społecznego

• Indywidualistyczny charakter prawa – w zakresie prawa rzeczowego obywatel mógł zawierać różnorakieg umowy a państwo stało na straży praw indywidualnych właściciela i prawa własności

• Ewolucja głównych źródeł prawa: od prawa zwyczajoego, przez ustawodawstwo stanowine przez Zgromadzenie Ludowe, ustawy Senaty i cesarza opracowane przez prawników, ustawy cesarza

• Działalność prawotwórcza: pretorzy – dekrety i edykty regulujące obszary nie objęte aktami centralnymi (głównie prawo osobowe), prawnicy – danali prawu charakter logicznego systemu, konstytucje cesarskie.

-kodyfikacja Justyniania I wielkiego – kodekst Justyniana obejmujący zbiór konstytucji cesarskich, zestawione w układzie rzeczowym wyciągi z pism prawników, zasady stosowania prawa, zmiany w prawie dokonane przez Justyniana.

-podsumowanie: historia państwa i prawa rzymskiego wskazuje na związek rozwoju gospodarczego i społecznego z formą państwa oraz ich wpływie na charakter prawa. Kolejne etapy rozwoju znajdowały odbicie w prawie prywatnym, wzrost terytorialny i gospodarczy poszerzał zasięg osobowy prawa, zaś gospodarka wymuszała zwiększenie rzeczowego zakresu prawa.

Charakterystyka państwa i prawa epoki feudalizmu

1. Istota stosunku poddańczego

• Wszystkie dobra ziemskie – własność władcy

• Struktura lenna: monarcha (senior) feudałowie ( wasale ) – użytkownicy ziemi

• Kontrakt lenny: przedmiot kontraktu – ziemia przekazywana przez seniora na zasadzie umowy wasalowi w zamian za określone świadczenia z gwarancją wzajemnej lojalności

• Forma świadczeń obowiązek wojskowy, obowiązek rady, zobowiązanie materialne

• Stosunek poddańczy między właścicielem ziemskim a ludnościa wiejską

• Chłop nie był włascicielem ziemi, lecz jedynie miał jej posiadanie i prawa użytkowe – zjawisko własności podzielonej

• W zamian za użytkowanie gruntu chłop świadczył należność stanowiąca dochód pana – rentę feudalną ( renta odrobkowa, naturalna pienięzna)

• Przerodzenie własności ziemskiej we władztwo gruntow (oprócz własności ziemi także uprawnienia śadowcznie, ekonomiczne: ograniczenie zobowiązan materialnych, faktycznie własności ziemi, monopole

• Ważne zasady: niepodzielności lenna, wygasanie stosunku lennego wraz ze śmiercią seniora lub wasala (konieczność odnawiania lenna), przekazywania praw jednemu sukcesorowi

• Hierarchia lenna: stosunki lenne odprowadziły do uformowania hierarchicznej struktury lennej, piramida na wierzchołku której stal monarcha, później bezpośrednio zależni wasale (seniorzy dla wasali pośrednich kilku stopni) a podstaw – chłopi związani z feudałami nie stosunkiem lennym, lecz poddańczym

• ocena ewolucji hierarchii lennej

• prywatnoprawna – zlewanie się prawa prywatnego i publicznego własności i władzy

• ustrojowa: ośrodki władzy publicznej (quasi – państwowej).

• Struktura społeczna

• Stan społeczny – grupa, różniąca się od innych nie tylko wykonywanym zawodem i faktycznie zajmowanym w społeczeństwie miejscem, lecz przede wszystkim stanowiskiem prawnym. Każdy stan: rycerski/szlachecki, duchowny, mieszczański, chłopski posiadał odrębne położenie prawne, tj prawo stosowało różną miarę do każdego stanu i jego członków

• Ewolucji formy państwa feudalnego: monarchia wczesnofeudalna, monarchia stanowa, monarchia absolutna.

• Monarchia wczesnofeudalna: stan szlachecki, mieszczańki, chłopski, duchowny

• Ustrój państwa

• Państwo wczesnofeudalne – mozaika lenn (władztw) senioralnych oraz ziem (domen) królewskich i kościelnych. Ewolucja zmierzała w dwóch kirunkach: powiększenia domen monarszych i w ten sposób zwiekszania ich wpływów ekonomicznych i siły (Francja) lub wyzbywania się przez monarchów swych uprawnień (rozdrobnienie dzielnicowe)

Status Kazimierza wielkiego !!!!doszukac

• Podstawy władzy królewskiej – król był zwierzchnikiem lennym królestwa: gwarantem (strażnikiem) pokoju (na nim spoczywał obowiązek obrony królestwa oraz likwidowanie wojen prywatnych) najwyższym sędzią i choć nie stanowił prawa, wprowadzał precedensy stosowania zwyczajów i przekształcania ich w prawo zwyczajowe, był instancja apelacyjną oraz jedynym władnym sadzić tzw. Sprawy królewskie

• Zasady dziedziczności tronu:

• Etapy ewolucji: władcy elekcyjni, wybór następcy za życia poprzednika, desygnacja najstarszego syna władcy (protonitura)

• Zasada niepodzielności korony i uznanie władzy królewskiej za funkcję publiczną a nie własność rodu

• Zarząd centralny państwa – dwór królewski tworzony przez urzędników koronnych zawiadujących poszczególnymi dziedzinami i sprawami królestwa. Zadanie – przygotowanie i konsultowanie decyzji władcy (funkcjonowanie pomocnicze i doradcze).

• Zarząd lokalny – zwykle autonomiczny w poszczególnych władztwach senioralnych wg. Wzoru administracji w domenach królewskich

Źródła prawa:

• Generalna zasada: rozwój lokalnych praw zwyczajowych przy niewielkiej roli ustawodawstwa królewskiego

• Wyraźny wpływ dwóch systemow prawnych: prawa rzymskiego i prawa kanonicznego

• Przejście od pierwotnej zasady osobowości prawa (stosowane prawo uzależnione było od pochodzenia etnicznego) do zasady terytorialności prawa

• Naturany etap rozwoju – tworzenie spisów praw zwyczajowych (ok. XII w., Zwierciadło Saskie – 1200-1235)

• Różnicowanie prawa stanowego (partykularnego): prawo ziemskie, prawo miejskie, prawo dworskie, prawo kanoniczne

• Wyodrębnianie praw szczególnych: prawo lenne, prawo osadniczne, prawo górnicze

Państwo i prawo europejskiej monarchii absolutnej

• Warunki ewolucji państwwa w kierunku monarchii absolutnej zachowanie niepodzielności własności lennej, powiekszanie domen monarszych, procesy gospodarcze – silne miastam mogące wesprzeć króla w przełamywaniu oporu feudalów

Cechy szczególne:

• Istota silna i niepodlegająca niczyjej kontroli władza monarsza z bezpośrednio podporządkowanymi sobie organami państwowymi

• Głowna cecha wyrózniająca: sojusz mieszczaństwa z królem przeciwko posiadaczom feudalnym

1. Elementy stosunków gospodarczyc i społecznych:

• Zjawisko akumulacji kapitału

• Usunięcie feudalnej struktury społecznej i politycznej

• Usunięcie z banowości elementów prawa kanonicznego

• Polityka merkantylizmu – instytucjonalnego wspierania własnej gospodarki

• Zjawiska ujemne: etatyzm i fizjokratyzm

Stosunki społeczne:

• Ewolucja w kierunku wytworzenia poddaństa państwowego o charakterze publicznoprawnym

• Utrzymana była struktura społeczna: zmieniły się relacje między stanami

• Nowe formy świadczeń ekonomicznych: zamiana renty feudalnej na Rentę scentralizowaną (podatek państwowy)

Ustrój państwa:

• Władza królewska – charakter omnipotenty, zasada nieograniczoności: król nie podlega zadnym prawom i niczyjej kontroli

• Rozszerzenie dziedziny zycia społecznego, włącznie z życiem rodzinnym i domowym

Systematyka pawa

Prawo rzeczowe osobowe Karne publiczne państwowe, itd. itd