Definicja SUWERENNOŚCI historycznie związana jest z Francją , gdzie na przełomie XVII i XVIII wieku prężnie rozwijały się nauki polityczne. To właśnie tam w 1632 roku Jean Bodin po raz pierwszy użył pojęcia suwerenność, a w 56 lat później to samo uczynił jego rodak Cardin Le Bret. Suwerenność pojmowali oni jako wyłączność monarchy do sprawowania władzy zarówno ustawodawczej jak i wykonawczej na terenie swego państwa. Co ciekawe wtedy suwerenność przysługiwała tylko pięciu państwom - Francji, Hiszpanii, Niemcom, Szwecji i Wenecji. Oczywiście od tego czasu upłynęło wiele lat i pojęcie to ewoluowało, a miało na to wpływ kilka czynników:
Powstawanie nowych państw
Pojawianie się niepaństwowych podmiotów życia politycznego (np. organizacje pozarządowe i międzynarodowe)
Kreowanie skomplikowanych relacji pomiędzy państwami.
Niemożność pełnego odizolowanie się od innych państw (uwzględniając: politykę, gospodarkę, kulturę, bezpieczeństwo, itd., ponieważ te cechy mają charakter ponadnarodowy)
SUWERENNOŚĆ - to inaczej niezależność, zdolność do samodzielnego sprawowania władzy politycznej na określonym terytorium zamieszkanym przez pewną grupę osób. To również zdolność do samodzielnego kierowania samym sobą (mam tu na myśli państwo jako jednostkę na arenie międzynarodowej). Można oczywiście rozpatrywać różne jej [suwerenności] aspekty.
Co najważniejsze- suwerenność idzie w parze z prawem międzynarodowym. Trudno sobie bowiem wyobrazić pewien zbiór państw bez prawa międzynarodowego lub też owo prawo bez tego zbioru państw. Gdy mówimy o państwach jako organizmach suwerennych musimy mieć na uwadze, że naturalnym zjawiskiem dla ich prawidłowego rozwoju było wykształcenie się pewnych zasad regulujących wzajemne stosunki.
Dzielimy więc tę niezależność państw na zewnętrzną i wewnętrzną.
SUWERENNOŚĆ ZEWNĘTRZNA - odnosi się do stosunków międzynarodowych, państwo jest niezależne w podejmowaniu decyzji (nie może na nie wpłynąć inny organizm państwowy, organizacja międzynarodowa, grupa nacisku czy sojusz polityczny). Oznacza to również, że państwa wzajemnie szanują swoją niezależność.
SUWERENNOŚĆ WEWNĘTRZNA - dotyczy charakteru kompetencji państwa i sposobu ich wykonywania, co oznacza, że państwo [w znaczeniu ludzi go zamieszkujących] samo decyduje o ustroju, rodzaju i sposobie sprawowania władzy, a także o zakresie swoich kompetencji. Władza ta jest niezależna i nie mogą wpłynąć na nią organizacje pozarządowe czy Kościół.
Można wyróżnić jej dwa aspekty:
Państwowy - czyli rozumienie państwa jako spójnej organizacji zdolnej do korzystania z prawa międzynarodowego i prawa obowiązującego na terenie tegoż państwa
Narodowy - czyli rozumienie państwa jako grupy ludzi akceptującej władzę państwową (która swą legitymację wywodzi właśnie z woli narodu).
Należy wspomnieć, że pojawiła się inna koncepcja suwerenności zewnętrznej i wewnętrznej, wg Ludwika Erlicha suwerenność rozpatrujemy jako:
Samowładność - suwerenność zewnętrzna, czyli po prostu prawna niezależność od jakichkolwiek czynników zewnętrznych.
Całowładność - suwerenność wewnętrzna, czyli zdolność do kształtowania wszystkich zależności wewnątrz państwa.
Należy również rozważyć pozytywne i negatywne aspekty suwerenności:
Pozytywne - ponieważ kładzie nacisk na pewnego rodzaju wydolność kompetencyjną, czyli na zdolność do podejmowania samodzielnych decyzji.
Negatywne - ponieważ podkreśla, że państwo w swych działaniach jest absolutnie samodzielne i nie ma nad sobą żadnej innej władzy, tylko prawo międzynarodowe, które jest jego [państwa] hamulcem.
Prawo międzynarodowe proklamuje równość wszystkich państw pod względem suwerenności. Ale mówienie o równej suwerenności byłoby nieprecyzyjne, bo równość (która jest w tym kontekście podmiotem moich rozważań) nie może być suwerenna. Lepszym wyrażeniem jest suwerenna równość - ponieważ to suwerenność państw jest równa - nie ma państw o lepszej czy gorszej suwerenności.
Suwerenność jest albo jej nie ma. Nie istnieje coś takiego jak suwerenność ograniczona. Może być pełna lub niepełna, ale żaden podmiot nie może jej ograniczać. To państwo samo może zrzec się niektórych swoich uprawnień i przekazać je na przykład organizacji międzynarodowej, nie oznacza to jednak, że traci swoją suwerenność, wręcz przeciwnie - poszerza tylko zakres swojej władzy na inne terytoria.
Na przykład Polska po przystąpieniu do NATO nie utraciła swojej suwerenności - umocniła swoje bezpieczeństwo, ale zobowiązała się także do stania na straży bezpieczeństwa innych państw członkowskich. Co więcej Polska nie może podejmować decyzji w ważnych kwestiach militarnych bez konsultacji z organami NATO, w przypadku jednak napaści zbrojnej mamy zapewnione gwarancje bezpieczeństwa.
Na suwerenność nie ma wpływu wielkość państwa czy liczba ludności. Tak samo suwerenna jest Francja czy Angora. Oczywiście małe państwa intensywniej współpracować muszą z państwami sąsiadującymi, aby, np. ich gospodarka nie okazała się niewydolna. Co więcej odpowiednie porozumienia z dużym państwem mogą okazać się gwarantem niezależności i bezpieczeństwa dla państwa małego.
Państwami suwerennymi są także państwa wieczyście neutralne, jak np. Szwajcaria (neutralna od 1815 roku) czy Austria (neutralna od 1955 roku - pomimo iż jest członkiem Unii Europejskiej i ONZ). Neutralność nie wpływa na odebranie statusu niezależności, jest to po prostu element polityki wewnętrznej i zagranicznej.
Suwerenne są także państwa zależne, które w rozumieniu współczesnego prawa międzynarodowego, są po prostu państwami, które część swoich uprawnień przekazały innemu państwu - protektorowi. Po takim przekazaniu nadal są podmiotami prawa międzynarodowego i mogą regulować swoje stosunki zewnętrzne.
Dopiero po zrzeczeniu się wszystkich uprawnień i zasad związanych z suwerennością państwo przestaje być suwerenne.
Została jeszcze jedna kwestia do wyjaśnienia - aby państwo było suwerenne w obrębie jego terytorium musi funkcjonować tylko jedna władza, a to wyklucza istnienie jakiejkolwiek innej. Jednakże działanie obcej władzy politycznej i administracyjnej ma miejsce w przypadku istnienia placówek dyplomatycznych na terenie państwa. Okazuje się, że ten rodzaj obcej władzy nie ma wpływu na suwerenność państwa, bowiem art. 2 konwencji wiedeńskiej o stosunkach dyplomatycznych wyraźnie stanowi, że stosunki dyplomatyczne mogą być ustanowione na zasadzie wzajemnego porozumienia.
Prawo międzynarodowe nie tworzy suwerenności, tylko ją chroni. Należy pamiętać także o tym, że suwerenność nie jest pojęciem stałym, ulega ciągle zmianom (tak samo jak wprowadza się zmiany w prawie międzynarodowym). Przestała być pojęciem absolutnym, stała się pewnego rodzaju normą, elementem cechującym państwo. Za kilkadziesiąt bądź kilkaset lat może mieć zupełnie inny wymiar niż dzisiaj.
BIBLIOGRAFIA
„Spór o suwerenność” , Wydawnictwo Sejmowe, 2001 r., Jerzy Kranz , „Suwerenność państwa i prawo międzynarodowe, [str. 103 - 140]
„Prawo międzynarodowe publiczne. Zarys wykładu” , Jan Białocerkwicz, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa „Dom Organizatora”, 2007 r., Rozdział III „Podmioty prawa międzynarodowego , [str. 113 - 117 , 119 - 125]
„Prawo międzynarodowe publiczne”, Ludwik Ehrlich, Warszawa, 1958 r., [str. 123]
Wikipedia - wolna encyklopedia, GNU Documantation License, 18.10.2007 r. , http://pl.wikipedia.org/wiki/Suwerenno%C5%9B%C4%87
Organizacje międzynarodowe - nie są suwerenne - nie mają terytorium, liczby ludności, granic, itd. Jednakże posiadają zakres działania, ściśle określone kompetencje, zdolność prawną i zdolność do czynności prawnej i są podmiotami prawa międzynarodowego.
Na treść suwerenności składają się następujące zasady :
państwa są równe pod względem prawnym,
każde państwo korzysta w pełni z praw wynikających z suwerenności,
integralność terytorialna i niepodległość polityczna są nienaruszalne, w tym także - nienaruszalność granic,
Każde państwo może być strona umów lub członkiem organizacji międzynarodowej lub też odmówić takiego udziału - państwo podmiotem w prawie międzynarodowym, zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych,
każde państwo ma prawo do jurysdykcji i własnych sądów.
3
Łukasz Piotrowski : O suwerenności - Wiedza o państwie i prawie