1. Hobbes - wola suwerena

Stan przedspołeczny to wojna każdego z każdym. Człowiek wiódł życie zwierzęce, samotne, krótkie i smutne. Był wolny ale ta wolność opierała się na agresywnej obronie swojego życia, nie ma innego zabezpieczenia niż jego własna siła. Nie ma tu miejsca na pracę, uczucia, czy sztukę. Nie ma też miejsca na sprawiedliwość czy nie sprawiedliwość, władzę i własność. Stąd uprawnieniem przyrodzonym jest wolność. Ludzie dążąc do poprawy swojego nędznego życia wyzbyli się części swojej wolności, aby nie pozabijać się nawzajem - życie w społeczeństwie pozwala bowiem na bezpieczne przeżycie i lepsze warunki istnienia. Ustanowiono warunki pokoju, czyli pewne normy, które są prawami natury. Prawem natury - lex naturalis - jest reguła, którą znajduje rozum, i która zabrania czynić człowiekowi wszystko to, co szkodzi jego życiu. Stąd przepisem jest- że człowiek robi wszystko dla utrzymania pokoju, a wraca do stanu wojny w ostateczności, aby ten pokój odzyskać. A po drugie, aby być w stanie pokoju człowiek musi zrezygnować ze swojej nieograniczonej wolności. Może zrezygnować i nie dbać o to, kto przejmie jego wolność, a może ją przekazać konkretnemu podmiotowi - państwu. Przenoszenie uprawnień - to umowa. Państwo to moc, która dopełniona jest strachem przed karą - stoi na staży umowy/umów - czyli prawa. Od zachowywania umów zaczyna się sprawiedliwość, a od państwa zaczyna się własnośc.

2. Lock - wola większości

Stan przedspołeczny to stan zupełnej wolności w działaniu i rozporządzaniu swoimi majątkami. Stan przedspołeczny to także stan równości, gdzie nikt nie ma więcej od innego - jest tylko wzajemna jurysdykcja i władza. Aby zapewnić sobie bezpieczeństwo i spokojne życie ludzie wyrzekli się części swojej wolności - wolność jednego człowieka jest ograniczona wolnościami innych ludzi. Podstawowe zasady prawa natury to życie i własność prywatna. Ale niedogodnościami w prawie natury jest to, że każdy interpretuje je na własne potrzeby. Brak jest znanego, jednostronnego sędziego, każdy jest sędzią we własnej sprawie, brak jest zasądzania i wymierzania kar. Stąd:

Pactum unionis - przekazanie monopolu przemocy na rzecz społeczeństwa - umowa o powstaniu społeczeństwa.

Pactum subiectionis - wyłonienie władzy przez społeczeństwo w oparciu o zasadę większości - umowa o powstaniu państwa.

3. Rousseau - wola powszechna

W stanie przedspołecznym człowiek posiada nieograniczoną, przyrodzoną wolność i nieograniczone prawo do wszystkiego, kieruje się instynktem, popędem fizycznym, głodem. Idealny człowiek to człowiek wyizolowany, żyjący w zgodzie z naturą - czyli przed powstaniem społeczeństwa. Przy przejściu do stanu społeczeństwa człowiek traci swoją wolność, ale zostaje przez innych ludzi uszlachetniony. Wadą społeczeństwa SA jednak nierówności i podział społeczeństwa. Należy więc znaleźć takie rozwiązanie, aby powstała instytucja stojąca na straży wolności indywidualnych i jedności społecznych - umowa społeczna - przez którą człowiek traci wolność przyrodzoną i nieograniczone prawo do wszystkiego czego pragnie i co może osiągnąć, zyskuje natomiast wolność społeczną i władzę nad tym co posiada. Każdy musi oddać społeczeństwu całego siebie, więc każdy jest w identycznej sytuacji - swoją wolę oddaje woli powszechnej - to forma zrzeszania, która chroni jednostki. Sytuacją idealną jest gdy ludzie w sposób dojrzały będą stawiać dobro wspólne nad dobrem własnym, bo przecież to co jest dobre dla społeczeństwa jest też dobre dla jednostki. Wola wspólnoty jest więc wolą jednostki, a jednostka uczestniczy w kierowaniu wspólnotą. Poszczególne jednostki oddają swoją autonomię wspólnocie - demokracja bezpośrednia (aktywizacja jednostki).

4. Arystoteles

Nie zawsze jest tak, że wymogi prawa natury jest niezmienne. Istnieją bowiem pewne okoliczności, które są naturalne i takie, które są stworzone przez człowieka. Z prawa natury wywodzi się sprawiedliwość. Sprawiedliwość może być:

Stanowiona - nie ma wszędzie tego samego waloru, zależy od czyjegoś mniemania. Pierwotnie dany stan rzeczy nie jest ważny, ale jest ważny, gdy ktoś go ustanowi

Przyrodzona - bez względu na czyjeś mniemanie ma wszędzie ten sam walor. Coś jest niesprawiedliwe nie dlatego, że my tak sądzimy, ale dlatego, że tak jest.

Arystoteles nie dostrzega różnicy między dyrektywami postępowania, a prawami fizycznymi.

5. św. Tomasz z Akwinu

prawo wieczne prawo naturalne

Lex aeterna - to prawo, które istnieje samo z siebie, obowiązuje poza czasem. Zostało nadane przez Boga i jest wyrazem bożego porządku.

Wg św. Tomasza prawo naturalne jest uczestnictwem człowieka w prawie wiecznym, tzn. prawo naturalne zawiera się w prawie wiecznym, które jest pojęciem szerszym. Człowiek ma wolną wole i nie kieruje się instynktami. Ale - wolna wola i rozum są podporządkowane pewnym regułom - zasadom pierwszym wynikającym z prawa wiecznego.

zasady i treść prawa wiecznego

Prawo naturalne, zasady pierwsze:

1. Skłonność do zachowania własnego jestestwa (to, co służy utrzymaniu człowieka przy życiu, a oddala wszystko co jest temu przeciwne).

2. Skłonność do tego, czego natura nauczyła wszystkie zwierzęta (np. łączenie się mężczyzny i kobiety).

3. Skłonność ku dobru odpowiadającemu rozumnej naturze Boga.(np. żeby człowiek wystrzegał się rzeczy niewiadomych, nie obrażał innych)

Conclusines - w przypadku zagrożenia życia, dopuszcza się użycia obrony koniecznej, każdemu należy zapewnić minimum socjalne. To wnioski, które wynikają z prawa naturalnego.

Determinationes - dookreślają reguły zasad prawa naturalnego, są to bardziej szczegółowe wskazania, którym może towarzyszyć tworzenie prawa. To uwzględnienie tego, do czego ludzie w sposób naturalny dążą. To aktualizacja prawa naturalnego - zminianie zasad prawa naturalnego w konkretnych okolicznościach.

relacja prawa pozytywnego (ludzkiego) i naturalnego

Prawo ludzkie - to reguła rozumu praktycznego, rodzi się w umyśle rządzącego daną społecznością, ma na celu dobro wspólne. Prawo ludzkie, które jest sprzeczne z naturalnym nie ma racji bytu (problem walidacyjny - prawo naturalne stoi nad prawem pozytywnym). Do prawa ludzkiego zaliczają się różne reguły, którymi prawo naturalne się nie zajmuje w takiej sytuacji nie wchodzi w grę problem walidacyjny. W prawie ludzkim mamy pewne wnioski dedukcyjne, ale dopuszczane są tu różnego rodzaju regulacje.

• poznanie prawa naturalnego

Syndereza - sprawność intelektualna człowieka, przez którą można poznać czego należy unikać i do czego należy dążyć. Każdy człowiek poprzez poznanie czysto intelektualne jest w stanie rozpoznać pewne zasady prawa naturalnego.

Sumienie - jest niedoskonałe, może popełniać błędy - stąd ludzie czasem nieświadomie postępują źle - zgodnie ze swoim sumieniem.

Reguły rządzące światem rozumnym są prawem - dyrektywą postępowania, bo pochodzą od rozumu.

6. Paweł Włodkowic

Teoria dwóch mieczy -- Chrystus przekazał dwa miecze jeden papieżowi, drugi cesarzowi - to rozróżnienie władzy świeckiej i duchownej. Koncepcja dwóch mieczy zabezpiecza przed sakralizacją władzy świeckiej i zjednoczeniem tronu i ołtarza.

Prawa podmiotowe - to prawa należące do prawa narodów i wtórnego prawa naturalnego. To: a) prawo do własności - takie samo dla pogan jak i dla chrześcijan.

b) prawo socjalne - bez względu na religię obowiązkiem państwa jest zapewnienie każdemu minimum egzystencji.

c) prawo procesowe - prawo do obrony

d) wolność religijna

Ogólnie - uniwersalizm praw człowieka

7. Modrzewski

Rzeczpospolita (państwo) - to zgromadzenie ludzi połączonych prawem, łaćząca ludzi, ustanowiona dla szczęścia i ogólnego dobra. Państwo jest poniekąd rzeczą naturalną - ponieważ człowiek jest stworzony do życia w grupie. Przy czym każda jednostka w państwie powinna działać dla dobra ogółu - gdyż państwo to jeden organizm, który musi współpracować i czynić dobro, żeby jako całość móc dobrze funkcjonować. Państwo umożliwia życie spokojne, dobre, sprawiedliwe i godne. Człowiek nie może żyć sam - bez społeczeństwa i bez państwa.

Równość wobec prawa - przede wszystkim ludzie powinni być karani proporcjonalnie do swoich przewinień, ale bez względu na to jakimi są osobami, jaki zajmują stanowisko - prawo powinno być jednakowo (sprawiedliwie) stosowane do wszystkich.

8. Goślicki

Ustrojem idealnym jest królestwo - jedna powszechna wola zmierzająca do zachowania dobra publicznego, panuje w nim jedna myśl, nie dochodzą do głosu różnorodności (sprzeczności), jeden człowiek został wyróżniony i jemu powierzono najwyższą władzę, i arystokracja - panują najznamienitsze jednostki. W obu tych ustrojach wyraża się zasada najlepszego życia, która uszczęśliwia i państwo i obywateli.

9. Opaliński

Bardziej niż u Locka idealistyczne ujęcie stanu przedspołecznego. W stanie przedspołecznym najwyższą cnotą była miłość - był to stan miłości pierwotnej, która po pojawieniu się grzechu nie mogła istnieć w tym stanie i dopiero w oparciu o prawo można było ją naprawić i odzyskać. Miłość pierwotna opierała się na naturalnej wzajemnej równości, na wolności wszystkich dóbr i na wolności od wzajemnych przymusowych świadczeń. Równość jest źródłem miłości, ponieważ każdy kocha samego siebie, skoro wszyscy są równi, to tym samym kocha się wszystkich. Wspólnota dóbr jest źródłem miłości, ponieważ bezprawna własność jest źródłem sporów - a tu własności nie ma. Przymusowe świadczenia są przykre i sprowadzają człowieka do poziomu niewolnika, tu tego nie ma- więc istnieje spontaniczna radość wzajemnej pomocy. Dopiero grzech wyeliminował możliwość istnienia miłości pierwotnej - ponieważ wprowadził śmierć, głód, ograniczoność dóbr, konieczność własności - a więc smutek i konieczność istnienia sporów.

Znaczenie prawa: utrzymanie władzy i państwowości, zapewnia pokojowe współżycie, nadaje kształt wspólnocie i umożliwia jej funkcjonowanie.

Rola mowy i rozumu - racjonalnośc prawa

1) Animal social (politikon zoon)

Arystotelesowska definicja człowieka jako „istoty państwowej”, tj. stworzonej z natury do życia w państwie. Ludzie w istotny sposób różnią się od zwierząt podejmując decyzje. Dokonują oni wyboru na drodze rozumu, zwierzęta - instynktu. Ludzie zaś ze względu na swój instynkt dążą do życia we wspólnotach. Gdyby człowiek był samowystarczalny

2) Podział społeczny wg Platona

Dokonuje podziału społeczeństwa:
1. filozofowie i mędrcy,
2. żołnierze i strażnicy,
3. wytwórcy i rzemieślnicy.
Najważniejsze władze spełniają filozofowie i mędrcy - kultura ducha. Nacisk na sport, w wieku 20 lat przerodził się w selekcję na: zdolnych (dalsza nauka), i nie zdolnych. Najzdolniejsi będą sprawowali funkcję publiczne (35 - 50 rok życia), po 50 przechodzą do elity (są w stanie połączyć wiedzę pragmatyczną i rozum).
Strażnicy i wojownicy którzy nie przeszli selekcji w wieku 20 lat pełnią rolę obrońców polis (zarówno mężczyźni jak i kobiety). Strażnicy żyją w totalnym oddaniu państwu (są szkoleni), odrzucają rodziny by być strażnikami. Żyją tworząc komunę (dokładnie określony okres reprodukcji), wszyscy są wychowywani przez wszystkich.
Rzemieślnicy (wszyscy , którzy wypracowali dobra materialne), mieli dostarczać państwu potrzebnych produktów do życia.
Strażnicy i mędrcy nie mogli posiadać majątku, są samowystarczalni. Panuje absolutna kontrola życia publicznego jak i prywatnego, mała rodzina poświęcona w imię wspólnoty.

3)Idea pokoju u św. Augustyna

Św. Augustyn zawarł ją w swoim dziele „O państwie Bożym”. Pokój ziemski (pax terrena) ma swoje źródło w sercu człowieka tęskniącego za Bogiem. aŚw. Augustynem stwierdza, że pokój na ziemi możliwy jest na bazie wspólnego wszystkim ludziom rozumienia i potrzeby ładu społecznego. Sens i cel tak pojmowanego pokoju leży w znaczeniu i powinności życia cnotliwego.

Budowanie życia społecznego związane jest też z obdarowaniem człowieka łaską Boga. Pokój jaki łączy chrześcijan między sobą jest dziełem łaski Bożej i miłości bliźniego. Sens i cel tego pokoju wyraża się w spełnianiu owego życia w miłości, które wysłużył nam Bóg. Ten pokój w miłości łączy nie tylko poszczególne osoby ze sobą, ale też tworzy wspólnotę ludzi z Bogiem - wspólnotę Kościoła;

4) Geneza państwa w doktrynie Arystotelesa.
Punktem wyjścia nauki o państwie jest stwierdzenie, że państwo należy do twórców natury, człowiek jest z natury stworzony do życia w państwie, zaś taki który z natury a nie przez przypadek żyje poza państwem jest albo nędznikiem albo nadludzką istotą. Każde państw jest wspólnotą, a każda wspólnota powstaje dla osiągnięcia jakiegoś dobra. Państwo jest syntezą mniejszych wspólnot rodzinnych i miejskich, jest ono jednak od tamtych doskonalsze, bo oznacza się samowystarczalnością. W sensie logicznym państwo jest pierwsze, człowiek bez państwa nie może istnieć (całość bowiem musi być pierwsza od części).

5) Typy ustrojów wg Arystotelesa, idealny ustrój

Systematyzacja ustrojów

1. kto rządzi : jednostka, grupa czy ogół,

2. jak rządzi : dobrze czy źle.

Ustroje dobre - a więc rozsądne - stawiają sobie za cel pomyślność powszechną (monarchia, arystokracja, politea)

Ustroje zdegenerowane - a więc złe - zmierzają do zapewnienia jedynie korzyści rządzącym (tyrania, oligarchia, demokracja)

Oligarchia - występuje wówczas, gdy w arystokracji przewagę uzyskują najbogatsi lub zdominuje ją chęć bogacenia się. Jest to forma zdegenerowana, głównie przez nietrwałość rządów, braku rozsądku i umiaru oraz stwarzania podstaw organizowania dalszych zamachów na władzę.

Demokracja - „Władza ludu nie zawsze oznacza władzę na korzyść tego ludu”. Ogół ma problemy pełnienia perspektywicznego, raczej doraźnie. Dba o zagwarantowanie własnych interesów. Zmierza do Partykularyzmu. Problem braku długofalowej polityki. Lud kieruje się w stronę wolności, lecz jest to wbrew rządom naturalnym.

Tyrania - powstaje drogą degradacji i nadużycia władzy królewskiej bądź jej przejęcia przez demagogów (demagoges), to znaczy byłych wojskowych umiejących wpływać na lud swymi wystąpieniami, by w konsekwencji ustanowić nieograniczoną władzę. Ustrój ten jest przeciwny naturze człowieka, stwarza możliwości pogwałcenia prawa oraz rządów dalekich od umiarkowania i rozsądku.

Monarchia - Gwarancja prawa, godności, racjonalne kierowanie państwem. Może przerodzić się w Tyranie, kiedy władca nadużywa prawa, jest demagogiem. Najgorsza jest wtedy Tyrania. - Arystokracja - Rządy sprawują wybitni obywatele tak zwana Arystokracja ducha. Wyróżniających się nie tylko majątkiem, czy urodzeniem, lecz przede wszystkim wykształceniem i ogólną gotowością służenia polis. Przechodzi w Oligarchie, kiedy najbogatsi uzyskują największy wpływ na władzę. Najpopularniejszy system.

Politea - Najdoskonalszy ustrój. Zachowana równowaga pomiędzy bogatymi a ludem. Dominuje klasa średnia - najważniejszy wpływ na rządy. Wybór większością głosów. Reprezentowana zasada umiarkowania, poszanowanie praw, gwarancja cnót obywatelskich, stabilizacja.
Poczucie sprawiedliwości według Arystotelesa powinno być zagwarantowane przez dobrą organizację ustroju.

6) Res publica Cycerona

Państwo (res publica) wg Cycerona jest to „rzecz ludu” (res populi), który łączy uznanie tego samego prawa i korzyści wynikające ze wspólnego bytowania. Przyczyną tego zespalania jest słabość pojedynczej jednostki jak również wrodzony pęd do życia zbiorowego. Państwo aby trwać musi być rządzone przez mądrą władze powierzoną jednostce (królowi), zespołowi wybranych do tego osób (optimatum), albo wykonywaną przez cały lud. Ta zaś sprawując ją powinna zawsze stosować się do przyczyny, która powołała do życia państwo.

Cyceron uważał że w idealnym państwie władza powinna składać się z tych trzech pierwiastków. Władzy królewskiej jako czynnika zwierzchniego, powagi przedniejszych obywateli odznaczającej się trwałością i bez których woli lud nie może się obejść, a także ogól obywateli. Zachowanie pomiędzy nimi równowagi pozwoliłoby stworzyć idealny ustrój.

7) Typy sprawiedliwości wg Arystotelesa

Sprawiedliwość jest cnotą, która charakteryzuje się pewną specyfika w stosunku do innych cnót. (doskonałość etyczna)

W ujęciu węższym - sprawiedliwość legalna jako spr. zgodna z prawem. „równość” ogólna (formalna)

W szerszym ujęciu - sprawiedliwość jako dzielność etyczna, cnota charakteryzująca człowieka szczegółowa (materialna)

Podział sprawiedliwości:
Równość z kolei została podzielona na równość prostą i proporcjonalną, co stało się podstawą do wyodrębnienia z niej:

„sprawiedliwości wyrównawczej” (iustitia commutativa - komutatywna), dotyczącej prywatnych transakcji między ludźmi, za jej pomocą oceniane są pewne zalezności między ludźmi

„sprawiedliwości rozdzielczej” (iustitia distributiva - dystrybutywna), nawiązującej do regulacji podziału dóbr między członkami danej społeczności (spr. prawodawców).

Sprawiedliwość polityczna - (dziś rządy prawa) gwarancja równości wszystkich wobec prawa. Dzieli ją na:
- sprawiedliwość polityczną przyrodzoną (prawo naturalne),
- sprawiedliwość polityczną stanowioną (prawo ustawodawcy).

8) Słuszność wg Arystotelesa

Epikeia (słuszność) sposób roztropnego stosowania prawa w wyjątkowej sytuacji, dokonany w myśl domniemanego zamiaru prawodawcy, a nie według samej litery prawa. Ta litera w nadzwyczajnych okolicznościach, nieprzewidzianych przez prawodawcę, byłaby szkodliwa dla dobra osobistego i wspólnego.

Wg Arystotelesa to co jest słuszne jest też sprawiedliwe, chociaż nie zawsze jest zgodne z prawem. To w pewnym sensie poprawienie sprawiedliwości legalnej (która posługując się terminami nie jest w stanie rozstrzygnąć każdego przypadku). Słuszność znajduje zastosowanie przez „nagięcie” prawa. Realizacja słuszności jest sprawiedliwością dążącą równolegle do sprawiedliwości legalnej. Obywatel jest sprawiedliwy jeśli postępuje zgodnie z prawem.

Sprawiedliwość legalna jeżeli ktoś postepuje zgodnie z prawem, postępuje sprawiedliwie, ale nie zawsze słusznie.

9) Król i idealny ustrój wg św. Tomasza z Akwinu

W dziedzinie filozofii państwa głosił, że na czele państwa jest władza świecka i duchowna, twierdził też, iż istnieje ustrój republiki i monarchii. Najlepsza zaś jest monarchia, bo to ona troszczy się o lud, zaś król musi przestrzegać prawa bożego i natury.

Celem społeczeństwa jest dobro wspólne polegające na cnotliwym życiu. Zatem władcą powinien być ktoś, kto w miarę możliwości posiada pełnię cnót (męstwo, umiarkowanie, sprawiedliwość roztropność). Nie powinien mieć on tez skłonności do tyranii . Król powinien być cnotliwy, a przez to doprowadzić do tego aby obywatele prowadzili cnotliwe życie.

Aby być sprawiedliwym wobec innych trzeba być sprawiedliwym wobec siebie i Boga (kto ma cnotę może ją realizować w stosunku do innych).

10) Rządy tyrana wg św. Tomasza

Tyran wg Św. Tomasza to ktoś, kto nielegalnie zdobył władzę, przez uzurpację, symonię (kupienie urzędu). Istotą tyranii jest sposób sprawowania władzy działanie dla własnej korzyści, niesprawiedliwość, łamanie praw ludzkich lub praw boskich. Tyrania jest lżejsza niż łamanie praw boskich. Jeżeli tyran łamie prawa boskie, trzeba mu się sprzeciwić - jawne nawoływanie do buntu (prawo do oporu - ius resistendi). Tyrania jest zazwyczaj karą bożą za grzechy poddanych - dlatego lepiej jest znosić tyranię, liczyć na pomoc boską w jej obaleniu i zaprzestać grzechów.

11)Rządy filozofów wg Platon

Państwem powinni rządzić najmądrzejsi, a więc filozofowie, ponieważ jedynie oni posiadają prawdziwą wiedzę. Tylko oni potrafią odtworzyć w umyśle wizję idealnego państwa, do którego realizacji będą dążyć. Warto tu zaznaczyć istotną różnicę między tym co przez miano filozofa rozumiał Sokrates i Platon. Dla Sokratesa filozof to osoba poszukująca wiedzy, dla Platona to dumny posiadacz wiedzy.

12)Władca wg Machiavellego, pojęcie virtu

Władca powinien być przebiegły jak lis, a jednocześnie silny i mądry jak lew. Pamiętać powinien o tym, że z dwóch uczuć, jakie poddani mogą względem niego żywić — strachu i miłości — lepiej, żeby swe panowanie oparł na tym pierwszym. Wzbudzania strachu nie należy mylić ze wzbudzaniem nienawiści. To drugie jest dla władcy niebezpieczne i aby tego uniknąć, przede wszystkim nie należy naruszać własności poddanych. Książę powinien też wystrzegać się opinii lekkomyślnego, zmiennego czy tchórzliwego. Taka o nim opinia doprowadzi do tego, że stanie się on obiektem pogardy ze strony swoich poddanych. W przypadku działań, które są konieczne, a które są źle widziane w oczach poddanych i mogą wpłynąć negatywnie na opinię o władcy, najlepiej, aby zlecał on ich wykonanie swoim pomocnikom. W ten sposób ewentualna nienawiść nie spadnie na księcia, ale na nich. Pomocników zresztą można później zlikwidować i tym samym zyskać sobie wiele w oczach poddanych. Władca nie powinien dotrzymywać danego słowa, jeżeli dotrzymanie go mogłoby mu zaszkodzić. W kwestii wydatków najlepiej, żeby książę uchodził za hojnego. Zbytnia rozrzutność jednakże może obrócić się przeciw władcy i wywołać nienawiść poddanych, gdyż to oni, poprzez różnorakie pobory i podatki, ponoszą wysokie koszty utrzymania księcia. Najlepiej więc uczyni on, gdy będzie hojny i szczodry, rozdając cudze dobra, nie należące ani do niego, ani do jego poddanych, z kolei odnośnie własnego majątku zachowa umiar, a nawet będzie skąpy.

Władca powinien być wyposażony w niezłomną virtu, pozwalającą rozwijać aktywność zmierzającą do odrodzenia narodowego i państwowego.

Virtu to całokształt cech osobowości człowieka, jego sił duchowych i fizycznych, umiejętności interpretowania wypadków historycznych. Virtu nie oznacza jakiejś cnoty obywatelskiej, jest to rodzaj dzielności jednostki w pokonywaniu trudności oraz umiejętności wykorzystywania czynników sprzyjających własnym interesom.

13) Środki sprawowania władzy Księcia

Sprawy tradycyjnej moralności schodzą na dalszy plan, praktycznie nie powinny odgrywać żadnej roli. Cel okazuje się najwyższym dobrem historycznym i jemu należy podporządkowywać podejmowane środki. Machiavelli ustanawia szereg zasad określających sposób sprawowania władzy, gdzie nienaganność postawy moralnej księcia nie może wzbudzać podejrzeń. Władca powinien zatem z pieczołowitością dbać o pozory, uważnie rozważając znaczenie każdego posunięcia. Książe decydując się na zastosowanie terroru, zawsze powinien uświadomić sobie konieczność wskazania odpowiednich ludzi odpowiedzialnych za zło, będące przyczyną odwołania się do tych środków.

14) Rodzaje władzy u Locka

Podział władz stanowi gwarancję poszanowania wolności jednostki i społeczeństwa. Lock wyróżniał 3 funkcje państwa: prawodawczą, wykonawczą i federacyjną (czyli obrona kraju i polityka zagraniczna). Jednakże chciał powierzyć ich wykonywanie tylko 2 organom: legislatywie władzę prawodawczą; egzekutywie- władzę wykonawczą i federacyjną. Główną zasadą było aby nie łączyć władzy prawodawczej z wykonawczą w jednym organie.

15) Trójpodział władzy wg Monteskiusza - rodzaje władzy, ich funkcje, hamulce między nimi i wi ich obrębie

Twierdził on ,że w każdym państwie istnieją trzy płaszczyzny aktywności i odpowiadają im trzy rodzaje władz: ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza.

Wolność polityczna ,która dla Monteskiusza była najwyższą wartością, może być zapewniona tylko wtedy, gdy te trzy władze są od siebie oddzielone.

Wolność nie wystąpi , jeżeli dwie spośród wymienionych władz będą skupione w jednym ręku , a najgorsza sytuacja zaistnieje wtedy gdy jedna osoba lub jeden organ skumulują całą władzę. Władza powinna należeć do parlamentu jako przedstawicielstwa społeczeństwa, władza wykonawcza do monarchy i ministrów a władza sądownicza do niezawisłych sądów, wybieranych na krótkie kadencje.

Monteskiusz twierdził , że te trzy władze będą jednocześnie rozdzielone i stopione ze sobą. Stosunki między nimi polegać mają na wzajemnym uzupełnianiu się , kontroli i hamowaniu.

Wszystko to wprowadza się po to aby żadna władza nie stanęła przed inną i nie zdobyła przewagi. Według doktryny Monteskiusza hamulce powinny istnieć nie tylko między władzami ale i wewnątrz nich. Wewnętrznym hamulcem władzy ustawodawczej powinna być struktura ciała prawodawczego i kadencja. Monteskiusz postulował istnienie parlamentu dwuizbowego: izba niższa miała być izbą ludową a wyższa arystokratyczną. Miejsca w izbie niższej miały być obsadzane w drodze wyborów (cenzus majątkowy), w izbie wyższej stanowiska miały być dziedziczne. Dzięki temu rozwiązaniu ścierałyby się ze sobą interesy różnych warstw społecznych a dodatkowym zabezpieczeniem byłaby krótka kadencja niższej izby parlamentu. Parlament miał być ograniczony również z zewnątrz. Monteskiusz postulował przyznanie monarsze prawa zwoływania, rozwiązywania parlamentu i prawa veta wobec ustaw opuszczających izby ustawodawcze. Ministrowie powołani przez króla ponosić mieli odpowiedzialność parlamentarną. Trzecia władza tzn. sądownicza powinna hamować przez związanie sędziów ustawą i rotacją kadr oraz przekazanie władzy wykonawczej egzekucji wyroków. Zasada podziału władz szybko zyskała na popularności , Monteskiusz sformułował kardynalna zasadę funkcjonowania nowoczesnego państwa , a mianowicie postulat efektywnego rządzenia państwem opartym na prawie.

Kolokwium Boski Romanowski

1

---