Wartości konstytuujące bezpieczeństwo polityczne państwa

Bezpieczeństwa ogólnie, a więc i bezpieczeństwa politycznego nie można oceniać bez powiązania z problemem zagrożenia. Kategorię zagrożenia politycznego należy rozumieć jako nasilenie działań zorganizowanych sił społecznych (politycznych), zarówno zewnętrznych, jak i wewnętrznych, uniemożliwiających wypełnienie przez państwo (koalicję) jego głównych funkcji, a przez to uniemożliwiające istnienie mechanizmów realizu­jących jego interes państwowy (koalicyjny).

Polityka bezpieczeństwa umożliwiająca zgromadzenie i wykorzystanie wszelkich potencjałów przeciwdziałającym zagrożeniom, z tego przede wszyst­kim względu odgrywa w historii ludzkości istotną rolę. Zmusza do opracowania zasad warunkujących realizację wielu aspektów rozwiązań, przede wszystkim politycznych, ekonomicznych i społecznych w zakresie bezpieczeństwa. Polityka jest zatem dziedziną odgrywającą bardzo ważną rolę we wszystkich poczynaniach ludzi na rzecz tworzenia funkcjonalnych systemów bezpieczeństwa.

Polityka to sfera wzajemnych stosunków i oddziaływań pozy­tywnych, negatywnych i kompromisowych pomiędzy państwem a innymi orga­nizacjami (włączając państwa w polityce międzynarodowej) dotyczących celów i środków działalności państwa, w tym również charakteru władzy państwowej.

Bezpieczeństwo polityczne dotyczy państw, spo­łeczeństw, systemów międzynarodowych oraz pojedynczych jednostek (prawa człowieka) w zakresie ich suwerenności, stabilności społecznej państw i rządów oraz ideologii, które je legitymują.

Bezpieczeństwo polityczne dotyczy zagrożeń linii suwerenności, stabilności społecznej państw i rządów oraz ideologii, które je legitymizują.

Istnienie państwa, od zawsze powiązane jest z prowadzeniem polityki. Jest tak ponieważ większość zagrożeń dla jego bezpieczeństwa jest natury politycznej. Zagrożenia te wynikają zwykle z dążeń do hegemonii oraz skłonności ku użyciu siły w sporach między państwami.

W 1996 r. OBWE ustaliło listę 13 zagrożeń politycznych.

Są to:

- naruszenie zobowiązań wynikających z Karty Narodów Zjednoczonych i traktatówmiędzynarodowych:

- niemożliwość rozwiązywania sporów wewnętrznych i zewnętrznych, powstałych na tle etnicznych terytorialnych konfliktów oraz dążeń do suwerenności;

- agresywne ruchy secesjonistyczne kwestionujące terytorialną integralność państw: akty i praktyki terrorystyczne;

- zewnętrzne poparcie dla ruchów secesjonistycznych. których celem jest podważenie suwerenności i terytorialnej integralności państw;

- próby stworzenia sfer wpływów lub regionalnej dominacji;

- próby zastraszania państw w celu wpływania na wolną wolę do wstępowania lub pozostawania poza regionalnymi organizacjami bezpieczeństwa;

- tworzenie nowych linii podziału na miejsce starych;

- nastawienie konfrontacyjne jako wynik pozostania mentalności zimnowojennej;

- brak wzajemnego zaufania i współpracy w sytuacjach kryzysowych;

- niezdolność nowych struktur demokratycznych do wprowadzenia porządku konstytucyjnego i ochrony obywateli przed dyskryminacją i zastraszaniem ze strony uzbrojonych grup i organizacji kryminalnych;

- brak kultury politycznej;

- nieumiejętność pokojowego rozwiązywania napiec i konfliktów;

- słabość rządów prawa i społeczeństwa obywatelskiego.

Istniejące zagrożenia poczynając od kontroli emisji zanieczyszczeń aż po zakup rakiet międzykontynentalnych - są zwykle wynikiem działań politycznych. Powoduje to. że niektórzy teoretycy, dokonując klasyfikacji bezpieczeństwa narodowego w ujęciu przedmiotowym nie wyszczególniają bezpieczeństwa politycznego twierdząc, że ten rodzaj bezpieczeństwa zachodzi na wiele innych wyodrębnionych rodzajów bezpieczeństwa (np. militarne, ekonomiczne, ekologiczne, informacyjne) i może powodować chaos pojęciowy.

Należy widzieć występowanie ścisłych związków między różnymi rodzajami (składowymi) bezpieczeństwa narodowego (politycznego, ekonomicznego i militarnego). Powoduje to, że interesy polityczne, ekonomiczne i militarne przenikają się nawzajem, a ich realizacja odbywa się przez łączne stosowanie środków i narzędzi politycznych, ekonomicznych i militarnych.

J. Czeputowicz zestawił i ograniczył ilość zagrożeń do 6 głównych. Jego zdaniem są to:

1) podważanie suwerenności i terytorialnej integralności państw przez państwa trzecie:

2) słabość rządów prawa i struktur społeczeństwa obywatelskiego;

3) sprawy na tle etnicznym dotyczące dążeń do suwerenności:

4) dążenie do hegemonii: tworzenie sfer wpływów lub regionalnej dominacji:

5) korupcja, powiązania elementów przestępczych ze strukturami państwowymi:

6) akty terrorystyczne przeciwko instytucjom państwa.

Ocena (badania) bezpieczeństwa politycznego państwa prowadzona jest poprzez analizę jego elementów składowych, zwanych „wartościami”. Każda z takich wartości ma określoną charakterystykę, określającą jej znaczenie dla poczucia (stanu, procesu) bezpieczeństwa.

Wartości te dla bezpieczeństwa politycznego należy rozpatrywać oddzielnie dla wymiaru międzynarodowego i wewnętrznego. Bezpieczeństwo polityczne w wymiarze międzynarodowym konstytuują takie wartości jak:

- uczestnictwo oraz rola państwa w organizacjach bezpieczeństwa zbiorowego:

- uczestnictwo oraz rola państwa w sojuszach polityczno-militarnych:

- stan stosunków z państwami sąsiednimi (otoczenia):

- sieć powiązań traktatowych:

- kwestie sporne z innymi państwami: cele, motywy oraz styl uprawiania polityki (zagranicznej i wewnętrznej) przez państwa otoczenia:

- jakość dyplomacji.

Uczestnictwo państwa w organizacjach bezpieczeństwa zbiorowego jest podstawowym warunkiem bezpieczeństwa narodowego. Rola danego państwa w takich organizacjach zależy od funkcji i jego statusu w świecie. Jednak, niezależnie od pozycji (siły politycznej, ekonomicznej i militarnej) danego państwa w świecie, na kontynencie, czy w regionie, każde z nich w ramach organizacji bezpieczeństwa zbiorowego dąży do realizacji korzystnych dla niego interesów narodowych.

Udział państw w sojuszach politycznych czy militarnych (niezależnie od pozycji danego państwa w świecie), jest w obecnej sytuacji konieczne i nieodzowne, pomimo, że jest niskie zagrożenie militarne. Spowodowane jest to faktem niskiego poziomu stabilności.

Ze względu na wielość różnego rodzaju konfliktów, w tym wojen, które miały miejsce po 1989 r.. często okres ten nazywany jest „gorącym” pokojem. Konfliktom o podłożu wewnętrznym, w tym często nacjonalistycznym towarzyszą zagrożenia o charakterze transgranicznym, z terroryzmem włącznie. Mają one charakter zjawisk globalnych. Jak na razie nie ma skutecznych (adekwatnych do zagrożeń) sposobów zwalczania tych zjawisk wobec czego aby chronić własny interes narodowy trzeba działać wspólnie na poziomie krajów i regionów i świata.

By zwiększyć własne bezpieczeństwo głównie międzynarodowe ale także wewnętrzne Polska należy między innymi do takich organizacji jak:

- Organizacja Narodów Zjednoczonych

- Pakt Północnoatlantycki

- Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE)

- Rada Europy

- Unia Europejska

Organizacja Narodów Zjednoczonych

Celem Organizacji Narodów Zjednoczonych utworzonej w 1945 r. było utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego. 51 państw założycielskich ustaliło, że będą dążyć do rozwijania współpracy i przyjaznych stosunków między narodami, rozstrzygania spornych problemów środkami pokojowymi oraz udzielania pomocy krajom rozwijającym się. O randze ONZ świadczy fakt, że w 1995 r. liczyła 185 członków, a obecnie należą do niej prawie wszystkie kraje świata (nie należą m.in. Watykan i Szwajcaria). ONZ działa w oparciu o 41 organizacji wyspecjalizowanych ONZ. Do najważniejszych zaliczamy: Międzynarodową Organizację Pracy (ILO), Organizację Narodów Zjednoczonych d/s Wyżywienia i Rolnictwa (FAO), Organizację Narodów Zjednoczonych d/s Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO), Światową Organizację Zdrowia (WHO), Międzynarodową Agencję Energii Atomowej (IAEA), Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF), Światową Organizację Handlu (WTO) i Organizację Narodów Zjednoczonych d/s Rozwoju Przemysłowego (UNIDO). ONZ dysponuje budżetem przekraczającym 1 mld USD i osobno 3,5 mld USD na utrzymanie sił pokojowych na całym świecie. Ponad 50 lat istnienia ONZ potwierdziło potrzebę istnienia takiej uniwersalnej struktury międzynarodowej. Szczególną rolę pełnią Sekretarze Generalni ONZ.

Pakt Północnoatlantycki

NATO, North Atlantic Treaty Organization, Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego, Pakt Północnoatlantycki, sojusz polityczno-wojskowy państw Europy Zachodniej, Stanów Zjednoczonych i Kanady powołany w Waszyngtonie 4 kwietnia 1949 na podstawie uchwalonej przez Senat amerykański w czerwcu 1948 tzw. rezolucji Vandenberga, która wzywała do tworzenia bloków militarnych w celu zapobiegania sowieckiemu zagrożeniu.

Układ podpisało 12 państw: Belgia, Dania, Francja, Holandia, Islandia, Luksemburg, Norwegia, Portugalia, Wielka Brytania, Włochy, a także Kanada i Stany Zjednoczone. 18 lutego 1952 do Paktu przystąpiły Grecja i Turcja, 5 maja 1955 przyjęto RFN, natomiast w 1982 Hiszpanię. W lipcu 1966 Francja opuściła wojskowe struktury Paktu, pozostając jedynie w strukturach politycznych. Grecja wycofała się ze struktur wojskowych po kryzysie cypryjskim w 1974, powróciła jednak do nich w 1980.

Konsekwencją podpisania Paktu było zerwanie przez Stany Zjednoczone z polityką izolacjonizmu. Zgodnie z 51 artykułem Karty Narodów Zjednoczonych, na który powołują się sygnatariusze, układ ma charakter obronny. Treść jego przewiduje wzajemną pomoc wojskową na wypadek ataku na jednego z uczestników porozumienia, traktując ją jako wspólną obronę. Uznano także, że wspólna obrona będzie obowiązywała również wtedy, gdy taki atak nastąpi na obszarze na północ od zwrotnika Raka. Siedzibą władz NATO były kolejno Londyn (do 1952) i Paryż (do 1966), następnie Bruksela.

Najwyższym i jedynym organem statutowym jest Rada Atlantycka, która ustanawia inne organy i ustala ich kompetencje. Zbiera się kilka razy w roku na szczeblu ministerialnym, ale praktycznie obraduje stale w osobach stałych przedstawicieli w randze ambasadorów. Pracami Rady kieruje sekretarz generalny. Do najważniejszych zadań Rady zalicza się: konsultacje polityczne pomiędzy członkami, wyznaczanie dyrektyw dla władz wojskowych, obronę cywilną, ustalanie wysiłku zbrojeniowego państw członkowskich.

Najwyższym organem wojskowym jest Komitet Wojskowy, w skład którego wchodzą szefowie sztabów wszystkich państw członkowskich oprócz Islandii. Uchwały organów kolegialnych wymagają jednomyślności. Obszar strategiczny dzieli się na trzy dowództwa: Europy - SACEUR, z siedzibą w Brukseli, Oceanu Atlantyckiego - SACLANT, z siedzibą w Norfolk (Stany Zjednoczone) i kanału La Manche - CHANCOM, z siedzibą w Portsmouth (Wielka Brytania), oraz jedną strategiczną Grupę Regionalną Kanada-Stany Zjednoczone. Początkowo NATO funkcjonowało zgodnie z doktryną masowego odwetu, a od 1961 elastycznego reagowania. Po rozpadzie bloku sowieckiego, Pakt szuka nowej doktryny. W 1997 Pakt zaprosił Czechy, Polskę i Węgry do negocjacji mających na celu przyjęcie ich w poczet członków NATO. Państwa te zostały członkami NATO 12 marca 1999.

5 listopada 1998 ministrowie obrony Polski, Niemiec i Danii: J. Onyszkiewicz, V. Rühe i H. Haekkerup, podpisali konwencję o utworzeniu Międzynarodowego Korpusu Północno-Wschodniego NATO, z kwaterą główną w Szczecinie. Korpus rozpoczął działalność po przyjęciu Polski do NATO, w jego skład wchodzą: polska 12 Szczecińska Dywizja Zmechanizowana, niemiecka 14 Dywizja Grenadierów Pancernych i duńska Dywizja Zmechanizowana.

Pierwszą samodzielną akcją zbrojną NATO była interwencja w Kosowie (24 marzec 1999 - 10 czerwiec 1999).

4 sierpnia 1999 Rada Północnoatlantycka zatwierdziła kandydaturę G. Robertsona na stanowisko sekretarza generalnego NATO. Robertson zastąpił J. Solanę w połowie października 1999.

29 marca 2004 członkami NATO zostają: Bułgaria, Estonia, Łotwa, Litwa, Rumunia, Słowacja i Słowenia.

Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE lub OSCE)

Stan równowagi militarnej osiągnięty przez USA i ZSRR na początku lat siedemdziesiątych umożliwił rozpoczęcie prac Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE). W pierwszym spotkaniu KBWE w Helsinkach uczestniczyli przedstawiciele wszystkich państw europejskich (bez Albanii) oraz Stanów Zjednoczonych i Kanady. Prace kontynuowane w latach 1973-1974 wyznaczyły cele podobne do ONZ, ale o zasięgu europejskim. Konferencja zakończyła się podpisaniem 1 sierpnia 1975 r. w Helsinkach “Aktu Końcowego KBWE”. Spotkali się wówczas szefowie państw i rządów lub szefowie partii komunistycznych z 35 krajów europejskich, USA i Kanady. Akt Końcowy określił między innymi zasady zapewnienia bezpieczeństwa i pokojowego współistnienia państw w Europie.

Sygnatariusze zobowiązywali się do:

- poszanowania suwerennej równości państw,

- powstrzymania się od groźby lub użycia siły,

- przestrzegania nienaruszalności granic,

- nieingerencji w sprawy wewnętrzne innych państw,

- poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności obywatelskich,

- współpracy między państwami,

- wykonywania wszystkich zobowiązań wynikających z prawa międzynarodowego.

Zapoczątkowało to wieloetapową, trwającą do dzisiaj, współpracę państw Europy ponad istniejącymi wówczas podziałami i rywalizacją między Wschodem i Zachodem. Współpraca ta jest realizowana w drodze wielostronnych spotkań przedstawicieli państw KBWE w celu uściślenia postanowień Aktu Końcowego (Wiedeń 1986, Helsinki 1992). Odbywają się również wielostronne konferencje dotyczące między innymi wojskowych aspektów bezpieczeństwa europejskiego (Konferencja Sztokholmska i Rokowania Wiedeńskie), czy ludzkiego wymiaru KBWE (Paryż 1989, Moskwa 1991). Rola KBWE, po rozpadzie dotychczasowego układu politycznego w Europie, wzrosła, ponieważ nadal istnieje konieczność poszukiwania rozwiązań zapewniających bezpieczeństwo na naszym kontynencie. Dlatego członkowie KBWE podczas spotkania w Budapeszcie w 1994 r. podjęli decyzję o przekształceniu jej w Organizację Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE). 53 państwa członkowskie OBWE (1995) rozpoczęły pracę nad stworzeniem modelu bezpieczeństwa europejskiego w XXI wieku.

Do organizacji należy obecnie ponad 50 państw, głównie europejskich. Celem organizacji jest działanie, we współpracy z ONZ na rzecz pokojowego rozwiązywania konfliktów (środki dyplomatyczne, misje) a zarazem stworzenie obszaru bezpieczeństwa „od Vancouver po Władywostok”. Szerokie pojmowanie bezpieczeństwa obejmuje: prawa człowieka, działalność instytucji demokratycznych, dyplomację prewencyjną, kontrolę zbrojeń oraz bezpieczeństwo ekonomiczne i ochronę środowiska. Organizacja zajmuje się ustanawianiem norm regulujących stosunki między państwami i między państwem a jego obywatelami oraz nadzorem wykonywania tych norm.

Obszary zainteresowania OBWE ujęte są w 3 tzw. koszyki:
1) bezpieczeństwo w Europie (zasady m.in. nienaruszalności granic, poszanowania praw człowieka, równouprawnienia oraz środki służące do budowy wzajemnego zaufania i kwestie dotyczące rozbrojenia),
2) współpraca w dziedzinie gospodarki, nauki, techniki i ochrony środowiska,
3) współpraca w kwestiach humanitarnych i innych (kultura, oświata, mniejszości narodowe, niedyskryminacja - ogólnie tzw. ludzki wymiar).

Ustanowienia koszyków było efektem prac Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE), której uwieńczeniem było podpisanie 1 sierpnia 1975 Aktu Końcowego KBWE z Helsinek.

Decyzje podejmuje się w OBWE na zasadzie konsensusu, od 1990 co 2 lata odbywają się konferencje przeglądowe, które poprzedzają spotkania na szczycie szefów państw i rządów krajów członkowskich. Spotkania te decydują z reguły o dalszym rozwoju organizacji i ewentualnym pogłębieniu kooperacji. Pozostałymi instytucjami OBWE są: Stała Rada (spotyka się w Wiedniu raz na tydzień z udziałem przedstawicieli wszystkich państw uczestniczących w OBWE, organizuje bieżący dialog polityczny), Forum Współpracy do spraw Bezpieczeństwa (sprawy wojskowe), Rada Ministerialna (coroczne spotkania ministrów spraw zagranicznych dotyczące aktualnych problemów),

Dodatkowo w ramach OBWE funkcjonują: Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka z siedzibą w Warszawie (zajmuje się nadzorem wyborów w państwach OBWE, działa na rzecz tworzenia instytucji społeczeństwa obywatelskiego), Urząd Wysokiego Komisarza do spraw Mniejszości Narodowych w Hadze (zapobieganie napięciom i kryzysom z udziałem mniejszości narodowych), Urząd Przedstawiciela do spraw Wolności Mediów w Wiedniu, Trybunał Koncyliacji i Arbitrażu w Genewie.

Skromne środki i rzeczywisty brak sankcji powoduje, iż aktywność OBWE jedynie uzupełnia działania innych organizacji o charakterze międzynarodowym (np. podczas wojny domowej byłej Jugosławii OBWE uzupełniała działania NATO, ONZ i UE).

Rada Europy

Za ojców idei zjednoczonej Europy uważani są: Robert Schuman, Konrad Adenauer i Henri Spaak, którzy doprowadzili do podpisania przez demokratyczne państwa Europy Zachodniej traktatu o utworzeniu Rady Europy. Państwa założycielskie (Belgia, Holandia, Luksemburg, Dania, Francja, Norwegia, Wielka Brytania, Szwecja, Włochy i Grecja) określiły cele Rady. Są to:

1. troska o prawa człowieka,

2. ugruntowanie demokracji,

3. wspólne rozwiązywanie problemów społecznych i dbałość o europejską tożsamość kulturalną.

Rada Europy pełniła funkcję koordynatora wszystkich poczynań integracyjnych. Organami Rady Europy są:

Komitet Ministrów (ministrowie spraw zagranicznych państw członkowskich zbierają się dwa razy w roku),

Zgromadzenie Parlamentarne (przedstawiciele parlamentów narodowych w ilości uzależnionej od liczby mieszkańców danego kraju) oraz

Sekretariat Rady Europy (zapewniający obsługę administracyjną).

Jednym z najaktywniejszych organów RE jest Europejski Trybunał Praw Człowieka, do którego może złożyć skargę każdy obywatel państwa członkowskiego. O skali problemu może świadczyć fakt złożenia ponad 2,5 tys. takich skarg w 1995 r. Po “Jesieni Ludów” w Europie i rozpadzie ZSRR do Rady Europy weszła większość państw, które wówczas odzyskały pełną suwerenność lub uzyskały byt państwowy. Ze względu na wcześniejsze łamanie praw człowieka, dopiero w 1996 roku przyjęto do Rady Europy Rosję i Chorwację. Status obserwatora ma Watykan. Wobec perspektywy rozszerzenia Unii Europejskiej na prawie wszystkie kraje naszego kontynentu i tym samym realizacji podstawowego celu Rady Europy, rodzą się wątpliwości, co do dalszego jej istnienia.

Unia Europejska

Idea zjednoczonej Europy jako wspólnego domu stawia przed realizującymi ją państwami konieczność odejścia od tradycyjnej formuły współpracy międzynarodowej w kierunku tworzenia struktur o charakterze ponad-narodowym. Najbardziej zaawansowaną europejską organizacją ponad-narodową jest Unia Europejska, która osiągnęła najwyższy stopień integracji państw członkowskich. Należy przy tym podkreślić, że Unia osiągnęła dotychczasowe sukcesy na drodze demokratycznych uzgodnień przy zachowaniu tożsamości narodowej.

Etapy rozwoju Unii Europejskiej:

1951- powstanie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali,

1957 - Traktaty Rzymskie (utworzenie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej),

1967 - powstanie Wspólnoty Europejskiej (EWWiS, EUROATOM i EWG)

1979 - wprowadzono Europejski System Walutowy (jednostka monetarna ECU),

1987 - wszedł w życie Jednolity Akt Europejski o Wspólnym Rynku,

1992 - traktat z Maastricht,

1993 - powstanie Unii Europejskiej, zaczyna działać Europejski Rynek Wewnętrzny.

1 stycznia 1995 członkami UE zostały: Austria, Finlandia i Szwecja

1 maja 2004 UE przyjęła 10 państw z Europy Środkowej, Wschodniej i Południowej: Czechy, Cypr, Estonię, Litwę, Łotwę, Maltę, Polskę, Słowację, Słowenię i Węgry. Unia nie zastępuje Wspólnot: EWWiS, Euratomu i EWG, gdyż funkcjonują lub funkcjonowały (układ o EWWiS wygasł w 2002) one nadal. W sensie formalnoprawnym UE nie jest organizacją międzynarodową, nie ma osobowości prawnej.

Główne cele Unii to:

- zapewnienie bezpieczeństwa,

- stabilnego wzrostu gospodarczego,

- rozwoju społecznego oraz

- ochrona praw i wolności obywateli.

W jej ramach poszczególne państwa członkowskie rozwijają współpracę w takich dziedzinach, jak:

- gospodarka,

- wymiar sprawiedliwości,

- transport,

- rolnictwo,

- energetyka,

- handel,

- kultura,

- transport

- sprawy socjalne.

Koordynacji ulega też stopniowo sfera obronności i polityki zagranicznej. Najważniejszymi organami UE są:

Rada Europejska,

Rada UE (dawniej Rada Ministrów),

Komisja Europejska (dawniej Komisja Wspólnot),

Parlament Europejski,

Trybunał Sprawiedliwości,

Trybunał Obrachunkowy.

2 października 1997 podpisano Traktat amsterdamski będący próbą reformy UE i dający możliwość jej rozszerzenia o kolejnych członków. Wszedł w życie 1 maja 1999. Następnym krokiem dotyczącym strategii rozwojowej UE był dokument Agenda 2000.

30 marca 1998 w Brukseli zapoczątkowano oficjalnie proces poszerzania Unii Europejskiej o 10 państw stowarzyszonych z Europy Środkowej, Wschodniej i Południowej. Rozpoczęto m.in. przegląd systemów prawnych państw kandydujących pod kątem ich zgodności z prawem obowiązującym w krajach UE.

30 czerwca 1998 szefowie 15 krajów Unii Europejskiej zainaugurowali działalność Europejskiego Banku Centralnego we Frankfurcie nad Menem, który od 1 stycznia 1999 zarządza europejską walutą - euro. Od marca 2002 euro stało się walutą obligatoryjną w 12 krajach UGiW.

12-13 grudnia 2002 na szczycie w Kopenhadze Unia Europejska ustaliła warunki przyjęcia nowych państw członkowskich: Czech, Cypru, Estonii, Litwy, Łotwy, Malty, Polski, Słowacji, Słowenii i Węgier. Datę przyjęcia ustalono na 1 maja 2004. W lutym 2003 zakończono prace nad traktatem akcesyjnym, 16 kwietna 2003 na szczycie UE w Atenach, po uprzednim zaakceptowaniu przez Parlament Europejski i Radę Unii Europejskiej, traktat podpisało 25 krajów. 1 maja 2004 zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami nastąpiło poszerzenie Unii Europejskiej. Kolejne kraje, Bułgaria i Rumunia przystąpiły do UE 1 stycznia 2007.

Stan stosunków między państwami otoczenia należy postrzegać przez

a) pryzmat doświadczeń historycznych (np. dobre lub trudne sąsiedztwo i dziedzictwo historyczne w tym zakresie),

b) Rozwiązań dotyczących kwestii granie politycznych i etnicznych,

c) liczby i liczebności mniejszości narodowych,

d) dziedzictwa ustrojowego;

e) zależności gospodarczych (eksport, import, w tym handel tzw. surowcami strategicznymi):

f) wymiany kulturalnej;

g) kontaktów indywidualnych

Sieć powiązań traktatowych wynika zwykle z ciążenia państw do budowy: związków subregionalnych (np. takim rozwiązaniem w latach 90-tych miała być koncepcja utworzenia w Europie systemu bezpieczeństwa rozciągającego się od Bałtyku do Morza Czarnego), bezpieczeństwa kooperacyjnego, np. w ramach KBWE (OBWE). stosunków dwustronnych między państwami, np. pakty o nieagresji itp.

Kwestie sporne z. innymi państwami najczęściej mają podłoże historyczne (dotyczą np. przebiegu granic politycznych i ich adekwatności do granic etnicznych), lub gospodarcze (np. sporne zainteresowanie rejonami o dużym potencjale surowcowym, energetycznym, przemysłowym), a także mogą dotyczyć łączności metropolii z jej enklawami, przejazdów tranzytowych, wspólnego korzystania z zasobów naturalnych (np. wspólne złoża ropy naftowej, rejony rybołówstwa morskiego), ochrony środowiska itp.

Cele. motywy oraz styl uprawiania polityki przez państwa otoczenia są ściśle związane z rodzajem obowiązujących w nich ustrojów politycznych, przynależności do systemów bezpieczeństwa międzynarodowego, ich dziedzictwa kulturowego (w tym dominujących religii), pozycji poszczególnych państw na arenie międzynarodowej, czy poszanowania praw człowieka.

Dyplomacja

Dyplomacja - negocjowanie umów między państwami, w celu zawarcia korzystnych umów handlowych oraz pozyskania wsparcia wojskowego dla reprezentowanego kraju. Dyplomacja wiąże się też z rozwiązywaniem w pokojowy sposób problemów między państwami. Dwa tysiące lat temu wielki rzymski prawnik i filozof, Cyceron powiedział: „Istnieją dwa sposoby rozstrzygania sporów: jeden przy pomocy argumentów, drugi przy użyciu siły; a ponieważ pierwszy z nich jest właściwy człowiekowi, a drugi dzikim zwierzętom, należy uciec się do drugiego sposobu tylko wówczas, gdy nie możemy użyć pierwszego”. Inaczej mówiąc, siła argumentów, a nie argument siły - oto kwintesencja dyplomacji.

Jakość dyplomacji, która jako zewnętrzna działalność organów państwa realizujących jego politykę zagraniczną, jest podstawowym wymogiem skuteczności podejmowanych inicjatyw i politycznego oddziaływania na zewnętrznych partnerów politycznych, rokowań dwustronnych, negocjacji wielostronnych, misji specjalnych itp. Jakość dyplomacji jest podstawową przesłanką rokującą wypracowanie dobrych kompromisów, uzgodnień satysfakcjonujących domawiających się partnerów, wyjaśnianie sprzeczności, łagodzenie napięć, zażegnywanie konfliktów itp.

Bezpieczeństwo polityczne w wymiarze wewnętrznym konstytuują trzy podstawowe grupy wartości. Są to czynniki: materialno-energetyczne, społeczne oraz kulturowe.

Wartości (czynniki) materialno-energetyczne w rozumieniu ogólnym to wszelkie przedmioty materialne, które człowiek czerpie z bogactwa przyrody, przekształca je i przeznacza do użytku w różnej postaci i wartości użytkowej; skutki wywołane działaniem sił natury: możliwości ekonomiczne (finansowe) państwa, a także całokształt doświadczeń i twórczego dorobku człowieka w tej sferze, zwany kulturą materialną.

Z punktu widzenia bezpieczeństwa politycznego państwa wśród wartości materialno-energetycznych najistotniejsze znaczenie mają:

wyzwania i zagrożenia,

położenie geopolityczne

materialno-techniczne środki działania

zdolności ekonomiczne państwa oraz potencjał i zdolności użycia siły (narzędzi) bezpieczeństwa państwa

Wartości (czynniki) społeczne wynikają z publicznej natury człowieka postrzeganego jako jednostka, a także jako członek różnych grup społecznych, do tak złożonej grupy społecznej jaka jest państwo włącznie. Oddziaływanie społeczeństwa na losy państwa w sposób szczególny widoczne jest w państwach liberalno-demokratvcznych. W takich państwach ma miejsce kompromis interesów wielu jego podmiotów. W przypadku konfliktu interesów mediatorem jest prawo. W związku z tym korzystając z prawnej ochrony wolności, mogą funkcjonować indywidualni obywatele, przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą, organizacje społeczne i polityczne, organizacje typu non profit, jak również organizacje o charakterze publicznym (rządowym i samorządowym) realizujące funkcje państwa w ramach obowiązującego prawa.

Państwo posiada wewnętrzne środki bezpieczeństwa. W przypadku Polski są to takie służby jak:

Policja

CBA

CBŚ

ABW

Agencja wywiadu

Wywiad skarbowy

Policja

umundurowana i uzbrojona formacja przeznaczona do ochrony bezpieczeństwa ludzi i mienia oraz do utrzymywania bezpieczeństwa i porządku publicznego. Do jej głównych zadań należy pilnowanie przestrzegania prawa i ściganie przestępców, jak również zapewnienie ochrony i pomocy w sytuacjach kryzysowych zarówno wobec ludzi jak i mienia. Jeżeli jest to konieczne, policja nadzoruje na poziomie operacyjnym także wszelkie służby ratownicze.Policja jest fundamentem stabilnego i bezpiecznego państwa, jednak czasami bywa również skutecznym narzędziem w rękach władzy, stosowanym do narzucania społeczeństwu swej woli i tłumienia protestów. Utrzymywanie policji może być zastrzeżone wyłącznie dla państwa, jak obecnie w Polsce, może jednak należeć również do jednostek samorządu terytorialnego, jak w Wielkiej Brytanii i w USA.

Zadania Policji

• ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami godzącymi w te dobra;

• ochrona bezpieczeństwa i porządku, zapewnienie spokoju w miejscach publicznych, w transporcie i komunikacji publicznej, w ruchu drogowym i na wodach;

• wykrywanie i ściganie sprawców przestępstw i wykroczeń

• działania profilaktyczne (prewencyjne) w celu ograniczenia popełniania przestępstw i wykroczeń a także wszelkim zachowaniom kryminogennym, współpraca w tym zakresie z innymi podmiotami;

• kontrola przestrzegania przepisów porządkowych i administracyjnych obowiązujących w miejscach publicznych, a także związanych z działalnością publiczną;

• zarządzanie informacją kryminalną, prowadzenie baz danym Systemu Informacyjnego Schengen SIS, DNA;

• współpraca z policjami innych państw, realizacja zadań wynikających z podpisanych umów międzynarodowych i odrębnych przepisów;

• nadzór nad strażami gminnymi/miejskimi oraz nad innymi specjalistycznymi uzbrojonymi formacjami

Centralne Biuro Antykorupcyjne

Najmłodszą cywilną służbą specjalną jest powołane w 2006 roku Centralne Biuro Antykorupcyjne. Podstawowym zadaniem tej formacji jest zwalczanie korupcji w życiu publicznym i gospodarczym, w szczególności w instytucjach państwowych i samorządowych, a także zwalczanie działalności godzącej w interesy ekonomiczne państwa. We wspomnianym zakresie CBA prowadzi ponadto działalność analityczną na użytek rządu, prezydenta, Sejmu i Senatu.

Do obowiązków CBA należy ujawnianie przypadków nieprzestrzegania wymaganych prawnie procedur dotyczących m.in. prywatyzacji i komercjalizacji, zamówień publicznych, przyznawania koncesji, zezwoleń, ulg, preferencji itp. Zadaniem Biura jest także dokumentowanie podstaw i inicjowanie procedury odzyskiwania majątku niesłusznie uzyskanego kosztem Skarbu Państwa lub innych państwowych osób prawnych.

CBA odpowiada również za kontrolę prawidłowości i prawdziwości oświadczeń majątkowych oraz oświadczeń o prowadzeniu działalności gospodarczej osób pełniących funkcje publiczne. Biuro ujawnia też przypadki nieprzestrzegania przepisów ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne. Ściga także przestępstwa korupcyjne związane z finansowaniem partii politycznych.

CBŚ

Podstawowym zadaniem Centralnego Biura Śledczego, jako jednostki organizacyjnej Komendy Głównej Policji, jest rozpoznawanie i skuteczne zwalczanie przestępczości zorganizowanej, w tym także tej o charakterze transgranicznym. W szczególności do kompetencji Biura należy zorganizowana przestępczość kryminalna (m.in.: zabójstwa, rozboje, wymuszenia rozbójnicze, porwania dla okupu, terroryzm), narkotykowa (produkcja, handel i przemyt narkotyków) oraz ekonomiczna (pranie brudnych pieniędzy, korupcja, przestępczość bankowa i giełdowa). W strukturach CBŚ znajduje się także Zarząd Ochrony Świadka Koronnego, odpowiedzialny za organizowanie kryjówek, ochronę i  dojazd do sądów gangsterów, którzy w zamian za darowanie win zdecydowali się zeznawać przeciwko  swoim byłym kolegom. Obok instytucji świadka koronnego, instrumentami często wykorzystywanymi przez CBŚ są zakup i przesyłka kontrolowana. Biuro utrzymuje również agenturę inwigilująca najgroźniejsze grupy przestępcze. W swojej działalności CBŚ współpracuje z policją i służbami specjalnymi wielu państw, w tym m.in. z amerykańskim FBI, na wzór którego zostało stworzone.

Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego

Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego jest służbą specjalną powołaną do ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego Rzeczpospolitej Polskiej i jej porządku konstytucyjnego. Podstawowym obowiązkiem Agencji jest rozpoznawanie, zapobieganie i zwalczanie planowanych i zorganizowanych działań, które mogą stworzyć zagrożenie dla niepodległości państwa i nienaruszalność jego terytorium, zakłócić funkcjonowanie struktur państwowych bądź narazić na szwank podstawowe interesy kraju i jego pozycję międzynarodową. Na zlecenie rządu ABW spełnia także rolę wyspecjalizowanego ośrodka informacyjno-analitycznego.

Do zadań kontrwywiadowczych ABW należy neutralizowanie aktywności obcych służb wywiadowczych i przeciwdziałanie szpiegostwu. W szczególności, Agencja zapewnia ochronę kontrwywiadowczą strategicznym podmiotom gospodarczym i ośrodkom naukowo-technicznym. Odpowiada również za zapewnienie właściwej ochrony informacji niejawnych, zwłaszcza tych stanowiących tajemnicę państwową.

Ustawowym zadaniem ABW jest również rozpoznawanie zagrożeń terrorystycznych i zapobiegania aktom terroru. W ramach Agencji funkcjonuje Centrum Antyterrorystyczne, które zapewniać ma koordynację działań podejmowanych przez różne służby odpowiedzialne za ochronę antyterrorystyczną Polski, w tym ABW, AW, SWW, SKW, Policji, Straży granicznej i Służby Celnej. Ponadto ABW jest jedyną w Polsce służbą specjalną mającą ustawowy obowiązek rozpoznawania, przeciwdziałania i zwalczania przestępstw związanych z proliferacją broni masowego rażenia oraz towarów i technologii tzw. podwójnego zastosowania, tj. wykorzystywanych zarówno w sektorze cywilnym jak i wojskowym.

ABW jest też zobowiązana do zwalczania korupcji w przypadkach, gdy zjawisko to - ze względu na swoją skalę, osobę sprawcy lub przedmiot decyzji - może godzić w bezpieczeństwo państwa, jego porządek konstytucyjny i ład ekonomiczny. Agencja angażuje się również w zapewnianie bezpieczeństwa energetycznego kraju. 

Agencja Wywiadu

(AW) - (JW 3164) - Służba wywiadowcza, której zadanie polega na pozyskiwaniu jawnych i niejawnych informacji poza granicami kraju, które mogą mieć znaczenie dla bezpieczeństwa i żywotnych interesów kraju. Powstała 29 czerwca 2002, w wyniku rozwiązania Urzędu Ochrony Państwa. Po rozwiązaniu Urzędu Ochrony Państwa (UOP) utworzono dwie odrębne agencje: Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencję Wywiadu, które przejęły jego dotychczasowe zadania. Szef AW jest centralnym organem administracji rządowej, działającym przy pomocy AW, która jest urzędem administracji rządowej. Szef AW ma rangę sekretarza stanu i podlega bezpośrednio Prezesowi Rady Ministrów.

Do zadań Agencji wywiadu należy:

• uzyskiwanie, analizowanie, przetwarzanie i przekazywanie właściwym organom informacji mogących mieć istotne znaczenie dla bezpieczeństwa i międzynarodowej pozycji Rzeczypospolitej Polskiej oraz jej potencjału ekonomicznego i obronnego,

• rozpoznawanie i przeciwdziałanie zagrożeniom zewnętrznym godzącym w bezpieczeństwo, obronność, niepodległość i nienaruszalność terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

• ochrona zagranicznych przedstawicielstw Rzeczypospolitej Polskiej i ich pracowników przed działaniami obcych służb specjalnych i innymi działaniami mogącymi przynieść szkodę interesom Rzeczypospolitej Polskiej,

• zapewnienie ochrony kryptograficznej łączności z polskimi placówkami dyplomatycznymi i konsularnymi oraz poczty kurierskiej,

• rozpoznawanie międzynarodowego terroryzmu, ekstremizmu oraz międzynarodowych grup przestępczości zorganizowanej,

• rozpoznawanie międzynarodowego obrotu bronią, amunicją i materiałami wybuchowymi, środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi oraz towarami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa, a także rozpoznawanie międzynarodowego obrotu bronią masowej zagłady i zagrożeń związanych z rozprzestrzenianiem tej broni oraz środków jej przenoszenia,

• rozpoznawanie i analizowanie zagrożeń występujących w rejonach napięć, konfliktów i kryzysów międzynarodowych, mających wpływ na bezpieczeństwo państwa, oraz podejmowanie działań mających na celu eliminowanie tych zagrożeń,

• prowadzenie wywiadu elektronicznego,

• podejmowanie innych działań określonych w odrębnych ustawach i umowach międzynarodowych.

Wywiad skarbowy

Funkcjonuje od 1998r. jako komórka organizacyjna urzędów kontroli skarbowej. Jest to szczególna forma wykonywania kontroli skarbowej. Swym zakresem obejmuje czynności, w tym również czynności operacyjno-rozpoznawcze, pozwalające na:
- określenie rzetelności deklarowanych podstaw opodatkowania,
- ujawnianiu nie zgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej i dochodów nie znajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów,
- kontrolę finansów jednostek samorządowych,
- kontrolę towarową z zagranicą,
- ujawnianie i zapobieganie korupcji.

Pracownicy komórek wywiadu skarbowego, w zakresie wykonywanych czynności operacyjno-rozpoznawczych, podlegają nadzorowi Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej. Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej sprawuje nadzór przy pomocy komórki organizacyjnej wyodrębnionej w strukturze urzędu obsługującego Ministra Finansów, którą jest Departament Wywiadu Skarbowego. Wywiad skarbowy gromadzi, przetwarza i wykorzystuje informacje o m.in. dochodach i prawach majątkowych. W trakcie wykonywania zadań, w uzasadnionych przypadkach określonych w ustawie o kontroli skarbowej, pracownicy wywiadu skarbowego mogą zastosować, za zgodą sądu, kontrolę operacyjną (m.in. podsłuch). W czasie wykonywania swoich czynności pracownicy wywiadu skarbowego mogą współpracować z osobami chcącymi udzielić informacji kontroli skarbowej

Reasumując można powiedzieć (twierdzić), ze do najważniejszych wartości konstytuujących bezpieczeństwo polityczne państwa, które bezwzględnie musi być chronione należą:

suwerenność polityczna i zdolność prawnomiędzynarodowa państwa:

porządek konstytuujący (porządek prawny):

jakość władzy i dyplomacji:

tożsamość narodowa:

legitymizacje władzy:

morale i dziedzictwo narodowe:

prawa człowieka i obywatela:

integralność terytorialna:

samorządność społeczeństwa:

zgodność interesów jednostek, grup społecznych i państwa

1

2

1

---