Prawo pozytywne (łac. - ius positivum) - pojęcie z zakresu teorii prawa, oznaczające prawo narzucone z góry, przez aparat państwowy. Inaczej prawo tworzone przez człowieka (w odróżnieniu od prawa naturalnego), a konkretniej przez uprawnione do tego władze państwowe (tzw. prawo stanowione).

Prawo pozytywne to prawo pojmowane przede wszystkim jako - zależne od czasu i miejsca - dzieło danego społeczeństwa, tworzone w ramach nowoczesnej demokracji parlamentarnej, uwzględniającej prawotwórczą rolę organów państwa, partii politycznych, organizacji pozarządowych i grup nacisku.

Prawo twórcze działalności państwa, które ustanawia za pomocą prawa, różne standardy zachowań w różnych sytuacjach, a dotyczą one różnych obszarów stosunków społecznych.

Koncepcja prawa naturalnego ( prawa natury ):

1. W myśl tej koncepcji, źródłem norm prawa natury, może być:

• Bóg

• Natura (w znaczeniu przyrodniczej prawidłowości)

• Godność człowieka

• Natura społeczeństwa (koncepcja religijna, świadectwa etc. Np. ochrona człowieka i jego życia)

1. Normy istnieją obiektywnie (ich funkcjonowanie nie jest rezultatem wyboru dokonanego przez człowieka, tylko przez wartość, coś co jest ponad nim, chociaż normy te może poznawać.

Prawo naturalne spełnia rolę wzorca na jakim powinno opierać się prawo pozytywne.

Prawo naturalne jest środkiem walki o prawo pozytywne, rozumiane jako słuszne i sprawiedliwe. ( chodzi o zwrócenie uwagi na wartość treści a nie tylko formy prawa).

Działalność pracodawcy pozytywnego (państwowego) ogranicza się do odkrywania norm prawa naturalnego.

Normy prawa są po to, aby regulować funkcjonowanie człowieka w układzie społecznym.

Prawo zasługuje na rzeczywisty autorytet, gdy odpowiada pewnym standardom moralnym (są nimi: uniwersalne standardy, które nikomu nie zagrażają a chronią wartości, uznane za podstawowe i ważne np.: życie, zdrowie, wolność czy bezpieczeństwo).

Charakterystyka prawa pozytywistycznego (pozytywnego):

1. Obowiązywanie norm prawnych, nie jest uzależnione od godności z moralnymi, prawo jest bowiem wartością samą w sobie a jego treść nie musi odpowiadać moralności.

2. Akt normatywny prawidłowo ustanowiony obowiązuje dopóki nie zostanie uchylony (formalne cechy prawa są wystarczające jako argument za rzecz obowiązywania określonych norm)

3. Bezwzględne postrzeganie, szacunek i posłuszeństwo dla prawa stanowionego są wyznacznikiem ładu i sprawiedliwości w państwie

4. Subiektywna ocena która odnosi się do treści prawa, nie może mieć wpływu na obowiązek wynikający z norm prawa

Obok norm prawa państwowego, funkcjonują równolegle inne systemy normatywne:

1. Normy moralne

2. Normy obyczajowe

3. Normy religijne

4. Normy zawodowe

Trzy typy relacji pomiędzy prawem państwowym a innymi systemami norm

1. Relacja zbieżna

Adresat normy prawnej otrzymuje zarówno od normy prawnej jak i poza prawnej tak samo brzmiące komunikaty. Jest to najkorzystniejszy typ relacji z punktu widzenia skuteczności działania prawa

1. Relacja rozbieżna

Adresat otrzymuje komunikaty różnie brzmiące, w tym przeciwstawnie konflikt zmusza adresata do dokonywania wyboru. Najmniej pożądana relacja z punktu widzenia skuteczności działania prawa

1. Relacje obojętne

Jakie zachowanie zostało objęte regulacją prawną a na ten temat nie wypowiadają się inne systemy normatywne

Normy prawne są zaopatrzone sankcją prawną stanowiącą jakąś postać przymusu państwowego (państwo za pomocą sankcji zabezpiecza normę prawną)

Na straży przestrzegania innych norm np. obyczajowych, moralnych, stoi sankcja grupy (np. opinia społeczna albo tzw. sankcja zewnętrzna)

Norma prawna i jej budowa

Norma prawna, jest to:

1. Rodzaj normy społecznej zawartej w prawie

2. Pojedyncza reguła zachowania (najmniejszy stanowiący strukturalną całość elemnt prawa), która daje odpowiedź na pytania:

1. Któ? (adresat normy)

2. W jakich warunkach?

3. Jak powinien się zachować (standard zachowania)

4. Co się dzieje w przypadku, gdy adresat nie zachowa się tak jak mówi norma

Trójczłonowa budowa normy prawnej:

Na całość strukturalną normy prawnej składają się trzy elementy:

1. Hipoteza – jest to ta część normy prawnej, która określa warunki

Jakich spełnienie jest niezbędne, aby oczekiwać od podmiotu, takiego zachowania, które jest określone w dyspozycji

1. Dyspozycja

Określa rodzaj zachowania przyjętego za standard. Jest to najważniejsza część normy prawnej. (coś co jest „X” nie może być „Y”)

1. Sankcja

Jest to ta część normy prawnej, która określa rodzaj dolegliwości, jaka została przewidziana w prawie dla adresata normy, który nie zastosował się do dyspozycji normy

Cechy normy prawnej

1. Abstrakcyjność – oznacza, że norma określa takie zachowanie, jakie mogą się zdarzyć w nieokreślonej liczbie przypadków. Abstrakcyjność norm jest po to, aby zagwarantować jej powtarzalność

2. Generalność – oznacza, że norma jest kierowana do prawnej kategorii adresatów a nie do adresata wskazanego co do tożsamości. Ujęcie adresatów w normie prawnej odbywa się w ten sposób, że:

1. Normy prawne czynią adresatem wszystkich obywateli np. „kto?”, „każdy” czy „ktokolwiek”

2. Określają adresata przez podanie jego cech rodzajowych, np. matka, sprzedawca, przedsiębiorca, młodociani

3. Wskazuje jednego adresata „prezydent RP”, ale nie określa go z imienia i nazwiska

1. Cecha abstrakcyjności i generalności, odróżnia sposób niewątpliwy akty tworzenia prawa od aktów stosowania prawa (decyzji administracyjnych, orzeczeń sądowych), które mają charakter zindywidualizowany jednostkowych rozstrzygnięć

Ogólność normy – oznacza tak, że normy regulują pewne typowe stosunki społeczne

Zachowanie, które reguluje norma prawna jest zachowaniem uchwytnym zewnętrznie

Skuteczność normy prawnej, jest gwarantowana przez państwo, które stanowi i sankcjonuje normę. Norma ma charakter heteronomiczny w przeciwieństwie do norm autonomicznych ukształtowanych w rezultacie wewnętrznego, jednostkowego przekonania.

Hierarchiczność norm

Między różnymi normami prawnymi, występuje hierarchiczne podporządkowanie, a miejsce hierarchii, zależy od tego w jakim akcie normatywnym zawarta jest norma (hierarchia aktów normatywnych).

Pytania:

1. Definicja normy prawnej

2. Trójczłonowa budowa normy prawnej

3. Cechy normy prawnej

4. Poglądy na prawo w świetle koncepcji prawa naturalnego i doktryny pozytywistyczne

5. Cechy poglądów

6. Definicja prawa państwowego

7. Relacje zależności, pomiędzy normami prawa państwowego a innymi systemami norm