1.omow z jakich elementów składa się państwo, przedstaw charakterystykę

Elementy państwa: - społeczeństwo Ludność to grupa społeczna przybywające względnie stale na terytorium danego państwa. W jej skład wchodzą: obywatele, cudzoziemcy i apatrydzi Obywatelstwo to prawo podmiotowe - należy się każdej jednostce, która spełni warunki stawiane przez państwo. W doktrynie wyróżnia się następujące sposoby nabycia obywatelstwa: - przez urodzenie - nadanie terytorium Za terytorium państwa uważa się trójwymiarową powierzchnię, na której rozciąga się władza państwa Terytorium państwa to nie tylko powierzchnia płaska, po której stąpamy, wyznaczona przez granice. Do terytorium zaliczymy zatem: obszar lądowy z koloniami (wraz z wyspami i wodami środkowo-lądowymi), - obszar morski, - wnętrze ziemi. Posiadanie przez państwo określonego terytorium nie jest prawem nienaruszalnym i niezmiennym. Możliwa jest bowiem zmiana kształtu terytorium poprzez jego nabycie lub utratę. suwerenna władza Suwerenność to względna możność swobodnego, nieskrępowanego działania państwa w zakresie określenia swego ustroju politycznego, społecznego i gospodarczego.

2 Pojecie NARÓD

Naród - wspólnota o podłożu etnicznym, gospodarczym, politycznym, społecznym i kulturowym wytworzona w procesie dziejowym, przejawiająca się w świadomości swych członków. Chociaż naród wyróżnia się na tle innych zbiorowości, to jednak nie jest możliwe precyzyjne zdefiniowanie tego pojęcia. W socjologii nie ma jednej definicji tego pojęcia, istnieją też rozbieżności między stanowiskiem socjologów, antropologów i historyków. W odróżnieniu od społeczeństwa, które jest przez jednostki zwykle traktowane instrumentalnie, naród jest dla jego członków wartością autoteliczną.

3ustroj państwa i jego formy

ustroju RP Zasada suwerenności narodu Zasada ta jest podstawą państwa demokratycznego. Zgodnie z nią najwyższym źródłem władzy jest naród. Organy państwowe pełnią swoje funkcje z jego przyzwolenia. Trójpodział władz

Ustrój polski wprowadza zasadę trójpodziału władz. Władzę wykonawczą w naszym państwie sprawuje prezydent oraz Rada Ministrów, władza ustawodawcza należy do dwuizbowego parlamentu, a władza sądownicza do niezależnych i niezawisłych sądów i trybunałów.

Społeczna gospodarka wolnorynkowa

Istnienie społecznej gospodarki wolnorynkowej jest zapewnieniem działania w państwie praw rynku oraz wolnorynkowych mechanizmów. Jest także gwarancją wolności prowadzenia działalności gospodarczej oraz ochrony własności prywatnej.

Zasada samorządności

Istnienie samorządu jest podstawą dobrego funkcjonowania państwa demokratycznego. Samorząd i jego organy zapewniają obywatelom udział w rządach oraz realny wpływ na nie. Organy władzy samorządowej uczestniczą w sprawowaniu władzy.

FORMY: forma rządów - struktura najwyższych władz w państwie i sposób ich powoływania;
monarchie - rodzaj ustroju, rządzi władca, sułtan, cesarz, władza dziedziczna, np. Polska od XVI wieku
republiki - władza wybierana przez obywateli na określona kadencję.

MODELE USZTROJOWE przewagi parlamentu przewagi organu wykonawczego przewagi ośrodka decyzji politycznej przewagi absolutnej-dyktatury równowagi, legislatywy i egzekutywy

4.charakterystyka Funkcji państwa

Wewn(to działania państwa na rzecz utrzymania i umocnienia istniejącego ustroju społecznego, gospodarczego, politycznego i jego przekształcania zgodnie z interesami klasy dominującej): ochrona ustroju, -gospodarna, -socjalna(zapewnienie pewnych, godnych warunków życia zwłaszcza biedniejszej części społeczeństwa), -kulturalno wychowawcza(propagowanie pewnych wartości kulturalnych i politycznych, korzystnych z punktu widzenia państwa a zwalczanie niekorzystnych).

Zewn(ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa społeczeństwu od zewnątrz. Ochrona przed zagrożeniami ze strony innych państw czy organizacji): ochrona interesów państwa, -obrona nienaruszalności, -bezpie. Zewn.

5 Cechy państwa to:

a) suwerenność - państwo jest niezależne od innych organizacji państwowych w zakresie realizacji funkcji wewnętrznych i zewnętrznych państwa

b) powszechność - cecha ta dotyczy powszechności zasad prawnych w państwie, które obejmują wszystkich obywateli w równym stopniu

c) terytorium - obszar lądowy państwa oraz wody przybrzeżne (wody wewnętrzne, morze terytorialne), a także przestrzeń powietrzna nad lądem i wodami państwa oraz podziemie pod nimi.

d) jest organizacją przymusową. Normy prawne pochodzące od państwa mogą być w razie potrzeby wymuszone fizycznie. Państwo dysponuje wszechstronnym i skutecznym arsenałem środków oddziaływania.

6 Cele panstwa:

Dobro ogółu; zapewnienie bezpieczeństwa; Ochrona własności społecznej i obywatela; harmonizacja interesów; prawo i sprawiedliwość; zasady moralności, religii i kultury;

zapewnienie wolności praw obywatelskich; strzeżenie dziedzictwa narodowego; zapewnienie ochrony środowiska; samozachowanie się państwa

9 Demokracja

ustrój polityczny, w którym źródło władzy stanowi wola większości obywateli (sprawują oni rządy bezpośrednio lub za pośrednictwem przedstawicieli.

Obecnie powszechną formą ustroju demokratycznego jest demokracja parlamentarna. Gwarantem istnienia demokracji parlamentarnej jest konstytucja (wyjątkiem są Izrael oraz Wielka Brytania, nie posiadające konstytucji spisanej w jednym akcie).Demokracja ma swój początek w Starożytnej Grecji.

10 Formy demokracji:

Demokracja bezpośrednia - każdy obywatel ma jednakowy, bezpośredni wpływ na treść podejmowanych decyzji Demokracja pośrednia (przedstawicielska) - nie każdy obywatel ma jednakowy wpływ na treść podejmowanych decyzji, większy wpływ ma np. poseł, radny. Polega ona na tym, że społeczeństwo sprawuje władzę za pośrednictwem wybranych przez siebie i spośród siebie przedstawicieli. z. powszechności - określa krąg osób uprawnionych do udziału w wyborach z. równości 1) równość wyborów w znaczeniu formalnym - każdy wyborca ma jeden głos lub taka samą liczbę głosów bez względu na wykształcenie, zasługi, majątek. z. bezpośredniości - wyborca oddaje głos bezpośrednio na kandydata ubiegającego się o wybór. z. pośredniości - wyborcy wybierają elektorów, a dopiero oni wybierają osoby ubiegające się o wybór; np. wybory prezydenta i wiceprezydenta w USA, we Francji wybiera się Senat w wyborach pośrednich, a elektorami są radni wybrani w wyborach lokalnych. z. tajności - wybory są tajne gdy nie ma prawa, ani możliwości sprawdzenia a jaki sposób głosował dany wyborca.

Demokracja bezpośrednia

Instytucje, za pomocą których urzeczywistnia się demokracja bezpośrednia:

a) referendum - najczęściej spotykana instytucja, za pomocą której urzeczywistnia się władza ludu; nie występuje w RFN i w Watykanie;

b) inicjatywa ludowo-ustawodawcza (obywatelska);

c) zgromadzenie ludowe.

11 OGGANY PAŃSTWA

W zależności od przyjętego kryterium, wyróżnia się organy państwa:
1) jednoosobowe (np. prezydent, minister) i kolegialne (wieloosobowe - np. parlament, rada ministrów) - kryterium ilościowe;
2) centralne, obejmujące swym zasięgiem cały kraj (np. prezydent, parlament, ministrowie) i terenowe, tzn. działające na części obszaru państwa (np. wojewoda, kurator oświaty) - kryterium terytorialne;
3) wyłonione w wyborach (np. Sejm, Senat) i pochodzące z nominacji (np. wojewoda, prokurator) - kryterium sposobu powoływania.

Z tego względu organy państwa dzieli się na:

1) prawodawcze (zwane władzą ustawodawczą 2 wykonawcze (określone jako władza wykonawcza 3 sądownicze (zwane władzą sądowniczą) - zadaniem ich jest rozstrzyganie sporów prawnych na podstawie obowiązujących norm prawnych. Funkcję tę pełnią sądy i trybunały.

12 jaki znasz systemy sprawowania rządów

System parlamentarno-gabinetowy - system polityczny, w którym rząd z premierem na czele jest powołany przez parlament we współpracy z głową państwa, a odpowiedzialność polityczną ponosi przed parlamentem (wotum nieufności, wotum zaufania).

System parlamentarny - system rządów opierający się na tzw. podwójnej egzekutywie, tzn. rozdziale funkcji szefa rządu i głowy państwa. System ten pozwala na łączenie funkcji w rządzie i parlamencie. Rząd zobowiązany jest do ustąpienia w wyniku otrzymania wotum nieufności w parlamencie. Głowa państwa może rozwiązać parlament, prawo to występuje z pewnymi ograniczeniami (np. w RFN), lub bez ograniczeń (np. w Wielkiej Brytanii).
System parlamentarny występuje zarówno w republikach jak i monarchiach system gabinetowo-parlamentarny; system parlamentarno-komitetowy. System semiprezydencki; System dyrektoriatu; S kancelarski

System prezydencki (prezydencjalizm) - system polityczny w demokracji charakteryzujący się rygorystycznym podziałem (separacją) władzy ustawodawczej i wykonawczej, oraz połączeniem funkcji prezydenta i szefa rządu.

13 Pojecie WŁADZA- to możliwość wywierania przez jednostkę bądź grupę rzeczywistego wpływu na istotne okoliczności życia przez ukierunkowywanie własnego postępowania (władza nad sobą - indywidualna) lub postępowania innych osób (władza nad innymi - społeczna). Władza wykraczająca poza panowanie jednostki nad sobą - czyli władza społeczna - jest zdolnością ukierunkowywania zachowań innych ludzi niezależnie od tego, czy jest to zgodne z ich interesem i wolą. Gdzie przeważa zgodność interesów i woli współzależnych osobników - tam zbędne stosunki władcze.

15 omów zasady podziału władzy w państwie

Trójpodział władzy to podział sfer funkcjonowania państwa, spopularyzowany przez francuskiego myśliciela oświecenia, Monteskiusza.

Wedle założeń Monteskiusza władza dzieliła się na:

władzę ustawodawczą stanowioną obecnie najczęściej przez parlament, który tworzy prawo,

władzę wykonawczą będącą w rękach króla/monarchy/prezydenta lub rządu, który wprowadza prawo w życie, władzę sądowniczą sprawowana przez sądy i trybunały, wydające wyroki na podstawie obowiązującego prawa.

16.Scharakteryzuj modele sprawowania władzy w państwie. Współcześnie można wyróżnić cztery modele organizacyjne sprawowania władzy wykonawczej: monokratyczny, dualistyczny, departamentalny,- dyrektorialny. Model monokratyczny polega na tym, że władza wykonawcza skupiona jest w ręku jednego i jednoosobowego organu. Może nim być np. prezydent, czy monarcha, w zależności od tego jaki ustrój obowiązuje w danym państwie - republikański czy monarchistyczny. W modelu monokratycznym nie istnieje żaden wewnętrzny podział władzy; w szczególności nie występuje organ kolegialny, np. w postaci rządu, który posiadałby kompetencje wykonawcze. System monokratyczny występuje współcześnie np. w Stanach Zjednoczonych.
Model dualistyczny - władza wykonawcza składa się z dwóch organów, a więc głowy państwa oraz rządu, który jest organem kolegialnym. Jest to obecnie najpopularniejsza forma wykonywania władzy w państwie. Ze względu na sposób określenia wzajemnej relacji między wymienionymi organami wyróżnia się różne systemy dualistycznej władzy wykonawczej, a więc: system gabinetowy, system kanclerski, system resortowy, system prezydencjalny.
System gabinetowy polega na tym, że większość kompetencji realizuje rząd, czyli gabinet. Na czele rządu stoi premier, który jest organem kierowniczym. Premier ponosi parlamentarną odpowiedzialność za działalność rządu. Do zadań premiera należy określenie kierunków polityki rządu oraz wskazywanie kandydatów na ministrów, których później zatwierdza parlament lub głowa państwa. Premier realizuje określoną linię polityczną swojego gabinetu, co oznacza, że poszczególni ministrowie, kierujący działami administracji państwowej, mimo, że są w znacznym stopniu niezależni od pozostałych członków rządu i od premiera, muszą jednak działać w ramach nakreślonej przez premiera linii politycznej. Oprócz ministrów tzw. resortowych, kierujących działem administracji, czyli resortem, mogą występować także ministrowie bez teki. Są to urzędnicy, którzy nie zarządzają bezpośrednio daną dziedziną administracji, ale wypełniają inne funkcje. Można tu wskazać np. sprawy związane ze stosunkami rządu z parlamentem - tak jest m.in. w Wielkiej Brytanii, reprezentowanie określonej partii w rządzie - tak było np. w Belgii, służenie radą innym ministrom (Nowa Zelandia). Ministrowie bez teki mogą także wypełniać zadania eksperta (np. w Szwecji). Za ministra bez teki uważany jest także np. premier Wielkiej Brytanii, który nie stoi na czele żadnego resortu.
. System kanclerski stanowi odmianę systemu gabinetowego, z tym, że w przypadku systemu kanclerskiego na czele gabinetu stoi kanclerz, będący urzędem, do którego przypisane są znacznie silniejsze kompetencje.
W systemie kanclerskim istnieje instytucja w postaci tzw. konstruktywnego wotum nieufności. Polega ona na tym, że parlament może odwołać kanclerza tylko wówczas, gdy jednocześnie wskaże nowego kandydata na szefa rządu. Parlament musi być także zdolny do wyboru nowego kanclerza oraz rządu.
System kanclerski występuje obecnie np. w Niemczech.
System resortowy polega na takim ukształtowaniu roli premiera, że odgrywa on rolę "pierwszego spośród równych", czyli spośród członków swego gabinetu. Premier przewodniczy posiedzeniom rządu i koordynuje działania poszczególnych ministrów. Każdy jednak członek rządu samodzielnie kieruje danym działem administracji państwowej i ma swoje własne kompetencje. Sprawy przekraczające zakres właściwości jednego ministra, a należące do kompetencji, które nie zostały zastrzeżone wyłącznie dla głowy państwa, rozstrzyga cały gabinet. Pozycja głowy państwa jest niemal identyczna jak pozycja głowy państwa w systemie gabinetowym.
System rządów resortowych występuje np. w Austrii.
System prezydencjalny W tym systemie władzy wykonawczej bieżącymi pracami rządu kieruje premier, ale głowa państwa ma duży wpływ na rząd; znacznie silniejszy, niż w przypadku rządów gabinetowych. Prezydent przewodniczy bowiem posiedzeniom rady ministrów i uczestniczy w jej pracach. Mianuje i odwołuje premiera oraz - na jego wniosek - ministrów.
Rząd ponosi polityczną odpowiedzialność zarówno przed głową państwa, jak i przed parlamentem.
System prezydencjalny występuje m.in. we Francji.
W Polsce konstytucja przewiduje istnienie dualistycznej władzy wykonawczej, złożonej z Prezydenta i Rady Ministrów. Polski model sprawowania władzy łączy w sobie niektóre elementy systemu prezydencjalnego i gabinetowego, a nawet i kanclerskiego (np. instytucja konstruktywnego weta).
Model departamentalny - w tym modelu sprawowania władzy wykonawczej główną rolę odgrywa rząd. Jest on kolegialnym organem, jego członkowie są wybierani przez parlament. Cechą charakterystyczną modelu departamentalnego jest to, że ministrowie są równoprawni, a przewodniczący spełnia jedynie funkcje reprezentacyjne oraz ogólne kierownictwo nad pracami rządu. Funkcje przewodniczącego rządu spełniają rotacyjnie wszyscy ministrowie.
Ministrowie stoją na czele resortów zwanych departamentami; w stosunku do nich mają samodzielne uprawnienia. Rząd podejmuje kolegialnie jedynie najbardziej istotne decyzje, które przekraczają zakres działalności jednego departamentu. Formalnie uchwały rządu mają wyższą moc niż uchwały pojedynczych ministrów. Jednak w praktyce szefowie departamentów mają duży wpływ na treść tych uchwał, gdyż to oni je przygotowują, a następnie, po uchwaleniu, wprowadzają w życie. Pozycja ministrów jest w ogóle stosunkowo silna, ze względu na to, że nie mogą oni być odwołani podczas kadencji parlamentu.
Model rządów departamentalnych istnieje współcześnie m.in. w Szwajcarii.
Model dyrektorialny - w tym modelu władza wykonawcza jest złożona z dwóch organów. Są to kolegialny dyrektoriat oraz ministrowie.
Dyrektoriat jest organem o charakterze politycznym, działającym stale, z tym, że co jakiś czas ustępuje jeden dyrektor, a na jego miejsce parlament wybiera nowego. Dyrektorzy nie mają stałego zakresu kompetencji, nie podlega im jakaś konkretna dziedzina spraw. Wszystkie decyzje dyrektorzy podejmują większością głosów. Podobnie jak w przypadku rządów departamentalnych, dyrektorzy nie mogą być odwołani w czasie kadencji parlamentu, a przewodniczący dyrektoriatu pełni jedynie funkcje reprezentacyjne i kieruje jego pracami; na tym stanowisku również panuje zasada rotacji.
Ministrowie wypełniają jedynie funkcje administracyjne; podlegają przy tym dyrektoriatowi i są przez niego powoływani.
Model rządów dyrektorialnych występował w latach 1952-1966 w Urugwaju.

17.Omów elementy trójpodziału władzy w państwie Władzę ustawodawczą sprawuje Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały. Władza ustawodawcza w Polsce należy do Narodu który sprawuje ją przez swoich przedstawicieli do Sejmu i Senatu. Do najważniejszego zadania jakie przypisuje się parlamentowi jest stanowienie ustaw. Pomimo tego bardziej uprzywilejowaną pozycją cieszy się sejm, gdyż to on nadaje kierunek polityce państwa i uchwala ustawy, natomiast Senat uczestniczy w uchwalaniu ustaw, powołuje niektóre ograny państwowe. Tylko w dwóch przypadkach te dwie instytucje są sobie równe tj. przy nowelizacji konstytucji oraz uchwalanie ustaw zezwalające prezydentowi na ratyfikację umów międzynarodowych.
Poza funkcja ustawodawczą Sejm(460 posłow) i Senat(100 senatorów) przypisuje się także .Władza wykonawcza- Organami państwa w zakresie władzy wykonawczej są Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej ma przede wszystkim grać rolę czynnika stabilizacji wewnętrznej i zewnętrznej, oddziałującego na funkcjonowanie innych naczelnych władz państwa, w tym zwłaszcza na parlament i rząd oraz reprezentanta Polski. Jest to koncepcja prezydenta silnego, o władczych uprawnieniach w stosunku do innych organów państwowych, ale nie zajmującego się bieżącym zarządem sprawami państwa. Akty prawne Prezydenta wymagają dla swej ważności kontrasygnaty, czyli współpodpisania, Prezesa Rady Ministrów albo właściwego ministra. Niektóre akty Prezydenta, określone przez małą konstytucję, są jego samodzielnymi decyzjami i nie potrzebują kontrasygnaty. Są to m.in. takie uprawnienia, jak: rozwiązanie parlamentu, weto ustawodawcze, skierowanie ustawy przed jej podpisaniem do Trybunału Konstytucyjnego, desygnowanie Prezesa Rady Ministrów. .Władza sądownicza- (trzecia władza w państwie), stanowi ją wymiar sprawiedliwości sprawowany przez niezależne i niezawisłe sądy. Do ich kompetencji należy orzekanie w rozpoznawanych sprawach z zakresu prawa karnego, prawa cywilnego i prawa administracyjnego, a w wielu państwach również kontrola zgodności działań innych organów państwa z prawem i konstytucją. W celu realizowania tych zadań powoływane są sądy powszechne (orzekają w sprawach cywilnych i karnych) oraz sądy szczególne (np. wojskowy, pracy).W Polsce, zgodnie z Konstytucją RP władzę sądowniczą sprawują sądy (Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne, sądy wojskowe) oraz trybunały (Trybunał Konstytucyjny i Trybunał Stanu). Sądy i trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz, wydają wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej. Sąd Najwyższy, naczelny organ sądowy w Rzeczypospolitej Polskiej. Sprawuje on nadzór nad działalnością sądów powszechnych, wojskowych i administracyjnych w zakresie orzekania. Sąd Administracyjny (NSA) organ sądowniczy, który sprawuje wymiar sprawiedliwości przez sądową kontrolę administracji publicznej. Sądy powszechne, organy wymiaru sprawiedliwości, które obejmują sądy rejonowe, wojewódzkie i apelacyjne. W większości rozstrzygają sprawy z zakresu prawa cywilnego, karnego, rodzinnego lub prawa pracy. Sądy szczególne, organy wymiaru sprawiedliwości powołane do rozpatrywania spraw dotyczących określonej kategorii osób (np. sądy wojskowe) bądź pewnego zakresu spraw (np. sądy administracyjne).

18. dokonaj charakterystyki systemu władzy parlamentarno-gabinetowej w Polsce

System parlamentarno-gabinetowy - system polityczny, w którym rząd z premierem na czele jest powołany przez parlament we współpracy z głową państwa, a odpowiedzialność polityczną ponosi przed parlamentem (wotum nieufności, wotum zaufania). Władza wykonawcza, czyli egzekutywa, ma też prawo wystąpić do głowy państwa z wnioskiem o rozwiązanie parlamentu. Rząd jest powoływany spośród przedstawicieli narodu mającej większość w parlamencie. Głowa państwa nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed parlamentem, ponoszą ją natomiast członkowie rządu kontrasygnujący jej akty urzędowe.

Głowa państwa ma przede wszystkim zadanie reprezentować państwo, a wszystkie akty przez nią wydane muszą zawierać odpowiedni zapisek do konstytucji.

Podstawowe cechy współczesnych systemów parlamentarno-gabinetowych

• parlament (a przynajmniej jego izba niższa, gdy jest on dwuizbowy) jest wybierany w wyborach powszechnych

• układ sił w parlamencie (lub podjęte w nim uzgodnienia gdy żadna z partii nie posiada większości) przesądza o powołaniu premiera i powołaniu rządu

• rząd ponosi odpowiedzialność polityczną przed parlamentem, który może wyrazić wotum nieufności, oznaczające ustąpienie co najmniej jednego ministra, najczęściej zaś całego gabinetu

• rząd ma wpływ na rozwiązanie parlamentu (czasem jednej jego izby gdy jest dwuizbowy) przed upływem kadencji, co powoduje konieczność rozpisanie przedterminowych wyborów

• między parlamentem a rządem istnieje system powiązań organizacyjnych, funkcjonalnych i personalnych (ministrowie mogą być i często są deputowanymi) co oznacza brak separacji władzy ustawodawczej i wykonawczej

• głowa państwa (w postaci prezydenta lub monarchy) nie kreuje polityki wewnętrznej, ani zagranicznej, spełnia jedynie funkcje reprezentacyjne i ceremonialne, a także wobec woli większości parlamentarnej (powołuje premiera, zarządza wybory przedterminowe)

19. Omów genezę przeobrażeń w sprawowaniu władzy w Polsce od 1918rZa datę odzyskania niepodległości uważa się 11 listopada 1918, dzień przekazania J. Piłsudskiemu przez Radę Regencyjną naczelnego dowództwa nad wojskiem polskim i powierzenia mu misji utworzenia rządu po rozwiązaniu się Tymczasowego Rządu Republiki Polskiej w Lublinie.
Rada Regencyjna, namiastka najwyższej władzy państwowej w Królestwie Polskim, powstała we wrześniu 1917 na mocy patentów cesarzy Niemiec i Rosji. Wraz z powołaną przez nią Radą Stanu miała pełnić funkcje ustawodawcze. Posiadała uprawnienia do tworzenia rządu spełniającego funkcje administracyjne, miała sprawować władzę do okresu objęcia rządów przez króla lub regenta. W nielicznych przypadkach Rada Regencyjna zdobywała się na oficjalne protesty u swych mocodawców. W październiku 1918, w obliczu klęski państw centralnych, Rada Regencyjna wystąpiła z orędziem zapowiadającym odbudowę państwa polskiego, przeprowadzenie wyborów i powołanie nowego rządu. W listopadzie 1918 przekazała władzę wojskową i cywilną
J. Piłsudskiemu. Odzyskanie przez Polskę niepodległości
Powrócił do Warszawy 10 XI 1918, w dniu 11 XI Rada Regencyjna przekazała mu władzę wojskową. Powołany w dniu 22 XI 1918 przez rząd J. Moraczewskiego (powstały 18 XI) na urząd Tymczasowego Naczelnika Państwa. W styczniu 1919 wybrany przez Sejm Ustawodawczy na Naczelnika Państwa.
Naczelnik państwa, w szerokim znaczeniu nazwa nadawana głowie państwa bez względu na obowiązujący typ ustroju społeczno-politycznego. Tak więc naczelnikiem państwa można nazwać zarówno króla, jak i prezydenta republiki. W tradycji polskiej tytuł naczelnika państwa związany jest z osobą J. Piłsudskiego. 22 listopada 1918 objął on funkcję tymczasowego naczelnika państwa, mianowany dekretem o najwyższej władzy reprezentacyjnej Rzeczpospolitej Polskiej. Potwierdzenie na stanowisku naczelnika państwa Piłsudski uzyskał w tzw. małej konstytucji, uchwalonej przez Sejm Ustawodawczy 20 lutego 1919.
Konstytucja Mała,
1) podpisana 20 lutego 1919, określała zakres i organizację najwyższych władz do czasu uchwalenia Konstytucji marcowej (1921). Określała ustrój Rzeczypospolitej jako demokratyczny. Władzą naczelną był Sejm Ustawodawczy, jego przedstawicielem i wykonawcą uchwał - Naczelnik Państwa, sprawujący również naczelne dowództwo nad siłami zbrojnymi. Naczelnik powoływał rząd w porozumieniu z sejmem i był przed nim, wraz z rządem, odpowiedzialny. Każdy akt państwowy Naczelnika Państwa wymagał kontrasygnaty właściwego ministra.
2) uchwalona 19 lutego 1947 jako najwyższy akt normatywny do czasu uchwalenia Konstytucji lipcowej 1952. Określała ustrój i zakres działania najwyższych organów Polski Ludowej. Zwiększała uprawnienia władzy wykonawczej - prezydenta i rządu. Mechanizm sprawowania władzy przez partię komunistyczną w praktyce niweczył jej podstawowe założenia.
3) uchwalona 17 października 1992 jako tymczasowy akt konstytucyjny do czasu uchwalenia konstytucji 1997. Regulowała ustrój, funkcje i kompetencje sejmu i senatu (legislatywa) oraz prezydenta i rządu (egzekutywa), a także określała podstawowe zasady samorządu terytorialnego. Uchyliła konstytucję z 1952, pozostawiając w mocy jedynie niektóre jej fragmenty (znowelizowane), m.in. o podstawowych zasadach ustroju, prawach i wolnościach obywateli.

20.Scharakteryzuj skład i kompetencje Parlamentu RP.Parlament w Polsce składa się z dwóch izb . Sejmu i Senatu.Sejm
Sejm składa się z 460 posłów, wybieranych w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, proporcjonalnych i tajnych. Wybrany do Sejmu może być obywatel mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 21 lat. Poseł jest reprezentantem całego narodu i nie może być związany żadnymi instrukcjami wyborców. Chroni go immunitet poselski. Mandatu posła nie można łączyć z niektórymi funkcjami publicznymi, takimi jak funkcja Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich. Zakaz ten nie dotyczy członków Rady Ministrów i sekretarzy stanu w administracji rządowej.
Kadencja Sejmu trwa 4 lata. Sejm może skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą większością co najmniej dwóch trzecich ustawowej liczby posłów lub, w szczególnych okolicznościach, kadencja ta może zostać skrócona przez prezydenta. Senat
Senat Rzeczypospolitej Polskiej jest organem władzy ustawodawczej, izbą wyższą polskiego parlamentu.
Geneza Senatu sięga czasów obradującej u boku królów piastowskich rady królewskiej. Jej członkowie odgrywali pierwszoplanową rolę na zjazdach generalnych zwoływanych przez króla, głównie w celu uchwalenia podatków. Na zjazdy takie, stanowiące zalążek parlamentu (zwanego w Polsce sejmem) mógł przybyć każdy szlachcic. Sejm obradujący w 1493 roku, uważany za pierwszy Sejm ukształtowanego parlamentaryzmu polskiego, złożony był z trzech stanów: króla, Senatu i Izby Poselskiej. Izba Poselska i Senat w zasadzie obradowały osobno. W czasie trwania Sejmu spotykały się w Sali senatorskiej, by uzgodnić uchwały zwane konstytucjami. Senat pełnił ponadto funkcję rady królewskiej; senatorowie zbierali się poza sesjami sejmowymi, zwykle w niepełnym składzie, by doradzać królowi w sprawach wojny, polityki zagranicznej i projektów małżeńskich domu królewskiego. O ile posłowie Izby Poselskiej byli wybierani na sejmikach ziemskich przez szlachtę, to w skład Senatu wchodzili dożywotnio mianowani przez króla świeccy i kościelni dostojnicy królestwa.

21. Kompetencje i zadania Prezydenta RP Prezydent jest głową państwa, najwyższym jego przedstawicielem - organem posiadającym szczególne zadania ustrojowe (funkcje). Do takich funkcji Konstytucja zalicza: gwarantowanie ciągłości władzy państwowej; czuwanie nad przestrzeganiem Konstytucji: stanie na straży suwerenności i bezpieczeństwa Rzeczypospolitej oraz nienaruszalności i niepodzielności jej terytorium. Powyższe generalne zadania ustrojowe, znajdują swe uszczegółowienie w kompetencjach głowy państwa. Prezydent jest również drugim, obok Rady Ministrów, elementem władzy wykonawczej. Kompetencje głowy państwa można podzielić na: uprawnienia wobec parlamentu, rządu, władzy sądowniczej, uprawnienia w zakresie bezpieczeństwa państwa i polityki zagranicznej oraz uprawnienia tradycyjne.
(l) Do głównych uprawnień Prezydenta wobec parlamentu zaliczymy: inicjatywę ustawodawczą, weto ustawodawcze, kierowanie ustaw do Trybunału Konstytucyjnego- skracanie kadencji Sejmu, zarządzanie wyborów do Sejmu i Senatu, występowanie z orędziem do Sejmu. Senatu i Zgromadzenia Narodowego.
(2)Jeżeli chodzi o kompetencje Prezydenta wobec Rady Ministrów, to należałoby przede wszystkim zaznaczyć rolę Prezydenta w procesie powoływania rządu. Do Prezydenta należy wyznaczenie oficjalnego kandydata premiera i jego powoływanie, a na wniosek premiera - powoływanie ministrów. ;inne uprawnienia Prezydenta w stosunku do rządu to: zwoływanie Rady Gabinetowej dokonywania zmian w składzie funkcjonującej Rady Ministrów (na wniosek
premiera) czy kierowanie do Sejmu wniosków o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej Prezesa Rady Ministrów lub danego ministra.

(3) W zakresie stosunków głowy państwa z władzą sądowniczą wymienimy: powoływanie przez Prezydenta Prezesa Trybunału Konstytucyjnego i Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego (oraz prezesów Sądu Najwyższego) oraz Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego; Prezydent - na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa -powołuje sędziów; należy do niego również stosowanie prawa laski.
(4) W zakresie stosunków zewnętrznych, do Prezydenta należy ratyfikacja umów międzynarodowych oraz prawo do wysyłania oraz przyjmowania przedstawicieli dyplomatycznych. Jako najwyższy reprezentant państwa w stosunkach międzynarodowych, Prezydent składa wizyty zagraniczne i przyjmuje w kraju gości zagranicznych - głównie najwyższego szczebla. Wśród najważniejszych uprawnień głowy państwa w zakresie bezpieczeństwa państwa, należy najwyższe zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi (posiada ono cechy symboliczne, rzeczywistym ośrodkiem kierowania Siłami Zbrojnymi jest rząd) oraz możliwość wprowadzenia stanu wojennego lub stanu wyjątkowego.Organem doradczym Prezydenta w zakresie problemów bezpieczeństwa jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego.
(5) Do tzw. tradycyjnych uprawnień głowy państwa zaliczymy: nadawanie obywatelstwa polskiego i wyrażanie zgody na jego zrzeczenie się, nadawanie orderów i odznaczeń, nadawanie tytułów naukowych profesora zwyczajnego.Prezydent Rzeczypospolitej za naruszenie Konstytucji, ustaw lub za popełnienie przestępstwa, może być pociągnięty do odpowiedzialności konstytucyjnej przed Trybunałem Stanu.

22, Kompetencje i zadania Rady Ministrów.

Rada Ministrów:

prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej (art. 146 ust. 1 Konstytucji),kieruje administracją rządową (art. 146 ust. 3 Konstytucji),w zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach, na podstawie art. 146 ust. 4 Konstytucji, w szczególności: zapewnia wykonanie ustaw, wydaje rozporządzenia, koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej, chroni interesy Skarbu Państwa, uchwala projekt budżetu państwa, kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków państwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu, zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny, zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa, sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi, zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe, sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju oraz określa corocznie liczbę obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej, określa organizację i tryb swojej pracy.

23. Scharakteryzuj organy władzy sądowniczej i trybunałów w Polsce.

SĄDY: Sąd Najwyższy - Naczelny organ sądowy sprawujący nadzór nad działalnością w zakresie orzekania sądów powszechnych i wojskowych. Ma prawo do kasacji wyroków, które zapadły w sądach niższej instancji. Ma następujące kompetencje: -orzeka o ważności wyborów prezydenckich, do sejmu i senatu, -może uchylać wyroki i kierować je do kolejnego rozpatrywania, -orzeka o ważności referendum ogólnokrajowego i konstytucyjnego. Struktura Sądu Najwyższego dzieli się na cztery izby: 1.Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń społecznych. 2.Izba Cywilna. 3.Izba Karna. 4.Izba Wojskowa.

Sądy rejonowe - funkcjonują na terenie jednej lub kilku gmin i są one sądami pierwszej instancji dla spraw karnych i cywilnych. Są to sądy do których ludzie zgłaszają sprawy w pierwszej kolejności. Sądy okręgowe - funkcjonują one na terenie działania co najmniej dwóch sądów rejonowych i są sądami odwoławczymi w sprawach rozpatrywanych przez sądy rejonowe pierwszej instancji. Sądy apelacyjne - działają na terenie funkcjonowania co najmniej dwóch sądów okręgowych i są sądami odwoławczymi w sprawach rozpatrywanych przez sądy okręgowe pierwszej instancji. Sąd wojskowy - rozpatruje sprawy i przestępstwa popełniane przez żołnierzy. TRYBUNAŁY: Trybunał Konstytucyjny jest organem ustanowionym do rozstrzygania w sprawach konstytucyjności działań instytucji państwowych. Jego głównym zadaniem jest nadzór nad zgodnością praw stanowionych z Konstytucją RP. Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach zgodności z Konstytucją traktatów międzynarodowych i ich ratyfikacji, w sporach kompetencyjnych głównych organów konstytucyjnych i celów oraz działalności partii politycznych. Rozstrzyga także zasadność skarg konstytucyjnych. Trybunał Stanu jest to organ sądowy, który rozstrzyga w sprawach konstytucyjnej odpowiedzialności osób sprawujących najwyższe funkcje państwowe. Bada sprawy dotyczące łamania Konstytucji i praw oraz przestępstw popełnianych przez Prezydenta RP, członków rządu, prezesa Najwyższej Izby Kontroli, prezesa Narodowego Banku Polskiego, szefów centralnych organów administracji i wyższych urzędników państwowych.

24. Omów znane tobie starożytne formy ustrojowe.

WŁADCA EGIPTU - faraon sprawował rządy autokratyczne, uważano go za boga potomka bogów. Jego obowiązkiem była troska o lud, za który, ani przed którym nie był odpowiedzialny. Sprawował swą władzę poprzez szeroko rozwinięty i wypracowany system biurokracji urzędniczej i kapłańskiej. Rola kapłanów wzrastała wskutek bogactwa świątyń do tego stopnia, że zaczęli oni sięgać po władzę za czasów VII- X dynastii. XII dynastia była faktycznie dynastią kapłan boga Amona z Teb. Wśród najwyższej warstwy społecznej oprócz kapłanów byli kupcy i urzędnicy Najliczniejsi zaś byli wolni ludzie poddani - rolnicy. Uprawiane przez nich ziemi' nie były ich własnością, opłacali, więc coroczny czynsz. Niewolnictwo było stosunkowo mało rozpowszechnione. Bardzo korzystne, jedyne w krajach starożytnych miejsce, zajmowały w Egipcie kobiety. Miały prawo do własnych majątków, dzieci dziedziczyły majątki w linii matki, a królowe, siostry i małżonki faraonów często współrządziły krajem. DEMOKRACJA ATEŃSKA była formą ustroju polis ateńskiej, położonej w greckiej krainie Attyce. Podstawą demokracji ateńskiej były rządy większości, rotacyjność urzędów i masowe uczestnictwo. Na zgromadzeniach wszyscy obywatele płci męskiej brali udział w głosowaniu (demokracja bezpośrednia). Wszystkie najważniejsze decyzje o znaczeniu państwowym podejmowane były przez Zgromadzenie Ludowe. Głosowanie odbywało się w miejscach publicznych (agora, pnyks) zwykle przez podniesienie rąk, czasem przez fizyczny podział ("Wszyscy, którzy są za, idą na lewo"). W sytuacjach szczególnej wagi stosowano także inne metody, np wrzucenie kamieni. Głosować mogli tylko dorośli mężczyźni, mający status obywatela. Łącznie uprawnionych było ok. 30 tys. osób. Kobiety, dzieci, niewolnicy oraz obcokrajowcy, których wielu zamieszkiwało w Atenach, nie mieli prawa głosu. Prawem głosu nie dysponowali metojkowie. Istniało kilka przepisów i ograniczeń dotyczących władzy zgromadzenia, z wartym odnotowania Graphe Paranomon (także ustalonym przez zgromadzenie), które nie pozwalało na przyjęcie prawa sprzecznego z innym. Demokracja dla Ateńczyków znaczyła równość w podejmowaniu decyzji, nie zaś wybór osób (demokracja pośrednia). Przeciwnicy demokracji nazywali ją ochlokracją (gr. ochlos), co odnosi się szczególnie do jej formy późniejszej, po Peryklesie. REPUBLIKA RZYMSKA: Władza w republice rzymskiej była podzielona między lud, senat i urzędników: - najwyższą władzę prawodawczą i sądowniczą sprawował lud i wykonywał ją poprzez skomplikowany system zgromadzeń ludowych - zebrań całego ludu. Te różnego rodzaju zgromadzenia to komicja trybusowe (comitia tributa), komicja centurialne (comitia centuriata), komicja kurialne (comitia curiata) i concilium plebis czyli "zgromadzenie plebejskie"; - najwyższą władzę polityczną i administracyjną sprawował złożony z patrycjuszy senat; - władzę wykonawczą, w tym realizację uchwał senatu i ludu, sprawowali urzędnicy (magistratus) o ograniczonych kompetencjach i kadencji.

25. Scharakteryzuj ustrój polityczny Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii.

Ustrojem politycznym Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii jest monarchia parlamentarna, w ramach której funkcjonuje system gabinetowo-parlamentarny. Pod względem terytorialnym Wielka Brytania jest unią realną poszczególnych części składowych. Formalnie jest to państwo unitarne o silnym stopniu decentralizacji. Podstawy systemu prawnego stanowią konwenanse konstytucyjne, ustawy ustrojowe, prawo zwyczajowe, zasady ustrojowe oraz krajowe prawo stanowione, a także prawo Unii Europejskiej. Do najważniejszych organów państwa zalicza się monarchę, dwuizbowy Parlament i Gabinet wraz z Premierem. Dla ustroju charakterystyczny jest również system dwupartyjny i związane z nim funkcjonowanie gabinetu cieni. Specyficzną cechą ustroju Wielkiej Brytanii jest brak konstytucji w znaczeniu formalnym (konstytucji spisanej). Zamiast tego, o ustroju państwa informuje konstytucja w sensie materialnym, to znaczy ogół norm i zasad dotyczących wykonywania władzy. Prawo konstytucyjne Wielkiej Brytanii wywodzi się z pięciu źródeł: - prawo stanowe, - prawo precedensowe, - konwenanse konstytucyjne, - dzieła, traktaty i podręczniki prawnicze, - prawa i traktaty Unii Europejskiej.

26. Jaka jest rola głowy państwa w Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii.

Dziedzicznym władcą Wielkiej Brytanii jest monarcha. Należy jednak pamiętać, że zgodnie z uznaną maksymą król panuje, ale nie rządzi ("rex regnat, sed non gubernat"), władza królewska została w całości przeniesiona na parlament, gabinet i sądy. Pozostałe uprawnienia (tak zwane prerogatywy królewskie) mają formalnie dosyć szeroki zakres: król jest zwierzchnikiem i naczelnym wodzem sił zbrojnych, ma prawo wypowiadania wojny i zawierania pokoju, może zwoływać i rozwiązywać parlament, ma prawo sankcji ustaw, oraz prawo łaski, ponadto mianuje wszystkich wyższych urzędników (w tym członków rządu).

27. Omów kompetencje parlamentu Wielkiej Brytanii. Skład i zadania Izby Gmin i Izby Lordów.

Parlament Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii jest najwyższym prawodawczym organem w Zjednoczonym Królestwie oraz brytyjskich terytoriach zamorskich. Na jego czele stoi monarcha brytyjski. Jego dwie izby to: 1) Izba Lordów - składa się z 743 parów duchownych i świeckich, potocznie zwanych lordami. Lordowie duchowni to najwyżsi hierarchowie Kościoła anglikańskiego, którzy zasiadają w Izbie tak długo, jak długo sprawują swoje funkcje kościelne. Obecnie zasiada w Izbie 26 lordów duchownych. Lordowie świeccy pełnią swoją funkcję dożywotnio, chyba że Izba odbierze im tytuł lordowski. Izba Lordów pełni obecnie rolę ciała opiniującego ustawy uchwalane przez Izbę Gmin (bez prawa weta ostatecznego). W 2009 r. najwyższe funkcje sądowe zostały przeniesione do nowo utworzonego Sądu Najwyższego. Oprócz tego w ramach Izby Lordów działa wiele komisji specjalnych, które mimo że nie posiadają formalnego prawa do podejmowania decyzji, mają znaczny wpływ na życie polityczne w Wielkiej Brytanii. Kompetencje ustawodawcze Izby Lordów są niewielkie i ograniczają się do prawa zgłaszania projektów ustaw do Izby Gmin oraz czasowego wstrzymywania uchwalania ustaw w drodze weta zawieszającego na okres nie dłuższy, niż dwie sesje (jeden rok). 2) Izba Gmin - izba niższa dwuizbowego parlamentu brytyjskiego, odgrywa jednak rolę nadrzędną wobec Izby Lordów. W obecnej kadencji (2005-2010) w jej skład wchodzi 646 deputowanych, wybieranych przez całość obywateli Zjednoczonego Królestwa w powszechnych, czteroprzymiotnikowych wyborach. Począwszy od następnej kadencji, której rozpoczęcie planowane jest na połowę maja 2010, liczba członków Izby wzrośnie do 650.

28. Scharakteryzuj główne założenia Konstytucji Stanów Zjednoczonych.

• Stany Zjednoczone to federacja; • każdy stan ma własną konstytucję, godło, odrębny system prawny i sądownictwo, własną policję i skarb, elekcyjnych gubernatorów; • Władza dzieli się na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą; • Władzę wykonawczą sprawują prezydent i sekretarze - nie tworzą oni gabinetu, gdyż wszystkie decyzje podejmuje jednoosobowo prezydent, a sekretarze są wyłącznie doradcami; • głową państwa i szefem rządu jest prezydent, wybierany na 4-letnią kadencję w wyborach powszechnych i pośrednich, dwustopniowych przez kolegium elektorów, których liczba równa jest liczbie przedstawicieli danego stanu w Kongresie; • wraz z prezydentem wybierany jest wiceprezydent, do którego kompetencji należy przewodniczenie w Senacie, a który zastępuje prezydenta w przypadku śmierci, usunięcia z urzędu lub ustąpienia; • prezydent jest naczelnym dowódcą sił zbrojnych, powołuje ministrów w randze sekretarzy za zgodą Senatu, którzy są przed nim odpowiedzialni, mianuje sędziów Sądu Najwyższego i ambasadorów, kieruje polityką wewnętrzną i zagraniczną; • prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed parlamentem, a jedynie konstytucyjną i za działania niezgodne z prawem może zostać oskarżony w drodze impeachmentu; • prezydent nie posiada formalnie inicjatywy ustawodawczej - ani on, ani jego ministrowie nie mogą uczestniczyć w obradach Kongresu - może jednak skierować orędzie do Kongresu; • prezydent posiada prawo weta zawieszającego w stosunku do ustaw Kongresu; • władza ustawodawcza należy do 2-izbowego Kongresu, złożonego z Senatu i Izby Reprezentantów; • w Senacie obowiązuje zasada równej reprezentacji każdego stanu - po 2 senatorów z każdego stanu; • Senat wybierany jest na 6-letnią kadencję, co dwa lata następuje zmiana 1/3 składu; • w Izbie Reprezentantów obowiązuje zasada, że liczba reprezentantów każdego stanu jest proporcjonalna do liczby ludności stanu (do czasu zniesienia niewolnictwa w stanach niewolniczych dodawano 2/3 z liczby niewolników, którzy nie posiadali praw wyborczych); • Izba Reprezentantów wybierana jest na 2 lata w wyborach powszechnych, tajnych i bezpośrednich; • w samej konstytucji nie ma żadnych postanowień co do systemu wyborczego, toteż wybory odbywają się według ustawodawstwa stanowego, z tym, że pewne ustalenia w tej materii pojawiły się w poprawkach do konstytucji; • kompetencje Kongresu to przede wszystkim ustawodawstwo i uchwalanie budżetu; • władza sądownicza należy do Sądu Najwyższego, złożonego z

29. Jakie są zasady federalizmu i jaki jest podział władzy w ustroju prezydenckim Stanów Zjednoczonych

Centralizacji ulegają tylko te dziedziny życia społecznego, gdzie jest to konieczne. Są to przede wszystkim: polityka zewnętrzna, obronna oraz polityka gospodarcza. Zadania, które nie muszą być kompetencją rządu centralnego, są przekazywane regionom. Federalizm polega na rozdziale suwerenności między federację oraz jej części składowe, noszące różne nazwy w zależności od kraju. Są to stany (w dawnej polszczyźnie: „państwa") w USA, Australii i federacjach latynoamerykańskich (Argentyna, Brazylia, Meksyk, Wenezuela), prowincje w Kanadzie, kantony w Szwajcarii, kraje związkowe w RFN i Austrii. Stolice są często wyjęte spod ustroju federalnego i stanowią dystrykt federalny podległy bezpośrednio władzy centralnej.

Stany Zjednoczone Ameryki są państwem federalnym, w którym podmiotami federacji są stany. W kraju tym obowiązuje jako najwyższy akt prawny konstytucja z 1787 roku, będąca najstarszą spisaną konstytucją na świecie. Ustanawia ona klasyczny trójpodział władz, w których to jednak najszersze uprawnienia posiada prezydent (chociaż poszczególne instytucje władzy blokują się i ograniczają nawzajem, co ma zapobiec próbom zagarnięcia całej władzy przez jeden organ). Prezydent wybierany jest w wyborach powszechnych (wyborca wybiera skład Kolegium Elektorów - w większości stanów "zwycięzca bierze wszystko", tzn. wszyscy elektorzy są kandydatami zgłoszonymi przez zwycięzcę w danym stanie; elektorzy nie są związani z kandydatem, którzy ich wyznaczył - zdarzały się przypadki głosowania na innego kandydata). Prezydent tworzy rząd (nazywany administracją, gabinetem) i sprawuje ogólne kierownictwo nad polityką państwową. Dlatego też ustrój USA określa się jako prezydencjalizm. Parlament amerykański (Kongres) składa się z dwóch izb: niższej Izby Reprezentantów i wyższej Senatu, w których zasiadają w przytłaczającej większości członkowie tylko dwóch partii politycznych - Partii Demokratycznej i Partii Republikańskiej. Wybierani są oni w wyborach powszechnych, jako przedstawiciele (odpowiednio) jednomandatowych okręgów wyborczych (z ordynacją większościową) i stanów. Badaniem zgodności działania administracji rządowej z zasadami konstytucji zajmuje się Sąd Najwyższy.

30. Jaki jest skład i zadania Kongresu Stanów Zjednoczonych

Kongres USA jest bikameralny, tzn. składa się z dwóch izb: Izba Reprezentantów - członkowie pochodzący z okręgów wyborczych, na które podzielone są stany,Senat - członkowie pochodzący z poszczególnych stanów. Kompetencje Kongresu można podzielić na kilka rodzajów: ustrojodawcze (znaczna rola w procesie zmiany konstytucji), ustawodawcze (uchwalanie ustaw), kreacyjne (w pewnych sytuacjach wybór prezydenta i wiceprezydenta), sądownicze i śledcze , kontrolne (komisje)

31. Omów na czym polega ustrój parlamentarno - prezydencki w V Republice Francuskiej

pozycja prezydenta niezależnego od parlamentu ( prezydent pochodzi z wyborów powszechnych) i nieodpowiedzialnego przed nimi, wyposażonego ponadto w osobiste uprawnienia skierowane przeciwko parlamentowi: prawo rozwiązania Zgromadzenia Narodowego oraz możność zarządzania referendum ustawodawczego;

rozbudowane kosztem parlamentu kompetencje prawodawcze rządu;

zakaz łączenia członkostwa rządu z miejscem w parlamencie.

dualizm władzy wykonawczej (prezydent, premier) i odpowiedzialność rządu przed parlamentem, mimo równoczesnego podporządkowania premiera prezydentowi

32. Co rozumiesz pod pojęciem państwa federalno - związkowego, omów jego założenia na przykładzie RFN.

Państwo federalno - związkowe :RFN tworzy 16 krajów związkowych (landów), które mają charakter państw o ograniczonej suwerenności. Konstytucja nie wymienia z nazwy wszystkich krajów związkowych, stąd wnioskować można, iż ich granice i liczbę można zmieniać naród jest jedynym suwerenem władzy w państwie niemieckim. Rządy muszą działać na zasadzie reprezentacji poglądów politycznych społeczeństwa, a każdemu gwarantowane są prawa i wolności obywatelskie. Państwo nie może ingerować w żadnym stopniu w sferę poszanowania godności ludzkiej. Na straży przestrzegania praw i wolności stoją sądy, ze Związkowym Trybunałem Konstytucyjnym na czele. władza sprawowana za pomocą organów państwowych, pochodzących z wyborów bezpośrednich lub pośrednich, których struktura oparta jest na trójpodziale władzy. Niedopuszczalne jest podejmowanie jakichkolwiek decyzji w drodze referendum na szczeblu centralnym

33. Scharakteryzuj genezę ustroju RFN na bazie konstytucji z 24 maja 1949 r. 8 maja 1945 r. Niemcy nazistowskie skapitulowały, a kraj został podzielony na strefy okupacyjne. Władzę sprawowała w tym okresie Sojusznicza Rada Kontroli z siedzibą w Berlinie, w której skład wchodzili komendanci wojskowi mocarstw alianckich. Zdecydowała ona m.in. o rozwiązaniu państwa pruskiego, zaś na jego terenach utworzono nowe państewka niemieckie. Było to rozwiązanie tymczasowe, ponieważ już w czerwcu 1948 r. miała miejsce narada w Londynie, podczas której państwa zachodnie odrzuciły propozycję ZSRR, zmierzającą do utworzenia jednego rządu ogólno niemieckiego. Stało się jasne, iż Niemcy zostaną podzielone na dwa odrębne państwa, które dostaną się w różne strefy wpływów. Sprzeczne koncepcje zachodnich aliantów co do przyszłego charakteru Niemiec jako państwa lub luźnej federacji, a także partykularne interesy głównych stronnictw politycznych doprowadziły ostatecznie do powstania zrębów obecnego ustroju państwa. 8 maja 1949 r. gotowy był projekt konstytucji Niemiec Zachodnich, który opracowywała Rada Parlamentarna. Konstytucja ta weszła w życie 23 maja 1949 roku. Istnienie konstytucji nie implikowało jednak pełnej suwerenności państwa - pełnia władzy leżała wciąż w rękach Wysokiej Komisji Alianckiej. Dopiero w 1951 roku RFN nawiązała samodzielne stosunki dyplomatyczne, a wkrótce potem została przyjęta do Unii Zachodnioeuropejskiej i NATO. 17 maja 1968 r. RFN stała się państwem całkowicie suwerennym. W 1973 roku została przyjęta do ONZ.

34. Omów skład i kompetencje Bundestagu i Bundesratu RFN Bundestag - druga obok Bundesratu (Rady Federalnej) izba parlamentu Niemiec. Pierwsza kadencja Bundestagu rozpoczęła się 7 września 1949 roku. Od 1999 siedzibą jest budynek Reichstagu w Berlinie. Ustawowa liczba posłów wynosi obecnie 598 osób (od 2002 roku), ale liczba ta może się zwiększać o tzw. mandaty nadliczbowe (dodatkowe, nadwyżkowe), o czym niżej. Liczba posłów obecnej, XVII kadencji wynosi 622. Skład Bundestagu jest ustalany według ordynacji mieszanej co cztery lata na podstawie powszechnych, równych, bezpośrednich, wolnych wyborów, w głosowaniu tajnym. Do podstawowych funkcji Bundestagu należą:1) Funkcja ustawodawcza- ustawodawstwo jest podstawową domeną parlamentu, choć w praktyce zarysowuje się tutaj domena rządu 2) Funkcja kreacyjna- dot. powoływania innych organów państwowych, np. wybór kanclerza federalnego, wybór połowy składu Federalnego Trybunału Konstytucyjnego, współudział w wyborze prezydenta federalnego, współudział w powoływaniu sądów najwyższych 3) Funkcja kontrolna- wypełnianie za pomocą różnorodnych środków parlamentarnej kontroli, np. wielkie zapytania, małe zapytania, godzina aktualności, godzina pytań, komisje śledcze itd. Bundesrat ( Rada Federalna Niemiec) - jako konstytucyjne przedstawicielstwo krajów związkowych jest w Niemczech, obok Bundestagu, izbą parlamentu. Liczy 69 członków. Każdy z 16 krajów związkowych ma (zależnie od liczby mieszkańców) od trzech do sześciu głosów, które muszą być oddawane jednolicie. Uprawnieni do głosowania członkowie Rady muszą być członkami z prawem głosu odpowiedniego rządu krajowego. Ustawy uchwalone przez Bundestag wymagają akceptacji Rady, jeśli mają związek z suwerennością kraju związkowego lub jeśli instytucje krajów związkowych mają udział w ich realizacji. Przewodniczący Bundesratu powoływany jest na roczną kadencję, która rozpoczyna się 1 listopada. Obowiązki przewodniczącego mają charakter organizacyjny, zwołuje on i prowadzi sesje plenarne.

35. Scharakteryzuj szczególną rolę Kanclerza federalnego Niemiec.

Kanclerz kieruje pracami rządu i określa jego skład. Kanclerz przedstawia prezydentowi wnioski o nominacje określonych osób na stanowiska ministrów. Prezydent nie może odmówić mianowania ministrem kandydata przedstawionego przez kanclerza. Kanclerz wyznacza także jednego z członków gabinetu na wicekanclerza. Przeważnie otrzymuje on również tekę ministra spraw zagranicznych. Zwykle wicekanclerz pochodzi z mniejszej partii spośród tych, które tworzą koalicję. Konstytucja RFN przewiduje instytucję tzw. konstruktywnego wotum nieufności. Parlament może wyrazić kanclerzowi wotum nieufności tylko w przypadku, kiedy jednocześnie dokona wyboru jego następcy, za pomocą bezwzględnej większości głosów. Jeżeli taka większość nie może się ukonstytuować, wówczas albo prezydent rozwiązuje parlament i rozpisuje nowe wybory, albo udziela poparcia kanclerzowi mniejszości i mianuje go. Parlament nie może wyrazić wotum nieufności wobec pojedynczego ministra, ale od razu wobec całego rządu. Kanclerz może także wykorzystywać instytucję wotum zaufania. Szef rządu zwraca się z wnioskiem o udzielenie mu wotum zaufania, mogąc połączyć go z projektem ustawy lub innego aktu prawnego. Wniosek musi zostać przyjęty bezwzględną większością głosów. W przeciwnym wypadku rząd upada, a parlament musi wybrać nowego kanclerza lub przynajmniej kanclerza mniejszości, aby liczyć na to, że prezydent nie zdecyduje się na jego rozwiązanie. Kanclerz może również zgłosić do prezydenta federalnego wniosek o ogłoszenie ustawodawczego stanu wyjątkowego. Zgodę na to musi wyrazić również Bundesrat. Podczas jego trwania, każdy rządowy projekt ustawy odrzucony przez Bundestag, może być po uzyskaniu zgody Bundesratu uznany za obowiązujące prawo. Wyjątkiem jest zmiana konstytucji. Ustawodawczy stan wyjątkowy może trwać maksymalnie 6 miesięcy i może być ogłoszony tylko raz przez danego kanclerza.dożywotnich sędziów, mianowanych przez prezydenta w porozumieniu z Senatem, oraz sądów przysięgłych.

36.Na czym polega mieszany ustrój polityczny. Omów jego założenia na przykładzie Szwajcarii.

System mieszany ( parlamentarno-komitetowy)reprezentuje np.: Szwajcaria. W państwie takim nie ma wyraźnie zarysowanego podziału władz. Dużą rolę odgrywa natomiast demokracja bezpośrednia.
W systemie parlamentarnym prezydent powoływany jest przez parlament. Przezeń powoływany jest także rząd. Parlament pełni więc w takim państwie rolę dominującą. Głowa państwa nie ponosi odpowiedzialności politycznej ze względu na jej niewysoką rangę. Jest jedynie odpowiedzialna konstytucyjnie (np. za zdradę)

37.Dokonaj charakterystyki semiprezydenckiego ustroju politycznego Federacji Rosyjskiej

Rosja jest państwem federacyjnym o semiprezydencki (mieszanym) systemie rządów, głową państwa jest prezydent wybierany w wyborach powszechnych na 6-letnią kadencję(do roku 2008 kadencja trwała 4 lata). Prezydent ma szerokie uprawnienia w zakresie władzy ustawodawczej (prawo wydawania dekretów z mocą ustawy) i władzy wykonawczej (jest m.in. gwarantem konstytucji, praw i swobód obywatelskich, naczelnym dowódcą sił zbrojnych oraz arbitrem w sprawach między władzą centralną i regionalną).

Organem władzy ustawodawczej jest dwuizbowy parlament - Zgromadzenie Federalne, składające się z izby wyższej: Rady Federacji oraz izby niższej: Dumy Państwowej. W skład Rady Federacji wchodzi 178 członków. Duma Państwowa składa się z 450 deputowanych wybieranych na 5-letnią kadencję(do roku 2008 kadencja trwała 4 lata) w wyborach powszechnych.

Organem władzy wykonawczej jest rząd, na którego czele stoi przewodniczący (premier) powoływany przez prezydenta w uzgodnieniu z Dumą Państw. Członków rządu mianuje prezydent na wniosek premiera. Subiekty Federacji Rosyjskiej mają własne konstytucje i organy władzy ustawodawczej oraz wykonawczej.

38.Czym jest Wielka Karta Wolności i praw człowieka z 1215 roku dla obywateli Wielkiej Brytanii?

Wielka Karta Swobód- akt wydany w Anglii 1215 przez króla Jana bez Ziemi. Formalnie była przywilejem mającym równocześnie znamiona umowy między królem a jego wasalami. Ograniczała władzę monarszą, głównie w dziedzinie skarbowej i sądowej (zakaz więzienia lub karania bez wyroku sądowego), określając uprawnienia baronów, duchowieństwa i zakres swobód klas niższych. Wielka Karta Swobód przyznawała feudałom prawo oporu przeciwko królowi w razie naruszenia przez niego praw w niej zawartych. Do dziś w ustawodawstwie anglosaskim uznawana jest za fundament porządku konstytucyjnego i gwarancję wolności obywatelskich.

39.Dokonaj porównań ustrojów politycznych znanych państw europejskich wg, następujących kryteriów: nazwa ustroju politycznego; skład władzy ustawodawczej; skład władzy wykonawczej; głowa państwa; podział terytorium państwa na mniejsze jednostki organizacyjne/

Państwo	Nazwa ustroju politycznego	Władza ustawodawcza	Władza wykonawcza	Głowa państwa	Podział na mniejsze jednostki org.
Polska	Republika parlamentarna	Dwuizbowy parlament(Sejm + Senat)	Prezydent + rząd	Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej -najwyższy przedstawiciel polskich władz, gwarant ciągłości władzy państwowej, najwyższy organ państwa w zakresie władzy wykonawczej,	trzystopniowy podział administracyjny kraju na * 16 województw * 379 powiatów * 2479 gmin
Wielka Brytania	Monarchia parlamentarna	Parlament: Izba Gmin Izba Lordów Monarcha	Rząd i Gabinet	Królowa Elżbieta II	4 części składowe, dwa kraje: Anglię i Szkocję; jedno księstwo: Walię; jedną prowincję: Irlandię Północną.
Francja	Republika parlamentarna	Dwuizbowy parlament	Rada ministrów + prezydent	Nicolas Sarkozy	dzieli się na 22 regiony, 96 departamentów oraz około 36 300 gmin
Niemcy	Republika federalna	Bundestag wraz z drugą Izbą- Radą Federalną Niemiec (Bundesrat)	Rząd federalny + prezydent(system kanclerski)	Prezydent federalny- Hort Kohler.	Kraje związkowe Niemiec - Niemcy składa się obecnie z 16 krajów związkowych w tym 3 miasta federalne na prawach kraju związkowego.

40. Co rozumiesz pod pojęciem prawa i jakie znasz normy prawne?

Prawo, a ściślej prawo w ujęciu przedmiotowym, to system norm prawnych, czyli ogólnych, abstrakcyjnych i jednoznacznych dyrektyw postępowania, które powstały w związku z istnieniem i funkcjonowaniem państwa lub innego uporządkowanego organizmu społecznego, ustanowione lub uznane przez właściwe organy władzy odpowiednio publicznej lub społecznej i przez te organy stosowane, w tym z użyciem przymusu.

Norma prawna jest to wynikająca z przepisów prawa reguła postępowania, której adresatem są wszystkie osoby znajdujące się w opisanej normą sytuacji lub posiadające określone w normie cechy.
NORMY PRAWNE BEZWZGLĘDNIE OBOWIĄZUJĄCE- adresat powinien zachować się dokładnie tak, jak określono w normie. Nie ma on pozostawionej swobody w wyborze postępowania. NORMY PRAWNE WZGLĘDNIE OBOWIĄZUJĄCE- ten rodzaj norm znajduje zastosowanie w sytuacji, gdy ich adresaci postanowili nie dokonywać wy6boru innego zachowania niż określone w normie prawnej. NORMY PRAWNE NAKAZUJĄCE

określają co ich adresat powinien uczynić, aby postępować zgodnie z treścią normy prawnej. NORMY ZAKAZUJACE- określają, od jakich działań adresat normy prawnej powinien się powstrzymywać. NORMY UPOWAŻNIAJĄCE- uprawniają do określonego zachowania.
Normy prawne wyrażone są w przepisach.

41Wymień elementy prawa naturalnego

Prawo natury (prawo naturalne; łac. ius naturale) - postulowany przez liczne doktryny filozoficzne, odmienny od prawa pozytywnego porządek prawny. Różne doktryny prawnonaturalne (rzadziej jusnaturalne) prowadziły spory co do źródeł prawa natury, jego istoty, treści i stosunku do prawa stanowionego. Spór prawnonaturalizmu z pozytywizmem prawniczym (nieuznającym istnienia prawa naturalnego) był jednym z ważniejszych tematów filozofii prawa. Zwolennicy prawa naturalnego uznają je za wspólne wszystkim kulturom. Ma ono łączyć wszystkich ludzi oraz - pomimo wielu różnic kulturowych - zakładać pewne wspólne zasady postępowania. Według jego zwolenników jest trwałe i nie zmienia się pośród zmian historycznych, zmieniających się poglądów i obyczajów. Prawa tego nie można człowiekowi odebrać, bo oparte zostało na jego naturze. Broni ono ludzkiej godności, określa fundamentalne prawa i obowiązki człowieka. Jako podstawowe prawa wymienia się: prawo do samoposiadania, prawo własności, prawo do utrzymania życia, prawo do owoców pracy.Prawo natury reprezentuje wartości samoistne, autonomiczne, uniwersalne i ponadczasowe, które są przeciwstawiane prawu pozytywnemu (łac. ius positivum) - stanowionemu w danym czasie przez określonych ludzi, zmienne na przestrzeni dziejów - pozytywizm prawniczy. Prawo natury ma uzasadniać (bronić) nienaruszalne prawa człowieka i jako takie jest uważane za nadrzędne wobec prawa stanowionego, wobec czego zwolennik prawa natury jest zwolniony z przestrzegania prawa stanowionego, gdy jest ono z nim w sprzeczności. W szczególności koncepcje prawa natury poszukują odpowiedzi na pytania: jakie powinno być prawo stanowione, co to znaczy sprawiedliwość oraz czy i kiedy można odmówić posłuszeństwa prawu stanowionemu.

42. Omów znane tobie cechy prawa

W języku polskim słowo "prawo" ma wiele różnych znaczeń. W ramach przedmiotu elementy prawa istotne są dwa jego znaczenia:
- Prawo w znaczeniu przedmiotowym
- Prawo w znaczeniu podmiotowym
Prawo w znaczeniu przedmiotowym
Oznacza wszystkie sformułowane i obowiązujące na terytorium określonego państwa normy postępowania których przestrzegania jest zagwarantowane przymusem państwowym. Prawo w znaczeniu przedmiotowym powinno stanowić wewnętrznie uporządkowany i spójny zbiór norm postępowania oraz powinno być stabilne.
Prawo w znaczeniu podmiotowym
To korzyści i uprawnienia wynikające z przepisów praw dla określonych osób.

43Jakie są zasady hierarchicznej budowy prawa?

Przepisy zawarte w aktach normatywnych, będących źródłami prawa tworzą system prawa Rzeczypospolitej Polskiej Charakteryzuje się on przede wszystkim trzema cechami:

1. hierarchiczną strukturą norm prawnych

2. niesprzecznością tych norm zupełnością systemu.

Hierarchiczna budowa systemu prawa jest niewątpliwie podstawową jego cechą. Oznacza ona istnienie w nim norm niższych i wyższych. Miejsce normy w tym systemie zależy od miejsca w nim aktu normatywnego, w którym ta norma się znajduje. Hierarchia norm prawnych jest konsekwencją założenia, że jedynym źródłem prawa w znaczeniu generalnym jest wola Narodu Polskiego wyrażona w Konstytucji RP. Wszystkie inne źródła prawa bezpośrednio lub pośrednio od niej pochodzą, służą jej urzeczywistnieniu, w niej mają swoje oparcie i tylko z niej czerpią moc prawną. Normy niższe nie pełnią więc żadnej samoistnej roli, ale służą jedynie jak najwierniejszemu wykonaniu norm wyższych, a ostatecznie - wykonaniu Konstytucji. To prawda, że normy niższe są niezbędne. Nawet coraz bardziej jest to widoczne wobec komplikujących się stosunków społecznych, które wymagają uregulowania prawnego; nie ma jednak dla nich innej podstawy niż norma wyższa, a wreszcie Konstytucja.

44. Usystematyzuj elementy tworzenia(budowy aktu prawnego

Przepisy aktu prawnego bardzo często grupuje się w rozdziały, księgi, części, tytuły itp. wg podobieństwa regulowanych przez nie zagadnień. Rozdział pierwszy to najczęściej przepisy ogólne wskazujące zakres regulacji aktu prawnego oraz wnoszenie użytych w nim wyrażeń. Rozdział ostatni to przepisy przejściowe i końcowe dotyczące wejścia aktu w życie, uchylenia lub wymiany innych aktów prawnych. Wewnętrzny podział aktu prawnego nie wpływa na numerację przepisów, która jest jednolita dla całego aktu. Jeżeli przepis znajduje się w konstytucji lub ustawie nosi nazwę artykułu i może dzielić się na paragrafy lub ustępy. Jeżeli znajdzie się w akcie podustawowym nazywa się paragraf i dzieli się na ustępy. Każdy ustęp może dzielić się na punkty, podpunkty, litery i tirety (myślniki). Nie można zarzucać i nie można postawić zarzutu nieprzestrzegania prawa, do którego treści nie można dotrzeć. Dlatego akt prawny obowiązuje tylko wtedy, kiedy został prawidłowo ogłoszony - pronulgowany. Akt ogłasza się w Dziennikach Urzędowych, do których należy:

1. Dziennik Ustaw - gdzie zamieszcza się konstytucję, umowy międzynarodowe, ustawy i rozporządzenia.

2. Dzienniki urzędowe w poszczególnych województwach - gdzie wpisuje się akty prawa miejscowego.

Skutkiem publikacji aktu prawnego jest przekonanie, że każdy zna jego treść, więc nie może się powołać na to, że o niej nie wiedział. Ponadto organy państwa nie mają obowiązku indywidualnie zawiadamiać obywateli o treści przepisów i o jej zmianie. Akty prawne to źródła powstania prawa jako skutku oświadczenia woli uprawnionego organu. Publikatory natomiast to źródła poznania prawa, czyli dowiedzenia się o treści tego oświadczen.

45Co rozumiesz pod pojęciem ,,państwa prawnego”. Wymień jego cechy i konstytucyjne zasady.

Niektóre definicje koncentrują uwagę na systemie wartości, jakie państwo prawne powinno wyrażać, chronić, respektować czy urzeczywistniać. Inne natomiast odwołują się do rozważań nad istotą prawa jako zbioru uregulowań ustanowionych przez organizację państwową. W związku z tym konieczne jest wskazanie elementów konstytuujących pojęcie państwa prawnego, a wiec jego podstawowych funkcji polityczno-prawnych dzisiejszego państwa prawa.
Ukształtowały się dwa podstawowe sposoby ujmowania państwa prawnego:
· koncepcję formalnego państwa prawnego,
· materialnego państwa prawnego.
Współcześnie pojęcie państwa prawnego ściśle wiąże się z formalnym pojmowaniem państwa prawnego. Do podstawowych przesłanek formalnego państwa prawnego zalicza się: podział władzy, konstytucjonalizm, legalność, zakaz retroakcji , dopuszczenie ingerencji w sferę wolności i własności jednostki wyłącznie na podstawie upoważnienia ustawowego, sądową kontrolę władzy wykonawczej, odpowiedzialność odszkodowawczą państwa.
Do zasadniczych komponentów materialnego rozumienia państwa prawnego zalicza się w doktrynie następujące zasady prawno-ustrojowe:
· gwarantowanie przez państwo praw i wolności obywatelskich,
· prymat prawa stanowionego nad innymi porządkami normatywnymi,
· prymat konstytucji i ustaw w systemie źródeł prawa danego państwa,
· instytucjonalne i proceduralne gwarancje praw podmiotowych obywat

46. Co to jest konstytucja, omów jej funkcje i zasadnicze treści.

Konstytucja to:

• Akt prawa pisanego o najwyższej mocy prawnej w systemie prawnym danego państwa. Akt określający podstawowe zasady ustroju państwa, regulujący ustrój naczelnych organów (władz) państwa, zakres ich kompetencji i wzajemne relacje, a w państwach federalnych, także zakres kompetencji i relacje wzajemne miedzy federacją a jej stanami, krajami czy kantonami oraz formułujący podstawowe prawa, wolności i obowiązki jednostki.

• Akt uchwalony i zmieniany w szczególnej procedurze, trudniejszej niż procedura uchwalania czy zmieniania ustaw zwykłych.

Funkcje Konstytucji:

1. Normatywna (prawna);

2. Polityczna;

3. Stabilizująca;

4. Organizacyjna;

5. Integracyjna;

6. Wychowawcza.

Zasadnicze treści konstytucji (standardy konstytucyjne):

1. Reguluje podstawowe zasady ustroju politycznego oraz społeczno-gospodarczego państwa (one decydują o charakterze danego państwa).

2. Wskazuje na prawa wolności i obowiązki jednostki.

3. Ustala ustrój naczelnych organów (władz) państwa, zakres ich kompetencji i wzajemnych relacji (często bez organów terenowych).

4. Reguluje stosunki miedzy władzą centralna a podmiotami składowymi państwa federalnego.

5. Określa stosunki własnościowe.

6. Problemy relacji między państwem a społecznością międzynarodową.

47. Przedstaw genezę Unii Europejskiej.

Geneza Unii Europejskiej:

1. 17.03.1948r. Belgia, Holandia, Francja, Luksemburg, WB podpisały układy brukselskie i na ich mocy powołano Unię Zachodnią. Główne zadanie - zapewnienie bezpieczeństwa militarnego w Europie po II wojnie światowej.

2. 19.04.1941r. Francja, państwa Beneluksu, RFN i Włochy zawierają na 5 lat Traktat Paryski o powołaniu EWWiS.

3. 1954r. utworzono Unie Zachodnioeuropejską.

4. 25.03.1957r. w ramach traktatów rzymskich powołano EWG (6 państw) i EUROATOM, przy tej okazji powstał również Trybunał i Parlament Europejski.

5. 07.02.1992r. Traktat z Maastricht - powołana została Unia Europejska w składzie 12 państw (Belgia, dania, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia, WB, Włochy). 44 lata trwała integracja europejska (1948-1992). Polska od 01.05.2004r. jest członkiem UE.

48. Jakie znasz instytucje, organy tworzące strukturę Unii Europejskiej.

Instytucje UE:

1. Instytucje zasadnicze:

• Parlament Europejski;

• Rada Europejska;

• Rada Unii;

• Komisja Europejska;

• Trybunał sprawiedliwości;

• Europejski Bank Centralny;

• Europejski Bank Inwestycyjny.

2. Instytucje (organy) pomocnicze:

• Komitet Ekonomiczno-Społeczny;

• Komitet Regionów.

3. Instytucje wyspecjalizowane:

• Rzecznik Praw Obywatelskich;

• Europejski Instytut walutowy;

• Europejski Bank Inwestycyjny.

Instytucje UE. Powołane na konferencji w Helsinkach w 2000 roku, zaakceptowane przez Radę Unii 22.01.2001r.:

1. Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa - zajmuje się zagadnieniami wspólnej obrony rozwoju.

2. Komitet Wojskowy - jest organem doradczym do prowadzenia operacji antyterrorystycznych. W skład wchodzą szefowie ON państw członkowskich.

3. Sztab Wojskowy - stan sztabu do 20 wojskowych i 8 pracowników cywilnych.

49. Jakie są cele i gwarancje Unii Europejskiej, omów ich znaczenie.

Cele i gwarancje UE:

1. Postęp gospodarczy.

2. Wolny rynek.

3. Postęp społeczny.

4. Ochrona praw człowieka.

5. Zapewnienie bezpieczeństwa i ochrona interesów obywateli.

6. Ochrona prywatnej własności.

Środki do realizacji tych celów:

1. Otworzenie granic w obrębie państw członków UE (Traktat z Szengen wszedł w życie w 2008 roku).

2. Swobodny przepływ osób, towarów, kapitału i usług.

3. Wdrożenie wspólnej polityki gospodarczej i finansowej (Euro).

50. Co obejmują prawa obywatelskie Unii Europejskiej, omów ich znaczenie.

Prawa Obywatelskie w UE:

Obywatelstwo UE jest stosunkiem prawnym pochodnym, bowiem nie istnieje bez obywatelstwa państwa członkowskiego. Obywatelstwo UE stanowi więź wzajemna, ponieważ opiera się na stosunku prawnym jaki powstaje między obywatelem jednego z państw członkowskich a UE. Obywatelom UE przysługują następujące uprawnienia:

1.Prawo swobodnego poruszania się i przebywania na terytorium państw członkowskich.

2Czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach do organów samorządowych i do Parlamentu Europejskiego.

3.Prawo do korzystania z opieki dyplomatycznej o konsularnej.

4. Prawo do petycji Parlamentu Europejskiego.

5. Prawo zwracania się do Rzecznika Praw Obywatelskich.

6. Prawo zwracania się quasi- skarg do instytucji Wspólnot Europejskich.

7. Prawo dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, rady, Komisji.

51. Jaka była droga przystąpienia polski do UE.

Droga Polski do UE:

1. 1988 r. polska nawiązała stosunki dyplomatyczne z EWG.

2. 1989 r. Utworzono Przedstawicielstwo polski przy Wspólnotach Europejskich w Brukseli.

• r. Polska podpisała układ o stowarzyszenie ze Wspólnota Europejską.

4. 1994 r. Układ Europejski o stowarzyszenie wszedł w życie, państwa mogły korzystać z fundusz Wspólnoty.

5. 1994 r. polska złożyła oficjalny wniosek o członkostwo w UE.

6. 1998 r. przeprowadzenie oficjalnych rozmów o przystąpieniu Polski do UE - 04.12.2002 r. - zakończenie negocjacji i ustalenie daty przyjęcia do UE.

7. 17.06.2003 r. - referendum w sprawie naszego członkostwa w UE (77% Polaków za na 59% uprawnionych do głosowania)

8. 1 maj 2004 r. Polska wstępuje do Wspólnot Europejskich.

52. Wymień podstawowe zasady wspólnot europejskich.

Podstawowe zasady Wspólnot Europejskich:

1. Zasada subsolidarności (dobrowolnej pomocy).

2. Zasada proporcjonalności.

3. Zasada solidarności.

4. Zasada niedyskryminacji ze względu na obywatelstwo.

5. Zasada ścisłej współpracy.

6. Zasada działania Wspólnoty wg. kompetencji przyznanych przez Traktat.

7. Zasada nadrzędności prawa wspólnotowego.

8. Zasada bezpośredniego skutku prawa wspólnotowego.

53. Omów system źródeł prawa UE (pierwotne i wtórne) oraz przedstaw ich charakterystykę.

Podział źródeł prawa:

1. Źródła prawa pierwotnego:

• normy zawarte w traktatach założycielskich Wspólnot Europejskich i UE (traktat to umowa międzynarodowa, stanowiący akt prawny równy konstytucji) w postaci traktatów pierwotnych i uzupełnieniowych lub zmieniających;

• prawa podstawowe.

2. Źródła prawa wtórnego obejmują:

• prawo stanowione przez instytucje UE, a przede wszystkim przez Radę UE lub Komisję Europejską ;

• umowy międzynarodowe zawierane przez Wspólnoty Europejskie z państwami trzecimi lub organizacjami międzynarodowymi.

Źródła prawa pierwotnego:

• założycielskie traktaty wspólnotowe np. Traktat Wspólnot Europejskich (TWE);

• przyjęte przez państwa członkowskie WE protokoły, oświadczenia załączone do założycielskich traktatów wspólnotowych;

• zmiany założycielskich traktatów wspólnotowych dokonanych przez Traktat o Fuzji;

• traktat o przystąpieniu do wspólnot Europejskich;

• unijny traktat założycielski z 1992 r. tzw. TUE;

• przyjęte przez państwa członkowskie Unii protokoły i oświadczenia;

• zmiany unijnego traktatu założycielskiego;

• traktaty o przystąpieniu do UE.

Źródła prawa wtórnego - to zespół norm prawnych przyjętych przez instytucje wspólnotowe w celu realizacji zadań tej organizacji wynikających z Traktatów. Inaczej można stwierdzić, że prawo to stanowi realizację uprawnień wynikających z prawa pierwotnego.

Katalog źródeł prawa wtórnego to akty prawne, które:

• zostały wydane, ustanowione lub stracone;

• wywodzą swoja moc prawną z traktatu pierwotnego takie jak:

• rozporządzenia;

• dyrektywy;

• decyzje;

• opinie;

• zalecenia;

• konwencje;

• umowy miedzynarodowe.

54.Przedstaw genezę i pojęcie samorządu terytorialnego

samorząd terytorialny- jest to forma samorządu o przymusowym charakterze członkostwa, obejmująca wszystkie osoby zamieszkałe na terenie określonej jednostki podziału terytorialnego państwa, polegająca na niezależnym od administracji rządowej zarządzaniu własnymi sprawami społeczności lokalnej. Samorząd terytorialny jest jedną z postaci władzy wykonawczej, nie podporządkowaną hierarchicznie administracji rządowej.

Genezy jego można szukać już w istniejących przed wiekami gminach wiejskich i miejskich wyposażonych w prawo do samodzielnego zarządzania. W XIX i XX wieku zaczęto w coraz większym stopniu traktować samorząd terytorialny jako formę udziału obywateli w rządzeniu, jako instytucję służącą budowie demokracji „od dołu”. Zauważono, że działalność samorządu odciąża władze centralne od konieczności realizacji zadań lokalnych przekazując je w ręce osób mieszkających na danym terenie. Decentralizacja zakłada, że nikt lepiej nie zna potrzeb gminy niż bezpośrednio dotknięty jej problemami obywatel i wybrani przez niego przedstawiciele mieszkający w tej samej gminie. Oni też lepiej oceniają możliwości i oszczędniej gospodarują będącymi w dyspozycji gminy środkami. Mają też lepsze warunki kontroli działań organów wykonawczych na szczeblu lokalnym.

55.Co obejmuje Europejska Karta Samorządu Terytorialnego z 1994roku.

Europejska Karta Samorządu Lokalnego(ang. European Charter of Local Self-government) jest dokumentem Rady Europy, który reguluje status samorządów lokalnych w relacji do władz danego państwa oraz w relacji do władz innych państw i działających w nich samorządów.

Europejska Karta Samorządu Terytorialnego Obejmuje:

- podstawę konstytucyjna i prawną samorządu lokalnego

-kompetencje SL

-koncepcję SL

-zakres działania SL

- zasady ochrony granic społeczności lokalnych

-warunki wykonywania uprawnień na szczeblu lokalnym

-kontrole administracyjną działalności społeczności lokalnych.

56. Scharakteryzuj samorząd lokalny (gminy)

zgodnie z ustawą gmina stanowi prawnie zorganizowany, terytorialny związek zamieszkały przez ludzi. Związek ten w ustawie określony został jako samorządowa wspólnota.

Do cech podstawowych i charakterystycznych gminy zalicza się:

1. posiada odrębną od państwa prawną osobowość - jest oddzielnym podmiotem prawnym.

2. uchwala rady gminy ustala sposób oraz zasady prowadzenie wszelkich konsultacji z mieszkańcami danej gminy.

3. jest to jednostka samorządu terytorialnego, do kompetencji której należy wykonywanie zadań publicznych we własnym imieniu jak również na własną odpowiedzialność. Zasady wykonywania tych zadań określone zostały w ustawie. Ponadto, gmina korzysta z samodzielności, która chroniona jest na drodze sadowej.

4. z samodzielności gminy wynika również fakt, iż państw - jako jednostka centralna nie może - oprócz oczywiście sytuacji, które określone zostały w ustawie - wkraczać z zakres i sferę działalności gminy.

5. podstawowym zadaniem jakie należy do gminy, to przede wszystkim dążenie do zaspokojenia zbiorowych potrzeb oraz interesów danej lokalnej społeczności.

6. w wykonywaniu oraz zaspokajaniu tych potrzeb na swoim terenie gmina jest całkiem suwerenna - niezależna. Jedynym ograniczeniem w wykonywaniu tych zadań są przepisy ustaw.

7. oprócz sfery użyteczności publicznej gmina ma prawo do tworzenia spółek prawa handlowego, a także może do nich przystępować, jeżeli na przykład pozbycie się jakiegoś składnika komunalnego mienia może stanowić niepieniężny skład gminy do spółki.

8. jednostki samorządowe mają prawo do udzielania sobie wzajemnie pomocy - również pomocy finansowej - na przykład w wypadku występowania żywiołowych klęsk, zaistnieniu nadzwyczajnego zagrożenia dla środowiska, różnych katastrof lub losowych zdarzeń.

9. najwyższym organem stanowiącym w gminie jest referendum gminne.

57.Dokonaj charakterystyki Sejmiku Województwa

Organem stanowiącym i kontrolnym samorządu wojewódzkiego jest sejmik województwa. Kadencja sejmiku województwa trwa 4 lata licząc od dnia wyborów. W skład sejmiku województwa wchodzą radni wybrani w wyborach bezpośrednich. Do wyłącznej właściwości sejmiku województwa należy: stanowienie aktów prawa miejscowego, ustalenie zasad gospodarowania mieniem województwa, uchwalenie strategii rozwoju województwa, uchwalenie budżetu województwa, uchwalenie, w granicach określonych ustawami, przepisów dotyczących podatków i opłat lokalnych, podejmowanie uchwał w sprawach powierzania zadań wojewódzkich innym jednostkom samorządu terytorialnego, podejmowanie uchwał w sprawie uczestnictwa w międzynarodowych zrzeszeniach i innych formach współpracy regionalnej, podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych województwa. Radni są zobowiązani do brania udziału w pracach organów samorządu województwa oraz wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych, do których został wybrany bądź desygnowany.

58. Zadania samorządu terytorialnego

Zadania samorządu dzielą się na :

- własne ( zaspokajanie potrzeb mieszkańców

- zlecone ( wykonywane przez samorządy ale należące do administracji rządowej

59. Ideologia i doktryna

Ideologia - to zbiór idei społecznych i politycznych, interpretuje rzeczywistość i przedstawia wizję przyszłości.

Doktryna polityczna- to wynikający z danej

ideologii oraz uporządkowany zbiór poglądów na życie

polityczne danego społeczeństwa z zagadnieniami władzy i ustroju państwa na czele.

Musi zawierać wskazania teoretyczne i praktyczne jak zrealizować te poglądy w określonym czasie i przestrzeni.Jest instrumentalną wersją ideologii i zbiorem poglądów określających przebieg i cel działań wyraźnie określonych w czasie i przestrzeni; stanowi konkretyzację systemu ideologicznego.ideologia- doktryna polityczna- program polityczny .

60. Doktryny polityczne:

konserwatywna - odwołuje się do tradycji, religię traktuje jako zbiór zasad dobrego postępowania, zwolennicy wolnej gospodarki, prawo własności ale przeciwnicy rewolucji.

liberalna - wolność i dobro jednostki, nietykalność własności prywatnej, liberałowie uznają państwo demokratyczne z trójpodziałem władzy.

centrowe- między lewicą a prawicą, stan równowagi między interesami różnych grup

61. Systemy wyborcze :

- głosowanie

- system większościowy

- system proporcjonalny

- system mieszany

- reprezentacja mniejszości i specjalnych grup interesu

- przymus wyborczy ( np. Peru , Grecja)

- deformacje wyborcze

62. System wyborczy W RP

Wybory powszechne, równe, bezpośrednie, tajne

63. Suwerenność narodu

- oznacza, że władza narodu jest nieograniczona. Zasada suwerenności narodu przejawia się w decydowaniu i ostatecznym rozstrzyganiu wielu kwestii dotyczących polityki i funkcjonowania państwa. Do realizacji suwerenności dochodzi za pomocą bezpośrednich i pośrednich form demokracji. Zgodnie z zasadą to obywatele sprawują władzę robiąc to w sposób pośredni przez swoich przedstawicieli - posłów, senatorów i radnych wybieranych w wyborach czteroprzymiotnikowych oraz w sposób bezpośredni poprzez referendum i inicjatywę ludową.

64. Scharakteryzuj założenia znanych tobie partii politycznych RP.

I. PO

Platforma Obywatelska opowiada się za decentralizacją państwa poprzez wzmocnienie samorządów. Postuluje również m.in. odpartyjnienie Senatu, odbudowę służby cywilnej, kodyfikację prawa wyborczego. zmian w Konstytucji. Zakładały one m.in. zmniejszenie liczby posłów i senatorów, osłabienie prezydenckiego weta oraz dożywotnie stanowiska w Senacie dla byłych prezydentów wybranych w wyborach powszechnych.

Platforma opowiada się za umiarkowanym liberalizmem w kwestiach gospodarczych. opowiedział się za możliwie szybkim przyjęciem euro. opowiada się również za obniżeniem klina podatkowego i dokończeniem prywatyzacji. podjęła też działania na rzecz zmian w systemie emerytalnym (m.in. zwiększenie wieku emerytalnego).

W opinii Platformy członkostwo w Unii, obok członkostwa w NATO, jest podstawowym narzędziem realizacji interesów państwa.

PO w kwestiach społecznych prezentuje konserwatywne stanowisko.

II. PiS

PiS opowiada się za zwiększeniem praw dla ofiar przestępstw i zaostrzeniem kar dla przestępców w szczególności za przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu i mieniu. Ugrupowanie postulowało utworzenie Centralnego Biura Antykorupcyjnego i wprowadzenie zasady jawności oświadczeń majątkowych polityków i urzędników.

Partia sprzeciwia się: legalizacji eutanazji, aborcji, rejestracji związków homoseksualnych oraz legalizacji tzw. "narkotyków miękkich".

PiS postuluje natomiast: przywrócenie kary śmierci^[2], lustracji majątkowej polityków oraz upublicznienie nazwisk wszystkich agentów peerelowskich służb specjalnych i dekomunizację, a także zmniejszenie liczby mandatów w obu izbach Zgromadzenia Narodowego i wprowadzenie systemu semiprezydenckiego.

Partia sprzeciwia się wprowadzeniu podatku liniowego. Opowiada się za progresywną skalą podatkową.

Ugrupowanie sprzeciwia się pochopnie przeprowadzanej prywatyzacji. Postuluje utrzymanie przez państwo kontroli nad spółkami o strategicznym znaczeniu. Sprzeciwia się też nadmiernym cięciom w wydatkach socjalnych.

III. PSL

Podstawy programu PSL oparte są na zasadach doktryny agraryzmu. PSL opowiada się za interwencjonizmem państwowym (zwłaszcza w rolnictwie) i za zwolnieniem tempa prywatyzacji.

Partia sprzeciwia się: wprowadzeniu podatku liniowego; przywróceniu kary śmierci, legalizacji eutanazji i aborcji; rejestracji związków homoseksualnych; natychmiastowemu zniesieniu poboru do wojska i wprowadzeniu armii zawodowej; legalizacji tzw. "narkotyków miękkich" oraz rozdziałowi państwa od kościołów. Nie popiera likwidacji powiatów.

Postuluje natomiast: propozycję rozwiązania Senatu i powołania izby samorządowej; natychmiastowe wycofanie polskich wojsk z Iraku; utrzymanie publicznej edukacji i służby zdrowia; upublicznienie wszystkich teczek peerelowskich służb; poprawienie stosunków z Rosją i Niemcami.

wprowadzenie podatku rodzinnego, umożliwiającego wspólne rozliczanie rodzin; wspieranie ekologicznej agroturystyki i działanie dążące do decentralizacji władzy w Polsce.

IV. SLD

SLD oficjalnie deklaruje program nowoczesnej socjaldemokracji. Popiera zachowanie większości funkcji socjalnych państwa (w tym edukacji i służby zdrowia). SLD jest za świeckością państwa i tolerancją światopoglądową, a także równym statusem kobiet i mężczyzn.

Do postulatów SLD należy m.in.:

zachowanie podatku progresywnego, zwiększenie płacy minimalnej, utrzymanie publicznej edukacji i służby zdrowia, legalizacja związków partnerskich, aborcji oraz tzw. "narkotyków miękkich", finansowanie z budżetu państwa zabiegów zapłodnienia in vitro, likwidacja Instytutu Pamięci Narodowej, legalizacja eutanazji.

Partia sprzeciwia się m.in.:

wprowadzeniu podatku liniowego, przywróceniu kary śmierci, likwidacji powiatów i zniesieniu Senatu.

65. Omów konstytucyjne zasady wolności i praw człowieka i obywatela w RP.

Rozdział II Konstytucji zawiera 50 artykułów. W całości poświęcony jest prawom, wolnościom oraz obowiązkom człowieka i obywatela. Możemy wyróżnić prawa i wolności: osobiste, polityczne, ekonomiczne, socjalne oraz kulturalne. 

Wśród praw i wolności osobistych Konstytucja wymienia:

- prawo do życia, nietykalność osobistą, prawo do rzetelnej procedury sądowej, prawo do ochrony prywatności, wolność przemieszczania się, wolność sumienia i religii, wolność wyrażania poglądów i opinii.

Prawa i wolności polityczne (przyznane zostały tylko obywatelom polskim) to:

- prawo do udziału w życiu publicznym, wolność zgromadzeń, wolność zrzeszania się.

Wśród praw i wolności ekonomicznych, socjalnych i kulturalnych Konstytucja wymienia między innymi:

- prawo do ochrony własności, swobodę działalności gospodarczej, uprawnienia pracownicze, prawo do zabezpieczenia społecznego, prawo do ochrony zdrowia, prawo do nauki, prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska.

70. Na podstawie jakich dokumentów jest realizowana międzynarodowa ochrona praw człowieka. Dokonaj ich charakterystyki.

I. Karta Narodów Zjednoczonych

Kartę Narodów Zjednoczonych podpisano 26 czerwca 1945 w San Francisco przez 50 z 51 krajów członkowskich (Polska podpisała ją dwa miesiące później) i weszła w życie 24 października tego samego roku, po ratyfikowaniu jej przez pięć krajów założycielskich (Chiny, Francja, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i Związek Radziecki) oraz większość sygnatariuszy.

Głównymi celami zawartymi w Karcie Narodów Zjednoczonych były: utrzymać międzynarodowy pokój i bezpieczeństwo, stosując skuteczne środki zbiorowe dla zapobiegania zagrożeniom pokoju i ich usuwania, tłumienia aktów agresji i innych naruszeń pokoju, łagodzić i załatwiać - w drodze pokojowej, według zasad sprawiedliwości i prawa międzynarodowego - spory lub sytuacje mogące prowadzić do naruszenia pokoju. Być ośrodkiem uzgadniającym działalność międzynarodową, zmierzającą do osiągnięcia tych wspólnych celów.

II. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka

Dnia 10.12.1948 r. Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych uchwaliło jednogłośnie (jedynie siedem państw komunistycznych oraz Arabia Saudyjska i RPA wstrzymały się od głosu) Powszechną Deklarację Praw Człowieka.

Główne postanowienia zawarte w Deklaracji to: każdy człowiek jest wolny, niestosowanie dyskryminacji, prawo do sądu, prawo do sprawiedliwego procesu, prawo do własności, prawo do zrzeszania się, wyrzeczenie się niewolnictwa, zagwarantowanie ochrony prywatności, zakaz tortur i nieludzkiego traktowania.

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka nie była planowana jako prawnie obowiązujący katalog praw. Miała posłużyć jedynie państwom jako wskazówka interpretacyjna w prowadzeniu polityki praw człowieka na gruncie krajowym (w istocie zainspirowała liczne konstytucje państwowe) oraz jako dokument wyjściowy do dalszych prac nad prawnie wiążącą umową międzynarodową regulującą prawa człowieka.

III. Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka

Długotrwałe prace w ramach ONZ doprowadziły do przyjęcia 16.12.1966 r. dwóch wiążących Paktów z zakresu praw człowieka: Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturowych.

Oba Pakty wraz z PDPC (Powszechna Deklaracja Praw Człowieka) określane są niekiedy mianem Międzynarodowej Karty Praw Człowieka.

Pakty rozwijają prawa zawarte w PDPC. Zasadniczo opierają się na katalogu praw zawartych w PDPC, choć pomijają milczeniem trzy prawa ujęte w jej treści (tj. prawo do własności, prawo do azylu, prawo do obywatelstwa).

---