Nauka o państwie i prawie
Literatura:
Bardach j, Leśnodorski B. Piętrzak M., Historia ustroju i prawa polskiego warszawa 1997
Heyywoood A. politologia, warszawa 2006
Kallas M. Historia ustroju Polski X-XX w. Warszzawa 1997
Kompendium Wiedzy o społeczeństwie, państwie i prawie red. M. Kordela warszawa 2011
Olszewski h. Zmierczak M., historii doktryn politycznych i prawnych poznan 1983
Seidle g. Groszyk H. Pieniązek A Wprowadzenie do nauki o państwie i prawie lublin 2010
Szczeniecki M,. Powszechna historia państwa i prawa, warszawa 2009
Do tego tematu:
Pojęcia państwa i pawa
Literatura:
Seidler G. Groszyk h. Pieniązek A. Wprowadzenie do nauki o państwie i prawie lublin 2010 <- kupić
Szczeniacki M., Powszechna historia państwa i prawa, Warszawa 2009.
Olszewski H., Zmierczak M., Historia doktryn politycznych i prawnych, Poznań 2009.
Nauki o państwie i prawie
Zakres przedmiotowy dyscypliny: obejmuje obszerny kompleks nauk o genezie, istocie oraz teoretycznych poglądach i praktycznych rozwiązaniach w obszarze prawa i organizacji zycia politycznego społeczeństw, w szczególności:
Prawo – wiedza o obowiązujących przepisach stanowionych: nauki szczegółowe o aktualnie obowiązujących przepisach w praństwie i społeczności międzynarodowej według działow: prawo międzynardowoe (miedzynarodowe prawo pokoju i bezpieczeństwa, miedzynarodowe prawo konfliktów zbrojnych), konstytucje, karne, cywilne, administracyjne. Nas interesowały będą źródła (geneza) ducha prawa i poszczególnych norm. Oczywiście nie będziemy, poza małymi wyjątkami prawnych uregulowań w obszarze bezpieczeństwa
System polityczny – struktura w ramach której toczy się Zycie politycze: zadanie (m.in..) zapewnienie bezpieczeństwa zbiorowego i persolanlnego obywateli i społeczności międzynarodowej.
Nauki o panstwie i prawie
-hiustoria państwa i prawa – Bada na jakim etapie rozwoju społecznego i dlaczego pojawialy się kolejne formy politycznej organizacji bezpieczeństwa, ewolucje i ich funkcji i zadan oraz w jaki sposób nomowane były stosunki niędzy władza i społeczeństwem oraz poszczególnymi członkami społeczeństwa
-teoria państwa i prawa – bada cechy systemu państwowego i prawnego w aspekcie wymaganych (teoretycznych) funkcji
Metory badawcze
Metoda badawcza – sposób podejścia do analizowanych zjawisk;
metoda naukowa – sposób badania zjawisk oparty na zaspole niesprzecznych twierszień (systemu pojęc i zależności)
Metodologia socjologiczna – ustalenie na jakie zapotrzebowanie spolczne odpowiada stanowione normy i rozwiązania praktyczne, z drugiej strony – jakie zmiany w realiach spolcznych wywołują przyjęte (zastosowane) normy i roziwazania
Metoda historyczna – wykazania kierunkow ewolucji i dynamiki zmian w kontekście przesłanek ich zastosowania i zaistniały skutkow
Metoda porownawcza (komparystyczna) pozwana na ustalenie podobieństw, analagoii i pokrewieństw między normami i instytucjami
Żródła Prawa
Prawo – ogół norm, ustanowionych reguł postępowania zagwarantowanych możliwością uzycia przymusy, obowiązujące w określonej społeczności lub na określonym terytorium
Szerzej rozumiane – reguly postepowania przyjęte w społeczności, określające wzajemne prawa i obowiązki jednostek w zbiorowoości – ubi socjetas – ibi ius –gdzie spoleczenstwo tam prawo
Węższe rozumienie - system niorm postepowania wydanych lub zaaprobowanych przez władzę państwową, wyrązających interesy rządzących grup społecznych a realizowanych z wykorzystaniem przymusu państwowego
Funkcja – regulowanai stosunków społecznych w sposób pożądany przez sprawujących władzę polityczna: norma prawda jest reguła postępowania zagwarantowaną możliwościa uzyc ia legitymizowanego przymusu wskazującego na pożadany sposób postepowania oraz konsekwencje jej nieprzestrzegania
Istota prawa: wskazywanie dozwolonych, zakazanych lub nakazanych zachowan jednostkowych i grupowcy h oraz okreslenie sytuacji w którym można zastosować legitymizowany przymus:
Norma prawna – jest regula postepowania zagwarantowana legitymizowanego przymusy, wskazująca na prawidłowy sposób postepowania i konsekwencje w przypadku jej łamania.
Pokazywanie zakazywanie nakazywanie danych porądanych zachowan
Przepis prawny – wskazuje co jest dozwolone co jest niedozwolone co jest porządane- pojedynczego egzemplarza lub grupy egzemplarzy. Istotą prawa jest wskazanie kiedy przeciwko nam można stosowac legitymizowany przymus.
Źródła Prawa
Źródła europejskiej kultury prawnej
Źródło prawa:
Źródlo powstania prawa – jakie były czynniki prawotwórcze, jakie zjawiska zdecydowały, ze powstała taka nie inna norma prawna
Źródła poznania prawa – jaki element systemu społecznego jest władny tworzący reguły prawa
Prawo prymitywne – wzorce akceptowalnych przez społecznośc zachowań określonych przez próg poczucia krzywdy, niezgodność z norma religijna lub zasadami moralnymi wynikającymi z warunków bytu i sposobów wytwórczości oraz system sankcji z ich naruszenie
W procesie rozwoju społeczeństw reguły zachowań staeały się w wyniku trwałego stosowania i powszechnej akceptacji zwyczajami, a te uzyskawszy sankcję przymusu instytucjonalnego, stawały się regułami prawa zwyczajowego: dalsze umocnienei systemu państwowego skutkowało podjęciem prób narzucenia rozwiązań wygodnych dla władzy, tj regul prawa stanowionego.
Pierwsze zakodowanie prawa polskiego za czasów Kazimierza wielkiego
Źródła prawa.
-formowanie państwa skutkowało powstwaniem systemow prawnych, których slady zachowały się aktualnie obowiązujących normach prawa europejskich państw i narodów
W obszarze śródziemnomorskim duze zróżnicowanie warunków społecznych, ekonomicznych, socjalnych oraz wiele wieków ewolucji pociągnęło za sobą olbrzymie zróżnicowanie form uregulowań prawnych i utworzyło bogatą spuściznę, wielość wzorców.
Starożytne prawo bliskiego wschodu i basenu Morza Śródziemnego
Bliskiego wschodu – podstawowy składnik prawa stanowiły elementy sakralne, władza miała charakter teokratyczny a jednostka była całkowicie podporządkowana władcy, prawo funkcjonowało na rozległyuch terytoriach, istotna częśc – tradycji ( wypracowane w toku rozwoju społecznych norm zwyczajowych).
Doczytac sobie o „Talmud”
Źródła prawa.
Grecki i hellenistyczny system prawny – prawo wyrażalo interesy obywateli i było wyrazem demokracji małych organizmów państwowych i quasi-państwowych. Oparte stworzonych przez filozofię pojęcia podstawowe: sprawiedliwość, słuszność, nadrzędność zasad prawa, prawo naturalne i stanowione
Rzymski system prawny – ewoluował od prawa drobnych miasto-państwa opartych na gospodarce naturalnej do spojnego systemu pozwalającego zarządzać swiatowym imperium z rozwiniętą i zróżnicowaną gospodarką towarowo-pinieżną. Szczególna wartość – stworzenie aparatury pojęciowej i jednoznacznej terminologi, sposobu przeprowadzaenjia wywodu prawnego, zakotwiczenie prawa w normach etycznych
Główne osiągnięcia prawa rzymskiego
Usystematyzowanie kodyfikacji prawa przyjetego po opracowaniu przez jutystow- stworzenie zamknietego systemu norm
Generalna zasada – wspieranie przez prawo indywidualizmu i ochrona praw jednostki
Edykt mediolański – edykt ogłoszony wspólnie przez cesarza zachodniej części Imperium Rzymskiego Konstantyna Wielkiego oraz cesarza wschodniej części Licyniusza w 313 w Mediolanie. Zaprowadzał wolność wyznania w Cesarstwie Rzymskim. Od tej pory chrześcijanie bez przeszkód mogli wyznawać swoją religię. Na mocy edyktu nastąpił zwrot budynków i gruntów kościelnych gminom chrześcijańskim.
Źródła prawa.
Wyodrębnienie przestępstw publicznych ściąganie z urzedu przez państwo i zagrozonych karami publicznymi
Uznanie istnienia prawa stanowionego przez urzędników i prawnikow
Oparcie przepisów na poczuciu słuszności wynikającej z równowagi społecznej oraz norm etycznych
Zasada subiektywizacji odpowiedzialności karnej
Zróżnicowanie procesu cywilnego i karnego
Ograniczenie zasady odwetu i nawiązki
Podział przepisów prawa wg podmiotów: osoby (personae) rzeczy (res) skargi (actiones).
Pochodzenie państwa.
a) Starozytna Grecja – Arystoteles i jego synteza myśli greckiej:
państwo – twór natury, synteza mniejszych wspólnot, które nie są w stanie zapewnić wszystkich potrzeb obywateli. Ustrój zależy od czynników: społecznych, ekonomicznych, naturalnych, geograficznych. Wartość państwa (ustroju) ocenia się wg. Kryterium podmiotu rządzenia
cel – państwa i gospodarowania: zapewnienie obywatelom szczęścia i warunków cnotliwego życia
cechy państwa: samowystarczalność, wspolnota moralna, zróżnicowanie i komplementarność elementów wspólnego organizmu, przywileje stanowe (warstwowe), wyróżnienie zajęć i ludzi niegodnych miana wolnych, szlachetnych i dobrych
b) Rzym
marek tuliusz Cyceron (I w.p.n.e.) idea prawa naturalnego: państwo – oparte na przepisach prawa obligatoryjnego związku obywateli, ustrój mieszany – jedność elementów monarchii, oligarchii i demokracji.
Wspolnota moralna – wspolnota powstała z wyniku takich samych norm które zostały przez nia wypracowane.
Pochodzenie państwa.
Lucius Seneka (I w. n.e.): panstwo – związane oparty raczej na więzach moralnych i religijnych niż prawnych i politycznych a wszyscy ludzie z natury są równi.
c) wczesnochrześcijańska refleksja o państwie
św Augustyn (III/IV w) społeczenstwo jest wspolnota wartości a jego członkowie sa równi w obliczu boga oprócz prawa naturalnego istnieje prawo pozytywne (świecie kie): zadanie państwa – zapewnienie spokoju wewnętrznego i zewnętrznego: tezy o prawie państwa do karania złych obywateli, o państwie jako boskim instrumencie
d) średnioweice
sw. Tomasz (XIII w.) porządek społeczny oparty na hierarchii w której każdy czlowiek dawał i otrzymywał to, czego wymagało od niego funkcjonalne miejsce w społeczeństwie:
społeczeństwo – wspólnota wspólnot
hierarchiczny system prawa: prawo boże, prawo naturalne, prawo pozytywne
jednostka musiała być osadzona zarówno w pionowej, jak i poziomej sieci zalezności
Pochodzenie państwa
Kto to byli kanoniści w koncepcji kontrukcji państwa i prawa
Główne elementy koncepcji ustrojowej kanonistów
Realizując boską zasadę władzy ludzie tworzą ustrój państwa
Państwo stwarza warunki niezbędne do zbawienia poprzez speólnienie funkcji doczesnych (zapewnienie pokoju i spokoju – hierarchiczna struktura społeczeństwa)
Istnieje hierarchia podległości ludzi: bogu, a bezpośrednio władzy duchownej i władzy świeckiej
Optymalna forma rządów – monarchia
Panstwa ma obowiazak wali z tymi, którzy są przeszkodą w uzyskaniu
Teoria powstania państw – doktryna monarchii narodowej,
Pochodzenie państwa
Doktryna monarchii narodowej
Osoba monarchy symbolem istnienia panstwa
Władza monarchy pochodzi z boskiego nadania
Zasada carskości: król jest cesarzem w swoim królestwie
Kult narodowych tradycji – pochodzenie dynastii, prawo zwyczajowe, monarchia patrymonialna
Teoria reprezentacji: państwo posiada osobowość prawną i musi mięc swoją reprezentacja
E) odrodzenie, reformacja i kontrreformacja:
Niccolo Machiavelli (XV/XVI w.):
Negacja zasady jedności racji politycznych i moralnych
Sformuloanie reguł skutecznego działania opartych na założeniu powtarzalnosci okolicznosci i przewidywalności zachowania ludzi
Władca musi potrafić narzucić innym swoją wole
Monarcha patrymonialna ???? doczytac !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Jean Bodin (XVI w.)
Pojecie suwerenności niepodzielnej
Społeczeństwo poddane absolutnej władzy nie jest zbiorem zagregowanych jednostek lecz tworzy wspólnotę opartą na naturalnych potrzebach i osobie władcy
Stanowy podział społeczeństwa może być zmieniany przywilejami władcy
e) poglądy na istotę państwa w okresie Oświecenia:
Jan Rousseau – przeciwstawienie „człowiekowi natury” „człowieka człowieka” postulaty racjonalnej organizacji zycia we wszystkich aspektach koncepcja umowy społecznej jako warunek naturalnej niezależności i wolności jednostek: prawo- wytwór woli powszechnej, umowy społecznej, idea niezbywalności i niepodzielności zwierzchności ludu.
Oświecenei niemieckie – główny obszar zainteresowani: kultura, ponieważ to język, literatura, tradycja a nie organizacja polityczna definiowały naród. Immanuel Kant – by postępować moralnie człowiek nie potrzebuje żadnego społecznego zaplecza, rozum pozwala mu rozpoznawać dobro i zło.
Pochodzenie państwa
Johann Hader – odrzucał zasadę indywidualizmu człowieka uznając za stan naturalny zbiór jednostek – społeczeństwo. Najwazniejsza wspólnota ludzka – naród ( volk), nie zbiorowośc zamieszkująca jakies terytorium, lecz umocowana w historii przedpoli tyczną wspólnotę specyficznej kultury, wyrażającej się w tradycji, zwyczajach i języku – pierwszy ideolog nacjonalizmu i prekursor teorii tworzenia pań drogą podboju
f) doktryna polityczna rewolucji amerykańskiej, funkcjonalizm:
zadanie państwa: ochrona praw fundamentalnych: do zycia, wolności, własności, szczęścia i wolności sumienia: państwo nie jest organizacja arbitralną uprawianą do regulowania praw jednostek, jest stróżem tych praw
charakter rządu – liberalny. Koncepcje: federalistyczna - silna władza centralna, zalezny od prezydenta parlament, demokratyczna – autonomia stanów, szerokie prawa parlamento u ograniczonie władzy prezydenta, rodział kościoła od państwa , skutezna gwarancja praw obywatelskich, pośrednia – doktrynalnie umocowane zasady suwerenności ludzi i podziału władzy.
Ze po 1 państwo nei jest organizacja arbitralna praw człowieka ale jest ja chroniącą.
Najpierw władze podzielono na rzad federalny i stanowy. A nastepnie ta władza jest podzielona na organy funkcjonujące na terenie stanow i federalnych. Utrwalono wolności fundamentalne , ustrój republikanski i suwerenne prawa jednostki.
Zadanie:
Charakterystyka głównych teorii pochodzenia państwa
teoria boskiego pochodzenia (teologiczna)
teoria praw władcy
teoria umowy społecznej
Teoria nacjonalistyczna
Teoria klasowa
Teoria organowa
(teorie te wchodza do egzaminu !!! )