Zaburzenia laktacji

III Katedra Ginekologii i Położnictwa

UM w Łodzi

Laktacja



Przemiany w gruczole piersiowym
przygotowujące do laktacji



Etapy laktacji



Hormony biorące udział w laktacji

Budowa gruczołu piersiowego

Anatomia sutka



15-20 zrazików ułożonych
promieniście,
oddzielonych tk.
tłuszczową



Zrazy-zraziki-pęcherzyki



Przewód mleczny-
przewód zrazikowy-
przewód pęcherzykowy



Galaktocoele- zatkany
przewód mleczny



Sutki
dodatkowe(polimastia)

Laktacja- przemiany w gruczole
piersiowym



Proliferacja komórek nabłonka
pęcherzykowego i jego zróżnicowanie w
kierunku aktywności wydzielniczej



Tworzenie się nowych przewodów
wyprowadzajacych



Rozwój architektury zrazików



Zwiększony przepływ krwi 2x



W sumie każda z piersi waży ok.400 g
więcej niż przed ciążą

Laktacja- etapy



Mammogeneza

- wzrost sutka i jego

rozwój



Laktogeneza

- rozpoczęcie

wydzielania mleka



Galaktopoeza

- podtrzymanie laktacji

Galaktokineza = laktogeneza+galaktopoeza

Laktacja- hormony

Hormon

Funkcja

Estrogeny



Rozwój pęcherzyków gruczołowych i

przewodów wyprowadzających



jak laktogen łożyskowy

Progesteron



Dojrzewanie pęcherzyków i

gruczołów



jak laktogen łożyskowy

Prolaktyna



Różnicowanie komórek gruczołowych

w kierunku sekrecyjnych (wspólnie z

GH, insuliną, kortyzolem i EGF)



wytwarzanie mleka

Oksytocyna



galaktokineza



obkurczanie macicy

Laktogen łożyskowy



synergistycznie z prolaktyną przy

róznicowaniu k.gruczołowych



blokowanie aktywności wydzielniczej

Odruchy nerwowo-humoralne
wpływające na proces laktacji



Ssanie piersi powoduje

pobudzenie zakończeń nerwów

czuciowych znajdujących się w

skórze brodawki i otoczki.

Bodźce są przekazywane do

podwzgórza, a następnie do

przedniego płata przysadki

mózgowej, skąd uwalniana jest

prolaktyna, która pobudza

pęcherzyki mleczne do

wytwarzania pokarmu.



Odruch może być zaburzony

przez: dokarmianie, dopajanie,

podawanie smoczków.

Odruch pobudza prawidłowe,

częste ssanie.

Odruchy nerwowo-humoralne
wpływające na proces laktacji-cd



Drażnienie brodawki piersiowej i

ssanie piersi powoduje pobudzenie

zakończeń nerwów czuciowych

znajdujących się w skórze brodawki i

otoczki. Bodźce są przekazywane do

podwzgórza, a następnie do tylnego

płata przysadki mózgowej, skąd

uwalniana jest oksytocyna, która

kurcząc komórki mięśniówki gładkiej

wokół pęcherzyków i przewodów,

powoduje wypływ mleka z piersi.



Odruch może być zahamowany

przez:

• silny ból

• zdenerwowanie, niepewność

• nikotynę i alkohol



Aby pobudzić odruch należy:

• zapewnić matce spokój i wygodną

pozycję do karmienia

• odciągnąć niewielką ilość pokarmu

• zrobić masaż mięśni szyi i karku

• ocieplić pierś

Skład mleka



siara



białka, tłuszcze, składniki
mineralne i witaminy



laktacja a odporność

Siara (colostrum), wydzielina
przedmleczna



Obecna w ostatnim trymestrze ciąży i 2-3
dni po porodzie



Wyższe stężenie składników pokarmowych
tj. protein, wit.A, IgA, Na i Cl względem
mleka dojrzałego



Niższe stężenie węglowodanów,
tłuszczów i K względem mleka dojrzałego



Właściwości przeczyszczające, ułatwia
wydalenie smółki

Skład mleka



Woda (87% )

Karmienie piersią zapewnia odpowiednią podaż płynów nawet w gorącym i suchym

klimacie. Nie ma potrzeby dopajania nawet w czasie upałów



Białko (0,9%)
Jest lekkostrawne, świetnie przyswajane. Ma idealne proporcje białek

serwatkowych i kazeiny (alfa-laktoglobulina i beta-laktoglobulina)



Tłuszcze. (3-5%)

• Główne źródło energii dla dziecka. Są dobrze wchłaniane i wykorzystywane przez

organizm. Dieta matki ma wpływ na proporcje w składzie tłuszczów
• Na rozwój mózgu i siatkówki oka mają wpływ długołańcuchowe,

wielonienasycone kwasy tłuszczowe (LC-PUFA): kwas arachidonowy i kwas

dokozaheksaenowy

• Tłuszcze MCT (MCT) – zwalniają motorykę przewodu pokarmowego, poprawiają

wchłanianie pokarmu.

• Cholesterol – wpływa korzystnie na rozwój mózgu, jest składnikiem błon

komórkowych, kwasów żółciowych witaminy D3.



Węglowodany (7%)

• Głównym węglowodanem mleka jest laktoza, dwucukier złożony z glukozy i

galaktozy. Główne źródło energii. Odżywianie matki nie ma wpływu na ilość laktozy

w pokarmie.

• Laktoza jest główną pożywką dla Laktobacillus bifidus korzystnych szczepów

bakteryjnych w jelitach dziecka.

• Galaktoza wchodzi w skład galaktolipidów, niezbędnych do rozwoju OUN.

Skład mleka- cd



Enzymy

• Jest ponad 80 enzymów, które ułatwiają trawienie składników pokarmowych w

przewodzie pokarmowym małego niemowlęcia.



Witaminy

• Pokarm zawiera wszystkie niezbędne witaminy w odpowiedniej ilości dla

prawidłowego rozwoju niemowlęcia z wyjątkiem witaminy K.

• Odżywianie matki ma wpływ na niektóre witaminy, głównie z grupy B (B2, B6,

B12). Muszą na to zwrócić uwagę matki wegetarianki, a zwłaszcza weganki i

makrobiotyczki – ich pokarm nie zawiera odpowiedniej ilości tych witamin.

• Niemowlętom karmionym piersią podajemy od 2 miesiąca życia codziennie 200

j.m. witaminy K



Składniki mineralne i makroelementy

• Pokarm matki zawiera odpowiednią ilość pierwiastków śladowych, wyjątek

stanowią diety restrykcyjne i skrajne niedożywienie

• Pokarm kobiecy nie obciąża nerek rozwijającego się organizmu dziecka, ładunek

soli jest stosunkowo niewileki. (jonów Na, Cl, K, PO4, SO4)



Żelazo jest przyswajane w 50% - 70%. Jego wchłanianie ułatwia laktoferryna.

wiążąc żelazo ułatwia jego wchłanianie, a także czyni je niedostępnym dla

bakterii chorobotwórczych.

W sumie żelazo łatwiej przyswajalne niż z mleka krowiego.

Właściwości odpornościowe
mleka



IgG słabo wchłaniane z mleka



IgA przeciwdziałaja przyleganiu
bakterii w świetle jelit, szczególnie
E.coli



limf. T i B – niepewna funkcja



makrofagi- niszczą bakterie
chorobotwórcze bezpośrednio w
jelitach dziecka

Korzyści karmienia
naturalnego



jedyny sposób żywienia niemowląt i małych dzieci

zapewniający im optymalny stan zdrowia i rozwój



Pokarm kobiecy jest substancją unikalną, żywą,

dostosowującą swój skład w każdej chwili do potrzeb

wzrastającego organizmu dziecka. Jest swoistą gatunkowo,

niemożliwą do podrobienia substancją odżywczą



zapewnia ochronę immunologiczną dziecku na cały okres

karmienia, a nawet później.



Wytworzenie unikalnej, pozytywnej więzi między matką a

dzieckiem wpływa korzystnie na kształtowanie się dobrych

relacji w całej rodzinie



tanie i wygodne

Korzyści karmienia naturalnego-
dla dziecka (niektóre)



Rzadziej zapadają na choroby zakaźne

układu:

- oddechowego,

- moczowego,

- pokarmowego (biegunki, martwicze

zapalenie jelit NEC),

- zapalenia ucha,

- zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych,

- rzadziej dochodzi do bakteriemii



Wyższe IQ, lepszy rozwój psychospołeczny



Mniejsze ryzyko próchnicy, wad zgryzu

Korzyści karmienia naturalnego-
dla matki (wybrane)



Zapobieganie krwotokom poporodowym

(oksytocyna powoduje obkurczanie mięśnia macicy)



Zmniejszenie ryzyka anemii z niedoboru żelaza

(macica szybciej obkurcza się, później wracają

miesiączki)



Zmniejsza ryzyko otyłości



Karmienie piersią przynajmniej przez 3 miesiące

zmniejsza ryzyko wystąpienia nowotworu piersi

przed okresem menopauzy nawet o 50%.



Zmniejsza ryzyko nabłonkowego raka jajnika o

25%.



Zmniejszenie ryzyka osteoporozy



Prolaktyna nastraja kobietę łagodnie i czule wobec

dziecka. Matka jest spokojniejsza, cierpliwsza, lepiej

znosi trud macierzyństwa, łatwiej czerpie z niego

radość i satysfakcję.

Prawidłowe postępowanie w
laktacji



Należy karmić często, przynajmniej 8 razy na dobę



Zaleca się karmienie naturalne co najmniej do 4-6

m-ca życia dziecka



Należy karmić według potrzeb dziecka (gdy jest

głodne) i potrzeb matki (gdy piersi są przepełnione)



Karmienie powinno trwać do zaspokojenia głodu

dziecka i opróżnienia piersi matki



Należy unikać stosowania smoczków, kapturków itp.



Moment karmienia powinien być momentem relaksu

Prawidłowe postępowanie w
laktacji



Nie trzeba stosować specjalnej diety. Pić i zjadać takie ilości

pożywienia, żeby zaspokoić pragnienie i głód (do 500 kCal

więcej)



Należy kontynuować karmienie mimo choroby matki lub

choroby dziecka



Nie należy podawać nic poza matczynym pokarmem przez

pierwsze 6 miesięcy



W drugim półroczu należy rozszerzać dietę dziecka o

pokarmy stałe w oparciu o lokalne produkty: warzywa,

owoce, kasze bezglutenowe i in. nie zastępując nimi

karmień z piersi



Utrzymać karmienie piersią do drugiego roku życia lub

dłużej. Mleko matki zapewnia skuteczną osłonę

immunologiczną, szczególnie ważną w okresie

wprowadzania do diety dziecka pokarmów uzupełniających.

Antykoncepcja w okresie
laktacji



Środki mechaniczne



Doustne tabletki

antykoncepcyjne(wyłącznie

progesteron)



Depo provera



Wkładka wewnątrzmaciczna



W trakcie wyłącznego karmienia

piersią przez 6 m-cy hormonalna

ochrona przed zapłodnieniem

Przeciwwskazania do karmienia
piersią



Przeciwwskazania bezwzględne

Ze strony dziecka

• Galaktozemia

Ze strony matki

• Ostre WZW B, C

• Zakażenie HIV

• Ciężka choroba psychiczna

• Niewydolność krążenia 4 stopnia wg skali NYHA

• Przyjmowanie niektórych leków np. leków

cytotoksycznych, tetracyklin, barbituranów,

metronidazolu, salicylanów
• Radioterapia
• Narkomania - branie narkotyków wywiera

szkodliwy wpływ na psychikę i emocje kobiety,

upośledzając jej zdolności opiekuńcze.

Przeciwwskazania do karmienia
piersią



Przeciwwskazania względne

Ze strony dziecka

• Fenyloketonuria, choroba syropu

klonowego

• Rozszczep wargi i podniebienia

Ze strony matki

• Nieleczona aktywna gruźlica

• Cytomegalia (wcześniaki)

• Opryszczka na brodawce lub otoczce

• Ropień piersi

Zaburzenia laktacji



Zastój pokarmowy



Problemy ze strony brodawki

sutkowej



Zapalenie gruczołów sutkowych



Ropień gruczołu piersiowego

Zastój pokarmowy - przyczyny



Zwiększająca się sekrecja mleka i
przekrwienie piersi w 3-4 dobie po
porodzie



Niedostateczne udrożnienie
przewodów wyprowadzających
prowadzące do akumulacji mleka

Zastój pokarmowy - objawy



Obrzmienie piersi



Bolesność piersi



Wzrost ucieplenia i konsystencji



Stan podgorączkowy/gorączka
krótkotrwała

Zastój pokarmowy - leczenie



Masaż piersi



Mechaniczne opróżnianie piersi+
karmienie



Środki przeciwbólowe



Zimne lub ciepłe okłady



Oksytocyna donosowo



Czasowe lub stałe zahamowanie
laktacji

Problemy ze strony brodawki
sutkowej



Wciągnięta brodawka



Pęknięcia brodawki



Krwawienie



Leczenie: maści z wit. A i D,

lanolina, ciepłe i suche okłady,

nagrzewanie lampą, kapturki

ochronne. Niekiedy okresowe

przerwanie karmienia z chorej piersi

Zapalenie gruczołów sutkowych



drogi zakażenia



objawy



leczenie

Zapalenie gruczołów sutkowych-
drogi zakażenia



Przezbrodawkowa (najczęstsza)

-

Czynniki patogenne jamy ustnej i nosogardłowej
noworodka, u personelu, w bieliźnie, w ranach
pooperacyjnych np. gronkowiec złocisty, gronkowiec
biały, pałeczka okrężnicy, pałeczka odmieńca
pospolitego

-

Pęknięcia i uszkodzenia brodawek sprzyjają
zakażeniu



Krwiopochodna (rzadko)

Zapalenie gruczołów sutkowych-
objawy



W 2-3 tygodniu połogu, nagły początek



Dreszcze, bóle mięśniowo- stawowe



Gorączka do 39-40 stopni



Tachykardia



Podwyższona leukocytoza



Gruczoł piersiowy (klin objęty zapaleniem)
twardy, napięty, zaczerwieniony



Zmniejszone wydzielanie pokarmu

Zapalenie gruczołów sutkowych-
leczenie



Antybiotykoterapia(amoksycyklina,
cefalosporyny, metronidazol) przez
minimum 10 dni



Regularne opróżnianie zdrowej
piersi



Masaż i odciąganie pokarmu z
chorej piersi

Ropień gruczołu piersiowego
-objawy



Ograniczony, chełboczący obszar
obwodowo od brodawki



Powiększenie węzłów chłonnych
pachowych



Gorączka

Ropień gruczołu piersiowego -
leczenie



Chirurgiczne usunięcie ropnia+
drenaż



Antybiotykoterapia



Przerwanie karmienia (ochrona
noworodka przed zakażeniem)

Zaburzenia ssania



Prawidłowe ssanie piersi jest podstawowym

czynnikiem powodzenia w karmieniu piersią.



U dziecka prawidłowo przystawionego pierś i

brodawka szczelnie wypełniają jamę ustną.

Brodawka sięga do granicy podniebienia miękkiego

i twardego, jest unieruchomiona. Język obejmuje

pierś od dołu i pokrywa dolne dziąsła

Zaburzenia ssania



Nieprawidłowe chwytanie i ssanie piersi



Zła pozycja do karmienia

• Brodawki płaskie, wklęsłe

• Niechęć do otwierania buzi po zastosowaniu ssaka do

odśluzowywania

• Zaburzenie mechanizmu ssania po stosowaniu smoczków,

kapturków

• Zablokowany lub zbyt szybki wypływ pokarmu

• Napięta, nerwowa matka

• Dolegliwości dziecka:

- uraz okołoporodowy

- kolka, alergia

- zapalenie ucha

• Zmiana zapachu matki (perfumy, dezodoranty, kremy)

• Rozpraszanie się

• Miesiączka, ciąża



Podawanie smoczków

Skuteczna technika karmienia



Prawidłowa pozycja do karmienia musi

zapewnić wygodę mamie i dziecku.

• Całe ciało matki powinno być

rozluźnione.

• Matka podaje pierś układając dłoń tak,

że pierś jest podtrzymywana czterema

palcami od spodu, a kciuk leży na piersi,

palce znajdują się daleko od otoczki i nie

uciskają piersi (jasne pole dla matki,

ciemne pole dla dziecka).

• Dziecko brzuszkiem przylega do ciała

matki, twarzą jest skierowane do piersi

• Kręgosłup dziecka jest wyprostowany,

głowa nie zgina się (linia przechodząca

przez ucho, ramię, biodro dziecka jest

prosta)

• Główka, plecy i pośladki dziecka są

stabilnie podtrzymywane

• Głowa dziecka znajduje się na

wysokości piersi, usta naprzeciw brodawki

Pozycje do karmienia

Na siedząco
1. Klasyczna
2. Krzyżowa
3. Spod pachy

3.

2.

1.

Pozycje do karmienia

Na leżąco
1.Na boku
2. Na plecach (np. po cc)

1.

2.

Nieprawidłowa pozycja



matka pochyla się nad

dzieckiem w czasie

karmienia, ma napięte

mięśnie



pierś jest uchwycona

pomiędzy palec wskazujący

i środkowy (chwyt

papierosowy), palce leżą na

otoczce



dziecko leży na plecach,

głowę skręca do piersi, nie

jest podparte poduszkami



broda dziecka jest przygięta

do klatki piersiowej

Nieprawidłowe dostawianie



matka "upycha" pierś w

buzi dziecka



tylko brodawka w buzi

dziecka



buzia przymknięta



wargi nie wywinięte



otoczka marszczy się



policzki zapadają się



słychać cmokanie,

mlaskanie



ssanie jest bolesne dla

matki



po karmieniu brodawka jest

spłaszczona lub

wyciągnięta

Tajemnice udanego
przystawienia dziecka do
piersi



przyjąć wygodną
pozycję



dotykając brodawką
ust dziecka, pobudzić
odruchowe, szerokie
otworzenie buzi



energicznym ruchem
całego ramienia
"nałożyć" otwartą
buzię dziecka na pierś

Tajemnice udanego
przystawienia dziecka do
piersi



ocenić, czy:
• buzia jest szeroko
otwarta
• czubek nosa i broda
dotykają piersi
• duża część otoczki w
buzi dziecka
• policzki wypełnione,
okrągłe -
• słychać połykanie
(postękiwanie)

Tajemnice udanego
przystawienia dziecka do
piersi



Jeśli dziecko jest
przystawione
nieprawidłowo lub
matka czuje ból,
trzeba przerwać
karmienie wkładając
mały palec w kącik ust
dziecka i powtórzyć
powyższe czynności

Tajemnice udanego
przystawienia dziecka do
piersi



należy karmić, dopóki dziecko samo nie
wypuści piersi



drugą pierś proponować, gdy pierwsza
jest już rozluźniona



niektóre dzieci lubią pozostawać przy
piersi, kiedy już nie przełykają, w tej
sytuacji można odłączyć je od piersi
wkładając delikatnie palec w kącik ust

Zahamowanie laktacji



Bromokryptyna 2,5 mg, 2-3 razy

dziennie przez 7-10 dni



Wskazania w położnictwie:

-

Ropień sutka

-

po poronieniu późnym?, porodzie

martwego płodu

-

Hamowanie laktacji z p-wskazań do

karmienia

-

Hamowanie laktacji na życzenie

Dziękuję za uwagę!