Toksykologia- pojęcia

ogólne

•

-Truciznami zajmowali się lekarze w
starożytności- Hipokrates, Galen-
opium

•

- XV-XVI w opublikowano pierwsze
dzieła sądowo-lekarskie poświęcone
zatruciom

•

(epoka obfitująca w skrytobójcze
morderstwa na dworach książąt
włoskich)

•

-1813 „Toksykologia ogólna”
M.J.Bonawentura Orfila (analiza
chem., przyczyny zatrucia, metody
analityczne)

Informacja

Toksykologiczna

•

Ośrodek Informacji
Toksykologicznej UJ CM
31-501 Kraków, ul. Śniadeckich 10
tel./fax: [phone]
Telefon alarmowy: (12) 411 99 99

Rejestracja zatruć

 Jedną z działalności statutowych
Ośrodka jest rejestracja,
gromadzenie i przetwarzanie
informacji dotyczących zatruć
ksenobiotykami. Umożliwia to
szybsze i bardziej ukierunowane
leczenie w przypadku kolejnego
narażenia na ten sam ksenobiotyk. 

•

 

•

Każda telefoniczna
informacja/konsultacja
toksykologiczna jest rejestrowana w
trybie 24-ro godzinnym w formie
elektronicznej przez cyfrowy
rejestrator rozmów. Z każdej
informacji/konsultacji
toksykologicznej jest sporządzana
Karta Rejestracji Informacji
Toksykologicznej, która jest następnie
weryfikowana i uzupełniana na
podstawie nagrań. 

•

 

•

Na każdej Karcie Rejestracji
Informacji Toksykologicznej
odnotowywane są następujące
informacje:

•

Data i godzina zgłoszenia, dzień
tygodnia, rodzaj porady
(informacjia/konsultacja), osoba
dzwoniąca (lekarz/osoba prywatna),
skąd pochodzi zgłoszenie, nazwisko
pacjenta (fakultatywnie - nie ma

•

konieczności podawania swoich
danych osobowych, wtedy
informacja/konsultacja jest
udzielana anonimowo), wiek, płeć,
nazwa ksenobiotyku, objawy
zatrucia, wyniki badań,

•

droga narażenia (doustnie,
inhalacyjnie, przez skórę, ukąszenie,
doodbytniczo, dożylnie,
domięśniowo, oczy, brak narażenia),

•

rodzaj zatrucia (nierozmyślne -
przypadkowe, zawodowe,
środowiskowe, wypadek drogowy,
pożar, błąd terapeutyczny, zatrucie
pokarmowe, rozmyślne -
samobójstwo, nadużycie,
uzależnienie, kryminalne, celowe
poronienie),

•

czas trwania narażenia,

•

czas od przerwania narażenia,

•

miejsce wypadku (dom, inne,
nieznane),

•

pytanie dotyczy (przyjęcia do
Kliniki Toksykologii, rozpoznania na
podstawie objawów, objawów
zatrucia, leczenia, składu preparatu,
właściwości toksycznych, wykonania
analizy, inne),

•

skierowanie (do Kliniki Toksykologii,
do innych ośrodków medycznych, nie
zalecono kontaktu z lekarzem, nie
dotyczy),

•

leczenie (zastosowane,
proponowane). 

Pochodzenie toksykologii i

jej zastosowanie

•

Biologia – Chemia

•

Zoologia – Biochemia – Botanika

•

Genetyka – Fizjologia

•

Farmakologia

•

Toksykologia

Toksykologia

•

Przemysłowa – środowiskowa –
weterynaryjna

•

Sądowa – Kliniczna

•

Toksykologia wziewna – Toks.
biochemiczna

•

Toksykologia spalania

•

Toksykologia genetyczna – Toks.
wzrostu

•

Toks. zachowania (behawioralna)-
Toks. wody

•

Toksykologia roślin

Epidemiologia zatruć

•

Podział zatruć

•

Zatrucia rozmyślne

•

1- samobójcze

•

2- dobrowolne bez wyraźnej intencji
samobójczej,

•

Impulsywne,

•

demonstracyjne

•

3- zbrodnicze

•

4- egzekucje

Zatrucia przypadkowe

•

1- omyłkowe

•

2- powikłania leczenia,

•

nadużycie leku,

•

przedawkowanie,

•

omyłki farmaceutyczne

•

3- skażenie środowiska,

•

bytu,

•

pracy-zawodowe

•

4- upojenie alkoholem

•

5- zależność lekowa,

•

narkomania,

•

lekomania,

•

toksykomania

Dotyczące Krakowa

•

1- leki

•

2- CO

•

3- pestycydy

•

4- alkohole

•

5-grzyby

•

6- rozpuszczalniki

•

7- inne

Rozwój postępowania

leczniczego

•

1. intensywna terapia zachowawcza

•

2. pozaustrojowe metody eliminacji
trucizn:

•

hemodializa, hemoperfuzja ,
plazmafereza, dializa albuminowa
MARS, Prometeusz,

Podstawowe pojęcia

toksykologiczne

•

Choroby powstałe wskutek działania
czynników chemicznych nazywamy
zatruciami, a substancje chemiczne,
które je wywołują – tr

•

uciznami lub jadami

•

Zatrucia należą zatem do chorób
mających określoną etiologię
(przyczynę), a rozpoznanie ich opiera
się przede wszystkim na stwierdzeniu
czynnika chorobotwórczego- trucizny
oraz efektów jej działania, to jest
określonych objawów klinicznych,
charakteryzujących się zmianami
fizycznymi i biochemicznymi

Trucizna

•

Każda substancja, która
wprowadzona do organizmu
jakąkolwiek drogą, w stosunkowo
małej ilości , wskutek swych
właściwości chemicznych lub
fizykochemicznych może wywołać
zmiany struktury lub funkcji
organizmu , których wynikiem jest
choroba, a nawet śmierć

Ksenobiotyk ( z grec.

ksenos- obcy)

•

Związek chemiczny występujący w
organizmie, który ani go nie
produkuje ani też w normalnych
warunkach nie przyjmuje z
pożywieniem. Inaczej jest to
substancja chemiczna nie będąca
naturalnym składnikiem żywego
organizmu

Toksykologia to nauka o

truciznach

•

Zajmuje się ona:

•

1. opisem toksycznego działania
substancji na organizmy żywe

•

2. opisuje:

•

- drogi wchłaniania

•

- dystrybucję

•

- metabolizm

•

- wydalanie trucizny z organizmu

•

3. podaje kliniczne objawy zatrucia
oraz metody odtruwania

•

4. wyznacza klasy toksyczności

•

5. zajmuje się kinetyką wchłaniania i
wydalania trucizn

Ze względu na stopień

zatrucia wyróżniamy kilka

rodzajów zatrucia

•

1. zatrucie ostre – ma miejsce
wtedy, gdy do organizmu wchłonęła
się jedna duża dawka trucizny, bądź
kilka małych dawek w krótkim
odstępie czasu. Kliniczny objaw
zatrucia jest gwałtowny i może
skończyć się śmiercią. Ma tutaj
miejsce trwałe uszkodzenie
organizmu. Ten typ zatrucia zdarza
się w przemyśle rzadko i ma miejsce
np. podczas awarii przemysłowej.
Częściej występuje w przypadkach
pomyłkowego przyjęcia trucizny bądź
w celach zabójczych lub
samobójczych

•

2. zatrucia podostre – w tym
przypadku dawka trucizny jest
mniejsza , objaw zatrucia
łagodniejszy, najczęściej nie ma
trwałych uszkodzeń organizmu.

•

3. zatrucia przewlekłe- wchłaniane są
do organizmu bardzo małe dawki
trucizny , ale czas narażenia jest
długi, nawet całe życie zawodowe.
Ten typ zatrucia ma często miejsce w
tzw. zatruciach przemysłowych

•

4. odległe efekty toksycznego
działania- kliniczny objaw zatrucia
manifestuje się po wielu latach od
momentu narażenia.

•

Dotyczy to działania mutagennego ,
teratogennego, embriotoksycznego,
kancerogennego.

Dawka

•

O skutkach działania wprowadzonych
do organizmu substancji decyduje
przede wszystkim dawka. Określa
ona stosunek ilości danej substancji
do masy ciała, przy czym oblicza się
ją w jednostkach wagowych lub
objętościowych na kilogram masy
ciała badanego- człowieka lub
zwierzęcia.

Dawka

•

Przy narażeniu na działanie trujących
gazów, par lub pyłów, określenie
wchłoniętej przez drogi oddechowe
dawki jest prawie niemożliwe.
Dlatego w tych przypadkach
posługujemy się metodą pośrednią
oceny stopnia narażenia na
podstawie stężenia danej substancji
w powietrzu atmosferycznym i czasu
narażenia.

Dawka

•

Substancje toksyczne podzielono
umownie na 5 klas toksyczności.

•

Kryterium podziału na te klasy
jest DL50

•

DL50 – dawka trucizny, która po
wprowadzeniu do organizmu
wywołuje śmierć u 50% badanej
populacji zwierząt w przeciągu 24
godzin.

Klasa

toksyczności

DL50

(mg/kgmc)

Rodzaj

substancji

Wykaz

I

1-50

Silna trucizna

A

II

50-150

trucizna

A

III

151-500

Substancja

szkodliwa

B

IV

501-5000

Substancja

szkodliwa

B

V

> 5000

Substancja

praktycznie

nieszkodliwa

Rodzaje dawek

•

DM- jest to najmniejsza dawka
trucizny, która wywołuje już pierwszy
efekt toksyczny(czyli pierwsze
spostrzegalne skutki biologiczne)

•

DT- dawka, która wywołuje określony
efekt toksyczny

•

DL- dawka trucizny wywołująca
śmierć

•

DC- wykazuje działanie
farmakoterapeutyczne i nie wywołuje
istotnych zakłóceń procesów
fizjologicznych

•

Stężenie krytyczne w komórce jest
to stężenie, przy którym zachodzą
zmiany czynnościowe komórki
odwracalne lub nieodwracalne,
niepożądane lub szkodliwe.

•

Narządem krytycznym nazywamy
narząd, który jako pierwszy osiąga
stężenie krytyczne substancji
toksycznej

•

Narażenie (ekspozycja) jest to
fizyczny kontakt żywego organizmu z
czynnikiem chemicznym, fizycznym
lub biologicznym, wyrażony
stężeniem lub natężeniem i czasem
trwania.

•

Efekt-jest to każda biologiczna
zmiana w organizmie, narządzie lub
tkance spowodowana lub związana z
narażeniem na substancję
chemiczną.

•

Efekt szkodliwy jest to
nieodwracalna zmiana biologiczna
pojawiająca się podczas lub po
zakończeniu narażenia. Jest to
zaburzenie czynnościowe lub
uszkodzenie morfologiczne, które
może wpływać na wydolność całego
organizmu lub może zmniejszyc jego
sprawność w warunkach
dodatkowego obciążenia, a także
może zwiększyć jego wrażliwość na
działanie innych czynników.

Zmiany niekorzystne lub

„anormalne”

•

Występują wówczas, gdy wyniki
pomiarów znajdują się poza
zakresem wartości prawidłowych.
Zakres wartości prawidłowych jest
oznaczany na podstawie pomiarów
wykonanych w grupie osobników
uznawanych za zdrowych i wyrażony
statystycznie jako 95 % przedział
ufności dla wartości średniej lub dla
poszczególnych osobników jako 95 %
przedział tolerancji.

•

Działanie niekorzystne, szkodliwe
albo niepożądane dla zdrowia może
być odwracalne lub nieodwracalne.
Odwracalne skutki działania związku
chemicznego są odchyleniami od
prawidłowej struktury lub funkcji,
które powracają do zakresów
wartości fizjologicznych po
przerwaniu narażenia. Podstawowe
znaczenie w tym przypadku ma
pojęcie uszkodzenia biochemicznego,
które może być zdefiniowane jako
zmiana biochemiczna lub defekt
biochemiczny, bezpośrednio
poprzedzający zmianę patologiczną
lub zaburzenia czynnościowe.

•

W przypadku skutków
nieodwracalnych odchylenia
pozostają lub nawet nasilają się po
zakończeniu narażenia. Niektóre
skutki toksycznego działania
substancji chemicznych, jak:
uszkodzenie płodu, mutacje,
nowotwory złośliwe, choroby
neurologiczne, marskość wątroby lub
rozedma płuc są na ogół
nieodwracalne

Czynniki wpływające na

efekt toksyczny substancji

chemicznych

•

1.dawka – wielkość dawki

•

2. droga podania (zależy od drogi
wchłaniania)

•

- droga oddechowa- najczęściej ma
miejsce w narażeniu zawodowym

•

- droga pokarmowa- rzadko w
narażeniu zawodowym

•

- droga dermalna (poprzez
nieuszkodzoną skórę)- występująca
również w narażeniach zawodowych

•

3. efekt- zależy od czasu narażenia
na toksyny

•

4. osobnicze właściwości człowieka

•

- przebyte choroby (szczególnie
wątroby)

•

- aktualny stan zdrowia(ciśnienie,
układ krążeniowo-oddechowy,
moczowy, nerwowy)

•

- wiek ( zmniejszona odporność w
wieku niemowlęcym i starczym na
toksyny)

•

- tryb życia (higiena osobista, nałogi-
alkohol, tytoń, narkotyki- każdy z
tych nałogów obniża odporność
organizmu, płeć)

•

5. możliwość wystąpienia interakcji

Dawka wchłonięta

•

O działaniu trucizny decyduje dawka
wchłonięta , o której możemy
wnioskować pośrednio z oznaczenia
stężeń w płynach ustrojowych.

Szybkość wchłaniania i

wydalania trucizny

•

Wpływ szybkości wchłaniania i
wydalania na efekt działania trucizny
jest przeciwstawny. Proporcjonalnie
do wzrostu szybkości wchłaniania
wzrastają skutki toksycznego
działania wchłoniętej substancji, a
maleją ze wzrostem szybkości jej
wydalania.

Droga przyjęcia trucizny

•

Wchłanianie przez układ oddechowy

•

Istotne prze zatruciach zawodowych
i środowiskowych

•

Duża powierzchnia pęcherzyków
płucnych (90 m2)

•

powoduje, że gazy i pary wchłaniają
się szybko i łatwo,

•

rozprowadzane są do tkanek z
pominięciem wątroby

•

Pęcherzyki płucne pokryte
wydzieliną pęcherzykowooskrzelową
(ELF)

•

Wiele substancji gazowych zmienia
strukturę i skład ELF

•

Intensywność i głębokość oddechu
(np. wysiłek fizyczny)

•

intensyfikuje wchłanianie

•

Wchłanianie przez układ oddechowy.
II.

•

Cząstki włókniste – zatrzymywane w
błonie

•

śluzowej dróg oddechowych

•

Aerozole niosą nierozpuszczalne
cząstki, np. pył

•

krzemionki – generują stan zapalny i
działają

•

cytotoksycznie – uszkadzają błony
lizosomalne

•

makrofagów, uwolnione enzymy
powodują

•

samostrawienie komórki, uwolniona
krzemionka

•

zostaje pochłonięta przez następne
makrofagi i

•

przemieszcza się w głąb miąższu
płuc. Zaktywowane

•

makrofagi inicjują syntezę kolagenu,
co

•

zapoczątkowuje proces zwłóknienia
płuc.

•

Wchłanianie przez układ oddechowy.
III.

•

Uszkodzenie makrofagów przez gazy
i aerozole –

•

uwalniają proteazy – enzymy
trawiące białka tkanki łącznej –
kolagen i elastynę

•

Następuje trawienie ścian
pęcherzyków płucnych i przegród
międzypęcherzykowych

•

Zwłóknienie płuc

•

Mechanizmy obronne dróg
oddechowych

•

- bezpośrednie

•

Strukturalne

•

Synteza mucyny

•

Oczyszczanie przez komórki
rzęskowe

•

Ruch ELF

•

Transformacja enzymów
(endopeptydazy,

•

cytochrom P450)

•

Odruch kaszlu

•

Wchłanianie przez układ oddechowy

•

Płuca – aktywny metabolit
ksenobiotyków –

•

intensywne procesy biotransformacji,
aktywne

•

enzymy I fazy detoksykacji

•

Transformacja: benzo(a)pyrenu

•

bromobenzenu

•

furanu

•

czterochlorku węgla

•

Cytotoksyczne i rakotworcze
metabolity

•

Wchłanianie przez skórę

•

Zatrucia zawodowe: rozpuszczalniki
organiczne,

•

chemiczne środki ochrony roślin,

•

Wchłanianie przez nieuszkodzoną
skórę zachodzi

•

wolno

•

Przydatki skóry: mieszki włosow,
gruczoły łojowe,

•

gruczoły potowe (<1%)– transport
transfolikularny,

•

elektrolity, metale ciężkie

•

Wchłanianie z przewodu
pokarmowego

•

Istotna przy zatruciach rozmyślnych,

•

przypadkowych, w zatruciach
zawodowych – wynik

•

nieprzestrzegania podstawowych
zasad higieny

•

Wchłanianie we wszystkich
odcinkach układu

•

pokarmowego

•

Udział innych substancji
dostarczanych z pokarmem

•

w działaniu toksycznym, np. alkohol
zwiększa

•

resorpcję lipidów

•

Zabezpieczenia przed wnikaniem

•

ksenobiotyków do komórek

•

Błona komórkowa

•

Bariery wewnątrzustrojowe – b.
krew-mózg,

•

łożyskowa,

•

Wiązanie prze białka osocza

•

Wiązanie przez białka narządów

•

Kumulacja w tkance tłuszczowej

•

Kumulacja w tkance łącznej

Metabolizm substancji

toksycznych

•

Niektóre substancje chemiczne
działają w swej pierwotnej postaci i
nie ulegają przemianom
metabolicznym. Mogą być również
nie zmienionej magazynowane w
ustroju i wydalane. Inne (większość
związków organicznych) legają w
ustroju metabolizmowi-
biotransformacji i w postaci
metabolitów są z niego wydalane.

•

Stężenie trucizny , a przez to
nasilenie działania toksycznego, jest
zwykle nierównomierne w
poszczególnych tkankach i
narządach. Zależy ono od dróg
wchłaniania i wydalania, a w głównej
mierze od właściwości
fizykochemicznych trucizny, takich
jak rozpuszczalność w wodzie i
lipidach oraz stopnia dysocjacji.

•

Substancje dobrze rozpuszczalne w
wodzie rozmieszczają się w ustroju
na ogół proporcjonalnie do
zawartości wody w tkankach. Od
rozpuszczalności w tłuszczach zależy
zdolność przenikania przez lipidową
błonę komórkową. Dlatego uważa
się, że toksyczność substancji jest
proporcjonalna do ich
rozpuszczalności w związkach
tłuszczowych. Rozpuszczalność w
tłuszczach warunkuje m.in.
Wchłanianie trucizn przez nie
uszkodzoną skórę

Właściwości fizyko-

chemiczne mające wpływ na

toksyczność substancji

•

1. chemiczne – budowa chemiczna
związku

•

W zależności od dodanej cząsteczki
zmienia się struktura , zastosowanie i
oddziaływanie związku chemicznego
na środowisko i człowieka.

•

Wpływ grup funkcyjnych na
toksyczność substancji

Właściwości fizyczne

•

1. Rozpuszczalność substancji

•

Dzielimy substancje na dwie grupy:

•

I- substancje rozpuszczalne w wodzie

•

Substancje te po wchłonięciu się do
organizmu dystrybuują do tkanek i
narządów bogatych w wodę , np.
wątroba, nerki, krew, płyny zew. I
wewkomórkowe

•

II- substancje rozpuszczalne w
tłuszczach i lipidach

•

Substancje te po wchłonięciu się
docierają do narządów i tkanek
bogatych w te związki, np. tk.
nerwowa

•

Właściwości takie posiadają między
innymi rozpuszczalniki organiczne

2. Stopień rozdrobnienia i

powierzchnia właściwa

•

Im substancje stałe są bardziej
rozdrobnione (mają mniejszą
średnicę ziarna), tym lepiej
przedostają się do krwioobiegu.

•

Im większa powierzchnia właściwa
substancji tym substancja może być
bardziej toksyczna, gdyż na swej
powierzchni może absorbować inne
cząstki, niekiedy bardziej toksyczne.

Lotność substancji

•

Im substancja łatwiej lotna, a więc
mająca niższą temperaturę wrzenia,
tym trudniej shermetyzować proces
technologiczny, a tym samym
występuje większe narażenie
pracownika w środowisku pracy.

Losy trucizny w organiźmie

•

Pod pojęciem „losu” trucizny w
organizmie rozumiemy następujące
procesy:

•

1. wchłanianie ( droga inhalacyjna,
drmalna, pokarmowa, błony śluzowe)

•

2. dystrybucja- rozdział na tkanki i
narządy

•

Dystrybucja zachodzi zgodnie z
rozpuszczalnością toksyny (woda,
tłuszcze).

•

Większość toksyn dociera na
określony narząd tzw. narząd
specyficzny

•

Toksyna najczęściej uszkadza
(niszczy) ten narząd, np. rtęć- tk.
mózgową, metanol-nerw wzrokowy,
wątrobę, tlenek węgla-hemoglobina

•

3.metabolizm-

•

W przypadku, gdy szybkość
wchłaniania trucizny jest większa od
szybkości jej wydalania bądź jej
metabolitów mamy doczynienia ze
zjawiskiem kumulacji trucizny w
organizmie.

•

Miarą kumulacji może być tzw.
półokres wydalania T12

•

Definiuje się go jako czas , po którym
połowa ksenobiotyku , która
wchłonęła się do organizmu będzie
wydalona.

•

Przykładowo, gdy T12 wynosi 1
miesiąc , tzn. że po miesiącu
stężenie substancji w organizmie
spadnie o połowę, przy założeniu, że
nie ma nowego narażenia. Jest to
zjawisko bardzo niekorzystne, gdyż
nawet przy narażeniu na niewielkie
stężenie , lecz odpowiednio długim
czasie (środowisko pracy) może dojść
do nagromadzenia substancji
toksycznej w tkankach i narządach ,
osiągając stężenie toksyczne.

•

Niektóre substancje toksyczne
charakteryzują się bardzo dużym
półokresem wydalania np. 15-20 lat.

•

4.wydalanie

•

Wydalanie trucizn bądź jej
metabolitów może odbywać się
następującymi drogami:

•

- drogą układu moczowego-
najczęściej

•

- z potem

•

- z powietrzem wydychanym

•

- z kałem

•

- z mlekiem matki- w okresie laktacji

Interakcje toksykologiczne

•

Interakcja to wzajemne
oddziaływanie między sobą kilku
trucizn, jakie zachodzi w organizmie
człowieka w wyniku którego
następuje modyfikacja siły działania
toksycznego.

•

Wyróżniamy dwa zasadnicze typy
interakcji:

•

1. Synergizm

•

2.Antagonizm

Wyróżniamy dwa typy

synergii:

•

I. Synergizm addytywny- taki, gdzie
w wyniku oddziaływania dwóch lub
więcej trucizn między sobą w
organizmie człowieka następuje
wzmocnienie siły działania
toksycznego, będące sumą działania
toksycznego oddziaływujących
między sobą trucizn

•

II. Synergizm hiperaddytywny- w tym
przypadku końcowy efekt toksyczny
jest o wiele większy aniżeli
wynikałoby to ze zwykłego
sumowania efektów

Antagonizm

•

To takie oddziaływanie między sobą
dwóch lub więcej toksyn w
organizmie człowieka w wyniku
którego następuje osłabienie
działania toksycznego.

•

Wyróżniamy cztery typy
antagonizmu:

•

I. chemiczny- w tym przypadku
ksenobiotyki reagując ze sobą w
organizmie człowieka tworzą
związek chemiczny mniej toksyczny
– mechanizm ten często jest
wykorzystywany w odtruwaniu
organizmu

•

II. Funkcjonalny- w tym przypadku
trucizny oddziaływują na tę samą
funkcję organizmu , ale w
odwrotnym kierunku, np. jedna
pobudza OUN a druga działa
depresyjnie na OUN

•

III- receptorowy- w tym przypadku
trucizny konkurują ze sobą w
organizmie człowieka o ten sam
receptor. Rezultatem jest obniżenie
efektu toksycznego

•

IV- dystrybucyjny- w tym przypadku
trucizny wzajemnie modyfikują swą
dystrybucję pomiędzy tkanki i
narządy, rezultatem czego może być
zmniejszony efekt toksyczny

Ogólne zasady

rozpoznawania zatruć

•

1. Badanie i wywiad chorobowy bez
obecności rodziny i bliskich

•

2. pełne badanie rozebranego
pacjenta z rejestracją wszystkich
objawów

•

3.obserwowanie wszystkich śladów i
poszlak

•

4. zwracanie uwagi na sprzeczności

•

5. potwierdzenie rozpoznania
klinicznego wykryciem trucizny

•

6.poszukiwanie miejsca
wstrzyknięcia trucizny do organizmu

•

7. dokładne ustalenie czasowych i
wszystkich towarzyszących
okoliczności

•

8. wywiad od osób trzecich (pytania
alternatywne)

•

9. obserwacja kliniczna przy
podejrzeniu o działanie lub
usiłowanie kryminalne

•

10. kto?, co?, gdzie?, czym?, kiedy?,
jak?, dlaczego?

Objawy zatrucia

•

Zaburzenia ośrodkowego i
obwodowego układu nerwowego
wywołane zatruciem mogą
występować jako:

•

depresja OUN: zaburzenia
świadomości, senność, sopor (sen
głęboki), śpiączka.

•

pobudzenie: niepokój, splątanie,
oszołomienie, stany rozdrażnienia,
drżenia oraz uogólnione napady
drgawek.

•

Ostre zaburzenia żołądkowo –
jelitowe:

•

mdłości,

•

nudności,

•

wymioty i biegunka ( również krwa

•

3. Szczególna woń z ust lub zapach
wymiocin.

•

4. Uszkodzenia skóry (zmiany
skórne):

•

rumień, pęcherzyki, miejscowa
martwica , krwawe wybroczyny,

•

oparzenia chemiczne w wyniku
zetknięcia z połkniętymi
substancjami żrącymi,

•

zmiany o charakterze oparzeń
wskutek kontaktu z
rozpuszczalnikami i innymi
substancjami chemicznymi (kwasy,
ługi i środki utleniające),

•

ślady wkłucia igły – przy podejrzeniu
zatrucia lekami – pomocne są w
dalszej diagnostyce różnicowej.

•

5. Zaburzenia rytmu serca:

•

rzucają podejrzenie na zatrucie
zwłaszcza wtedy, gdy występują
nieoczekiwanie w aspekcie wieku i
wcześniejszego wywiadu.

•

6. Zmiany temperatury:

•

mogą występować w formie zarówno
hiper- jak i hipotermii

•

Toksydromy

•

Toksydrom oznacza zespół objawów
pojawiający się wskutek ekspozycji
organizmu na określoną truciznę
(dotyczą skóry, oczu, błon śluzowych,
układu oddechowego, krążenia,
przewodu pokarmowego, stanu
neurologicznego). Określenie
właściwego toksydromu pomaga
postawić trafną diagnozę i wdrożyć
prawidłowe leczenie w sytuacji gdy
nie wie się, jaki czynnik szkodliwy
wywołał zatrucie. Toksydrom to
„odcisk palca” trucizny.

•

Zasady ratunkowego w ostrych
zatruciach

•

1. Rozpoznanie stanu pacjenta

•

2. Utrzymanie podstawowych funkcji
życiowych

•

3. Identyfikacja trucizny

•

4. Leczenie przyczynowe:

•

- dekontaminacja,

•

- eliminacja trucizn,

•

- odtrutki

•

5. Leczenie objawowe

•

Ogólne zasady pierwszej pomocy
w zatruciach:

•

Pamiętaj o swoim bezpieczeństwie
(gazy).

•

Zwalczanie zaburzeń groźnych dla
życia (resuscytacja w razie zaburzeń
oddychania i braku oznak krążenia).

•

Identyfikacja trucizny (opakowania,
wywiad).

•

Wezwanie pomocy (+ konsultacja z
lekarzem przez telefon

•

Hamowanie wchłaniania trucizny
(dekontaminacja):

•

spłukiwanie skóry wodą,

•

prowokowanie wymiotów,

•

podanie środka, który rozcieńczy
truciznę,

•

węgiel aktywowany,

•

środki przeczyszczające,

•

płukanie żołądka.

•

5. Gdy poszkodowany jest w
nieprzytomny to:

•

pozycja boczna bezpieczna,

•

kontrola funkcji życiowych.

•

Dekontaminacja (dezaktywacja,
odkażanie )

•

- proces polegający na usunięciu lub/i
zneutralizowaniu substancji
toksycznej

•

- polega na usuwaniu z powierzchni
ciała ludzkiego błon śluzowych oczu,
nosa i ust substancji
promieniotwórczych, środków
trujących i biologicznych.

•

Dekontaminacja ma na celu
przerwanie narażenia organizmu na
czynnik szkodliwy, czyli dalszego
wchłaniania trucizny

•

Dekontaminacja miejscowa
(zewnętrzna)

•

Dekontaminacja miejscowa polega
na przepłukaniu skóry wodą. Można
też zastosować każdy roztwór płynu
obojętnego o objętości odpowiedniej
dla rozmiaru obrażenia. Płukanie
powinno trwać kilka minut. Nie wolno
podejmować prób neutralizowania
trucizny roztworami o przeciwnym
pH, ponieważ zwiększa się wówczas
zakres uszkodzenia tkanek w wyniku
powstałej w miejscu skażenia reakcji
egzotermicznej

•

Dekontaminacja żołądkowo-
jelitowa (wewnętrzna)

•

Dekontaminację żołądkowo-jelitową
wykonuje się w celu zmniejszenia
absorpcji trucizny w przewodzie
pokarmowym. Jej klasyczne metody
to: prowokowanie wymiotów,
płukanie żołądka z podaniem
aktywowanego węgla i płukanie jelit.
W celu przyspieszenia pasażu treści
jelitowej podaje się środki
przeczyszczające.

•

Nie prowokuj wymiotów !

•

- jeżeli nie wiesz co połknął pacjent,

•

- jeżeli pacjent wymiotował
samoistnie,

•

- jeśli zamierzamy podać doustnie
odtrutki, np. N-acetylocysteinę w
zatruciu paracetamolem lub węgiel
aktywowany absorbujący truciznę,

•

- w zatruciach środkami żrącymi
(ryzyko pęknięcia przełyku i
zapalenia śródpiersia) lub o niskim
napięciu powierzchniowym
(szampony, detergenty).