Potrzeby zdrowotne i

zapotrzebowanie na opiekę a

planowanie kadr medycznych i

pielęgniarskich

Monika Ponomarenkow

Małgorzata Potymajło

Pielęgniarstwo II SUM

Gr 9, 10

ZAPOTRZEBOWANIE

NA OPIEKE

PIELĘGNIARSKĄ

Potrzeby zdrowotne

„Obiektywnie istniejące stany rzeczy,

które powodują zakłócenia w stanie
zdrowia, wymagają interakcji w
postaci działań prewencyjnych,
leczniczych, rehabilitacyjnych lub
opiekuńczych”

Potrzeby zdrowotne:



są nieograniczone,



rosną wraz z rozwojem wiedzy

naukowej i doskonaleniem

technologii medycznych,



nie są w pełni zaspakajane ze

względu na ograniczoność zasobów,



powinny być rozpatrywane w

odniesieniu do możliwości ich

realizacji.

Możliwość realizacji potrzeby
zdrowotnej zależy od wielkości
zasobów:



ludzkich

,



finansowych

,



materialnych, którymi
dysponuje państwo.

Punktem wyjścia do planowania

zasobów ludzkich jest termin
„zapotrzebowanie na opiekę
zdrowotną”

Zapotrzebowanie na opiekę
zdrowotną

„ to miernik potrzeb odzwierciedlony

w świadomości społecznej.
Zapotrzebowanie na opiekę
zdrowotną jest także wskaźnikiem
usług, jakie będą potrzebne w danym
okresie planistycznym, np. w
następnym roku, o ile warunki
zdrowotne populacji gwałtownie się
nie pogorszą”



Planując zasoby ludzkie w podsystemie
pielęgniarstwa należy wyznaczyć
odpowiednią liczebność kadr, tzn. taką,
która zagwarantuje bezpieczeństwo
chorym i pracownikom i równocześnie nie
narazi instytucji na marnotrawstwo
środków z powodu nadmiernej liczebności
lub niewykorzystania czasu pracy, wiedzy
i umiejętności pracowników.

W planowaniu obsad ważna jest
elastyczność. Uwzględnia ona
zasoby:



dla wykonywania zadań
diagnostyczno-leczniczych i
opiekuńczych,



z zakresu promowania zdrowia,
profilaktyki, przygotowujących
pacjentów do maksymalnej
samodzielności i
odpowiedzialności.

Rodzaje metod planowania kadr w
systemie zdrowotnym

I Metody ilościowe:



metoda Markowa

- znajduje tu zastosowanie analiza

statystyczna odnosząca się do

zagadnień ruchliwości pracowniczej

w danym zakładzie pracy: do

przeniesień i odejść w ciągu

określonego czasu,

- na tej podstawie określa się popyt i

podaż na zasoby ludzkie w

organizacji.

II Metody jakościowe:



przegląd stanowisk pracy - określanie

poziomu wiedzy, umiejętności i predyspozycji

niezbędnych do wykonania danej pracy



metoda scenariuszowa – precyzowanie wizji

zakładu pracy z uwzględnieniem jego

otoczenia zewnętrznego,

c.d. Rodzaje metod planowania
kadr w systemie zdrowotnym

c.d. Rodzaje metod planowania
kadr w systemie zdrowotnym



metoda analizy pracy – określanie
niedoborów i nadwyżek w zakresie
zasobów ludzkich organizacji,



metoda delficka – wykorzystywanie
wiedzy eksperckiej własnych
pracowników różnych sfer
działalności firmy.

SYSTEM
KLASYFIKACJI
PACJENTÓW
W OPIECE ZDROWOTNEJ

System klasyfikacji pacjentów

„Podział chorych według przyjętych

kryteriów opieki do odpowiednich
grup – kategorii, zgodnie z oceną
ich zapotrzebowania na opiekę,
wyrażoną liczbą minut opieki
danej grupy zawodowej w każdej
kategorii w określonym czasie,
np. w ciągu doby.”

System klasyfikacji pacjentów ma
zastosowanie w:



Planowaniu liczby pracowników

medycznych w różnych
zakładach opieki zdrowotnej,



Planowaniu budżetu zakładu

opieki zdrowotnej,



Prognozowaniu wydatków firm

ubezpieczeniowych.

System klasyfikacji pacjentów –
części składowe



Kryteria opieki,



Kategorie opieki,



Czas pomocniczy
(pozapielęgnacyjny).

Kryteria opieki



Pozwalają one na przydział

pacjentów do określonych
kategorii opieki,



Mają określone normy czasowe

odnoszące się do czasu
wykonywania głównych
czynności w danej kategorii oraz
czasu czynności pomocniczych,

c.d. Kryteria opieki



Mają różną treść w zależności od

specyfiki opieki,



Dla ułatwienia przydziału

pacjenta do określonej kategorii
opieki kryteria ogólne uzupełnia
się szczegółowymi.

Kategorie opieki



Odnoszą się do rodzaju opieki

wyróżnionej ze względu na stan

zdrowia (chorobę) pacjentów na

podstawie wybranych kryteriów,



Dotyczą czasu pielęgnacji

bezpośredniej wyrażonego

najczęściej w minutach/dobę/na

jednego chorego,

c.d Kategorie opieki



Mogą odnosić się do rodzaju

świadczeń, wyróżnionych ze
względu na strukturę i specyfikę
wykonywanych czynność, np.
związanych z bezpośrednimi
świadczeniami lub
wykonywaniem czynności
pomocniczych.

Czas pomocniczy
(pozapielęgnacyjny)



Czynności wykonywane z dala od
pacjenta i jego rodziny,



Czynności związane z przygotowaniem
do zadań głównych, dokumentowaniem,
komunikowaniem się w zespole
terapeutycznym, zapotrzebowaniem
oddziału, porządkowaniem, sprawami
załatwianymi poza oddziałem i
przerwami

Kryteria i normy czasu są
zróżnicowane w zależności od
rodzaju świadczonej opieki na
rzecz:



Osób dorosłych, leczonych
zachowawczo i operacyjnie,



Dzieci, z podziałem na różne grupy
wiekowe,



Osób z zaburzeniami psychicznymi,



Osób hospitalizowanych w
ośrodkach intensywnej terapii,

c.d. Kryteria i normy czasu są
zróżnicowane w zależności od
rodzaju świadczonej opieki na
rzecz:



Osób przebywających w ośrodkach
opieki długoterminowej,



Kobiet rodzących,



Noworodków zdrowych i z
powikłaniami,

a także dla świadczeń:



ambulatoryjnych,



psychiatrycznej opieki
ambulatoryjnej,



opieki środowiskowej w miejscu
zamieszkania, pracy, nauki,



wyjazdowej pomocy doraźnej.

WERYFIKACJA METOD

SYSTEMU KLASYFIKACJI
PACJENTÓW (PCS) W
ZAKRESIE JEJ WSZYSTKICH
CZĘŚCI SKŁADOWYCH I
DOSTOSOWANIE DO SYSTEMU
ORGANIZACYJNEGO DANEGO
KRAJU

Przedstawienie sposobów

weryfikowania metod PCS w
krajowym szpitalnictwie było
konieczne, gdyż wiele szpitali
zobligowanych rozporządzeniem MZ
ws. Wyznaczenia minimalnych
norm zatrudnienia pielęgniarek i
położnych zrobiło to niepoprawnie

Elementy weryfikacji metod
klasyfikacji pacjentów:

1) Weryfikacja kryteriów opieki.
2) Wybór odpowiedniej liczby kategorii

opieki stosowanych dla danego typu
opieki oraz wyznaczenie średnich
norm czasu opieki (pielęgnacji)
bezpośredniej (Tpb) dla każdej z
kategorii opieki.

3) Ocena wielkości czasu

pozapielęgnacyjnego (Tpp).

1. Weryfikacja kryteriów opieki

1) Cecha różnicująca kryteria to typ

świadczeń oferowanych pacjentom.

2) Treść i liczba kryteriów opieki

zależy od:



Zdolności pacjenta do samoopieki,



Intensywności programu

terapeutycznego,



Wieku chorego.

c.d Weryfikacja kryteriów opieki

3) Obowiązuje zasada wyraźnego

rozdziału treści kryteriów, jeżeli
chodzi o zakres opieki.

4) Im mniejsza liczba kryteriów

głównych tym sprawniejsze jest
narzędzie klasyfikacji pacjentów.

2. Wybór odpowiedniej liczby
kategorii opieki

1. Najczęściej pacjenci

kwalifikowani są do trzech
kategorii opieki: minimalnej,
umiarkowanej i wzmożonej.

2. Czas pielęgnacji bezpośredniej

(Tpb) jest różny dla typów opieki

c.d. Wybór odpowiedniej liczby
kategorii opieki

3.Opracowanie norm czasu

wymaga:



Dobrej znajomości technik

normowania pracy



Rzeczowej oceny stanu pacjenta



Oceny stanu organizacyjnego

opieki w danym kraju

Metody normowania pracy

1) Metody analityczne



Wcześniejsze przeprowadzanie

krytycznej analizy metod i

warunków pracy, doskonaleniu

ich, rozłożeniu pracy na mniejsze

elementy, a później zastosowaniu

technik polegających na

bezpośredniej obserwacji

przebiegu czynności poddanej

normowaniu pracy,

c.d

.

Metody normowania pracy



Są to techniki chronometrażowe
(precyzyjne i czasochłonne). Polegają
na pomiarze czasu poszczególnych
czynności pielęgnacyjnych
wykonanych przez uczennice szkoły
pielęgniarskiej i pielęgniarki
pracujące zawodowo u pacjentów
zakwalifikowanych do określonych
grup opieki.

c.d. Metody normowania pracy



Normy czasu można wyznaczyć

na oddziałach, które mają
opracowane i funkcjonujące
standardy i procedury opieki
pielęgniarskiej, a jakość
pielęgnowania jest zgodna z
przyjętymi wzorcami.

c.d. Metody normowania pracy

2) Metody sumaryczne (szacunkowe)



Zakładają ustalenie norm pracy bez
wcześniejszego analizowania metod i
warunków pracy oraz oceny jej jakości,



Odwołują się często do opinii
specjalistów bądź materiałów
gromadzonych przez dany zakład
pracy, dotyczących informacji o
przebiegu danego procesu pracy.

c.d. Metody normowania pracy



Mają małą wiarygodność

metodologiczną ze względu na
dylemat, czy czas poświęcony
choremu pokrywa się z
optymalnym zapotrzebowaniem
na opiekę

.

Koncepcje metodologiczne w
określaniu norm Tpb

1 Koncepcja Nadlera



I etap - określenie stanu

idealnego



II etap – wyznaczenie takiego

stanu, który byłby optymalny, a
jednocześnie realny w danym
systemie organizacyjnym

c.d. Koncepcje metodologiczne w
określaniu norm Tpb

2. Założenia badań

operacyjnych



Zakładają, że po modelowym

przedstawieniu norm, oblicza się
ich wartości rzeczywiste przy
pomocy odpowiednich metod
matematycznych.

Ocena wielkości czasu
pozapielęgnacyjnego (Tpp)

1. Wyznaczenie czasu Tpp w

stosunku do liczby łóżek
szpitalnych, przyjmując, że na
30-łóżkowym oddziale czas ten
stanowi ok. 50h na dobę.

2. Sposób ten można zastosować,

gdy wskaźnik wykorzystania
łóżek wynosi 85-80%

.

Czas dyspozycyjny (Td)

1. Odnosi się do średniego czasu,

jaki wypracowują pielęgniarki w

danym szpitalu w ciągu roku.

2. Jest on różny na różnych

oddziałach i zależy od



Składu zespołu pielęgniarskiego



Wieku zatrudnionych

pielęgniarek

c.d. Czas dyspozycyjny (Td)



Stanu zdrowia pielęgniarek



Dyspozycyjności



Długości zmian roboczych

ANALIZA PORÓWNAWCZA
ZAPOTRZEBOWANIA CHORYCH
NA OPIEKĘ PIELĘGNIARSKĄ W
ZALEŻNOŚCI OD PROFILU
ODDZIAŁU

* różnice dotyczą treści kryteriów

opieki oraz czasu pielęgnacji
bezpośredniej

Oddziały zabiegowe i
zachowawcze

Kryteria opieki: aktywność fizyczna,

higiena, odżywianie, wydalanie,

pomiar parametrów życiowych,

leczenie, edukacja i wsparcie

psychiczne.



I kategoria- opieka minimalna:

pacjent zdolny do samoopieki.

Wymaga pomiaru parametrów

życiowych 2x/dobę. W terapii pacjent

otrzymuje leki p.o rzadko i.v, i.m.

Zazwyczaj ma dobrą orientację na

temat zdrowia i nie wymaga

oddziaływania psychoterapeutycznego

II Kategoria- opieka umiarkowana:

Pacjent częściowo zdolny do samoopieki.

Większość czasu spędza w łóżku, przy

nieznacznej pomocy osób trzecich

porusza się. Je samodzielnie, ale

wymaga podania posiłku. Prócz

parametrów życiowych(2x/24h) wymaga

wykonywania innych czynności np.

bilans płynów. Leki otrzymuje różnymi

drogami, wykonuje się opatrunki,

kąpiele lecznicze, naświetlania, okłady.

Potrzebne jest wsparcie psychiczne i

edukacja na temat zdrowia i choroby.

III Kategoria- opieka wzmożona:

Pacjent leżący, ale sam zmieniający

pozycję, przenoszony na noszach
bądź wózku, wymaga pomocy przy
wykonywaniu wszystkich czynności
życia codziennego. Dieta płynna,
czasem żywienie pozajelitowe,
sygnalizuje potrzeby. Parametry
życiowe >4/24h, prowadzenie kart
obserwacyjnych. Leki podawane
różnymi drogami. Wymaga wsparcie
psychicznego i edukacji.

Oddział intensywnej opieki
medycznej

Kryteria opieki: stan świadomości, higiena,

odżywianie, wydalanie, pomiar parametrów

życiowych, leczenie, zapobieganie

powikłaniom, edukacja i wsparcie choregoi

rodziny.

I Kategoria- intensywna podstawowa:

pacjent przytomny, zorientowany w

otoczeniu, leżący w łóżku, podejmowane

próby pionizacji, pacjent lokalizuje ból,

pomaga pomocy w czynnościach życia

codziennego, na ogół sygnalizuje potrzeby

biologiczne. Parametry życiowe 2x/24h.

Wykonywane masaże, oklepywanie,

rehabilitacja, inhalacja. Wymaga informacji o

procesie leczenia, wsparcia psychicznego,

wskazane umożliwienie kontaktu z rodziną.

II kategoria- opieka intensywna
wzmożona

Pacjent z zaburzeniami przytomności lub

nieprzytomny. Reakcja na bodźce zachowana,
czynność ośrodków życiowych samodzielna.
Wymaga całkowitej pomocy w wykonywaniu
czynności życia codziennego, nie sygnalizuje
potrzeb fizjologicznych, parametry życiowe
mierzone co 4 lub co 1h, krew pobierana 2 lub
więcej razy, na krótki czas zakładana rurka
intubacyjna, wymaga częstej zmiany pozycji
ciała, wymaga zabiegów regulujących
temperaturę ciała, nasilona profilaktyka
odleżyn, obecne są wkucia obwodowe i
centralne, potrzeba utrzymania kontaktu
słownego i dotykowego z pacjentem, rodzina
wymaga informacji i wsparcia psychicznego.

III kategoria- opieka intensywna
krytyczna

Pacjent nieprzytomny, czynności ośrodków

życiowych utrzymywane przy pomocy
aparatury, nie reaguje na bodźce bólowe, często
wymaga stałego unieruchomienia, czynności
higieniczne wykonuje się kilka razy na dobę,
prowadzi się odżywianie i nawadnianie
pozajelitowe, nie reguluje czynności zwieraczy,
parametry życiowe mierzone co 30 min,
wykonuje się badania specjalistyczne, istnieje
niewydolność co najmniej 2 narządów, w
leczeniu stosuje się krew i preparaty
krwiopochodne, prowadzi się sztuczną
wentylacje płuc, rodzina pacjenta wymaga
wsparcia psychicznego, informacji o stanie
zdrowia i przygotowania na wypadek śmierci.

Oddział położniczo-noworodkowe-
kryteria opieki dla położnic

Kryteria opieki: ciąża, choroby

współistniejące, poród, aktywność fizyczna,
higiena, odżywianie, obserwacja i pomiary
objawów życiowych, rany poporodowe,
orientacja w sprawie zdrowia i opieki nad
dzieckiem.

I kategoria-opieka minimalna: położnica po

porodzie drogami natury bez cięcia krocza, z
ciążą pojedynczą, bez chorób
współistniejących, samodzielna, połóg bez
powikłań, rutynowa obserwacja i pomiary,
dobrze zorientowana w sprawach karmienia
piersią i opieki nad dzieckiem.

II kategoria-opieka umiarkowana

Położnica po porodzie drogami natury z

nacięciem lub pęknięciem krocza, wymaga
niewielkiej pomocy w wykonywaniu
czynności higienicznych, problemy z
oddaniem moczu i stolca. Proces cofania się
zmian ciążowych, gojenie ran poporodowych
i laktacja są częściowo zaburzone,
prowadzone dodatkowe badania, podawane
leki, stosowane zabiegi lecznicze. Wymaga
pomocy podczas pielęgnacji i karmienia
dziecka oraz edukacji w tym zakresie.
Wskazane wsparcie osób bliskich.

III kategoria-opieka wzmożona

Położnica po cięciu cesarskim z objawami

chorób współistniejących, wymaga
całkowitej pomocy w wykonywaniu
czynności życia codziennego. Dieta płynna
lub odżywianie pozajelitowe. Połóg
powikłany, prowadzona karta ścisłej
obserwacji, wykonuje się liczne badania
diagnostyczne, leki podawane i.v. Może
zaistnieć potrzeba przetoczenia krwi, mata
nie pielęgnuje dziecka. Konieczna edukacja
na temat opieki i karmienia dziecka.

Oddział położniczo-noworodkowe-
kryteria opieki dla noworodków

Kryteria opieki: urodzeniowa masa ciała, skala

Apgar, urazy porodowe, wady wrodzone,

higiena/ pielęgnacja, oddychanie, odżywianie,

wydalanie, żółtaczka noworodków, obserwacja

i pomiary objawów życiowych, badania

diagnostyczno-lecznicze (profilaktyka).

I kategoria- opieka minimalna: Noworodek

w stanie b. dobrym, m.c 2500-4000, Apgar 7-

10pkt., bez urazów i wad wrodzonych.

Adaptacja do życia pozałonowego przebiega

prawidłowo, parametry życiowe 2x/24h,

dziecko wymaga codziennej kąpieli i

pielęgnacji kikuta pępowinowego 2x/24h,

karmiony piersią, żółtaczka fizjologiczna, w I

dobie wykonywane są szczepienia ochronne,

po 72h pobrane są próbki krwi do badań

przesiewowych.

II kategoria- opieka
umiarkowana



Noworodek z niską lub nadmierną masą urodzeniową,

Apgar 4 do 6 punktów, mogą występować wady

wrodzone, które nie wymagają natychmiastowej

interwencji chirurgicznej oraz urazy porodowe.

Oddycha samodzielnie, choć okresowo występują

zaburzenia oddychania, koniecznie jest odśluzowywanie

i krótkotrwałe podawanie tlenu. Codzienna kompiel

dziecka i toaleta kikuta pępowinowego 3x/24h –

wykonywane przez położną. Karmiony piersią, dopajany,

mogą wystąpić problemy z oddaniem smółki. Żółtaczka

nasilona, stosowana fototerapia. Wykonuje się

dodatkowe pomiary parametrów życiowych i obserwuje

stan ogólny. W leczeniu stosuje się iniekcje, wlewy

kroplowe, maści i kąpiele lecznicze.



Noworodki w cięższym stanie,
wymagający stałej obserwacji i
intensywnej opieki przebywają na
oddziale patologii noworodka, stąd
nie klasyfikowano dzieci do trzeciej
kategorii opieki.

Ośrodki sztucznej nerki

Kryteria opieki: aktywność fizyczna, higiena,

odżywianie, wydalanie, pomiar objawów życiowych,

leczenie, edukacja, opieka psychospołeczna.

I Kategoria - opieka minimalna: pacjent samodzielny

w zakresie aktywności fizycznej, podczas hemodializ

ograniczony ruchowo, po zakończeniu dializy

czynności higieniczne i spożywanie posiłków wykonuje

samodzielnie. Podczas zabiegu nie zgłasza potrzeb

wydalania. Kontrola parametrów życiowych (ciśnienie

tętnicze, tętno, temperatura ciała, masa ciała),

badania krwi. Pacjent leczony jest przez przetokę

tętniczo żylną, leki podawane są drogą dożylną oraz

podskórną. Orientuje się w sprawach zdrowia i

leczenia, nie potrzebuje wsparcia psychicznego.

II Kategoria – opieka umiarkowania:

pacjent wymaga niewielkiej pomocy przy

pionizacji, chodzeniu, samodzielny w

zakresie podstawowej higieny ciała,

potrzebuje niewielkiej pomocy w spożywaniu

posiłków, sygnalizuje potrzeby fizjologiczne.

Parametry życiowe mierzone częściej niż raz

w trakcie trwania hemodializy. Częste

pobieranie krwi do badań, leki podawane

drogą p.o, i.v, s.c. Wymaga wykonywania

czynności zapobiegających powikłaniom

dializacyjnym. Wymaga informacji o chorobie

i leczeniu, diecie i wsparcia psychicznego.

III Kategoria – opieka wzmożona: pacjent leży w

łóżku, wymaga pomocy w zapewnieniu wygodnej

pozycji, wymaga wykonywania czynności higienicznych

oraz karmienia, nawadniania i karmienia

pozajelitowego. Sygnalizuje potrzeby fizjologiczne,

czasami istnieje potrzeba stosowania pieluchomajtek,

na stałe ma założony cewnik do pęcherz moczowego,

parametry życiowe mierzone kilka razy w trakcie

dializy, dodatkowo monitorowana praca serca i OCŻ.

Pobiera się także mocz, wydaliny i wydzieliny do badań.

W leczeniu stosuje się dializy trwające dłużej niż 4,5h

oraz preparaty krwiopochodne i krwiozastępcze, tlen

podawany jest okresowo lub na stałe, odsysana

wydzielina z dróg oddechowych, leki podawane w

pompie infuzyjnej. Pacjent i rodzina mają brak wiedzy o

zdrowiu i chorobie, wymagają informacji i wsparcia

psychicznego. Obserwuje się wysoki poziom lęku,

dezorientację, obniżony nastrój.

Do wyznaczenia etatów
pielęgniarskich w skali roku należy
zastosować następujący wzór

Tpb = NI x TpbI + NII x TpbII + NII x TpbIII + N x 2 min
Tpb – wyznaczyć na podstawie obserwacji migawkowej
Tpc = Tpb + Tpp
P = Tpc x 365 : Td
Tpb – czas pielęgnacji bezpośredniej
Tpp – czas pielęgnacji pośredniej
Tpc – czas pielęgnacji całkowitej (dobowy)
Td – czas dyspozycyjny wypracowany przez pielęgniarkę

w ciągu roku w godz.

P – liczba etatów pielęgniarskich w ciągu roku (365 dni)
N – liczba pacjentów ( NI – w I kat. Opieki, NII – w

kategorii II, NIII – w III kat.)