dr grzegorz wróbel ARS

październik
2004

Grzegorz Wróbel

zagadnienia tematu



ekonomia i jej podstawowe pojęcia



krzywa możliwości produkcyjnych



sposoby prezentacji zjawisk
ekonomicznych



charakterystyka rynku



krótkookresowa równowaga rynkowa



skutki zmian popytu i podaży



równowaga długookresowa

październik
2004

Grzegorz Wróbel

ekonomia i jej podstawowe
pojęcia

definicja

Ekonomia

jest to nauka, która bada jak ludzie radzą sobie z

ograniczonością zasobów tzn. jak dzielą środki na różne cele
, gdy ich zasób okazuje się zbyt skąpy. Jest to zatem

nauka

o gospodarowaniu.

Niedostatek środków zmusza do ciągłego dokonywania wyboru.

Postępować gospodarnie

tzn. zgodnie z zaleceniami ekonomii,

czyli racjonalnie, oszczędnie. Można to robić w dwojaki
sposób:



uzyskiwać z posiadanego zasobu jak największe korzyści lub



postępować tak aby zużyć jak najmniej zasobów do
osiągnięcia danego celu

październik
2004

Grzegorz Wróbel

podstawowe pojęcia

wybór podział

ekonomii

Wyborów dokonuje się w różnych procesach:



produkcji

: co i jak produkować



podziału

: jak dzielić rezultaty produkcji pomiędzy członków

społeczeństwa



wymiany

: od kogo kupować, komu sprzedawać, po jakiej cenie



konsumpcji

: jakie potrzeby zaspokajać i w jakiej kolejności.

Problemy ekonomiczne można rozpatrywać z róznych punktów

widzenia:



z poziomu całego społeczeństwa, gospodarki –

makroekonomia



z poziomu pojedynczych podmiotów gospodarczych -

mikroekonomia

październik
2004

Grzegorz Wróbel

podstawowe pojęcia

podejścia ceteris

paribus

Zasadniczo w badaniach ekonomicznych posługujemy się

dwoma podejściami:

pozytywnym i normatywnym



Podejście pozytywne

odpowiada na pytania jak jest, jaki

jest stan rzeczy?



Podejście normatywne

zawiera w sobie ocenę: jak być

powinno, jak mogłoby być lepiej?

Badania ekonomiczne opisują z reguły współzależność

zjawisk, składających się z wielu elementów. Aby

zrozumieć współzależność pomiędzy dwoma, trzema

zjawiskami zakłada się niezmienność pozostałych (tzw.

zasada ceteris paribus

) tzn. przy innych warunkach

niezmienionych. Jest to zasadnicze uproszczenie.

październik
2004

Grzegorz Wróbel

podstawowe pojęcia

model rzadkość

użyteczność koszt



Model ekonomiczny

– uproszczone odwzorowanie

rzeczywistości, umożliwiające odkrycie najważniejszych

zależności (które w rzeczywistości są o wiele bardziej

skomplikowane) Modele mogą przybierać postać twierdzeń

słownych, równań, uzupełnionych tablicami, wykresami.



Rzadkość

– oznacza iż istniejące w gospodarce zasoby są

niewystarczające dla wytworzenia dóbr mających

zaspokoić istniejące potrzeby.



Potrzeby

– to odczucia konieczności posiadania lub

uzytkowania określonych dóbr.



Użyteczność

– satysfakcja, zadowolenie odczuwane po

zaspokojeniu określonej potrzeby przy wykorzystaniu do

tego celu niezbędnych dóbr.



Koszt alternatywny

– wartość tego, czego nie wybraliśmy

październik
2004

Grzegorz Wróbel

podstawowe pojęcia

współzależność

EKONOMIA jest
nauką o ...

zaspokajaniu
potrzeb

które dotyczą
konsumpcji dóbr i
usług

które są
produkowane z
rzadkich zasobów

potrzeby są
nieograniczone

podaż surowców
jest ograniczona

konieczne jest
dokonywanie
wyboru

oznacza to, że
wszystkim
wyborom
towarzyszą
koszty
alternatywne

październik
2004

Grzegorz Wróbel

podstawowe pojęcia

alternatywa i wybór

OGRANICZONY DOCHÓD zmusza

Cię do zakupu

biletu na koncert

kilku płyt

TWOIM WYBOREM JEST bilet

na koncert

KOSZTEM ALTERNATYWNYM SĄ

płyty z których zrezygnowałeś

Koszt alternatywny = poświęcenie najkorzystniejszego wyboru

październik
2004

Grzegorz Wróbel

krzywa możliwości
produkcyjnych

Gospodarowanie czyli konieczność dokonywania

wyborów zawsze jest zdeterminowane danymi

zasobami i technologią.

Fakt iż zasoby są rzadkie powoduje istnienie więcej

niż jednego sposobu ich wykorzystania

Możliwości wyborów gospodarczych ilustruje

model

krzywej możliwości produkcyjnych (krzywa

transformacji produktów).

Jest ona graficzną prezentacją różnych kombinacji

dóbr, które mogą być wytworzone, gdyby

wszystkie zasoby były efektywnie

wykorzystywane.

październik
2004

Grzegorz Wróbel

krzywa możliwości
produkcyjnych

wykres

Dobra
inwestycyjne

Dobra
konsumpcyjne

C max

I max

październik
2004

Grzegorz Wróbel

krzywa możliwości
produkcyjnych

analiza



Krzywa możliwości produkcyjnych

oddziela zbiór kombinacji

nieefektywnych (D) od zbioru kombinacji nieosiągalnych (E).



Kombinacje nieefektywne

to takie, przy których

wytwarzaniu zasoby gospodarcze nie są w pełni
wykorzystywane (marnotrawstwo części zasobów)



Kombinacje nieosiągalne

to takie zestawy dóbr

konsumpcyjnych i inwestycyjnych, których wytworzenie
przy zasobach , jakimi w danej chwili dysponuje gospodarka
jest niemożliwe.



Dobra konsumpcyjne

zaspokajają konkretne potrzeby

społeczeństwa w danej chwili, na bieżąco



Dobra inwestycyjne

, to środki produkcji wykorzystywane

przez przedsiębiorstwa do produkcji dóbr i usług

październik
2004

Grzegorz Wróbel

krzywa możliwości
produkcyjnych

analiza



Przyszłe możliwości produkcyjne kraju zależą od

tego w jakich proporcjach są wytwarzane dobra

konsumpcyjne i inwestycyjne tzn. Czy na krzywej

transformacji znajdujemy się w punkcie A B czy C.



Jeżeli dany kraj wytwarza więcej dóbr

inwestycyjnych to w przyszłości krzywa możliwości

produkcyjnych może przesunąć się w prawo

Powstaje jednak pytanie na ile społeczeństwo będzie

w stanie zaakceptować ograniczenia w konsumpcji

bieżącej , aby móc osiągnąć większe rozmiary

produkcji w przyszłości i większą konsumpcję?

październik
2004

Grzegorz Wróbel

krzywa możliwości
produkcyjnych

analiza

Krańcowa stopa substytucji

to relacja przyrostu

jednych dóbr w stosunku do drugich

W omawianym przypadku to stosunek przyrostu

dóbr inwestycyjnych do przyrostu dóbr
konsumpcyjnych.

KSS podaje informację z jakiej ilości dóbr

inwestycyjnych należy zrezygnować chcąc
zwiększyć produkcje dóbr konsumpcyjnych o
jedna jednostkę

październik
2004

Grzegorz Wróbel

charakterystyka rynku

pojęcie

Rynek to:



obszar, miejsce, w którym kupujący i sprzedawcy dokonują

wymiany określonych towarów



instytucja, przez którą działają siły popytu i podaży



układ, przez który kupujący i sprzedający oddziałuja na

siebie wzajemnie dla określania cen i ilości towarów

będących przedmiotem transakcji



ogół stosunków pomiędzy sprzedającymi a kupującymi

kształtujących ceny, popyt i podaż.



grupa firm i jednostek kontaktujących się wzajemnie ze

sobą w celu zakupu lub sprzedaży określonego dobra.

Podstawowymi elementami rynku niezależnie od przyjętej

definicji są:

popyt, podaż, ceny

październik
2004

Grzegorz Wróbel

charakterystyka rynku

popyt i podaż

Popyt to:

ilość dobra jaką nabywcy gotowi są kupić

w określonym czasie przy danym poziomie ceny

Rozróżniamy

popyt potencjalny i popyt efektywny:

Popyt potencjalny

(marzenia): to chęć nabycia czy

posiadania danego dobra lub usługi. Osoba
wyrażająca chęć takiego nabycia nie musi
dysponować w danej chwili potrzebnymi
środkami finansowymi do dokonania zakupu.

Jest analizowany przez firmy przy planowaniu

inwestycji i przyszłego poziomu produkcji.

październik
2004

Grzegorz Wróbel

charakterystyka rynku

popyt i podaż

Popyt efektywny

: to zapotrzebowanie zgłaszane w

danej chwili na określone dobro czy usługę przy
danej jego cenie. Nabywca posiada odpowiednią
ilość środków, aby dokonać zakupu.

Popyt efektywny wpływa na wielkość bieżącej

produkcji.

Zwykle popyt potencjalny jest większy od popytu

efektywnego. W miarę wzrostu dochodu lub
obniżania cen różnica ta może maleć.

październik
2004

Grzegorz Wróbel

charakterystyka rynku

determinanty

popytu



cena danego dobra



ceny innych dóbr



dochody konsumentów



oczekiwania dotyczące przyszłych dochodów i
przyszłych cen



gusty konsumentów



moda, reklama



jakość produktów i usług



sezonowość

październik
2004

Grzegorz Wróbel

charakterystyka rynku

cena a popyt

Wielkość zapotrzebowania zgłaszana na dane

dobro, mająca pokrycie w pieniądzach
zdeterminowana jest przede wszystkim ceną tego
dobra oraz cenami innych dóbr znajdujących się
na rynku.

Generalna prawidłowość:

jeżeli rośnie cena dobra,

najprawdopodobniej zmniejszy się popyt na to
dobro.

Spadek ceny dobra wywoła reakcję przeciwną.

październik
2004

Grzegorz Wróbel

charakterystyka rynku

wyjątki od prawa

popytu

Istnieją sytuacje, w których konsument, pomimo podniesienia

ceny produktu nadal będzie kupował tę samą jego ilość.

Dzieje się to wówczas, gdy drożejącego produktu nie możemy

zastąpić innym, tzn. produkt nie ma swoich bliskich
substytutów.

Bywają również produkty na które

popyt rośnie wraz ze

wzrostem ceny i spada wraz ze spadkiem ceny.

Są to produkty zaspokajające podstawowe potrzeby np.

żywnościowe, a zjawisko to występuje w grupie
konsumentów o najniższych dochodach.

Zjawisko to nosi nazwę paradoksu Giffena.

październik
2004

Grzegorz Wróbel

charakterystyka rynku

popyt a dochód

Jeśli rosną dochody gospodarstw domowych, to

pojawi się możliwość zakupu dóbr, które do tej
pory były nieosiągalne.

Jeżeli

wzrost dochodów prowadzi do wzrostu

popytu na dotychczasowe dobra

, to dobra

należą do grupy

dóbr normalnych

Niekiedy przy wzrastających dochodach

konsumenci ograniczają spożycie pewnych
dóbr. Są to tzw.

dobra podrzędne.

październik
2004

Grzegorz Wróbel

charakterystyka rynku

ceteris paribus

W określonym czasie mogą zmieniać się wszystkie

determinanty popytu. Uwzględnienie ich
wszystkich definiowałoby bardzo złożoną
funkcję.

W celu uproszczenia analizy przy badaniu

współzależności pomiędzy popytem a jednym z
jego determinantów stosuje się formułę

ceteris

paribus

, tzn. zakłada się, że

pozostałe czynniki

są niezmienne.

październik
2004

Grzegorz Wróbel

charakterystyka rynku

funkcja popytu

Funkcja popytu jest matematyczna funkcja jednej

zmiennej (określiliśmy że tą najważniejszą
zmienną jest cena tego dobra).

D=f(P)

gdzie D – popyt, P – ceny dla danej wielkości

popytu.

Graficzną prezentacją funkcji popytu jest krzywa

popytu, która powstaje przez zestawienie danych
wielkości popytu z różnymi poziomami cen.

październik
2004

Grzegorz Wróbel

charakterystyka rynku

ceny a rozmiar

popytu

zestawienie popytu

cena wielkość popytu

6
5
4
3
2
1

8
11
15
20
26
38

cena

ilość

październik
2004

Grzegorz Wróbel

charakterystyka rynku

prawo popytu

Prawo popytu

Ilość dóbr i usług jaką konsumenci chcą i są w

stanie nabyć przy różnych poziomach cen
(popyt) maleje wraz ze wzrostem ich ceny na
rynku, przy założeniu, że wszystkie pozostałe
czynniki są niezmienne (

ceteris paribus

)

październik
2004

Grzegorz Wróbel

charakterystyka rynku

podaż

Podaż:

to ilość dobra, jaką producenci zamierzają sprzedać w

danym czasie, przy danej cenie.

Produkty możemy podzielić na dwie zasadnicze kategorie:

Dobra konsumpcyjne

: to dobra kupowane przez gospodarstwa

domowe w celu zaspokojenia konkretnych potrzeb (węgiel,

cukier)

Dobra produkcyjne

: to dobra dostarczane przez wytwórcę na

rynek, kupowane przez innych producentów i poddawane

dalszemu przetwarzaniu (węgiel – kupowany przez hutę,

cukier – nabywany przez producenta soków itp.)

Ten sam produkt może być traktowany jako dobro

konsumpcyjne lub produkcyjne w zależności od sposobu

wykorzystania, przeznaczenia.

październik
2004

Grzegorz Wróbel

charakterystyka rynku

determinanty

podaży



cena danego dobra



ceny czynników produkcji



stosowane technologie



oczekiwania producentów dotyczące przyszłych
cen



moda



sezonowość

październik
2004

Grzegorz Wróbel

charakterystyka rynku

ceny a podaż

Cena dobra

jest jednym z najważniejszych determinantów

określających wielkość produkcji i podaży.

Wyższa cena zachęca producenta do zwiekszania wielkości

produkcji i podaży rynkowej, niższa do tego zniechęca.

Ceny czynników produkcji

określają poziom kosztów

wytwarzania a te z kolei – przy danej cenie dobra –

wpływają na wielkość osiąganych zysków.

Wyższe ceny czynników produkcji (np. wzrost cen materiałów

i surowców, wynagrodzenia pracowników) powodują

wzrost kosztów wytwarzania i obniżenie zysku, co

zmniejsza ilość dobra dostarczanego na rynek. Obniżenie

tych cen powoduje zjawisko odwrotne.

październik
2004

Grzegorz Wróbel

charakterystyka rynku

technologie,

oczekiwania

Lepsze i nowocześniejsze

technologie

umożliwiają

zmniejszenie kosztów produkcji, co pozwala przy
danych zasobach zwiększyć dostawę wyrobów na
rynek nawet i po niższej cenie.

Oczekiwania dotyczące kształtowania się przyszłych

cen

mogą wywierać wpływ na decyzje

produkcyjne.

Prognozy sugerujące wzrost cen dobra w przyszłości

mogą ograniczać lub wstrzymać bieżącą
produkcję.

październik
2004

Grzegorz Wróbel

charakterystyka rynku

funkcja podaży

Przyjmując założenie

ceteris paribus

o wszystkich

czynnikach poza ceną niezmiennych,

funkcję

podaży

można określić przez równanie:

S = f(P)

gdzie S – podaż, P – poziom cen

Graficzną prezentacją funkcji podaży jest

krzywa

podaży

, która powstaje w układzie

współrzędnych poprzez zestawienie danych
wielkości podaży z różnymi poziomami cen.

październik
2004

Grzegorz Wróbel

charakterystyka rynku

ceny a rozmiar

podaży

zestawienie podaży

cena wielkość podaży

6
5
4
3
2
1

32
29
24
20
12
3

cena

ilość

październik
2004

Grzegorz Wróbel

charakterystyka rynku

prawo podaży

Prawo podaży

Ilość dóbr i usług oferowana na rynek (podaż)

wzrasta wraz ze wzrostem ich ceny na rynku,
przy założeniu, że wszystkie pozostałe czynniki
są niezmienne (

ceteris paribus

)

październik
2004

Grzegorz Wróbel

równowaga rynkowa

cena równowagi

Rynek jest to miejsce, gdzie styka się zapotrzebowanie

na dobra i usługi zgłaszane przez

konsumentów(

popyt

) z

podażą

– dobrami i usługami

oferowanymi przez producentów.

Ponieważ zarówno popyt jak i podaż sa funkcjami ceny:



popyt spada wraz ze wzrostem ceny



podaż rośnie wraz ze wzrostem ceny

Będzie zatem istniała

jedna szczególna cena

, przy

której nastąpi zrównoważenie się ilości popytu i

podaży.

Jest to

cena równowagi

. Mówimy w takiej sytuacji że

rynek jest oczyszczony (zrównoważony).

październik
2004

Grzegorz Wróbel

równowaga rynkowa

wykres

cena

ilość

popyt (D)

podaż (S)

październik
2004

Grzegorz Wróbel

równowaga rynkowa

niedobór rynkowy

Niedoborem rynkowym

określamy sytuację, w której istnieje

nadwyżka zapotrzebowania zgłaszanego przez

konsumentów nad produkcja dostarczaną na rynek przez

producentów.

Konsumenci przy danej cenie, chcieliby kupić większą ilość

produktów niż ta dostarczona przez producentów.

W tej sytuacji naturalną tendencją na rynku będzie wzrost ceny.
Z jednej strony będzie on ograniczał popyt rynkowy z drugiej

zachęcał producentów do zwiększenia produkcji.

Rozbieżności będą się zmniejszać aż do zrównoważenia rynku,

czyli osiągnięcia ceny równowagi.

Niedobór rynkowy może być spowodowany ingerencją rządu

wprowadzającego

górny pułap cen

(ceny maksymalne) w

imię ochrony interesów konsumentów.

październik
2004

Grzegorz Wróbel

równowaga rynkowa

nadwyżka rynkowa

Nadwyżka rynkowa

to nadwyżka produktów nad ich

zapotrzebowaniem na rynku.

Może być konsekwencją ingerencji rządu na rynek

wprowadzającego ceny minimalne, mogące

zagwarantować producentowi opłacalność produkcji.

Jest to praktyka często stosowana w przypadku cen

płodów rolnych.

Jeżeli cena minimalna jest powyżej ceny równowagi na

rynku wystąpi nadwyżka podazy nad popytem.

Wzrosną zapasy niesprzedanych produktów. Na

rynku rolnym rząd uruchomi interwencyjny skup

zboża.

październik
2004

Grzegorz Wróbel

skutki zmian popytu i podaży

zmiany popytu

Zmiana ceny

dobra powoduje

ruch po krzywej popytu lub podaży.

Przyczyną

przesuwania się krzywej popytu

mogą być



zmiany dochodu



zmiany cen innych dóbr (substytucyjnych, komplementarnych)



zmiany gustów i mody



reklama



sprzedaż ratalna



przewidywania przyszłych zmian cen i dochodów

Krzywa popytu przesunie się w

prawo

– oznacza to

wzrost popytu

Krzywa popytu przesunie się w

lewo

– oznacza to

spadek popytu

październik
2004

Grzegorz Wróbel

skutki zmian popytu i podaży

zmiany podaży

Przyczyną

przesuwania się krzywej podaży

mogą być



Zmiany cen czynników wytwórczych



Postęp techniczny i wydajność



Warunki pogodowe



Podatki, subsydia

Krzywa podaży przesunie się w

prawo

– oznacza to

wzrost

podaży

Krzywa podaży przesunie się w

lewo

– oznacza to

spadek

podaży

październik
2004

Grzegorz Wróbel

równowaga długookresowa

krótki i

długi okres

W ekonomii

długi okres

to taki okres, który jest

wystarczający, aby przedsiębiorstwo mogło

powiększyć swoje moce wytwórcze drogą

inwestycyjną.

Okres krótki

, to taki okres w którym przedsiębiorstwo

może zwiększyć produkcję tylko i wyłącznie poprzez

pełniejsze (efektywniejsze, sprawniejsze)

wykorzystanie istniejącego potencjału wytwórczego.

Analiza długookresowa opera się zatem na założeniu,

że w długim okresie dzięki inwestycjom będzie

mogła zwiększyć się znacznie produkcja i tym

samym wzrosnąć podaż rynkowa.

Document Outline