BÓLE GŁOWY

BÓLE GŁOWY

MIGRENA

NAPIĘCIOWY BÓL GŁOWY

KLASTEROWY BÓL GŁOWY

HORTONA

BÓLE OBJAWOWE

DANE OGÓLNE – BÓLE GŁOWY

DANE OGÓLNE – BÓLE GŁOWY

ból głowy to nie jednostka chorobowa,

ból głowy to nie jednostka chorobowa,

lecz objaw powstający w wyniku

lecz objaw powstający w wyniku

podrażnienia

podrażnienia

struktur posiadających receptory bólowe

struktur posiadających receptory bólowe

w obrębie głowy, twarzy i szyi

w obrębie głowy, twarzy i szyi

DANE OGÓLNE – BÓLE GŁOWY

DANE OGÓLNE – BÓLE GŁOWY

- jedna z najczęstszych dolegliwości
- sporadyczne bóle w ciągu roku u 80 - 90%
populacji
- przewlekłe bóle głowy ma

20% - 50/280

mln

mieszkańców Ameryki
- nie są w zasadzie groźne, ale dokuczliwe

DANE OGÓLNE – BÓLE GŁOWY

DANE OGÓLNE – BÓLE GŁOWY

- nie są w zasadzie groźne, ale dokuczliwe
- trzeba jednak zróżnicować i wykluczyć bóle
głowy będące objawem groźnych chorób

PODZIAŁY

PODZIAŁY

-

samoistne

: ból istotą choroby, etiologia

niedostatecznie poznana
-

objawowe

: infekcja, zapalenie zatok,

guz mózgu (te trzeba wykluczyć)

WYKLUCZENIE – RÓŻNICOWANIE

WYKLUCZENIE – RÓŻNICOWANIE

GROŹNYCH BÓLÓW GŁOWY

GROŹNYCH BÓLÓW GŁOWY

- krwotok podpajęczynówkowy SAH
- krwotok śródmózgowy
- krwiak śródczaszkowy
- guz czy ropień mózgu
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
- jaskra
- encefalopatia nadciśnieniowa

WYKLUCZENIE – RÓŻNICOWANIE

WYKLUCZENIE – RÓŻNICOWANIE

GROŹNYCH BÓLÓW GŁOWY

GROŹNYCH BÓLÓW GŁOWY

prawdopodobieństwo istnienia

prawdopodobieństwo istnienia

groźnej dla życia przyczyny bólów głowy,

groźnej dla życia przyczyny bólów głowy,

gdy badanie neurologiczne wypada prawidłowo,

gdy badanie neurologiczne wypada prawidłowo,

jest niskie,

jest niskie,

ale nigdy nie równa się zeru

ale nigdy nie równa się zeru

PODZIAŁ IHS 1988

PODZIAŁ IHS 1988

INTERNATIONAL HEADACHE

INTERNATIONAL HEADACHE

SOCIETY

SOCIETY

- migrena (migraine)

- migrena (migraine)

- napięciowy ból głowy (tension headache)

- napięciowy ból głowy (tension headache)

- napadowy ból głowy (cluster headache)

- napadowy ból głowy (cluster headache)

- bóle objawowe (pourazowe, guzowe,

- bóle objawowe (pourazowe, guzowe,

toksyczne, nerwobóle itp.)

toksyczne, nerwobóle itp.)

The American Council

The American Council

for Headache Education

for Headache Education

(ACHE)

(ACHE)

is a nonprofit patient-health professional partnership

is a nonprofit patient-health professional partnership

dedicated to advancing

dedicated to advancing

the treatment and management of headache

the treatment and management of headache

and to raising the public awareness of headache

and to raising the public awareness of headache

as a valid, biologically based illness

as a valid, biologically based illness.

MIEDZYNARODOWA
KLASYFIKACJA
BÓLÓW GŁOWY ICHD 2004

MIGRENA

MIGRAINE

HEMICRANIA

DANE OGÓLNE

DANE OGÓLNE

- choroba prawdopodobnie genetyczna

- choroba prawdopodobnie genetyczna

- istota: okresowe występowanie bólów

- istota: okresowe występowanie bólów

głowy połączonych z nudnościami

głowy połączonych z nudnościami

i wymiotami, foto- i sonofobią

i wymiotami, foto- i sonofobią

- poprzedzenie napadu bólu aurą

- poprzedzenie napadu bólu aurą

- 10% populacji, najwyżej połowa zwraca się

- 10% populacji, najwyżej połowa zwraca się

do lekarza, kobiety częściej 4x

do lekarza, kobiety częściej 4x

- pojęcie

- pojęcie

migrena

migrena

wywodzi się z antycznej

wywodzi się z antycznej

Grecji i Rzymu

Grecji i Rzymu

KLASYFIKACJA

KLASYFIKACJA

- migrena bez aury

- migrena bez aury

- migrena z aurą (d. wzrokowa, klasyczna

- migrena z aurą (d. wzrokowa, klasyczna

- migrena okoporaźna

- migrena okoporaźna

- migrena siatkówkowa

- migrena siatkówkowa

- inne postacie

- inne postacie

ETIOPATOGENEZA

ETIOPATOGENEZA

- hipoteza Wolffa (lata czterdzieste ub. w.):

- hipoteza Wolffa (lata czterdzieste ub. w.):

aura - skurcz naczyń i niedokrwienie

aura - skurcz naczyń i niedokrwienie

pewnych obszarów mózgu

pewnych obszarów mózgu

faza bólowa - a nadmierne rozszerzenie

faza bólowa - a nadmierne rozszerzenie

KLINIKA

KLINIKA

- początek choroby w młodym wieku, trwanie

- początek choroby w młodym wieku, trwanie

całe życie

całe życie

- początek napadu: z aurą - kilkanaście minut

- początek napadu: z aurą - kilkanaście minut

mroczek w oku, jednostronne parestezje,

mroczek w oku, jednostronne parestezje,

- ból: połowiczy lub obustronny, tętniący

- ból: połowiczy lub obustronny, tętniący

złe znoszenie hałasu,

złe znoszenie hałasu,

- przebieg:

- przebieg:

4 - 72

4 - 72

godz. dłużej - stan

godz. dłużej - stan

migrenowy

migrenowy

- powtarzanie: od dwóch w ciągu roku do

- powtarzanie: od dwóch w ciągu roku do

dwóch w ciągu tygodnia

dwóch w ciągu tygodnia

RÓŻNICOWANIE

RÓŻNICOWANIE

- migrenę mogą sugerować guzy pnia mógu

- migrenę mogą sugerować guzy pnia mógu

(mogą imitować neurobiologię migreny)

(mogą imitować neurobiologię migreny)

LECZENIE

LECZENIE

Próby zapobiegania:

Próby zapobiegania:

- dihydroergotamina (5 - 10 mg/d)

- dihydroergotamina (5 - 10 mg/d)

- pizotifen (1,5 mg/d),

- pizotifen (1,5 mg/d),

- propranolol (80 - 100 mg/d)

- propranolol (80 - 100 mg/d)

- flunarizina (5-10 mg/d)

- flunarizina (5-10 mg/d)

- kwas walproinowy (0,6 - 1,2 g/d)

- kwas walproinowy (0,6 - 1,2 g/d)

- divascan (15 - 30 mg/d)

- divascan (15 - 30 mg/d)

LECZENIE

LECZENIE

doraźne postępowanie:

doraźne postępowanie:

- lekki napad: paracetamol, polopiryna,

- lekki napad: paracetamol, polopiryna,

naproxen) ew. torecan

naproxen) ew. torecan

- ciężki:

- ciężki:

sumatriptan (imigran) (50 - 100 mg po

sumatriptan (imigran) (50 - 100 mg po

lub 6 mg podskórnie

lub 6 mg podskórnie

NAPIĘCIOWY BÓL GŁOWY

TENSION HEADACHE

DANE OGÓLNE

DANE OGÓLNE

- najczęstszy typ samoistnych bólów

- najczęstszy typ samoistnych bólów

głowy

głowy

- sporadyczne występowanie u większości

- sporadyczne występowanie u większości

ludzi populacji

ludzi populacji

- przewlekłe bóle u

- przewlekłe bóle u

15%

15%

populacji

populacji

- kobiety częściej,

- kobiety częściej,

- prawie połowa osób z bólami nie ma 20 lat

- prawie połowa osób z bólami nie ma 20 lat

KLINIKA

KLINIKA

- początek: epizodyczny w powiązaniu

- początek: epizodyczny w powiązaniu

z labilnością emocjonalną,

z labilnością emocjonalną,

- przebieg: z upływem czasu dolegliwość

- przebieg: z upływem czasu dolegliwość

codzienna (postać przewlekła)

codzienna (postać przewlekła)

- cechy bólu: obustronny, uporczywy, tępy,

- cechy bólu: obustronny, uporczywy, tępy,

ze zmiennym natężeniem w ciągu dnia

ze zmiennym natężeniem w ciągu dnia

LECZENIE

LECZENIE

- dobra reakcja na środki przeciwbólowe

- dobra reakcja na środki przeciwbólowe

połączone z kofeiną: ibuprofen,

połączone z kofeiną: ibuprofen,

naproxen,

naproxen,

mydocalm, baclofen, ale krótkie

mydocalm, baclofen, ale krótkie

działanie

działanie

- najskuteczniejsze - przeciwdepresyjne:

- najskuteczniejsze - przeciwdepresyjne:

amitryptylina, opipramol, mianseryna,

amitryptylina, opipramol, mianseryna,

sulpiryd,

sulpiryd,

- też neuroleptyki: tioridazin

- też neuroleptyki: tioridazin

- uzupełnienie: fizykoterapia,

- uzupełnienie: fizykoterapia,

miorelaksacja,

miorelaksacja,

psychoterapia

psychoterapia

KLASTEROWY - GROMADNY

BÓL GŁOWY HORTONA

CLUSTER HEADACHE

DANE OGÓLNE

DANE OGÓLNE

- najbardziej dotkliwy z samoistnych

- najbardziej dotkliwy z samoistnych

bólów głowy

bólów głowy

- najłatwiejszy do rozpoznania

- najłatwiejszy do rozpoznania

- podstawowa cecha: występowanie ataku

- podstawowa cecha: występowanie ataku

bólu w określonym czasie w sposób

bólu w określonym czasie w sposób

zgrupowany (cluster - okres występowania)

zgrupowany (cluster - okres występowania)

- znacznie rzadszy niż migrena, 0,1%

- znacznie rzadszy niż migrena, 0,1%

populacji

populacji

KLINIKA

KLINIKA

- początek: druga i trzecia dekada życia

- początek: druga i trzecia dekada życia

nagle bez zwiastunów

nagle bez zwiastunów

- przebieg: atak dręczącego połowiczego

- przebieg: atak dręczącego połowiczego

bólu trwającego 15 do 180 minut za gałką

bólu trwającego 15 do 180 minut za gałką

oczną z promieniowaniem do skroni,

oczną z promieniowaniem do skroni,

policzka

policzka

zębów, nosa

zębów, nosa

- objawy towarzyszące: łzawienie, wyciek z

- objawy towarzyszące: łzawienie, wyciek z

nosa, a także inne wegetatywne po stronie

nosa, a także inne wegetatywne po stronie

bólu: opadnięcie powieki, zwężenie źrenicy,

bólu: opadnięcie powieki, zwężenie źrenicy,

pocenie,

pocenie,

KLINIKA

KLINIKA

- klaster - okres występowania ataków

- klaster - okres występowania ataków

bólu 3 - 6 tyg, przerwy od pół roku do

bólu 3 - 6 tyg, przerwy od pół roku do

kilku lat

kilku lat

napady od jednego na dwa dni do ośmiu

napady od jednego na dwa dni do ośmiu

na dobę, zwykle około czterech

na dobę, zwykle około czterech

- różne bodźce zewnętrzne prowokujące:

- różne bodźce zewnętrzne prowokujące:

alkohol (w czasie klasteru)

alkohol (w czasie klasteru)

LECZENIE

LECZENIE

-

-

atak

atak

: postępowanie niezwłoczne

: postępowanie niezwłoczne

sumatriptan 6 mg podskórnie

sumatriptan 6 mg podskórnie

wdychanie czystego tlenu niekiedy

wdychanie czystego tlenu niekiedy

doodbytniczo ergotamina

doodbytniczo ergotamina

hydrokortyzon z pyralginą dożylnie (!!)

hydrokortyzon z pyralginą dożylnie (!!)

ew. dexamethason („atak steroidowy”)

ew. dexamethason („atak steroidowy”)

-

-

profilaktyka

profilaktyka

:

:

węglan litu

węglan litu

pizitofen

pizitofen

walproinian sodu

walproinian sodu

CODZIENNY

PRZEWLEKŁY

BÓŁ GŁOWY

DANE OGÓLNE

DANE OGÓLNE

-

-

heterogenny zespół objawów

heterogenny zespół objawów

- ból głowy trwający powyżej 15 dni w mies.

- ból głowy trwający powyżej 15 dni w mies.

utrzymuje się

utrzymuje się

powyżej 3 mies.

powyżej 3 mies.

- 2 – 5% populacji

- 2 – 5% populacji

- główna przyczyna: migrena transformowana -

- główna przyczyna: migrena transformowana -

przewlekła

przewlekła

przewlekła postać bólu

przewlekła postać bólu

napięciowego

napięciowego

KLINIKA

KLINIKA

-

-

LECZENIE

LECZENIE

-

-

leki przeciwdepresyjne

leki przeciwdepresyjne

- potem przeciwpadaczkowe

- potem przeciwpadaczkowe

- beta-adrenolityki

- beta-adrenolityki