Bóle głowy, a
schorzenia
reumatyczne

Autor: Agnieszka
Apola

Bóle głowy, to bardzo często spotykana dolegliwość,

jest to objaw chorobowy o rozmaitych przyczynach i

rodzajach. Jednym z takich rodzajów są bóle głowy

spowodowane schorzeniami reumatycznymi takimi

jak:

 Zespół Barré-Liéou (Zespół Szyjny, Migrena Szyjna)

 Choroba Pageta (osteitis deformans)

 Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic- zapalenie

tętnicy skroniowej

 Reumatoidalne Zapalenie Stawów (RZS)

 Osteoporoza

 ZZSK

Zespół Barré-Liéou

(Zespół Szyjny, Migrena Szyjna)

Występowanie:

Migrena szyjna – Zespół Barré-Liéou występuje częściej u kobiet niż u

mężczyzn, przeważnie pomiędzy 40 a 50 rokiem życia, ponieważ zmiany w

kręgach szyjnych ujawniają się dopiero w średnim wieku. Wyjątkiem są

zmiany występujące w wyniku urazów poniesionych podczas wypadków

samochodowych, jazdy konnej lub w czasie pływania.

Przyczyny:

 główną przyczyną jest uszkodzennie krążka międzykręgowego, przeważnie

w obrębie C5, C6 lub C7.Powoduje to podrażnienie korzeni nerwowych i

prowadzi do wzmożonego napięcia, początkowo obejmującego odcinek

szyjny kręgosłupa, a przenoszącego się później ku górze, co prowadzi do

wystąpienia bólów głowy

 Zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa szyjnego, które podrażniają splot

współczólny okołotętniczy lub tętnicę kręgową, co prowadzi do zaburzeń

ukrwienia

 niewielkie przesunięcie lub skręcenie w obrębie kręgów szyjnych

Objawy:

Dominującym objawem jest ból głowy, z reguły zlokalizowany w okolicy

karku i potylicy, przeważnie obustronny, ale zdarza się i jednostronny, zwykle

promieniujący do przodu, a więc do czoła lub skroni. Oprócz tego stałego,

niezbyt silnego, tępego bólu, dodatkowo występują napady, które mogą być

małe (a więc kilka w ciągu dnia) i duże. W małych napadach wyżej

wymienione bóle nasilają się gwałtownie, pacjentowi robi się ciemno przed

oczami, pojawia się szum w uszach oraz zawroty głowy. Te ostre dolegliwości

ustępują już po kilku minutach. Z kolei duży napad pojawia się zwykle w

nocy, pod wpływem niewygodnej pozycji lub po obudzeniu, przy gwałtownym

ruchu głową, czasami po dłuższym nieruchomym trzymaniu głowy (np. po

oglądaniu telewizji). Wówczas ból jest silny, dokuczliwy, dodatkowo pojawiają

się objawy natury wegetatywnej, jak silne poty, wymioty, kołatanie serca czy

drżenie rąk. Napad trwa kilka godzin, a nawet dni. Drugim

charakterystycznym objawem są zawroty głowy. Charakterystyczne jest

występowanie zespołu nerwicowego o zabarwieniu hipochondrycznym i

depresyjnym.

Ocena zdjęć w projekcji przednio-tylnej

Obraz zwiększonej lordozy będzie manifestował się tym, że łuk i wyrostek

kolczysty pojawią się jako rzut poprzez trzon C3 lub w jeszcze w niższych

partiach, przez co wówczas dobrze będzie widoczny kanał kręgowy, a niekiedy

również i otwór tętnicy szyjnej.

Ocena zdjęć w projekcji bocznej

Ocena zdjęć w projekcji bocznej

LECZENIE USPRAWNIAJĄCE:

 rozpoczyna się od zabiegów cieplnych (np. Sollux na odcinek

szyjny)

 następnie stosuje się lekki rozluźniający masaż segmentarny

odcinka szyjnego

 po masażu zaleca się pacjentowi wykonanie kilku

czynnych

ruchów głową np. zgięcia, obroty, skłony w kierunku barków

tak przygotowanego pacjenta kieruje się na podstawowy zabieg

jakim jest wyciąg szyjny przy użyciu pętli Glissona (przy czym

szczególną ostrożność należy zachować przy nadciśnieniu,

kręgozmyku, zaawansowanej miażdżycy oraz zrzeszotnieniu

kręgów).

Celem wyciągu jest zwiększenie sprawności

statodynamicznej kręgosłupa poprzez rozluźnienie napiętych

mięśni, rozszerzenie przestrzeni oraz otworów międzykręgowych i

w ten sposób zmniejszenie ucisku i podrażnienia korzeni

nerwowych oraz polepszenie krążenia w obszarze tętnicy

kręgowej.

 zalecane jest również prowadzenie ćwiczeń rozluźniających i

wzmacniających mięśnie odcinka szyjnego kręgosłupa, w tym

ćwiczenia relaksacyjne i izometryczne

 dobre efekty obserwuje się po zastosowaniu:

- galwanizacji

- jonoforezy

- prądów diadynamicznych

- prądów interferencyjnych

- ultradźwięków

- lasera stymulującego (naświetla się wówczas mięśnie

przykręgosłupowe, okolicę zmienionego odcinka krążka

międzykręgowego, miejsce ucisku włókien nerwowo-

naczyniowego pęczka oraz ogniska bólu i zwłóknienia

układu nerwowego i kości)

- laseropunktury

- akupunktury

- akupresury(korpolarnej i aurikuloterapii)

- terapii manualnej

 korzystne bywa leczenie sanatoryjne, obejmujące między innymi

kompiele radoczynne

Profilaktyka w Zespole Barrè- Lièou polega na:



zmianie stylu życia



właściwym wysypianiu się



zwiększeniu aktywności ruchowej



odpowiedniej diecie



unikaniu sytuacji stresowych

Choroba Pageta( osteitis deformans)

Choroba ta jest następstwem zaburzeń w procesie odnawiania

się kości, który przebiega w ustroju przez całe życie. W układzie

kostnym następuje ciągłe zastepowanie starszej tkanki kostnej w

cyklach, które obejmują niszczenie i wchłanianie pewnych części

kości przez komórki noszące nazwę osteoklastów, następnie zaś

zresorbowana tkanka zostaje zastąpiona przez komórki

kościotwórcze- osteoblasty. W Chorobie Pageta te następujące po

sobie cykle przemiany z usuwaniem starej tkanki kostnej i

zastępowaniem jej nową zostają zaburzone i równowaga między

nimi zostaje zachwiana.

Okresy choroby:

 I okres; wzrasta liczba okleoklastów i ich działanie zaczyna

przeważać, co prowadzi do zwiększenia resorbcji tkanki kostnej.

 II okres: wzrasta liczba i aktywność okleoblastów,zaczyna

przeważać tworzenie tkanki kostnej, która jednak różni się od

normalnej- jest słabiej uwapniona i znacznie silniej

unaczyniona.Zmniejsza się odporność tych kości na działanie siły,

a łamliwośc zwiększa

 III okres;po długim trwaniu choroby, zmniejsza się zarówno

liczba osteoklastów, jak i osteoblastów, pojawiają się deformacje

kości, niekiedy z ich powiększaniem się, a częściej z innymi

zmianami.

Za przyczynę Choroby Pageta uważa się dwa czynniki:

 Czynnik genetyczny,przenoszony dziedzicznie,gdyż w pewnych

rodzinach częstość tej choroby jest zwiększona

 Istnienie przewlekłego zakażenia wirusowego,które u osób z

genetyczną predyspozycją do tej choroby powoduje zmiany

czynności komórek kostnych zwiększające ich aktywność

Jednak do tej pory nie wykryto genów ani wirusa odpowiedzialnych

za wywołanie choroby.

Występowanie:

 Zależy od strefy geograficznej (obserwuje się ją zwłaszcza w

krajach północnych)

 Ocenia się, że choroba występuje u 3-4% ludności dorosłej

 Średni wiek jej występowania to 65 lat

 Obserwowana jest u obu płci, jednak nieco częściej pojawia się u

mężczyzn niż u kobiet

Chociaż procesem chorobowym mogą być zajęte wszystkie

kości, to najczęściej występuje on w :

 miednicy

 czaszce

 żebrach

 kręgosłupie

 obojczykach

 kościach ramiennych

Objawy:



pierwsze objawy choroby to łamliwość kości (które pękają w

następstwie lekkich urazów, a nawet samoistnie)



w innych przypadkach dochodzi do deformacji kości



przy zajęciu kości czaszki następuje ich zgrubienie, zwiększenie

obwodu czaszki (objaw ciasnego kapelusza), występują bardzo

silne bóle głowy dodatkowo nasilające się jeszcze w nocy



zgrubienie kości może

uciskać na jeden z nerwów (jeżeli jest nim

nerw słuchowy, pojawiaja się początkowo zawroty głowy, a

czasem dochodzi do upośledzenia słuchu)

ucisk na korzeń nerwowy wychodzący z kręgosłupa powoduje

porażenie unerwianych przez niego mięśni i osłabienie czucia

Leczenie:

Postacie poronne choroby mogą nie dawać objawów klinicznych i

nie wymagają leczenia. Natomiast po wystąpieniu bólów kości

podaje się leki przeciwbólowe, a niekiedy dodatkowo-leki

przeciwzapalne. Ponieważ przy dłuższym leczeniu pojawiają się

objawy niepożądane, lekarz powinien dostosować dawki leków do

nasilenia dolegliwości i stanu chorego, który musi dokładnie

stosować się do jego zaleceń. Niekiedy wykorzystuje się leki

hamujące nieprawidłową czynność komórek kości i powstrzymujące

nadmierne jej niszczenie.Obecnie jest kilka leków mogacych służyć

do tego celu, m.in. : kalcytonina, etydronian disodowy i inne

disfosfoniany, które po kilku tygodniach przyjmowania dają

poprawę.Jednakże wyniki te nie utrzymują się długo i lekarz

powinien zmieniać leki lub łączyć je z innymi. Czasem w celu

naprawy deformacji kości, zachodzi potrzeba wykonania operacji,

aby uwolnić uciśnięty nerw lub leczyć wtórne zmiany

zwyrodnieniowe stawu, włącznie z wymianą zniszczonego stawu na

sztuczny.

Chorzy cierpiący na horobę Pageta powinni wykonywać także

ćwiczenia, które nie obciążają kości zajętych chorobą, dlatego zaleca

się między innymi spacery i pływanie.

Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic-zapalenie

tętnicy skroniowej

Amerykańskie Kolegium Reumatologiczne w 1990 r. ustaliło

kryteria diagnostyczne dla olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic

skroniowych:

1) Początek choroby powyżej 50 roku życia.

2) Bóle głowy o charakteże nieodczuwalnym poprzednio.

3) Zmiany tętnicy skroniowej,wrażliwość uciskowa tetnicy lub

obniżenie tętna.

4) Przyspieszenie opadania krwinek czerwonych > 50mm.

5) Zmiany histopatologiczne w tętnicy skroniowej (biopsja)- nacieki

komórek jednojądrzastych i olbrzymich w błonie wewnętrznej

tętnic o charakterze ogniskowym.

Spełnienie 3 spośród 5 kryteriów pozwala ustalić rozpoznanie.

Objawy:

 Chora odczuwa silne bóle głowy

 pojawia się zaczerwienienie, stwardnienie i przeczulica w okolicy

zajętej tętnicy (zmiany te mogą być jedno lub obustronne)

 w przypadkach zajęcia tętnicy językowej może dojść do zapalenia

języka, zaburzeń smaku, a nawet dysfagii

 obserwowano również chromanie żuchwy, stany depresyjne,

zawał mózgu

 zmiany w naczyniach siatkówki powodują zaburzenia widzenia

 41-62% chorych na zapalenie tętnicy skroniowej występują

objawy polimalgii reumatycznej i odwrotnie u 15-78% chorych na

polimalgię reumatyczną w badaniach biopsyjnych tętnicy

skroniowej stwierdza się zmiany charakterystyczne dla

olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic

Leczenie:

Lekiem z wyboru są glikokortykosteroidy- prednizon 40-60 mg

dziennie przez jeden miesiąc, a nastepnie w dawkach zmniejszanych

aż do 10 mg dziennie przez kilkanaście miesięcy zaleznie od stanu

chorego. Zapalenie tętnicy skroniowej na ogół ustępuje, u niektórych

chorych można obserwować nawroty po odstawieniu leku.

Reumatoidalne Zapalenie Stawów (RZS)

Przyczyny:



obecnie uważa się, że reumatoidalne zapalenie stawów jest

wywołane procesem autoimmunizacji w następstwie

nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego,który zaczyna

wytwarzać przeciwciała przeciw własnym antygenom

tkankowym, jak gdyby były one obcymi antygenami.

Nieprawidłowe przeciwciała atakują w tej chorobie tkanki

stawów, przy czym tworzą z niektórymi z ich antygenów związki

nazywane kompleksami immunologicznymi lub

immunokompleksami, które osadzając się na powierzchni

wewnetrznej stawów, powodują rozwój procesu zapalnego.

 istnieją też założenia, że pewną rolę odgrywają czynniki

genetyczne, gdyż w niektórych rodzinach częstość występowania

tej choroby jest znacznie większa niż w pozostałej populacji.

Niektórzy autorzy przyjmują, że na czynnik genetyczny nakłada

się inny czynnik wywołujący, na przykład zakażenie wirusowe, ale

do tej pory nie udało się ustalić przyczyny rozwoju

nieprawidłowej reakcji całego układu odpornościowego.

Umiejscowienie:

RZS może rozwijać się w wielu stawach, zwykle symetrycznie po

obu stronach ciała. Najczęściej zajmuje:

 stawy rąk( gł.między paliczkami bliższymi i środkowymi oraz

stawy śródręczno-paliczkowe)

 stawy śródstopno-paliczkowe

 stawy promieniowo-nadgarstkowe

 stawy łokciowe

 stawy skokowe

 stawy kolanowe

 stawy barkowo-ramienne

 stawy biodrowe

 stawy międzykregowe okolicy szyjnej

Najczęstsze umiejscowienie zmian chorobowych w
przebiegu RZS

Obraz kliniczny:

Zmiany w odcinku szyjnym kręgosłupa w przebiegu RZS polegają

na rozplemie ziarniny reumatoidalnej w stawach apofizalnych i w

stawach unkowertebralnych. Proces niszczący rozpoczyna się także

od wytwarzania geod zapalnych w watrstwie kostnej przylegającej

do płytek granicznych, co w dalszym przebiegu doprowadza do

powstania geod i nadżerek kostnych na górnych i dolnych

powierzchniach trzonów kręgowych i do wtórnych zmian

zwyrodnieniowych.

Rozplem ziarnicy reumatoidalnej niszczącej zarówno elementy

stawowe, jak i okołostawowe wywołać może podwichnięcie kręgów i

niestabilność odcinka szyjnego kręgosłupa, tak w części górnej,

obejmującej stawy szczytowo-obrotowe, jak i w części środkowej i

dolnej.

Obraz radiologiczny RZS charakteryzuje się:

 występowaniem zaniku kostnego

 zwężeniem,

destrukcją, a w późniejszym okresie zarośnięciem

szpar stawowych



występowaniem zaniku kostnego



obecnością geod w tkance kostnej podchrzęstnej trzonów

kręgowych



destrukcją i zwężeniem krążków międzykręgowych



wtórną osteofitozą

wytępowanie kręgozmyku przedniego lub tylnego

Objawy:



w początkowym okresie choroby rozwija się zapalenie błony

maziowej stawów, która wyściela ich wnętrze oraz powierzchnię

wewnętrzną torebki stawowej. Z czasem błona maziowa, objęta

przewlekłym procesem zapalnym, grubieje i przetważa się w

pewnego rodzaju tkankę bliznowatą, nazywaną łuszczką

reumatoidalną, która rozrasta się w stawie i pokrywa chrząstkę

stawową.Jeżeli nie zahamuje się rozwoju choroby, to po kilku

latach łuszczka zniszczy całkowicie chrząstkę stawową, a także

końce kości tworzących staw



często występują rozsiane bóle, stany podgorączkowe,osłabienie,

złe samopoczucie



występują nagłe zapalenia wielu stawów( objawy te mogą wystąpi

w ciągu kilku dni, ale najczęściej pojawiają się i narastają

stopniowo w ciągu miesięcy)

 zajęcie odcinka szyjnego kręgosłupa w przebiegu rzs objawia się

bólami szyi i barków oraz miernym ograniczeniem ruchomości

(czasem przebieg jest bezobjawowy pomimo zmian w obrazie

radiologicznym)

 duże zmiany stawów kręgosłupa i krążków międzykręgowych

mogą doprowadzić do powstania konfliktu kręgowo-

korzeniowego, zmianą tym towarzyszą parestezje, zaburzenia

czucia, promieniowanie bólu do kończyn górnych lub głowy

 może wystąpić podwichnięcie szczytowo obrotowe

Podwichnięcie szczytowo-obrotowe:

Dwa górne kręgi szyjne mają odrębną budowę anatomiczną,

która w warunkach patologicznych może być przyczyną dość

znacznych przemieszczeń kręgów. Kręg szczytowy nie ma środkowej

części trzonu, która jest zrośnięta z trzonem kręgu obrotowego,

leżącego pod nim i stanowi ząb obrotnika. Ząb obrotnika przylega

od przodu do części przedniej łuku kręgu szczytowego, a od tyłu

oddzielony jest od rdzenia kręgowego silnym więzadłem

poprzecznym kręgu szczytowego, uniemożliwiającym ruch ku tyłowi

w kierunku rdzenia kręgowego.

W warunkach prawidłowych odległość pomiędzy tylną powierzchnią

łuku przedniego kręgu szczytowego a powierzchnią przednią zęba

obrotnika wynosi 2 mm. W reumatoidalnym zapaleniu stawów

kręgosłupa ziarnina reumatoidalna doprowadza do rozluźnienia

połączeń stawowo-więzadłowych. Ząb obrotnika przesuwa się do

tyłu i powstaje podwichnięcie szczytowo-obrotowe. W takich

przypadkach wyżej wymieniona odległość zwiększa się do ponad 3

mm, a podczas znacznych podwichnięć może ona wynosić nawet

kilkanaście milimetrów. Przesunięcie do tyłu zęba obrotnika może

powodować ucisk na rdzeń kręgowy i być przyczyną poważnych

powikłań neurologicznych.

Leczenie:



miejscowo

wykonuje się zabiegi fizykalne mające na celu

zmniejszenie odczynów zapalnych i bolesności, jak:

- ultradźwięki

- prądy diadynamiczne

- masaże mięśni karku



stosuje się także kinezyterapie, mającą na celu zwiększenie siły

mięśniowej i wytworzenie tzw. kołnierza mięśniowego,

stabilizującego kręgosłup- są to ćwiczenia izometryczne mięśni

szyi i karku, jednak należy je wykonywać przy zachowaniu

szczególnej uwagi, gdyż istnieje niebezpieczeństwo podwichnięć.

Nie należy natomiast stosować intensywnych ćwiczeń

dynamicznych, zwiększających ruchomość odcinka szyjnego

kręgosłupa ze względu na wyżej wymienioną możliwość powstania

subluksacji



także jeżeli już doszło do przemieszczeń trzonów kręgowych,

wskazane jest zastosowanie kołnierza szyjnego



natomiast duże przesunięcia kręgów, a szczególnie zwichnięcia w

stawie szczytowo-obrotowym, przebiegające z uciskiem na rdzeń,

wymagają operacyjnego usztywnienia

Osteoporoza

Występowanie:

 głównie u kobiet (ok.50 roku życia)

 wśród kobiet 50-letnich osteoporoza występuje w 16-18 %

 według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia do grupy

osteoporozy można kwalifikować aż 30% kobiet po menopauzie

Przyczyny rozwoju osteoporozy:



uwarunkowania genetyczne (prawdopodobnie jest to gen

sterujący

syntezą receptora witaminy D, receptora estrogenowego,

geny kolagenu typu 1, gen kolagenazy)



zła dieta (szczególnie uboga w białko i wapń, witaminę D, albo

bogata w sól kuchenną)



szczupł budowa ciała



niedobór hormonów, u kobiet estrogeny, u mężczyzn testosteron



nadmiar tyroksyny w nadczynności tarczycy, parathormonu w

nadczynności przytarczyc oraz kortyzolu w nadczynności

nadnerczy także jest przyczyną istotnej utraty masy kostnej i

zmniejszenia się jej gęstości

stosowanie kortykosteroidów (w astmie, chorobach układowych,

przewlekłych stanach zapalnych, immunosupresji, alergii, leczeniu

przeciwnowotworowym) prowadzi do rozwoju tzw. steroidowej

osteoporozy, zarówno u kobiet jak i mężczyzn

Osteoporoza a dieta:



Kofeina

Przeprowadzone badania naukowe wskazują na zwiększone

ryzyko złamań kości u osób wypijających 2 filiżanki kawy bądź 4

szklanki herbaty dziennie. Wykazano, że nadmierne spożycie

kofeiny powoduje zmniejszenie masy kostnej, szczególnie u

kobiet, u których dzienne spożycie wapnia jest niższe od

zalecanego. Fakt ten ma praktyczne znaczenie, gdyż przeciętne

spożycie wapnia u kobiet w Polsce odpowiada tylko ok. 40-50%

zapotrzebowania, a konsumpcja kawy i herbaty jest wysoka



Alkohol

W przewlekłym alkoholizmie zwykle występuje niski poziom

wapnia w surowicy. Jest to zjawisko wtórnego niedożywienia,

oraz uszkodzenia wątroby i trzustki. Alkohol wzmaga też

wydalanie wapnia w moczu, ale mechanizm tego działania nie jest

do końca poznany. Prawdopodobnie alkohol bezpośrednio

oddziałuje na komórki budujące kość (osteoblasty) i hamuje ich

funkcję



Palenie tytoniu

W wielu badaniach epidemiologicznych stwierdzono, że palenie

tytoniu stanowi czynnik ryzyka osteoporozy. Zanotowano

wyraźny związek pomiędzy paleniem tytoniu a częstością złamań

kręgów, kości przedramienia i biodra. Dokładny mechanizm tej

zależności nie jest poznany. Przypuszcza się, że palenie może

bezpośrednio hamować czynność komórek kościotwórczych.

Kadm zawarty w dymie tytoniowym (narażenie palacza na ten

składnik jest trzy razy wyższe niż niepalącego) upośledza

gospodarkę wapniową. U kobiet największe znaczenie przypisuje

się wpływowi palenia tytoniu na metabolizm estrogenów, co

redukuje możliwość ich ochronnego oddziaływania na tkankę

kostną

Napoje typu cola, zupy w proszku

Zawierają znaczne ilości fosforanów, których nadmiar może

powodować ujemne skutki zdrowotne. Potwierdziły to badania

wskazujące na niekorzystny wpływ spożywania nadmiernej ilości

fosforanów na stężenia i metabolizm witaminy D - regulatora

gospodarki wapniowej. Nadmierne spożycie produktów bogatych w

fosforany wyzwala w organizmie zmiany hormonalne prowadzące

do aktywacji procesów niszczenia kości (kościogubnych). Może

powodować to w konsekwencji zmniejszenie masy kostnej

Objawy osteoporozy:



we wczesnej fazie choroby nie odczuwamy, że coś złego dzieje się z

naszymi kośćmi



w późniejszej fazie choroby pojawiają się bóle. Bóle

osteoporotyczne mają charakter przewlekły, są bardzo uciążliwe i

trudne do uśmierzenia. Najczęściej dotyczą pleców, zwykle w

okolicy kręgosłupa, chorzy uskarżają się także na bóle żeber



w zaawansowanej fazie choroby kości są już znacznie

odwapnione. Dla tej fazy charakterystyczna jest tzw. zwiększona

łamliwość kości, oznacza to, że kości są bardzo podatne na

złamania, które mogą wystąpić już przy lekkich urazach i

niewielkich obciążeniach. Kości są tak osłabione, że do złamań

może dochodzić nawet bez wyraźnej przyczyny(mówimy wtedy o

tzw. złamaniach samoistnych)

Umiejscowienie złamań osteopotycznych:



nadgarstek - najczęstsze,



szyjke kości udowej - najpoważniejsze z klinicznego punktu

widzenia,



trzony kręgów kręgosłupa,



rzadziej występują w żebrach i innych kościach

Osteoporoza, a kręgosłup:

Osteoporoza dość wcześnie atakuje kręgosłup. W szczególności

dotyczy to kobiet w okresie poprzekwitaniowym. Powoduje

odwapnienie kręgów i szybko je osłabia. W tym momencie już

zwykłe obciążenia do jakich dochodzi w życiu codziennym są zbyt

duże dla odwapnionych kręgów. Najsłabszy z nich nie wytrzymuje

nacisku i zostaje zgnieciony przez sąsiadujące kręgi. Dochodzi do

złamania fachowo nazywanego złamaniem kompresyjnym. Skutki

takich złamań są poważne. Pojawia się zniekształcenie sylwetki,

charakterystyczny "wdowi garb" - wynik znacznego skrzywienia osi

kręgosłupa. Dochodzi do obniżenia wzrostu - każdy zgnieciony krąg

to utrata kilku centymetrów wzrostu. Jeśli osteoporozą dotknięte są

kręgi szyjne, osoba chora odczuwa silne bóle głowy, a także jej ruchy

głowy są upośledzone lub niemożliwe do wykonania.

Diagnostyka:



osteoporozę rozpoznaje się za pomocą technik ilościowego

pomiaru parametru oznaczanego skrótem BMD. Służy do tego

tzw. densytometria DEXA (dwufotonowa absorpcjomeria

rentgenowska), która umożliwia pomiar gęstości kości w

kręgosłupie i kości udowej. Za pomocą tej techniki bada się także

nadgarstek lub kość piętową, ale wyniki tych badań mają

mniejsze znaczenie w rokowaniu. Za pomocą DEXA uzyskuje się

dwuwymiarowy obraz kości. Wyniki BMD podawane są w g/cm2.

Gdy wartość BMD jest statystycznie znamiennie niższa od

średniej masy szczytowej mówimy o osteopenii, a następnie - o

osteoporozie, gdy kość oprócz gęstości traci także strukturę

wewnętrznego utkania.



do innych technik stosowanych do oceny zaawansowania

osteoporozy należą:

- ilościowa ultrasonografia
- absorpcjometria radiograficzna

- ilościowa tomografia komputerowa

- badanie ultrasonograficzne



szczególnie obiektywnym badaniem jest ilościowa tomografia

komputerowa, która podaje rzeczywistą gęstość minerału

kostnego

Profilaktyka:



Spożywanie pokarmów bogatych w wapń (mleko i jego

przetwory: jogurty, kefir) i wit. D (tran, żółtko jaj) tak, żeby

kości miały odpowiednią ilość budulca.



Jeżeli dieta nie zapewnia organizmowi właściwej podaży

wapnia należy rozpocząć przyjmowanie preparatów wapniowo-

witaminowych



osiągnięcie i utrzymanie prawidłowej dla płci, wieku i wzrostu

masy ciała



korzystanie ze słonecznej pogody (pod wpływem promieni

słonecznych powstaje w skórze witamina D)



zmiana tryb życia z siedzącego na bardziej aktywny

(gimnastyka, spacery)



Ograniczenie do minimum używek, tj. kawa, papierosy, alkohol



Ostrożność - unikanie sytuacji mogących doprowadzić do

upadku, a w konsekwencji do złamań kości

Obserwowanie ewentualnej obecności czynników ryzyka rozwoju

osteoporozy, w swoim organizmie, a przy ich zaobserwowaniu

zgłoszenie się do lekarza

Leczenie:



bardzo ważne są także ćwiczenia wzmacniające kości, będące

podstawowym elementem treningu przeciw osteoporozie.

Ćwiczenia te służą do obciążania, a przez to wzmacniania tych

kości, które w postępowaniu osteoporozy narażone są najbardziej

na złamania: trzony kręgów, kości udowe, kości promieniowe.

Efektywną nadbudowę masy kostnej można uzyskać w wyniku

wielostronnego i względnie zróżnicowanego, przeprowadzonego z

prawidłową liczbą powtórzeń (10-30 powtórzeń) obciążania

kostnego(są to wykonywane w niecodzienny sposób ćwiczenia

rozciągające, zginające, skręcające i obciążające kości, a także

kombinacje tych ćwiczeń).Zwiększone obciążenie prowadzi do

wzrostu masy kostnej i odwrotnie; osoby, które musiały długo

leżeć w łóżku, szybko tracą substancję kostną. Kości kończyny

bezwładnej tracą masę tak samo jak podczas unieruchomienia

opatrunkiem gipsowym. Przyrost masy kostnej nastąpić może

tylko w kościach intensywnie i regularnie obciążanych, zależy on

także od wielkości działających na kości sił i szybkości ich

działania



ważna jest także hormonalna terapia zastępcza u kobiet już w

okresie premenopauzalnym, kiedy stężenie estrogenów mieści się

w normie, ale stwierdza się zmniejszenie gęstości minerału

kostnego. Skutecznymi zamiennikami estrogenów są

bifosfoniany, szczególnie zaś alendronian, który zarówno

zapobiega osteoporozie, jak i leczy ją. Bifosfoniany zmniejszają

utratę masy kostnej poprzez hamowanie aktywności komórek

kościogubnych (osteoklastów)

Zesztywniające Zapalenie Stawów Kręgosłupa

Przyczyny:



pochodzenie

procesu zapalnego powodującego tą chorobę nie jest znane,

ale uważa się, że pewną rolę odgrywa tu czynnik genetyczny z

dziedziczeniem skłonności do tego zapalenia, u większości chorych istotne

stwierdzono antygen zdolności tkankowej HLA-B27



przyjmuje się, że pewne swoiste czynniki wykorzystują to podłoże

genetyczne, zapoczątkowując zapalenie. Może to być zakażenie bakteryjne

lub takie choroby, jak łuszczyca, wrzodzejące zapalenie okrężnicy lub

choroba Crohna (zapalenie jelita krętego), w których dochodzi do

zesztywniającego zapalenia kręgosłupa.

Objawy i przebieg:

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa zaczyna się

stopniowo i ma charakter przewlekły, na przemian z okresami

zaostrzeń i poprawy stanu chorego. W rzadkich przypadkach

rozwój choroby zatrzymuje się samoistnie, ale najczęściej proces

chorobowy ciągnie się przez wiele lat, powodując różne powikłania.

W początkowym okresie chorzy skarżą się na sztywność dolnej

części okolicy lędźwiowej oraz bóle promieniujące do pośladków i

ud. Mogą one mieć różne nasilenie, często większe w nocy niż w

ciągu dnia. Podobnie jak sztywność kręgosłupa, która jest większa

przy wysiłkach. W okresach zaostrzeń choroby o różnym czasie

trwania bóle i sztywność stawów są znacznie nasilone i czasem

towarzyszą im inne objawy zapalenia jak złe samopoczucie,

osłabienie, utrata apetytu. ZZSK towarzyszą czasem zmiany zapalne

poza stawami. Najczęściej występuje zapalenie tęczówki,

przebiegające z bólem i zaczerwienieniem oka, które zwykle

samoistnie ustępuje.Rzadziej pojawiaja się objawy sercowe z

napadami dusznicy bolesnej, zaburzeniem rytmu, a nawet

niewydolnością serca.

Kręgosłup, a ZZSK:



Zajęcie odcinka lędźwiowego daje w początkowym okresie bolesność,

wyrównanie krzywizny lędźwiowej, wzmożone napięcie mięśni

przykręgosłupowych, a następnie stopniowe ograniczenie ruchomości,

prowadzące do usztywnienia



Zajęcie odcinka piersiowego kręgosłupa wraz ze stawami żebrowo-

kręgowymi i żebrowo-poprzecznymi powodować może opasające bóle

klatki piersiowej i prowadzi do kifozy tego odcinka oraz ograniczenia

ruchomości i usztywnienia klatki piersiowej. Tor oddechowy staje się

całkowicie przeponowy. Pojemność życiowa płuc jest zmniejszona.



Zajęciu odcinka szyjnego kręgosłupa początkowo toważyszy bolesność przy

ruchach głową,ból ten promieniuje do głowy, a następnie ograniczenie

ruchomości, aż do całkowitego usztywnienia. Chory chcąc obejrzeć się za

siebie, musi obrócić się całym tułowiem. Opisywano również samoistną

luksację kręgu obrotowego i szczytowego w przebiegu zzsk oraz

wystepowanie złamań odcinka szyjnego kręgosłupa nawet przy niewielkich

urazach.



Choroba przebiega z okresami zaostrzeń i remisji i ma tendencję do

spowodowania usztywnienia całego kręgosłupa. W przypadkach

zaawansowanych nie leczonych dochodzi do powstania charakterystycznej

sylwetki chorego, umożliwiającej tzw. rozpoznanie uliczne. Sylwetka ta

cechuje się wyrównaniem lordozy lędźwiowej, zwiększeniem kifozy

piersiowej, pochyleniem i wyciągnięciem głowy do przodu, co przypomina

ustawienie głowy narciarza oraz niekiedy przykurczami zgięciowymi w

stawach biodrowych i – wyrównawczo w stawach kolanowych.Niekiedy w

obrazie radiologicznym zzsk, szczególnie w późnym okresie, spotyka się

zmiany o typie spondylodiscitis. Charakteryzują się one sklerotyzacją

przylegających trzonów kręgowych oraz destrukcją płytek trzonów, a w

zaawansowanych przypadkach- wytworzeniem się kręgu klinowatego. W

miejscu tym nie stwierdza się zwykle syndesmofitów (kwadratowienie kilku

trzonów kręgowych, procesy kostnienia w zewnętrznej warstwie pierścienia

włóknistego w miejscu styku krążków międzykręgowych z krawędziami

trzonów).

Okres wczesny ZZSK

Okres późny
ZZSK, objaw kija
bambusowego

Leczenie:



Nie ma

leczenia zapewniającego całkowite wyleczenie zzsk, gdyz

nie jest dokładnie znana jego przyczyna. Jednak są sposoby

łagodzenia dolegliwości, opóźniania choroby, a tym samym

zapobiegania ciężkim deformacją rozwijającym się w późniejszym

okresie, w tym celu stosuje się:



leki przeciwzapalne i przeciwbólowe (nie powstrzymuja one

rozwoju choroby, ale ułatwiają wykonywanie ćwiczeń

utrzymujących ruchomość stawów, dzięki czemu uzyskuje się

wyraźną poprawę jakości życia chorego)

 efekt przeciwbólowy można uzyskać poprzez stosowanie

ultradźwięków na oklicę stawów krzyżowo-biodrowych i

kręgosłupa

 w przypadku ze współistniejącymi bólami korzonkowymi

korzystne wyniki uzyskuje się również za pomocą prądów

diadynamicznych

 ćwiczenia, we wczesnym okresie należy stosować ćwiczenia

ogólnokondycyjne z wprowadzeniem elementów gier i zabaw,

główny nacisk należy kłaść na wzmocnienie mięśni grzbietu i

mięśni pośladkowych oraz na utrzymanie pełnego zakresu

ruchomości kręgosłupa, klatki piersiowej i stawów obwodowych

głównie biodrowych i barkowych. W okresach bardziej

zaawansowanych ćwiczenia gimnastyczne powinny być

prowadzone głównie w odciążeniu;często stosuje się ćw. w

podwieszeniu całkowitym lub częściowym, a także ćwiczenia w

basenie. Ponadto duży nacisk należy położyć na ćwiczenia

oddechowe i w miarę możliwości starać się zwiększyć ruchomość

żeber

 ponadto w zzsk ulgę przynosi ciepło, najbardziej

rozpowszechnione są naświetlania promieniami podczerwonymi i

lampą „Solux” oraz nagrzewanie diatermią krótkofalową

 masaże mięśni przykręgosłupowych poprawiają ich ukrwienie i

zmniejszają napięcie mięśniowe (wskazane jest uprzednie

zastosowanie naświetleń rozgrzewających przed masażem i

ćwiczeniami ruchowymi, gdyż taka kolejność zmniejsza bolesność,

zwiększa elastyczność mięśni i wpływa na lepsze i dokładniejsze

wykonywanie ćwiczeń)

 zalecane jest także leczenie uzdrowiskowe, najczęściej stosuje się

zabiegi balneoterapeutyczne, jak; zawijanie borowinowe,

kompiele solankowe, siarczkowe, radoczynne i kompiele w

basenie ciepliczym

 leczenie operacyjne zzsk związane jest głównie ze zmianami w

stawach biodrowych i polega na osteotomii i zastosopwaniu

endoprotezy w stawie biodrowym