Rak piersi
fakty polskie i
małopolskie
Leszek Kołodziejski
Konsultant Wojewódzki
w dziedzinie
Chirurgii Onkologicznej
Rak piersi
fakty polskie i
małopolskie
Leszek Kołodziejski
Konsultant Wojewódzki
w dziedzinie
Chirurgii Onkologicznej
Rak piersi - Polska
• Zachorowalność 52/100 tys.
• Umieralność 25/100 tys.
• Wzrost zachorowalności 1970 - 1994
2,42% rocznie
• Zachorowalność 52/100 tys.
• Umieralność 25/100 tys.
• Wzrost zachorowalności 1970 - 1994
2,42% rocznie
Rak piersi – Polska
zachorowalność roczna
Polska -15000
Województwo małopolskie –
1000
Kraków - 400
Wyleczalność raka
piersi
• Polska
50%
• Kraków
55%
• „stara” UE
66%
• Kraje Skandynawskie
80%
Wyleczalność raka
piersi
5 – letnie przeżycie chorych na raka piersi w krajach europejskich
[na podstawie GLOBOCAN 2000].
•Polska
20%
•Kraje Skandynawskie
80%
Wykrywanie
„wczesnego”
raka piersi
Rak piersi - Polska
I stopień wg. TNM -
5%
II stopień wg. TNM - 45%
III stopień wg. TNM - 40%
IV stopień wg. TNM - 10%
Przyczyny późnego wykrywania
raka piersi w Polsce
• późne zgłaszanie się chorych z
objawami
• zaniedbywanie samobadania
• zaniedbywanie mammografii
• braki edukacji onkologicznej
• niska dostępność mammografii
Przyczyny niezadowalających
wyników leczenia raka piersi
w Polsce
• lekceważenie objawów przez chore i lekarzy
• niewykorzystywanie możliwości istniejących
placówek służby zdrowia (profilaktyka
wtórna)
• mylenie możliwości diagnostycznych
mammografii i ultrasonografii
• zaniedbywanie systematycznych badań
• bierna postawa – oczekiwanie na darmowe
„akcje”
Rak piersi - Polska
cm
1,0
0.5
cm
1,0
0.5
0 1 2 3 4 5 6 7
lat
0 1 2 3 4 5 6 7
lat
Wielkość guza
Rak piersi - badania
przesiewowe
• rak piersi osiąga średnicę 1 cm po ok. 6 latach
• mammografia może wykryć rozrost
nowotworowy, który ma średnicę 2-3 mm
• wydolność MMG wynosi ok. 90%
• 93% kobiet, u których rozpoznano raka piersi
przekroczyła 40 r.ż.
Polskie fakty
•
80% chorych zgłasza się do lekarza
średnio 7 miesięcy po zauważeniu
pierwszych objawów choroby
•
55% chorych leczonych jest przez
lekarzy przed skierowaniem do leczenia
onkologicznego z
niewłaściwym pierwszym rozpoznaniem
przez 6 miesięcy
Kobiety o niepodwyższonym
ryzyku zachorowania na raka
piersi
• samobadanie piersi przed 25 rż (1x
m-c)
• badanie przez lekarza od 30 rż (1x
rok)
• mammografia co 1-2 lat od 40 rż
• USG piersi jako badanie
uzupełniające
W Polsce …
• Systematyczne samobadanie
piersi - 10 % kobiet
• Regularne badanie
mammograficzne - 10 %
kobiet
• Badanie piersi przez lekarza -
wyjątkowo
Genetyczne czynniki ryzyka
w raku piersi
• Mutacje genów BRCA1 i BRCA2
- ok. 2% populacji (75% przed 40
r.ż.) - mutacja BRCA1: 50% ch. na
raka piersi - mutacja BRCA2: 30%
ch. na raka piersi - wzrost ryzyka
zachorowania na raka jajnika
Widoczne oznaki raka
piersi
• wypuklenie skóry przez guz
• wciągniecie skóry/brodawki
• naciekanie/ owrzodzenie skóry
• „skóra pomarańczy”
Rozpoznanie raka piersi
interdyscyplinarne
• chirurg
• radiodiagnosta
• patolog
Leczenie raka piersi
interdyscyplinarne
• chirurg
• raditerapeuta
• chemioterapeuta
Czynniki prognostyczne
i warunkujące racjonalne
leczenie raka piersi
• zaawansowanie pTNM
• typ histologiczny i stopień
złośliwości
• receptory
Leczenie radykalne raka
piersi
zależy od zaawansowania
Chirurgia:
• radykalna amputacja piersi
• leczenie oszczędzające pierś (BCT)
• leczenie oszczędzające pachę (SN)
Rak piersi - leczenie
chirurgia
Zakres leczenia i sposób ustalamy na
podstawie:
- stopnia zaawansowania klinicznego wg TNM
- postaci histologicznej guza
*
rak naciekający
*
rak nie naciekający (DCIS, LCIS )
BCT- leczenie oszczędzające
pierś
• wycięcie guza piersi z potwierdzonym
histologicznie marginesem zdrowych
tkanek
• wycięcie węzłów chłonnych pachy lub
dopracowana procedura SN
• radioterapia pozostawionej reszty
gruczołu piersiowego z dodatkowym
„ boostem” na lożę po wycięciu guza
Rak piersi - leczenie
W Polsce …
• Co druga chora rozpoczyna leczenie
w III lub IV stopniu zaawansowania
raka
• > 80 % amputacji piersi
• ~ 10 % leczenie oszczędzające pierś
(BCT)
• ~ 1 % leczenie oszczędzające pachę
(SN)
Względne przeciwwskazania do
BCT
• młody wiek - poniżej 38 r.ż.
• rozległe mikrozwapnienia dookoła guza
• guz większy niż 3 cm średnicy
• nieokreślony guz w badaniu MMG
• drugostronna mastektomia
• znacząco obciążający wywiad rodzinny
w kierunku raka piersi
• centralna lokalizacja guza
Rak piersi - biopsja węzła
„wartownika”
Definicja: pierwszy węzeł w układzie chłonnym pachy do
którego
spływa chłonka z danego obszaru gruczołu
piersiowego
Cel: ocena histologiczna układu chłonnego pachy
pozwalająca na rezygnację z limfadenektomii
Metoda: podanie radiokoloidu znaczonego Tc 99 z kilku
wkłuć
do gruczołu piersiowego w przeddzień operacji.
Podczas operacji identyfikacja największego
wychwytu
i wycięcie węzła z histologicznym badaniem
doraźnym
Czułość : 93-98 %
Możliwość takiego leczenia tylko w ośrodkach
wyspecjalizowanych po zdobyciu własnego
doświadczenia!
Dobrze przeprowadzona
operacja chirurgiczna w raku
piersi to:
•
niezbędnie konieczne okaleczenie z możliwie
najlepszym efektem kosmetycznym
•
maksymalne ograniczenie ilości powikłań
•
stworzenie warunków do dobrej kontroli
miejscowej
•
uzyskanie pełnej informacji o zaawansowaniu
miejscowym i regionalnym choroby
Leczenie uzupełniające
operację raka piersi
• miejscowe -
napromienianie
• systemowe -
chemioterapia
hormonoterapia
Badania obrazowe
• mammografia – najważniejsze badanie
• ultrasonografia – badanie
uzupełniające
Przed badaniem obrazowym
konieczne badanie fizykalne!
Nigdy nie należy wykonywać
w/w badań zamiennie!
Mammografia
badanie wykrywające raka
piersi
• przesiewowa – u bezobjawowych
• diagnostyczna – u klinicznie
podejrzanych
Mammograficzne
podejrzenie raka piersi
• guzek spikularny
• skupisko mikrozwapnień
• zaburzenia architektoniki gruczołu
Ultrasonografia
• młode kobiety
• diagnostyka zmian łagodnych
• weryfikacja zmian ogniskowych
niebadalnych klinicznie
Wątpliwości co do charakteru
zmian w piersi rozstrzyga
biopsja wycinająca
z badaniem histopatologicznym
– rozpoznanie ostateczne!
Rak piersi - badania
przesiewowe
• prawidłowe samobadanie piersi 1 raz w
miesiącu od 20 r.ż.
• USG piersi co 24 miesiące od 30 do 39 r.ż.
• MMG piersi + badanie fizykalne piersi
- pierwsze badanie w 40 r.ż.
- następne co 18 miesięcy
- koniecznie ze zdjęciami z poprzednich MMG
- w razie trudności diagnostycznych USG
MMG - znaczenie kliniczne
•
kontrola piersi (tzw. profilaktyka wtórna)
•
rozpoznawanie patologii onkologicznej
piersi
•
wybór zakresu operacji (BCT v. MR)
•
lokalizacja zmian podejrzanych -
„kotwiczka”
•
kontrola drugiej piersi (pacjentki po leczeniu
onkologicznym)
Przyczyny niskiej wczesnej
wykrywalności nowotworów
złośliwych w Polsce
• bardzo słabe uświadomienie społeczne o rzeczywistym
zagrożeniu nowotworami złośliwymi
• lekceważenie objawów zarówno przez chorych jak i lekarzy
• brak odpowiedniej wiedzy na temat możliwości profilaktyki
pierwotnej i wtórnej nowotworów
• opóźnianie właściwej diagnostyki i leczenia
• nie wykorzystanie potencjału badań przesiewowych
ustalonych dla wybranych nowotworów
Badania obrazowe
• zła interpretacja /nadmierna ufność w
badanie/
• nie wykonanie MMG przy podejrzanych
klinicznie węzłach chłonnych pachy
• oparcie diagnostyki obrazowej tylko o
badanie USG przy podejrzeniu raka piersi
• nie wykonanie badań oceniających
potencjalną możliwość rozsiewu procesu
nowotworowego /USG j.brzusznej- wątroba,
rtg klatki piersiowej- płuca, scyntygrafia
kośćca- kości/
Opóźnienie leczenia raka
piersi
w Polsce
(M. Pawlicki 2002)
• średnio ogółem
5 miesięcy
• zła interpretacja
4 miesiące
objawów przez lekarza
• metody niekonwencjonalne 3 miesiące
(20% chorych!)
Leczenie niekonwencjonalne
(wg. M. Pawlickiego 2002)
Co 5 pacjent w Polsce:
• diety (głodówki)
• leki roślinne (huba, aloes, torf, zioła)
• mocz
• pierwiastki śladowe
• psie sadło
• nafta
• okłady
• drażnienie elektryczne i magnetyczne
• Bioenergoterapia
efekt: 5 000 zgonów rocznie
Cele edukacji onkologicznej
kobiet
• wyrobienie nawyków systematycznych
badań (samobadanie + mammografia +
lekarz)
• obniżenie poziomu lęku przed wykryciem
raka (amputacja piersi)
Korzyści:
– wczesne wykrywanie
– leczenie oszczędzające
– poprawa wyleczalności
Rak piersi
u młodych kobiet
przebiega
bardzo agresywnie
Axelrod D i wsp. Breast cancer in young women J Am Coll Surg 2008, 206,1193.