Makro i mikroekonomia

Przedmiot i zakres ekonomii

Wykład 1

Ksenofont  V VI w p.n.e.

• Oikonomikos ( Ekonomika )
• Nauka o gospodarstwie, o 

zarządzaniu majątkiem, domem . 
Należą do niej m.in. Sprawy związane 
ze zdobyciem środków utrzymania, z 
sensownym użyciem pieniędzy (na 
prace budowlane, hodowlę koni lub 
uprawę roślin)

Ksenofont

• Ksenofont powiada, że w 

gospodarstwie domowym  można 
wydać wiele pieniędzy i mało mieć z 
tego korzyści, można też przy użyciu 
mniejszych środków uzyskać dobre 
wyniki.

• Ekonomia jest zarówno dyscypliną 

naukową jak i wiedzą praktyczną. 

Arystoteles IV w p.n.e.

• Przewyższył Ksenofonta stopniem 

uogólnienia zjawisk ekonomicznych

• Ekonomia u Arystotelesa oznacza 

naukę o prwawach gospodarstwa 
domowego.

• Oikos znaczy po grecku dom, 

gospodarstwo , nomos to prawo

Ekonomia polityczna

• XVII wieku Antoine’a Montchretien 

wydaje Traktat o ekonomii politycznej 

(1615 r ) przymiotnik ,,polityczny’’ miał 

oznaczać, że chodzi o prawa 

gospodarstwa państwowego.

• Zajął się w książce problematyką 

finansów państwowych

• Ekonomia polityczna to oznaczenie 

badań poświęconych problemom 

społecznego gospodarowania.

Ekonomia jako system 

naukowy

• Narodziny liberalnego systemu 

gospodarczego – kapitalizm 
wolnokonkurencyjny

• A. Smith(1723-1790) ,,ojciec ekonomii 

politycznej kapitalizmu’’ i D.Ricardo (1772-
1823) twórcy systemu ekonomii politycznej

• Zaliczeni do szkoły ekonomii politycznej 

J.S. Mill (1806-1873) oraz K.Marks (1818-
1883)

Ekonomia jako system 

naukowy

• Paradygmatem szkoły klasycznej ekonomii 

jest niczym nie ograniczona wolna 

konkurencja, a jedynym regulatorem 

rynku - ,,niewidzialna ręka’’, która 

sprawia, że sprzeczne z interesem ogółu 

działania kupców i przemysłowców są w 

końcu zgodne z interesem społeczeństwa .

• Model wolnej konkurencji jest do dziś 

podstawą (paradygmatem) współczesnych 

teorii ekonomicznych.

Ekonomia jako system 

naukowy

• W polskiej literaturze ekonomię 

polityczną nazywano nauką o 
gospodarstwie społecznym.

• J. Supiński  książka Szkoła polska 

gospodarstwa społecznego (1862-
1865) oraz S. Grabski Ekonomia 
społeczna (1932)

Zasada gospodarności

• Według A. Krzyżanowskiego, ekonomiści 

badają działalność ludzką jako 
podporządkowaną zasadzie najmniejszego 
wysiłku, czyli gospodarności, w procesie 
zdobywania środków zaspokajania 
potrzeb.

• Możne powiedzieć, że zadaniem 

ekonomiki jest rozpoznanie i badanie w 
działaniach ludzkich przejawów zasady 
gospodarności .

Zasada gospodarności

• O.Lange ( 1904-1965) według 

polskiej ekonomii , uważał, że 
określenie  ekonomia polityczna i 
ekonomia społeczna , są w języku 
polskim równoważne, chociaż to 
ostatnie oddaje lepiej właściwą treść 
nauki.

Zasada gospodarności

• E. Taylor ( 1884-1967) , w najogólniejszym 

ujęciu przedmiotem ekonomiki ( ekonomii 
) jest gospodarowanie. Istota  
gospodarowania  leży w tym, że 
rozporządza się ograniczonymi środkami, 
a ma się przed sobą wielość celów , do 
jakich te środki mogą być użyte, wtedy 
zjawia się wybór, występują zagadnienia 
wartości, kosztów, rozdziału dochodu 
społecznego itd.

Przedmiot ekonomii

• Ekonomia jest dyscypliną zajmującą się 

opisem kategorii i zjawisk gospodarczych 

oraz ich analizą teoretyczną, służącą 

wykryciu prawidłowości procesu 

gospodarowania.

• Ekonomia jest nauką o metodach 

oszczędnego gospodarowania ograniczonymi 

zasobami o alokacji tych zasobów w celu 

zaspokojenia konkurujących ze sobą potrzeb 

w sposób możliwie najpełniejszy. Takie 

wykorzystanie ograniczonych środków aby 

zmaksymalizować cel, do którego dążymy.

Przedmiot ekonomii

• A. Marshall – ekonomia polityczna lub 

ekonomika jest badaniem rodzaju 

ludzkiego w jego codziennym życiu 

gospodarczym, bada ona tę stronę 

działalności indywidualnej i społecznej, 

która jest ściśle związana z osiąganiem i 

użytkowaniem rzeczy materialnych, 

niezbędnych do dobrobytu.

• Jest nauką o tym jak ludzie żyją, działają i 

myślą w codziennym życiu 

gospodarczym .

Przedmiot ekonimii

• L.Ch. Robbins – ekonomika jest nauką, 

która bada stosunki międzyludzkie jako 

relacje między celami i środkami oraz 

alternatywnymi możliwościami ich użycia.

• E.Taylor – ekonomia jest nauką badającą, 

jak ludzie radzą sobie z rzadkością, czyli 

brakiem nieograniczonej dostępności dóbr. 

Jest to nauka o tym, jak rozwiązać problem 

alokacji ograniczonych zasobów  w celu 

optymalnego zaspokojenia  konkurujących 

ze sobą potrzeb.

Pojęcie rzadkości w 

ekonomii

• Rzadkość jest stosunkiem użyteczności do 

ilości dobra, czyli  użytecznością zawartą w 

jednostce danego dobra. Dobro jest 

użyteczne wówczas, gdy ma zdolność 

zaspokajania potrzeb.

• Konsekwencją rzadkości  jest dążenie do 

zawłaszczania i wymieniania dóbr oraz ich 

pomnażania w procesach produkcyjnych.

• Rzadkość pojmowana jest jako fakt , że 

dobra nie występują w takich ilościach, aby 

można było mieć je wszystkie.

Wiedza

• Wiedza nie jest zasobem rzadkim. Wiedza to 

pewien ogólny stan świadomości społecznej.

• Zasób wiedzy naukowej to nagromadzenie 

efektów badań naukowych dokonanych w 
poprzednich okresach przez przedstawicieli 
poszczególnych dyscyplin, w różnych 
zakresach.

• Badania naukowe w sferze badań i rozwoju 

oznaczają strumień nowej wiedzy, odkrycia i 
wynalazki wzbogacają już istniejący zasób 
wiedzy.

Wiedza szczególny czynnik 

produkcji

Podział wiedzy na wiedzę :
1.

Konkurencyjną- ograniczona co do udziału 

uczestników życia gospodarczego ( np. 

wiedza technologiczna , opatentowana )

2.

Niekonkurencyjna – dostępna dla 

wszystkich uczestników życia 

gospodarczego (teoretycznie, bo w 

praktyce trzeba spełnić pewne warunki – 

mieć określone kwalifikacje, 

wykształcenie )

Wiedza szczególny czynnik 

produkcji

• Kapitał wiedzy – traktowany jako czynnik 

produkcji, charakteryzuje się tym , że nie 

zużywa się jak kapitał fizyczny, nie traci 

na wartości i nie może być równocześnie 

użytkowany przez różnych uczestników 

życia gospodarczego.

• W procesie wykorzystania wiedzy 

występuje zjawisko synergii, czyli 

wzmocnienia innych współdziałających 

czynników.

Zasoby

• Uniwersalnym celem prowadzenia 

działalności jest zaspokojenie potrzeb. Jest 
to bodziec skłaniający ludzi do 
wykorzystywania różnorodnych zasobów. 
Przez zasób rozumiemy nagromadzenie 
różnych elementów niezbędnych w 
procesach produkcyjnych .

• Ludzie pierwotni korzystali z zasobów 

naturalnych, gotowych do użycia bez 
obróbki( woda jagody owoce).

Zasoby

• Następnie ludzie zaczęli 

przystosowywać i przetwarzać  
zasoby naturalne na swój użytek.

• Kolejny krok – człowiek tworzy i 

produkuje elementy składające się na 
zasoby nie występujące w gotowej 
postaci w przyrodzie oraz wytwarza 
inne zasoby użyteczne gospodarczo.

Kapitał jako zasób

• Kapitał to zasób ( majątek ), który 

właściciel angażuje w działalność 
gospodarczą na własny rachunek w 
celu uzyskania korzyści , zwanych 
zyskiem.

Zasoby

• P.A. Samuelson wymienia cztery grupy 

zasobów  niezbędnych 

1.

Zasoby ludzkie( podaż pracy, 

wykształcenie , motywacja )

2.

Zasoby naturalne

3.

Akumulacja kapitału ( kapitał rzeczowy )

4.

Technologia ( nauka, zarządzanie, 

przedsiębiorczość )

Zasoby

• Współcześnie możemy wydzielić pięć 

grup  zasobów :

1.Zasoby ludzkie
2.Zasoby kapitału fizycznego, obejmujące 

kapitał rzeczowy ( w tym pieniądze ) 

oraz zasoby naturalne

3.Technologię
4.Kapitał ludzki
5.Kapitał społeczny

Zasoby

• Zasoby ludzkie – zasoby pracy( czysta siła robocza 

+kapitał ludzki efekt edukacji i kształcenia + kapitał 

społeczny czyli stosunki międzyludzkie.

• Technologia – organizacja wiedzy służąca celom 

praktycznym, odgrywa rosnącą rolę w rozwoju 

gospodarczym i społecznym.

• Kapitał ludzki – zasób wiedzy i kwalifikacji, stan 

zdrowia umożliwiający wykonywanie pracy, to 

ekonomiczny potencjał produkcyjności społeczeństwa, 

który reprezentują wykształceni i zdolni do uczenia się 

osobnicy

• Kapitał społeczny to indywidualne i instytucjonalne 

stosunki międzyludzkie.

• Kapitał intelektualny  studiowanie korzeni wartości 

przedsiębiorstwa

Potrzeby

• Celem gospodarowania, niezależnie od 

formy systemu gospodarki rynkowej, 

jest zaspokajanie potrzeb ludzkich. 

Potrzeby to wszystko to co jest 

potrzebne, nieodzowne, konieczne bez 

czego nie można się obejść.

• Potrzeby dzielimy na :
1.Egzystencjalne – zdeterminowane przez 

czynniki biologiczne ( żywienie, 

mieszkanie, sen, odpoczynek )

Potrzeby

1. Socjalne –poza potrzebami 

egzystencjalnymi obejmują potrzeby w 

zakresie higieny, kultury oświaty

2. Produkcyjne – związane z działalnością 

gospodarczą 

3. Konsumpcyjne – to potrzeby 

egzystencjalne i socjalne

4. Indywidualne  -zaspokajane indywidualnie
5. Zbiorowe -  bezpieczeństwo , oświata , 

nauka, sprawiedliwość , ochrona zdrowia, 

ochrona środowiska

Makroekonomia

• Zadaniem makroekonomii jest opis i 

analiza zjawisk rozwoju gospodarczego 

oraz funkcjonowania gospodarki jako 

całości, czyli sposobu jej działania z 

uwzględnieniem relacji rynku i państwa.

• Makroekonomia bada takie zjawiska , jak 

dochód narodowy oraz czynniki jego 

wzrostu, problemy równowagi ogólnej i 

rynkowej, funkcjonowanie całej 

gospodarki, jak zatrudnienie, płace, 

handel, pieniądz i banki.

Mikroekonomia

• Mikroekonomia zajmuje się przede 

wszystkim badaniem poszczególnych 
rynków funkcjonujących w ramach 
danej gospodarki.

• Zajmuje się takimi zagadnieniami jak : 

co określa cenę poszczególnego dobra, 
co decyduje o wielkości produkcji 
danej firmy, co decyduje o wysokości 
płac, zysków, stopy procentowej

Mezoekonomia

• Opis i analiza zjawisk związanych z 

procesami przemian strukturalnych 
zyskały nazwę – mezoekonomia.

• Mezoekonomia zajmuje się 

pośrednimi wielkościami 
ekonomicznymi, nie będącymi ani 
agregatami makro-, ani wielkościami 
stricte mikroekonomicznymi.

Ekonomia, a polityka

• Makroekonomiczna polityka gospodarcza 

polega na sterowaniu przez rząd 
podatkami, wydatkami budżetowymi, 
wpływaniu na podaż pieniądza w celu 
wspierania zatrudnienia  i produkcji, 
stabilnego poziomu cen oraz rozwoju 
gospodarczego o pożądanej strukturze, 
zapewniającej wzrost dobrobytu ludności 
danego kraju.

Ekonomia, a polityka

• Mikrostruktura gospodarcza ma na 

celu znalezienie sposobu zwiększenia 
efektywności gospodarowania. 
Analiza kosztów w przedsiębiorstwie 
umożliwi identyfikację miejsc 
powstawania nadmiernych kosztów, 
badanie elastyczności popytu 
umożliwi kształtowanie wielkości 
podaży.

Współczesne ujęcie przedmiotu 

ekonomii

• Ekonomia pozytywna – opis istniejącej 

rzeczywistości , czyli zajmowanie się 

światem takim jaki jest, a nie jaki powinien 

być. Celem jest ustalenie i opisanie wpływu 

zmian wielkości ekonomicznych (cen, płac) 

na efektywność działalności gospodarczej.

• Ekonomia normatywna – ocena wartości 

jakie powinny być (ceny, płace, 

zatrudnienie, poziom produkcji)Zwolennicy 

takiego podejścia postulują pożądane 

kierunki polityki cen, płac, ustalają normy 

postępowania.

Prawa ekonomiczne, a prawa 

przyrody

• Prawo przyrody i społeczeństwa – w 

przyrodzie działają określone 
prawidłowości, ludzie poznają ich 
charakter i formułują prawa nauki. 
Prawo współzależności masy i enrgii 
E=mc2, prawo grawitacji Newtona,  
podobnie jest ze społeczeństwem tu 
działają prawa społeczne .

Prawa

• Proces gospodarczy – kompleks działeń 

ludzkich stale powtarzających się w 

określony sposób ( rolnik-orka, nawożenie, 

siew, pielęgnacja roślin, zbiór, zwózka, 

sprzedaż plonów ).

• Między poszczególnymi działaniami ludzi 

występują relacje i związki, to nazywamy je 

prawidłowościami ekonomicznymi, czyli 

prawidłowości ekonomiczne to  konieczne 

zależności i związki występujące między 

istotnymi elementami procesu 

gospodarowania , powtarzające się 

regularnie i w określony sposób.

Rodzaje praw 

ekonomicznych

• Prawa ekonomiczne to słowne 

sformułowania określające związki 
między poszczególnymi składnikami 
procesu gospodarczego . 
Rozróżniamy prawa przyczynowe, 
prawa współistnienia oraz prawa 
funkcyjne.

Prawa przyczynowe

• Prawa przyczynowe to związki (relacje) 

między elementami procesu 
gospodarczego polegające na tym, że po 
pewnym określonym zdarzeniu stale 
następuje inne określone zdarzenie , przy 
czym następstwo to odbywa się w czasie. 
Wcześniejsze zdarzenie to przyczyna 
pózniejsze skutek .( obniżenie ceny na 
dany produkt powoduje wzrost zakupów)

Prawo współistnienia

• Prawo współistnienia polega na 

łącznym występowaniu dwu lub 
więcej zdarzeń, które tworzą pewną 
strukturę zdarzeń , występując stale 
razem.

Prawa funkcjonalne

• Z prawami funkcjonalnymi mamy do 

czynienia gdy istnieje związek 
między ilościowo wymiernymi 
zdarzeniami, który można 
przedstawić za pomocą funkcji 
matematycznej np. funkcja popytu i 
podaży

Stosunki społeczne i 

ekonomiczne

• Dążenie do zaspokojenia potrzeb 

jednostkowych  jest  naturalnym celem 

działania ludzi, niezależnie od typu i 

formy stosunków społecznych. Jest to 

uniwersalny cel gospodarowania  i główna 

siła napędowa rozwoju ludzkości. Stosunki 

społeczne to ogół względnie stałych 

związków  i relacji zachodzących między 

ludzmi w procesie ich społecznego 

działania. Ważną częścią tych stosunków 

są stosunki ekonomiczne.

Stosunki ekonomiczne

• W zakres stosunków ekonomicznych 

wchodzą stosunki produkcji ( relacje 
między ludzmi w procesie produkcji), 
stosunki podziału (w procesie 
podziału wytworzonych dóbr), 
stosunki wymienne( na rynku między 
kupującym i sprzedającym) oraz 
stosunki konsumpcji ( indywidualnej i 
zbiorowej)

Własność

• Podstawą stosunków społecznych są 

stosunki własności, decydującą rolę 
odgrywa własność czynników 
produkcji.

• Prawo własności to zbiór uprawnień , 

jakimi dysponuje dany podmiot, czyli 
właściciel prywatny lub publiczny, w 
stosunku do określonego zasobu dóbr.

Społeczny podział pracy

• Społeczny podział pracy, który jest procesem 

historycznym , wyznacza poszczególnym ludziom i 

grupom społeczno-zawodowym określone miejsce 

w procesie gospodarowania, co powoduje 

ukształtowanie się określonych relacji między nimi.

• Przed tysiącami lat gospodarowanie odbywało się w 

prostszych formach . Gospodarstwo domowe 

związane z produkcją –rolniczą, powoli rozwijała się 

gospodarka wymienna , w której wytwarzano 

produkty nie tylko na własne potrzeby, ale i dla 

innych, na zamówienie lub rynek. Rozwój wymiany i 

rozszerzenie rynków spowodował specjalizację 

producentów oraz społeczny podział pracy między 

ludzmi, przedsiębiorstwami, gospodarkami 

narodowymi.