Alergia na jad

owadów błonkoskrzydłych

Barbara Kuźnar-Kamińska

Katedra i Klinika Pulmonologii, Alergologii i Onkologii Pulmonologicznej

Owady
błonkoskrzydłe (rząd
Hymenoptera)

żądłówki (Aculeata)
- osowate (osy,
szerszenie,
klecanki),
- pszczołowate
(pszczoły miodne i
trzmiele)
- mrówkowate

OSA

POSPOLITA



pancerz chitynowy,
skąpe owłosienie



osy po użądleniu nie
zostawiają żądła ;osy
kłują, czasem
wielokrotnie



maksymalna aktywność

od lipca do końca

sierpnia

ŻĄDŁO

OSY

POSPOLITE

J

PSZCZOŁA
MIODNA



bolesne użądlenie,
zostawia żądło;



użądlenia od kwietnia do
listopada (największe
natężenie od połowy lipca
do końca sierpnia);



rożna ilość jadu i jego
aktywność (30-200mcg
jadu

)

MRÓWKA
OGNISTA

zwiększone ryzyko użądlenia

- ciepła pora roku

- jedzenie lub picie na wolnym powietrzu

- chodzenie boso

- praca w ogrodzie (zwłaszcza cięcie żywopłotu lub kwiatów)

- zbieranie owoców

- uprawianie sportu na wolnym powietrzu (zwłaszcza w skąpym ubraniu)

- położenie uli w sąsiedztwie zabudowań mieszkalnych lub miejsc pracy

- przebywanie w pobliżu uli podczas wybierania z nich miodu

- usuwanie gniazd os (np. z poddaszy lub okien)

Charakterystyka kliniczna reakcji
poużądleniowych

1

) prawidłowa reakcja miejscowa na użądlenie

2) duża reakcja miejscowa - obrzęk o średnicy >10 cm
utrzymujący się >24 godziny

3) ogólnoustrojowa reakcja anafilaktyczna

4) ogólnoustrojowa reakcja toksyczna

5) reakcja nietypowa (np. zapalenie naczyń, uszkodzenie
nerek, gorączka, małopłytkowość i in.).

Łagodna pokrzywka



lek przeciwhistaminowy p.o. lub pozajelitowo



obserwacja chorego przez >=60 min

Pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy



pomiar ciśnienia tętnicze goi częstotliwości tętna



dostęp do żyły i podłącz wlew 0,9% NaCl



lek przeciwhistaminowy p.o. lub pozajelitowo



glikokortykosteroid p.o. lub pozajelitowo



w przypadku ciężkich lub narastających objawów -

adrenalina (1 mg/ml) i.m. (dorośli 0,3-0,5 mg, dzieci 0,01

ml/kg)

OBSERWACJA CHOREGO DO MOMENTU CAŁKOWITEGO

USTĄPIENIA OBJAWÓW

Obrzęk krtani



adrenalina wziewnie i i.m.



w przypadkach ciężkiego obrzęku krtani może być
konieczne wykonanie intubacji, tracheotomii lub
konikotomii

Obturacja oskrzeli



obturacja łagodna lub umiarkowana - beta

2

-mimetyk

wziewny



obturacja ciężka - adrenalina wziewnie i beta

2

-mimetyk

(0,5

mg/ml) i.v. (w 1. rż. 0,05-0,1 mg, do 7. rż. 0,2-0,4 mg,

dorośli

0,25-0,5 mg)

-

WSZYSCY CHORZY Z PRZEDŁUŻAJĄCYMI SIĘ OBJAWAMI ZE STRONY

UKŁADU ODDECHOWEGO WYMAGAJĄ HOSPITALIZACJI. W
PRZYPADKU CHORYCH Z OBRZĘKIEM KRTANI KONIECZNE JEST JAK
NAJSZYBSZE LECZENIE NA ODDZIALE INTENSYWNEJ TERAPII.

Wstrząs anafilaktyczny

KONIECZNA HOSPITALIZACJA!!!!!!



adrenalina (1 mg/ml) i.m. (dorośli 0,3-0,5 mg, dzieci 0,01 ml/kg;

dawkę można powtórzyć po 5- 15 min); i.v. tylko w wyjątkowych

przypadkach



tlen (przepływ 5-10 l/min)



ciśnienie tętnicze i częstotliwość tętna



dostęp do żyły i uzupełnienie niedobór płynów



lek przeciwhistaminowy i glikokortykosteroid i.v.



dopamina lub noradrenalina we wlewie, jeśli nieodciśnienie utrzymuje

się pomimo podania adrenaliny (z lekiem przeciwhistaminowym lub

bez)



glukagon 0,1 mg/kg i.v. w razie utrzymywania się

niedociśnienia i skurczu oskrzeli u chorych leczonych beta- blokerami

U 2/3 osób, które przebyły ogólnoustrojową reakcją

anafilaktyczną po użądleniu przez owada, reakcja taka występuje
po ponownym użądleniu. Dlatego też osoby takie powinny nosić
ze sobą, zwłaszcza w sezonie aktywności owadów, zestaw
pierwszej pomocy, składający się z:

1) adrenaliny przygotowanej do natychmiastowego
samodzielnego wstrzyknięcia (w Polsce dostępne są
ampułkostrzykawki Adrenalina WZF, Anapen [0,15 lub 0,3 mg
adrenaliny] i Fastjekt [0,3 mg adrenaliny]

2) szybko działającego leku przeciwhistaminowego (np.
cetyryzyny 2 tabletki po 10 mg)

3) glikokortykosteroidu (np. prednizon 2 tabletki po 50 mg).

- krótki odstęp czasu pomiędzy użądleniami (ale bardzo częste

użądlenia prawdopodobnie powodują rozwój tolerancji

immunologicznej)

- silne uczulenie na jad, zwłaszcza szerszenia lub pszczoły

miodnej – duże stężenie swoistego IgE (>1,0 kj./l) lub dodatni

wynik testów skórnych

- ciężka poprzednia reakcja poużądleniowa

- choroba układu oddechowego lub sercowo-naczyniowego

- przyjmowanie beta-blokera

- podeszły wiek

- zwiększone stężenie tryptazy w surowicy, mastocytoza

Rozpoznanie

1.

Wywiad

2.

Badania pomocnicze

-

testy skórne (punktowe, a w razie wyniku ujemnego - śródskórne)

- oznaczenie alergenowo swoistych przeciwciał IgE in vitro (w surowicy)
- stężenie tryptazy w surowicy

U osób z przebytą poużądleniową reakcją anafilaktyczną uczulenie na jad
owada potwierdza:

1) dodatni wynik testu skórnego z alergenem jadu lub
2) obecność w surowicy przeciwciał IgE swoistych dla jadu.

Immunoterapia swoista jest wskazana zarówno u dzieci, jak i u
dorosłych z:

1) ciężką reakcją ogólnoustrojową w wywiadzie, z objawami ze strony
układu oddechowego i układu krążenia oraz
2) z uczuleniem na określony gatunek owada, udokumentowanym za
pomocą testów skórnych lub oznaczenia swoistych dla jadu
przeciwciał IgE w surowicy (.

W przypadku reakcji ogólnoustrojowych niezagrażających życiu
(pokrzywka, rumień, świąd) wpływ na decyzję o zastosowaniu SIT
mogą mieć inne czynniki, takie jak duże ryzyko ponownych użądleń
(związane np. z wykonywaniem zawodu ogrodnika), współistniejące
choroby sercowo-naczyniowe i przyjmowane leki, inne choroby
(mastocytoza) oraz czynniki psychologiczne (lęk przed użądleniem).



dawkowanie dostosowane do indywidualnej wrażliwości

pacjenta



odczulanie należy przeprowadzać w warunkach dostępu do
zestawu reanimacyjnego



po podaniu preparatu pacjent powinien pozostać pod
obserwacją przez 30 min.



Pharmalgen Hymenoptera venoms – uczulenia na

antygeny owadów błonkoskrzydłych (pszczół, os,

szerszeni)

1. Immunoterapia przyśpieszona - roztwór jadu wstrzykiwać
co 2 h,
maksymalnie 4 razy dziennie;

2. Immunoterapia przyśpieszona zmodyfikowana - roztwór
wstrzykiwać co 30 min 2-4 razy dziennie w odstępie 1-2 tyg;

3. Immunoterapia tradycyjna: roztwór wstrzykiwany co 3-7
dni.
Leczenie podtrzymujące kontynuuje się, podając 1ml roztworu
o stężeniu 100 µg/ml albo o stężeniu, które jest tolerowane
przez
pacjenta, stopniowo wydłużając przerwy do 2, 3 i 4 tyg.; czas
leczenia wynosi co najmniej 3 lata.