ALERGIA

NA JAD OWADÓW

BŁONKOSKRZYDŁYCH

KURS ALERGOLOGICZNY

26 - 30 września 2005

ALERGIA NA JAD OWADÓW

BŁONKOSKRZYDŁYCH

• owady żądlące z rzędu błonkówek

(Hymenoptera) należą do 2 rodzin:
pszczołowatych (Apidae) i osowatych
(Vespidae)

• pszczołowate odpowiadają żądleniem, gdy

ich ulowi zagraża niebezpieczeństwo (poza
tym nie są agresywne)

• osa, osa żółta i szerszeń są agresywne

(między nimi reaktywność krzyżowa)

ALERGIA NA JAD OWADÓW

BŁONKOSKRZYDŁYCH

• reakcja miejscowa po użądleniu może być

wynikiem zarówno alergii, jak i infekcji

• reakcja uogólniona zawsze jest wynikiem

alergii

– wyraża się: pokrzywką, obrzękiem

naczynioruchowym, astmą oraz zapaścią
sercowo - naczyniową

– u ok. 50% uczulonych kolejna reakcja będzie o

podobnym nasileniu

– ryzyko zgonu duże u osób starszych i małych

dzieci

ALERGIA NA JAD OWADÓW

BŁONKOSKRZYDŁYCH

• rozpoznanie opiera się na wywiadzie oraz testach

alergicznych (punktowe testy skórne)

• testowaniu poddaje się jedynie osoby po przebytej reakcji

uogólnionej

• chory uczulony po reakcji uogólnionej powinien mieć

dostęp do natychmiastowej pomocy (strzykawka z
adrenaliną)

• odczulanie swoiste zaleca się dorosłym chorym z

przebytymi reakcjami układu oddechowego i/lub krążenia

– dawka podtrzymująca 100ug jadu wykazuje działanie ochronne u

95% chorych

– wzrost skuteczności leczenia związany jest ze wzrostem IgG
– czas trwania odczulania wynosi 3-5 lat

CHARAKTERYSTYKA OWADÓW ŻĄDLĄCYCH

TYP OWADA

WYGLĄD

ŚRODOWISKO

WYSTĘPOWANIA

Pszczoła miodna

Owłosione ciało z żółtymi

czarnymi plamami; wielkość 1.5cm

Ule domowe, dziuple drzew,

szczeliny skalne

Osa

Nieowłosione ciało z dużym

wcięciem między tułowem i

odwłokiem; czarne lub brązowe

plamy; wielkość 3 cm

Drzewa, krzewy, dachy,

podstrzesza domów

Szerszeń

Małe wcięcie między tułowiem i

odwłokiem , zaokrąglone ciało z

rzadkimi włosami, ciemny pasek

(obwódka) pod oczami; wielkość

2cm

Owalne i gruszkowate gniazda na

drzewach i nad ziemią

Osa żółta

Podobna do szereszenia z żółtymi

plamkami, ale bez ciemnych

pasków (obwódek) pod oczami;

wielkość 1.5cm

Gniazda w ziemi i szczelinach

murów

JAD OWADÓW

BŁONKOSKRZYDŁYCH

• Mieszanina substancji aktywnych

farmakologicznie i biochemicznie o
działaniu toksycznym

• enzymy (fosfolipaza i hialuronidaza A)
• peptydy (melityna w jadzie pszczoły

miodnej)

• aminy biogenne (histamina)

PSZCZOŁY I OSY

nazewnictwo europejskie i amerykańskie

RODZAJ

EUROPA AMERYKA

Vespula

osa

osa żółta

Dolichovespula

osa

szerszeń

Vespa

szerszeń

szerszeń
europejski

Polisters

osa

osa

TYPY REAKCJI

• MIEJSCOWA - ból, rumień i obrzęk

trwające przez 1-2 dni; nasilona reakcja
miejscowa może być też skutkiem
zakażenia

• UOGÓLNIONA
• NIETYPOWE - rozwija się w ciągu kilku

dni - choroba posurowicza, zapalenie
naczyń, zespół nierczycowy, zapalenie
nerwu, encefalopatia (patogeneza niejasna)

REAKCJA UOGÓLNIONA

• zazwyczaj jest reakcją alergiczną
• wzorce reakcji

– uogólniona pokrzywka i obrzęk

naczynioruchowy

– niewydolność oddechowa z obrzękiem krtani

i/lub astmą

– zapaść sercowo - naczyniowa

ROZPOZNANIE

• WYWIAD
• TESTY ALERGICZNE

– wskazaniem do wykonania uogólniona reakcja

wywołana użądleniem owada (wartość
ograniczona u osób z nadmierną reakcją
miejscową)

• punktowe testy skórne (rzadko śródskórne - większa

czułość)

• badanie RAST (wysoka korelacja z t. Punktowymi,

wysoka czułość)

ZASADY ZAPOBIEGANIA

-

I

• unikanie i ograniczanie kontaktu z

alergenem

• farmakoterapia
• odczulanie swoiste (podawanie jadów

owadów błonkoskrzydłych)

JAK PACJENTCI MOGĄ ZMNIEJSZYĆ

RYZYKO UŻĄDLENIA PRZEZ OWADY?

• ryzyko wzrasta w lecie i podczas przebywania na świeżym

powietrzu

• należy zachować ostrożność podczas jedzenia na świeżym

powietrzu i unikać dżemu, miodu, słodkich owoców,
napojów oraz ogórków konserwowych

• zawsze wkładać buty, gdy wychodzi się na dwór; nosić

długie spodnie podczas spacerów po łąkach i polach oraz
rękawice, w razie pracy w ogrodzie

• unikać jasnych i kolorowych ubrań, perfum, mydeł

zapachowych oraz lakierów do włosów, ponieważ
przyciągają one owady

JAK PACJENTCI MOGĄ ZMNIEJSZYĆ

RYZYKO UŻĄDLENIA PRZEZ OWADY?

• wszystkie gniazda i ule sąsiadujące z domem powinny być

usunięte przez inną osobę

• trzymać się z dala od miejsc, w których żywią się owady:

klomby, pola z koniczyną, sady z dojrzałymi owocami
oraz wysypiska śmieci

• należy zawsze mieć w zasięgu ręki pakiet leków do

natychmiastowej interwencji

• szukać opieki lekarskiej natychmiast po użyciu

wymienionego pakietu leków

POSTĘPOWANIE W REAKCJACH

O GWAŁTOWNYM PRZEBIEGU

• Reakcje miejscowe

– usunięcie żądła, przyłożenie kostki lodu do

miejsca użądlenia, ucisk, (20% siarczan glinu z
dodatkiem 1% surfaktantu)

• reakcje uogólnione

– świąd, pokrzywka - leki przeciwhistaminowe
– ciężkie - adrenalina; w niedrożności dróg

oddechowych - intubacja, tracheotomia,
podanie tlenu

ZESTAW LEKÓW

DO NATYCHMIASTOWEGO UŻYCIA

• strzykawka z adrenaliną 1 mg / ml

(zamknięta w środowisku azotu dla
zapobiegania utlenianiu) (dawka 0.3 - 0.5
mg; u dzieci - 0.01ml / kg m.c.)

• lek przeciwhistaminowy w tabletkach

WSKAZNIA DO ODCZULANIA

JADEM OWADÓW ŻĄDLĄCYCH

• dorośli z ciężką reakcją uogólnioną (objawy ze

strony układu oddechowego i krwionośnego)

• dorośli z umiarkowaną reakcją uogólnioną

(pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy, łagodna
astma) - w zależności od częstotliwości
występowania reakcji, prawdopodobieństwa
przyszłych ekspozycji na użądlenie oraz dostępu
do służby zdrowia

ODCZULANIE JADEM

OWADÓW ŻĄDLĄCYCH

• przeciwwskazania

– Stosowanie beta - blokerów
– ciąża (rozpoczynanie) - może być jako kontynuacja

• zmiany immunologiczne

– początkowy wzrost IgE swoistych, następnie spadek

stężenia (marker stanu alergii)

– najistotniejszy wzrost stężeń przeciwciał blokujących

IgG (odpowiadają częściowo za pozytywny wynik
odczulania) (marker stanu odporności)

• cel

– osiągnięcie tolerancji dawki podtrzymującej jadu w

ilości 100ug będącej odpowiednikiem kilku użądleń

ODCZULANIE JADEM

OWADÓW ŻĄDLĄCYCH

• Postępowanie

– rozpoczynanie od małych dawek (0.01ug - 0.1ug) i

zwiększanie stopniowo aż do osiągnięcia dawki
podtrzymującej

– na każdym etapie ryzyko wystąpienia uogólnionych

reakcji alergicznych

– prowadzone w ośrodkach posiadających doświadczenie

w tym względzie

• czas trwania leczenia

• 3 - 5 lat