Owady błonkoskrzydłe (rząd
Hymenoptera)
największe znaczenie pod względem
reakcji alergicznych po użądleniu mają
owady z podrzędu żądłówek (Aculeata):
-
osowate (osy, szerszenie, klecanki)
-
pszczołowate (pszczoły miodne i
trzmiele)
-
mrówkowate
Charakterystyka kliniczna
reakcji poużądleniowych
prawidłowa reakcja miejscowa
duża reakcja miejscowa
ogólnoustrojowa reakcja anafilaktyczna
ogólnoustrojowa reakcja toksyczna
(>50 użądleń)
reakcja nietypowa (np. zapalenie
naczyń, uszkodzenie nerek, gorączka,
małopłytkowość)
Charakterystyka kliniczna
reakcji poużądleniowych
duża reakcja miejscowa
-
obrzęk o śr. >10 cm, utrzymujący się >24
godz.
-
rzadko pęcherze
ogólnoustrojowe reakcje anafilaktyczne
-
objawy mogą dotyczyć skóry, przewodu
pokarmowego, układu oddechowego i układu
krążenia
-
częstość występowania 8%, a u pszczelarzy
>40%
Wywiad
kiedy i ile razy wystąpiła reakcja poużądleniowa ?
jakiego rodzaju objawy wystąpiły i jakie było ich
nasilenie ?
jaki czas minął od użądlenia do wystąpienia objawów ?
jakie leczenie doraźne zastosowano ?
czy w miejscu użądlenia pozostało żądło ?
gdzie i w jakich okolicznościach doszło do użądlenia ?
czy są czynniki ryzyka wystąpienia reakcji o
szczególnie ciężkim przebiegu i czynniki ryzyka
kolejnych użądleń ?
jaka była tolerancja kolejnych użądleń po wcześniejszej
reakcji ogólnoustrojowej ?
dane dotyczące innych alergii
Zapobieganie użądleniom i
ciężkim reakcjom
poużądleniowym
unikanie czynników ryzyka
owady błonkoskrzydłe żądlą wyłącznie
w samoobronie
w razie użądlenia przez pszczołę
miodną należy jak najszybciej usunąć
żądło
Czynniki ryzyka
ciepła pora roku
jedzenie lub picie na wolnym
powietrzu
praca w ogrodzie
zbieranie owoców
uprawianie sportu na wolnym
powietrzu (w skąpym ubraniu)
położenie uli w sąsiedztwie
zabudowań mieszkalnych lub
miejsc pracy
przebywanie w pobliżu uli w
trakcie wybieranie z nich
miodu
usuwanie gniazd os
krótki odstęp pomiędzy
użądleniami
silne uczulenie na jad,
zwłaszcza szerszenia lub
pszczoły miodnej
ciężka poprzednia reakcja
poużądleniowa
choroba układu
oddechowego lub
sercowo-naczyniowego
przyjmowanie -blokera
podeszły wiek
Zwiększone ryzyko
użądlenia
Zwiększone ryzyko
ciężkiej reakcji
anafilaktycznej po
ponownym użądleniu
Leczenie
podstawowe znaczenie ma szybkie
rozpoznanie i niezwłoczne rozpoczęcie
leczenia
leki: adrenalina,
2
-mimetyki, leki
przeciwhistaminowe, glikokrtykosteroidy
(dożylne lub doustne)
postępowaniem z wyboru w ostrej
reakcji anafilaktycznej są
domięśniowe
wstrzyknięcia adrenaliny !!!
Leczenie
łagodna pokrzywka
-
lek przeciwhistaminowy
-
obserwuj chorego przez ≥ 60 min
pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy
-
zmierz RR i częstość tętna
-
dostęp i.v. + płyny (0,9% NaCl)
-
lek przeciwhistaminowy
-
glikokortykosteroid
-
w przypadku ciężkich lub narastających objawów
– adrenalina i.m.
-
obserwuj chorego do czasu całkowitego
ustąpienia objawów
Leczenie
obrzęk krtani
-
adrenalina i.m. ( + wziewnie)
-
w przypadku ciężkiego obrzęku krtani (intubacja,
tracheotomia, konikotomia)
obturacja oskrzeli
-
łagodna lub umiarkowana –
2
-mimetyk wziewnie
-
ciężka – adrenalina i.m. i
2
-mimetyk wziewnie
-
przedłużające się objawy – hospitalizacja
Leczenie
wstrząs anafilaktyczny
-
konieczna hospitalizacja
-
adrenalina i.m.
-
podaj tlen (5-10 l/min)
-
zmierz RR i częstość tętna
-
dostęp i.v. + płyny (0,9% NaCl)
-
lek przeciwhistaminowy i glikokortykosteroid i.v.
-
dopamina lub noradrenalina i.v. przy utrzymujacej
się hipotonii
-
glukagon i.v. w razie utrzymującej hipotonii oraz
skurczu oskrzeli u chorych leczonych -blokerami
-
pamiętać o ryzyku opóźnionej anafilaksji !!!
Leczenie – leki
adrenalina
-
i.m.: dorośli 0,3-0,5 mg, dzieci 0,01 mg/kg (maks. 0,3 mg),
można powtarzać co 5 min jeśli konieczne
-
wziewnie (w szczególnych sytuacjach): 100 μg/kg mc.
glikokortykosteroidy
-
hydrokortyzon
i.v. dorośli: 100-200 mg co 6 godz.; dzieci (do
5 r.ż) 8-10 mg/kg mc./d, dzieci (starsze) 4-8 mg/kg mc./d
-
prednizon
p.o. (0,5 mg/kg mc.) 30-60 mg (przebieg lżejszy)
2
-mimetyk
-
np. salbutamol:
nebulizacja – 2,5 mg (0,5 ml 0,5% r-r) do 2,5 ml 0,9% NaCl
(dzieci do 12 r.ż do 4 ml) (przez 10 min), powtarzane co 15-20
min lub ciągła 10 mg/godz.; inhalator z MDI z przystawką
objętościową (dzieci komora babyhaler) – 4-8 dawek (dzieci 1-2
dawki) po 100 μg powtarzane co 10-20 min
i.v. 4 μg/kg mc. w ciągu 10 min, a następnie wlew 0,1-0,2
μg/kg mc./min
s.c. 0,25-0,5 mg można powtarzać co 4-6 godz.
Leczenie – leki
lek antyhistaminowy (leki drugiego rzutu !!!)
-
H1: np.
cetyryzyna
p.o. 2 tabl. po 10 mg (dzieci <30
kg 5-10 mg);
klemastyna
i.v. 2 mg (0,001 g/ml, amp.
2 ml) w 0,9% NaCl, w stosunku 1:5 (dzieci 1-3 r.ż. 0,5-1
mg, 3-6 r.ż. 1-2 mg)
-
H2:
ranitydyna
i.v. (0,05 g/2ml, amp. 2 ml) dorośli: 50
mg; dzieci: 1mg/kg mc – w 20 ml 5% r-r glukozy (w
ciągu 5 min)
glukagon
- i.v.: dorośli: 1-5 mg; dzieci: (20-30 μg/kg mc. [maks. 1
mg]) w ciągu 5 min
Leczenie – leki
1.
dopamina
>3 μg/kg/min i.v. – zwiększenie nerkowego
przepływu i diurezy (pobudzenie rec. D)
3-5 μg/kg/min i.v. – zwiększenie kurczliwości m.
sercowego i rzutu serca (pobudzenie rec. β)
>5 μg/kg/min i.v. – zwiększenie obwodowego
oporu naczyniowego (pobudzenie rec. α)
2.
dobutamina (liof. do przyg. r-r 0,25g)
początkowo 2-3 μg/kg/min i.v. do 20 μg/kg/min i.v.
Leczenie – leki
leki zwężające naczynia we wstrząsie
1.
adrenalina (r-r 0,1% 0,001g/ml, amp. 1ml)
(w oporności na dobutaminę i utrzymującym się
niskim RR)
0,05-0,5 μg/kg/min i.v.
2.
noradrenalina (Levonor 0,001g/ml, amp. 1ml lub
4ml)
(szczególnie przy niskim RR ze
zmniejszeniem oporu naczyniowego, często w
połączeniu z dobutaminą)
0,2-1 μg/kg/min i.v.
Zestaw pierwszej pomocy
adrenalina do samodzielnego
wstrzyknięcia i.m (Anapen, Fastjekt)
szybkodziałajacy lek przeciwhistaminowy
(np. cetyryzyna 2 tabl. po 10 mg
glikokortykosteroid (np. prednizon 2 tabl.
po 50 mg)
U osób, które przebyły
ogólnoustrojową reakcję
anafilaktyczną po użądleniu przez
owada