Alergia na jad

owadów błonkoskrzydłych

Barbara Kuźnar-Kamińska

Katedra i Klinika Pulmonologii, Alergologii i Onkologii Pulmonologicznej

Owady błonkoskrzydłe

(rząd

Hymenoptera

)

żądłówki (

Aculeata

)

- osowate (osy,
szerszenie, klecanki),
- pszczołowate
(pszczoły miodne i

trzmiele)
- mrówkowate

OSA

POSPOLITA



pancerz chitynowy, skąpe

owłosienie



osy po użądleniu nie

zostawiają żądła ;osy

kłują, czasem wielokrotnie



maksymalna aktywność

od lipca do końca sierpnia

ŻĄDŁO

OSY

POSPOLITEJ

PSZCZOŁA
MIODNA



bolesne użądlenie, zostawia

żądło;



użądlenia od kwietnia do

listopada (największe

natężenie od połowy lipca do

końca sierpnia);



rożna ilość jadu i jego

aktywność (30-200mcg jadu

)

MRÓWKA

OGNISTA

zwiększone ryzyko użądlenia
- ciepła pora roku
- jedzenie lub picie na wolnym powietrzu
- chodzenie boso
- praca w ogrodzie (zwłaszcza cięcie żywopłotu lub kwiatów)
- zbieranie owoców
- uprawianie sportu na wolnym powietrzu (zwłaszcza w skąpym ubraniu)
- położenie uli w sąsiedztwie zabudowań mieszkalnych lub miejsc pracy
- przebywanie w pobliżu uli podczas wybierania z nich miodu
- usuwanie gniazd os (np. z poddaszy lub okien)

Charakterystyka kliniczna reakcji poużądleniowych

1

) prawidłowa reakcja miejscowa na użądlenie

2) duża reakcja miejscowa - obrzęk o średnicy >10 cm
utrzymujący się >24 godziny

3) ogólnoustrojowa reakcja anafilaktyczna

4) ogólnoustrojowa reakcja toksyczna

5) reakcja nietypowa (np. zapalenie naczyń, uszkodzenie nerek,

gorączka, małopłytkowość i in.).

Łagodna pokrzywka



lek przeciwhistaminowy

p.o.

lub pozajelitowo



obserwacja chorego przez >=60 min

Pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy



pomiar ciśnienia tętnicze goi częstotliwości tętna



dostęp do żyły i podłącz wlew 0,9% NaCl



lek przeciwhistaminowy

p.o.

lub pozajelitowo



glikokortykosteroid

p.o.

lub pozajelitowo



w przypadku ciężkich lub narastających objawów - adrenalina (1

mg/ml)

i.m.

(dorośli 0,3-0,5 mg, dzieci 0,01 ml/kg)

OBSERWACJA CHOREGO DO MOMENTU CAŁKOWITEGO

USTĄPIENIA OBJAWÓW

Obrzęk krtani



adrenalina wziewnie i

i.m.



w przypadkach ciężkiego obrzęku krtani może być konieczne

wykonanie intubacji, tracheotomii lub konikotomii

Obturacja oskrzeli



obturacja łagodna lub umiarkowana -

beta

2

-mimetyk wziewny



obturacja ciężka - adrenalina wziewnie i

beta

2

-mimetyk (0,5

mg/ml)

i.v.

(w 1. rż. 0,05-0,1 mg, do 7. rż. 0,2-0,4 mg, dorośli

0,25-0,5 mg)

-

WSZYSCY CHORZY Z PRZEDŁUŻAJĄCYMI SIĘ OBJAWAMI ZE STRONY

UKŁADU ODDECHOWEGO WYMAGAJĄ HOSPITALIZACJI. W
PRZYPADKU CHORYCH Z OBRZĘKIEM KRTANI KONIECZNE JEST JAK
NAJSZYBSZE LECZENIE NA ODDZIALE INTENSYWNEJ TERAPII.

Wstrząs anafilaktyczny

KONIECZNA HOSPITALIZACJA!!!!!!



adrenalina (1 mg/ml)

i.m. (dorośli 0,3-0,5 mg, dzieci 0,01 ml/kg; dawkę

można powtórzyć po 5- 15 min);

i.v. tylko w wyjątkowych przypadkach



tlen (przepływ 5-10 l/min)



ciśnienie tętnicze i częstotliwość tętna



dostęp do żyły i uzupełnienie niedobór płynów



lek przeciwhistaminowy i glikokortykosteroid

i.v.



dopamina lub noradrenalina we wlewie, jeśli nieodciśnienie utrzymuje się
pomimo podania adrenaliny (z lekiem przeciwhistaminowym lub bez)



glukagon 0,1 mg/kg

i.v. w razie utrzymywania się

niedociśnienia i skurczu oskrzeli u chorych leczonych

beta- blokerami

U 2/3 osób, które przebyły ogólnoustrojową reakcją anafilaktyczną

po użądleniu przez owada, reakcja taka występuje po ponownym

użądleniu. Dlatego też osoby takie powinny nosić ze sobą, zwłaszcza w

sezonie aktywności owadów, zestaw pierwszej pomocy, składający się

z:

1) adrenaliny przygotowanej do natychmiastowego samodzielnego

wstrzyknięcia (w Polsce dostępne są ampułkostrzykawki Adrenalina

WZF, Anapen [0,15 lub 0,3 mg adrenaliny] i Fastjekt [0,3 mg

adrenaliny]

2) szybko działającego leku przeciwhistaminowego (np. cetyryzyny 2

tabletki po 10 mg)

3) glikokortykosteroidu (np. prednizon 2 tabletki po 50 mg).

- krótki odstęp czasu pomiędzy użądleniami (ale bardzo częste

użądlenia prawdopodobnie powodują rozwój tolerancji

immunologicznej)
- silne uczulenie na jad, zwłaszcza szerszenia lub pszczoły

miodnej – duże stężenie swoistego IgE (>1,0 kj./l) lub dodatni

wynik testów skórnych
- ciężka poprzednia reakcja poużądleniowa
- choroba układu oddechowego lub sercowo-naczyniowego
- przyjmowanie

beta-blokera

- podeszły wiek
- zwiększone stężenie tryptazy w surowicy, mastocytoza

Rozpoznanie

1.

Wywiad

2.

Badania pomocnicze

-

testy skórne (punktowe, a w razie wyniku ujemnego - śródskórne)

- oznaczenie alergenowo swoistych przeciwciał IgE

in vitro (w surowicy)

- stężenie tryptazy w surowicy

U osób z przebytą poużądleniową reakcją anafilaktyczną uczulenie na jad
owada potwierdza:

1) dodatni wynik testu skórnego z alergenem jadu lub

2) obecność w surowicy przeciwciał IgE swoistych dla jadu.

Immunoterapia swoista jest wskazana zarówno u dzieci, jak i u

dorosłych z:

1) ciężką reakcją ogólnoustrojową w wywiadzie, z objawami ze strony

układu oddechowego i układu krążenia oraz

2) z uczuleniem na określony gatunek owada, udokumentowanym za pomocą

testów skórnych lub oznaczenia swoistych dla jadu przeciwciał IgE w

surowicy (.

W przypadku reakcji ogólnoustrojowych niezagrażających życiu

(pokrzywka, rumień, świąd) wpływ na decyzję o zastosowaniu SIT mogą

mieć inne czynniki, takie jak duże ryzyko ponownych użądleń (związane np.

z wykonywaniem zawodu ogrodnika), współistniejące choroby sercowo-

naczyniowe i przyjmowane leki, inne choroby (mastocytoza) oraz czynniki

psychologiczne (lęk przed użądleniem).



dawkowanie dostosowane do indywidualnej wrażliwości

pacjenta



odczulanie należy przeprowadzać w warunkach dostępu do

zestawu reanimacyjnego



po podaniu preparatu pacjent powinien pozostać pod obserwacją

przez 30 min.



Pharmalgen Hymenoptera venoms – uczulenia na antygeny
owadów błonkoskrzydłych (pszczół, os, szerszeni)

1.

Immunoterapia przyśpieszona - roztwór jadu wstrzykiwać co 2 h,

maksymalnie 4 razy dziennie;

2. Immunoterapia przyśpieszona zmodyfikowana - roztwór

wstrzykiwać co 30 min 2-4 razy dziennie w odstępie 1-2 tyg;

3. Immunoterapia tradycyjna: roztwór wstrzykiwany co 3-7 dni.
Leczenie podtrzymujące kontynuuje się, podając 1ml roztworu
o stężeniu 100 µg/ml albo o stężeniu, które jest tolerowane przez
pacjenta, stopniowo wydłużając przerwy do 2, 3 i 4 tyg.; czas
leczenia wynosi co najmniej 3 lata.