ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Psychofizjologiczn

e problemy

człowieka

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Zagadnienia

Pojęcie biomechaniki

Ogólna struktura i funkcje układu ruchowego człowieka

Metody badania układu ruchu (miografia,

dynamometria, ergografia, tremometria):



Badanie siły rąk za pomocą dynamometru



Badanie pracy i mocy mięśni rąk oraz zmęczenia mięśniowego

za pomocą ergografu



Badanie precyzji ruchów na termometrach

Zmęczenie

Zmiany czynności różnych układów i narządów wewn.

Podczas wysiłku fizycznego

Wydolność fizyczna człowieka

Fizjologiczne kryteria dopuszczalności obciążeń

wysiłkowych w pracy zawodowej

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Bio...

człon wyrazów złożonych wskazujący na

związek znaczeniowy z życiem, żywym

organizmem, procesem życiowym

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

...

mechanika

dział fizyki zajmujący się

badaniem

ruchu, równowagi,

wzajemnego oddziaływania ciał

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Biomechanika to...

...nauka zajmująca się badaniem

mechanicznych właściwości

tkanek i narządów oraz ruchem

żywych organizmów, jego

przyczynami i skutkami z punktu

widzenia praw mechaniki.

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Układ ruchowy człowieka

Układ ruchowy

człowieka

Układ nerwowy

Układ kostny

Układ mięśniowy

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Układ nerwowy - struktura

Ośrodkowy

(mózgowie):

Kora mózgowa

Móżdżek

Rdzeń kręgowy

Obwodowy:

Nerwy

Receptory

(zakończenia

nerwów)

Narządy zmysłów

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Układ nerwowy - funkcje

Administrowanie pozostałymi

układami

Zapewnienie komunikacji ze światem

zewnętrznym za pomocą nerwów

Odbiór i przetwarzanie bodźców

(sygnałów i informacji)

Zapamiętywanie niektórych

informacji

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Układ kostny - struktura

Kości (długie, płaskie, krótkie, różnokształtne)

Stawy (ruchome połączenia) i wiązadła

(nieruchome połączenia)

Układ składa się z:

Tkanki kostne i tkanki chrzęstnej

Składników mineralnych (65%) i składników

organicznych (35%)

206 kości ważących średnio 10 kg u kobiet i

12 kg u mężczyzn

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Układ kostny - funkcje

Wzrostowa (przyrost kości decyduje o

wzroście organizmu)

Ochronna dla narządów

Krwiotwórcza ( szpik kostny

wypełniający kości tworzy ciałka

krwi)

Magazynująca (w kościach gromadzą

się sole mineralne)

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Układ mięśniowy - struktura

Pod względem topograficznym:

mięśnie głowy i szyi

mięśnie tułowia

mięśnie kończyn

Pod względem czynności:

Zginacze i prostowniki (albo przywodziciele

i odwodziciele)

Mięśnie synergistyczne (współdziałają w

wykonywaniu tego samego rodzaju ruchu)

Mięśnie antagonistyczne (np. mięsień

dwugłowy ramienia i mięsień trójgłowy

ramienia)

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Układ mięśniowy - funkcje

Odpowiada za wykonywanie czynności

i pracę fizyczną

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Metody badania

układu ruchu

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

metody badania układu

ruchu

miografia

dynamometria

ergografia

tremometria

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

MIOGRAFIA

•

metoda diagnostyczna

mięśni

•

badanie reakcji na

podrażnienie

bodźcami

mechanicznymi

obwodowego nerwu ruchowego w
pracujących mięśniach

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

DYNAMOMETRIA

(gr.

dýnamis

‘siła’ +

metreín

‘mierzyć’)

med.

metoda pomiaru

siły

mięśni

za pomocą odpowiednich

urządzeń; stosowana gł. w badaniach

fizjologicznych i w sporcie.

DYNAMICZNA STATYCZNA

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Dynamometr

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Pomiar

Badany ściska dynamometr dłoniowy ręką

silniejszą. Nadgarstek powinien znajdować

się w przedłużeniu linii przedramienia.

W czasie wykonania próby ręka testowana

nie może dotykać żadnej części ciała.

Pomiarowi musi towarzyszyć

koncentracja i spokój.

Siła dłoni mierzona jest w kilogramach

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

ERGOGRAFIA

•(gr. érgon ‘praca, dzieło’ + gráphein

‘pisać’)

metoda polegająca na zapisie

graficznym

pracy mięśni

i ukazaniu

zmiany pracy

wyniku ich zmęczenia lub osłabienia

• siła, praca i moc mięśni, procesy
trenowania i zmęczenia

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Ergograf

używany do badań nad wpływem
różnych czynników na zmęczenie
mięśni

rejestruje graficznie pracę mięśni

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

TREMOMETRIA

badanie

precyzji ruchów

docelowych,

zmniejszających się pod wpływem

drżenia mięśniowego (tremor)

występującego pod wpływem

poprzedzającego obciążenia,

zwłaszcza obciążenia statycznego

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Tremometr bada...

drżenie mimowolne rąk

występujące

przy ruchach docelowych,

precyzję ruchów docelowych,

koordynację wzrokowo-ruchową

oraz sprawność centralnego

układu nerwowego

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Budowa

prowadnica ze zwężającymi się
krawędziami

tarcza obrotowa z wzorem "ślimaka"

pisak z przewodem

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

DYSKUSJA - w jakich zawodach

wymagana jest wysoka precyzja

ruchów?

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

ZMĘCZENIE

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Rodzaje zmęczenia

Zmęczenie miejscowe (mięśniowe)

–

związane jest z zakłóceniami w

dostarczaniu do nich przez krew

elementów energetycznych i

niepełną eliminacją produktów

spalania; jeżeli dopływ krwi do

mięśnia jest niewystarczający,

powstaje uczucie bólu i zmniejsza się

wydolność mięśnia.

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Rodzaje zmęczenia

Zmęczenie ogólne

– stan, który

cechuje poczucie obniżonej

gotowości do pracy. Spełnia ono

funkcje ochronne, podobnie jak

pragnienie lub głód, ma chronić

człowieka przed przemęczeniem.

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Rodzaje zmęczenia

Zmęczenie pracą fizyczną może być

usytuowane bądź to w mięśniu, który w

skutek intensywnej pracy traci zdolność

skurczową, bądź też w systemie nerwowym

Praca o dużej intensywności wywołuje

głównie zmęczenie mięśniowe, natomiast

praca o małej intensywności, ale absorbująca

ustrój przez czas dłuższy – zmęczenie ogólne

Skutki zmęczenia miejscowego związanego z

nagromadzeniem się w mięśniu kwasu

mlekowego dają się usunąć przez

doprowadzenie większej ilości tlenu, np.

przez masaż powodujący zwiększenie

dopływu krwi do mięśnia

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Formy zmęczenia

Zmęczenie ostre

w wyniku bardzo intensywnego

wysiłku mięśniowego, znajdujące wyraz w stanie

zupełnego wyczerpania organizmu

Zmęczenie umiarkowane

występujące przy

pracy o średnim natężeniu, trwającej przez

dłuższy czas; jest to zjawisko normalne

Przemęczenie (zmęczenie chroniczne)

, powstaje

przy nakładaniu się stanów zmęczenia w

warunkach niedostatecznego wypoczynku;

powoduje złe samopoczucie, przygnębienie, zły

wygląd, łatwość zmęczenia, zaburzenia snu, itp.

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Formy zmęczenia

Znużenie

, czyli forma zmęczenia

charakterystyczna dla stanu wyczerpania

potencjału roboczego, powstaje w wyniku

monotonii

Zmęczenie psychiczne

, znajdujące wyraz w

zahamowaniu działalności ośrodków korowych,

którego efektem jest rozluźnienie uwagi,

zwolnienie i zahamowanie zdolności

obserwacji, zmniejszenie dynamizmu

człowieka oraz jego sprawności fizycznej i

intelektualnej.

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Obiektywne objawy

zmęczenia

Spadek wydajności pracy w wyniku

narastania zmęczenia

Wzrost liczby braków produkcyjnych

Wzrost liczby uszkodzeń narzędzi

Wzrost liczby wypadków przy pracy

Itp.

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Subiektywne objawy

zmęczenia

Doznania bólowe w intensywnie

pracujących mięśniach

Uczucie ogólnego osłabienia i

rozdrażnienia

Przygnębienie

Stany znużenia występujące

zwłaszcza przy pracy monotonnej

Itp.

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Pytania dyskusyjne

Czy w obecnych czasach dochodzi do

powstawania ostrego zmęczenia u

pracowników?

Pracoholicy – czy silne zaangażowanie

może wyeliminować skutki zmęczenia?

Czy zmniejszanie czasu pracy (40 godz.

w tyg.) powoduje zmniejszenie

zmęczenia?

Jak jako menadżerowie możemy walczyć

z monotonią w pracy?

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Zmiany czynności różnych

narządów wewnętrznych

podczas wysiłku

fizycznego

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Układ oddechowy

Zwiększa się częstość oddechu i objętość

powietrza wdychanego w czasie wdechu

(objętość oddechowa)

Rośnie ilość powietrza przepływającego przez

płuca w jednostce czasu (wentylacja

minutowa)

Wentylacja osiągana podczas wysiłku

przekracza 100 l/min, u sportowców 200 l/min

Hiperwentylacja (nadmierna wentylacja) -

wywołuje duszności i zwiększa odczucie

ciężkości wysiłku

Po upływie 2/3 minut układ się stabilizuje

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Układ krążenia

Wzrasta przepływ krwii przez mięśnie z

30-40 ml/min/kg do ok. 1000 ml/min/kg

Wzrasta objętość minutowa serca z 5

l/min do 20-25 l/min

Wzrasta tętno do max 200 sk./min

Rozszerzają się naczynia krwionośne

(lepsze wydalanie ciepła)

Zwiększa się skurczowe ciśnienie krwi

nawet do 200/250 mmHg

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Układ trawienny

Podczas ciężkiego wysiłku, zwłaszcza

połączonego z odwodnieniem

organizmu, mogą wystąpić zaburzenia

funkcji układu trawiennego bolesne

skurcze żołądka i jelit, nudności,

wymioty lub biegunki. Przyczyną tych

zaburzeń jest skurcz naczyń

krwionośnych i zmniejszenie przepływu

krwi przez narządy jamy brzusznej.

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Układ moczowy

Podczas wysiłku fizycznego, a zwłaszcza

podczas pracy w mikroklimacie gorącym,

zmniejsza się wydzielanie moczu przez

nerki. Główną przyczyną tego zjawiska

jest zmniejszenie przepływu krwi przez

nerki. Po ciężkim i długotrwałym wysiłku

stwierdza się w moczu obecność

niewielkich ilości białka i mioglobiny

(czerwonego barwnika), pochodzącej z

uszkodzonych komórek mięśniowych.

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Wydolność

fizyczna

człowieka

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Wydolność człowieka zależy od rytmu

biologicznego.

Rytmy biologiczne dotyczą:

potencjałów bioelektrycznych

sprawności sensomotorycznej

temperatury ciała

składu krwi

metabolizmu

funkcji układu oddechowego

funkcji układu krążenia

funkcji układu pokarmowego

wydolności nerek

wydolności wątroby

produkcji i wydalania hormonów

produkcji i wydalania enzymów

produkcji i wydalania innych składników organizmów

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Większość rytmów biologicznych ma

charakter sinusoidalny.

Ogólnie uznanym wskaźnikiem

aktywności biologicznej człowieka

jest krzywa dobowa temperatury

ciała

Temperatura ciała wykazuje

charakterystyczny wzrost w

godzinach nocnych

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Dobowy rytm temperatury

ciała jest związany z:

Różnicami dobowej aktywności mięśniowej

Cyklem sen-czuwanie

Ciśnieniem tętniczym

Wentylacją płuc

Zużyciem tlenu

Wydatkowaniem energii

Zmniejszeniem się wydzielniczej czynności

żołądka i jelit w nocy

Nocnym zmniejszeniem wahań wydzielania

moczu

Nocnym spadkiem wydzielania hormonów

nadnerczy

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Poszukiwanie optymalnego

czasu pracy

Dyspozycja do pracy jest

najkorzystniejsza w godzinach

przedpołudniowych i po południu,

podczas zmiany popołudniowej, jest już

gorsza

W pierwszych godzinach zmiany nocnej

dyspozycja jest najkorzystniejsza

Około godziny 3 rano występuje ogólne

osłabienie

Dotyczy to zmiany pracy fizycznej, jak i

wysiłku umysłowego

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Poszukiwanie optymalnego

czasu pracy

W wielu krajach uznaje się 40-sto godzinowy tydzień

pracy jako optimum wydajności

Taki wymiar godzin musi być odpowiednio dostosowany

dla kobiet w ciąży, młodocianych oraz pracujących w

szkodliwych lub szczególnie uciążliwych warunkach

Ponadto obserwuje się, iż:

Skrócenie dnia pracy wiąże się ze wzrostem

wydajności, która pociągana jest przez wzrost

szybkości pracy.

Wydłużenie dnia pracy wiąże się z obniżeniem

wydajności

Zwiększenie godzin nadliczbowych, powoduje zwyżkę

absencji chorobowej

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Fizjologiczne kryteria dopuszczalności

obciążeń wysiłkowych w pracy

zawodowej

Prosty pomiar wydolności fizycznej zestawiony

z danymi dotyczącymi zapotrzebowania na

tlen podczas określonej pracy można przyjąć

za właściwy sposób kwalifikowania ludzi

zdrowych do pracy fizycznej

W wypadku ludzi z przewlekłymi chorobami

należy jednak dążyć do zbadania

indywidualnej tolerancji wysiłkowej układu

krążenia, oceny można dokonać przy

wykorzystaniu urządzeń takich jak

elektrokardiogram lub rejestrując ciśnienie

tętnicze

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Fizjologiczne kryteria dopuszczalności

obciążeń wysiłkowych w pracy

zawodowej

Przy kwalifikowaniu ludzi do pracy o

charakterze

dynamicznym

warto badać

proporcję między zapotrzebowaniem na

tlen, a zdolnością pobierania tlenu przez

organizm

W pracy o charakterze

statycznym

należy dokonać pomiaru siły

maksymalnej odpowiednich grup

mięśniowych i ustalić, jaki procent siły

maksymalnej stanowi określone

obciążenie

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Fizjologiczne kryteria dopuszczalności

obciążeń wysiłkowych w pracy

zawodowej

Wysiłek fizyczny, nawet pozornie lekki, lecz

wykonywany przez kilka godzin przez ludzi o

małej wydolności fizycznej może powodować:

znaczny stopień zmęczenia, głębokie

niekorzystne zmiany w środowisku

wewnętrznym organów i zakłócenia

czynności różnych organów

Ze względu na duży wzrost ciśnienia

tętniczego w czasie wysiłku statycznego,

ludzie z przewlekłymi chorobami układu

krążenia nie powinni być kwalifikowani do

prac, których stałym elementem są

obciążenia statyczne

ERGONOMIA I HUMANIZACJA PRACY

Dziękujemy za uwagę

(trzymajcie się prosto!)

Katarzyna Laddach
Robert Zejdler

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Slide 34
Slide 35
Slide 36
Slide 37
Slide 38
Slide 39
Slide 40
Slide 41
Slide 42
Slide 43
Slide 44
Slide 45
Slide 46
Slide 47
Slide 48

Psychofizjologiczne problemy człowieka

Document Outline