WPROWADZENIE DO

CHORÓB UKŁADU

MIĘŚNIOWO -

SZKIELETOWEGO

ZASADY ROZPOZNAWANIA

Choroby układu mięśniowo –

szkieletowego są bardzo
rozpowszechnione i dotyczą od 20 do
30% pacjentów w praktyce lekarza
rodzinnego.

Należą do nich zarówno łagodne,

miejscowe zmiany patologiczne , np.
Łokieć tenisisty czy palec
trzaskający, jak i poważne,
wielonarządowe schorzenia
stanowiące zagrożenie dla życia jak
toczeń rumieniowaty układowy czy
zapalenie naczyń.

Choroby układu mięśniowo –

szkieletowego są niezwykle częstymi
przyczynami bólu i inwalidztwa ale
rzadko powodem zgonu.

Skutki schorzeń reumatycznych

obejmują ból i upośledzenie
czynności a te z kolei mogą
prowadzić do poważnego
ograniczenia aktywności i
uczestnictwa w życiu codziennym.

Choroby reumatyczne
powodują utrudnienia w
zakresie:

• Możliwości zarobkowania
• Samowystarczalności ekonomicznej
• Poruszania się i niezależności

fizycznej

• Niezależności w wykonywaniu

codziennych czynności – ubieranie
się, przygotowywanie posiłków

Choroby reumatyczne są
znacznym obciążeniem dla
społeczeństwa z uwagi na:

• Ograniczenie możliwości zarobkowania
• (brak pracy na pół etatu)
• Koszty związane z opieką zdrowotną
• Świadczenia rentowe

W USA obciążenie ekonomiczne

szacowane jest na 1% PKB

Następstwem chorób reumatycznych

są także problemy psychosocjalne.

Reumatologia jest specjalnością

medyczną, która z konieczności
obejmuje zarówno
wielodyscyplinarne obszary wiedzy
medycznej, jak i sztukę leczenia
pacjentów cierpiących na przewlekłe
choroby.

Różne obszary należące do tej
grupy podzielić można na
sześć kategorii:

• Bóle w okolicy kręgosłupa
• Okołostawowe lub miejscowe

schorzenia tkanek miękkich

• Chorobę zwyrodnieniową stawów

kręgosłupa

• Artropatie zapalne
• Choroby kości
• Choroby tkanki łącznej

Zasady rozpoznawania
chorób reumatycznych

Wywiad i badanie fizykalne prowadzą

do rozpoznawania większości chorób
układu mięśniowo – szkieletowego
bez potrzeby jakichkolwiek innych
badań dodatkowych.

• Wywiad przesiewowy
• Przesiewowe badanie fizykalne

Wzorce rozpoznawania
zapalenia stawów

• Zmiana stawowa czy okołostawowa
• Dotyczy kończyn, struktur osiowych

czy też obu tych regionów

• Schorzenie jest procesem

jednostawowym czy wielostawowym
– symetrycznym czy asymetrycznym

Wzorce rozpoznawania
zapalenia stawów

• Schorzenia układu ruchu czy choroba

innego układu

• Są oznaki zajęcia innych narządów
• Schorzenie ma podłoże mechaniczne

czy zapalne

• Zmiany mają charakter zapalny,

zwyrodnieniowy czy inny

Struktury anatomiczne, które
mogą być przyczyną zespołów
bólowych

• Bóle stawów – artralgia

• Zapalenie stawu – arthritis

• Dolegliwości bólowe mięśni – myalgia

• Zapalenie mięśni - myositis

Struktury anatomiczne, które
mogą być przyczyną zespołów
bólowych cd.

• Zapalenie kaletki maziowej – bursitis

• Rozerwanie torebki stawowej czy więzadła

• Zapalenie przyczepów ścięgien,

enthesopatia – entestitis

• Zapalenie pochewki ścięgna -

tenosynovitis

Sposób pojawiania się
dolegliwości oraz czas trwania
objawów

• Ostry ból – osiąga maksymalne natężenie w ciągu

godzin lub dni

w przebiegu infekcji (różyczka, grypa)
po infekcji – reaktywne zapalenie stawów (gorączka reumatyczna)
a także typowy napad dny

• Podstępny typ początku występuje zwykle w:

chorobie zwyrodnieniowej,
Reumatoidalnym zapaleniu stawów (RZS)
Łuszczycowym zapaleniu stawów (ŁZS)

Schorzenia stawowe trwające do 4-

6tygodni uważane są za
samoograniczające się a trwające
dłużej – za przewlekłe

Liczba zajętych stawów

• Zapalenie jednostawowe

• Zapalenie skąpostawowe

• Zapalenie wielostawowe

Rozkład zmian
stawowych

• Symetryczny

• niesymetryczny

Zapalenie wielostawowe

• Reumatoidalne zapalenie stawów – RZS
• Łuszczycowe zapalenie stawów – ŁZS

(niektóre postacie)

• Toczeń rumieniowaty układowe i inne

choroby tkanki łącznej

• Młodzieńcze przewlekłe zapalenie

stawów (niektóre postacie)

• Choroba zwyrodnieniowa uogólniona

Zapalenie jednostawowe
(początek jednostawowy)

• Seronegatywne zapalenia stawów

(ŁZS, ZZSK)

• Reaktywne i odczynowe zapalenia

stawów

• Hemofilia
• Gruźlica
• Sarkoidoza
• Borelioza
• Choroba zwyrodnieniowa

Lokalizacja zajętych
stawów

• Osiowa

• W obrębie kończyn

• obydwie

Lokalizacja osiowa

• Kręgosłup

• Stawy krzyżowo – biodrowe

• Mostkowo – obojczykowe

• Rękojeść mostka oraz pozostała

częśc klatki piersiowej

Lokalizacja osiowa -
przykłady

• Zzsk

• Artropatia łuszczycowa

• Reaktywne zapalenie stawów (reitera)

• Zapalenie stawów towarzyszące

chorobom jelit

Ból stawu może mieć charakter

przeniesiony np. Ból stawu
kolanowego u chorego z chorobą
stawu biodrowego

Dolegliwości reumatyczne
należy rozpatrywać

W zależności od wieku i płci, np.

• Polimialgia reumatyczna
• Zzsk
• Choroba zwyrodnieniowa

Typowy przebieg
najczęstszych chorób
stawów

• Obustronne, symetryczne zajęcie małych

(MCP, PIP) i dużych stawów typowe dla rzs

• Zajęcie wyłącznie stawów

międzypaliczkowych dalszych (DIP) palców

rąk przemawia za artropatią łuszczycową.

• Ból w obrębie mięśni obręczy barkowej lub

biodrowej w zestawieniu z pewnymi

objawami klinicznymi u kobiety po 65 roku

życia przemawia za polimialgią reumatyczną

Typowy przebieg
najczęstszych chorób
stawów

• Obustronne i symetryczne guzki w DIP i PIP

(Heberdena i Boucharda) są typowe dla
choroby zwyrodnieniowej stawów

• Ból pięty, zapalenie ścięgna Achillesa i

palec „kiełbaskowaty” są typowe dla
spondyloartropatii seronegatywnych

• Staw śródstopnopaliczkowy palucha jest

najczęstszym miejscem występowania dny
moczanowej.

Zapalenia stawów z
objawami
ogólnoustrojowymi

• Gorączka

• Chudnięcie

• Osłabienie siły mięśniowej

• zmęczenie

Zapalenie stawów
przebiegające z objawami z
innych ukłądów

• Zmiany skórne

• Objawy sercowo – płucne

• Objawy żołądkowo – jelitowe

• Objawy okulistyczne

• Choroby nerek

Schorzenia układu ruchu czy choroba

innego układu?

Niedoczynność tarczycy

Objawy ze strony mięśni szkieletowych
• Ból mięśni
• Skurcze
• Osłabienie i męczliwość mięśni

proksymalnych

• Sztywność poranna
• Osłabienie odruchów mięsniowych
• Wzrost CPK

Niedoczynność tarczycy
cd.

• Zlepne zapalenie torebki stawu

barkowego

• Zespół kanału nadgarstka
• Zapalenie jedno – lub kilkustawowe z

niezapalnym wysiękiem

• Zapalenie jednego stawu w

przebiegu martwicy kości

• Zapalenie stawów w przebiegu dny

lub dny rzekomej (chondrokalcynoza)

• Cysty podkolanowe

Współwystępowanie innych
chorób

W przebiegu choroby Hashimoto często

występują:

• Rzs
• Zespół Sjogrena
• Toczeń układowy
• Polimialgia reumatyczna
• Niezrożncowana choroba tkanki łącznej
• skleroderma

Objawy ze strony ukłądu ruchu
w przebiegu nadczynności
tarczycy

• Miopatia: osłabienie, męczliwość i

spadek masy mięśni

• Zlepne zapalenie torebki stawu

barkowego, bark zamrożony

• Zespół bark – ręka, zespół

odruchowej dystrofii współczulnej

• Osteoporoza
• Obrzęk przedgoleniowy
• Akropachia tarczycowa

Objawy reumatyczne w
chorobach
endokrynologicznych

Hiperprolaktynemia – zespół

toczniopodobny

• Rumień skórny
• Bóle i obrzęki stawów
• Przeciwciała przeciwjądrowe (brak

anty – dsDNA)

Trzustka

• Artropatia cukrzycowa
• Ręka twardzino – podobna
• Przykurcz Duputrena
• Zespół cieśni nadgarstka
• Artropatia typu Charkota w stopach
• Hiperostoza kręgosłupa

Główne metody leczenie
chorób reumatycznych

• Edukacja pacjenta, obejmująca naukę

samopomocy i sposoby oszczędzania stawów.

• Fizykalne i niefarmakologiczne metody

leczenia jak; gimnastyka lecznicza,

hydroterapia, fizykoterapia, stosowanie

przyrządów pomocniczych (kule, laska, tutor)

• Farmakoterapia obejmująca leczenie zarówno

modyfikujące przebieg choroby, jak i

objawowe oraz terapię ogólną i miejscową

• Zabiegi chirurgiczne, łącznie z protezoplastyką

stawu

• Dieta i metody uzupełniające