Przypadkowo wykryty guz

nadnercza

(adrenal incidentaloma)

Przypadkowo wykryty guz

nadnercza

(adrenal incidentaloma)

Klinika Endokrynologii i Chorób Wewnętrznych,

AMG

Krzysztof Sworczak

Krzysztof Sworczak

Adrenal

Incidentaloma

Przypadkowo

wykryty

guz

nadnercza rozpoznawany jest
przy pomocy metod obrazowych
(

USG

TK

MRI

) wykonywanych z

innych powodów niż podejrzenie
patologii nadnerczy

Filipponi S. i wsp.: Eur. J.

Endocrinol. 1998

Adrenal

Incidentaloma

Aso

z

Japonii

w

wieloośrodkowym badaniu

210

przypadków

incidentaloma

nadnerczy zwrócił uwagę na
wzrost wykrywalności tego typu
guzów z

4

w 1980 do

54

w

1988 roku.

Aso Y. i wsp.: J. Urol.

1992

“epidemiczny”

wzrost

Adrenal

Incidentaloma

Częstość

występowania

USG

1500

kolejnych chorych z nadciśnieniem

tętniczym

8

incidentaloma (0,6%)

1

pheochromocytoma

7

gruczolaków nieaktywnych

Kluglich M. i wsp.: Bildgebund

1993

Adrenal

Incidentaloma

Częstość

występowania

TK

1%

nieoczekiwanych guzów

nadnerczy

Copeland P. i wsp.: The incidentally discovered
adrenal mass.
Ann. Int. Med. 1983

Adrenal

Incidentaloma

Częstość

występowania

TK

10%

nieoczekiwanych guzów

nadnerczy

Belldegrund A. i wsp: Incidentally discovered
mass of the adrenal gland. Surg. Gynecol.
Obstet. 1986

Adrenal

Incidentaloma

Częstość

występowania

TK

0,3 - 1,3%

nieoczekiwanych

guzów nadnerczy

Bastounis E. i wsp.: Incidentalomas of

the adrenal gland: diagnostic and

therapeutic implications.

Am. Surg. 1997

Newell-Price J. i wsp.: Adrenal

incidentaloma.

Postgrad. Med. J. 1996

Adrenal

Incidentaloma

Częstość

występowania

Autopsja

739

osób w okresie 6 miesięcy

Adenoma u

67

(

9%

)

wielkość 4 mm - 4 cm

wśród

119

sekcjonowanych, którzy

mieli za życia nadciśnienie tętnicze

gruczolaki

stwierdzono u

12%

Hedeland H. i wsp.: On the prevalence of

adrenal adenomas in an autopsy material.

Acta. Med. Scand. 1968

Adrenal

Incidentaloma

Częstość

występowania

Autopsja

5352

kolejnych sekcji w okresie 15 lat

W

296

przypadkach znaleziono

zmiany w

nadnerczach

(

5,35%

)

W

212

bez sugestii klinicznych

(

3,96%

)

Abuzeid I., Tołłoczko T.: Incidental adrenal

tumors in an autopsy material.

Endokrynol. Pol. 1997

Adrenal

Incidentaloma

Incidentaloma

występuje

częściej:

 u kobiet.
 w 4 – 5 dekadzie życia.

 w nadnerczu prawym.
 1,4 - 6 % obustronnie.

Babińska A. i wsp.: Pol. Arch. Med.

Wewn. 2000

Adrenal

Incidentaloma

Incidentaloma

pod względem

histopatologicznym wywodzi się

 z kory nadnercza: gruczolaki,
guzkowy przerost kory, rak kory
 z rdzenia nadnercza:
pheochromocytoma, ganglioneuroma,
ganglioneuroblastoma
 inne: myelolipoma, neurofibroma,
torbiele, krwiaki, amyloidoza,
hamartoma, potworniaki

Przerzuty: rak piersi, rak oskrzela,

chłoniak i inne.

Babińska A. i wsp.: Pol. Arch. Med.

Wewn. 2000

Adrenal

Incidentaloma

Diagnostyka hormonalna

•

kaliemia

i wydalanie

potasu

w moczu dobowym

• stężenia

ACTH

i

kortyzolu

w surowicy, ich rytm

dobowy
• wydalanie:

17–KS

,

17–OHCS

i wolnego

kortyzolu

w moczu

•

DHEA–S

w surowicy (przydatność nadal

dyskutowana)
• metabolity katecholamin w moczu dobowym

VMA

i

metoksy

W uzasadnionych przypadkach testy dynamiczne

hamowania lub pobudzania odpowiedzi przysadki (z

dexametazonem

i kortykoliberyną –

CRH

)

Babińska A. i wsp.: Pol. Arch. Med.

Wewn. 2000

Zespół Conna

Pierwotny

aldosteronizm

Częstość u chorych z

nadciśnieniem wynosi

0,7%

W prawie

85%

przypadków

zespołu Conna stwierdza się

znacznego stopnia hipokaliemię

< 3 mmol/L

Brak nadciśnienia właściwie

wyklucza potrzebę poszukiwania

zespołu.

Babińska A. i wsp.: Pol. Arch. Med.
Wewn. 2000

Adrenal

Incidentaloma

Pcheochromocytoma

210

przypadków

incidentaloma

pheochromocytoma u

49

(

23%

),

w tym postać złośliwą u

2

chorych.

Aso Y. i wsp.: J. Urol.
1992

Adrenal

Incidentaloma

Pheochromocytoma

Tutuncu znalazł

6

(

18.2%

)

przypadków pheochromocytoma

wśród

33

pacjentów z

incidentaloma

Tutuncu N. i wsp.: J. Surg.

Oncol. 1999

Adrenal

Incidentaloma

Pheochromocytoma

Kasperlik obserwowała

13

(

15.3%

) chorych z guzem

chromochłonnym wśród

85

operowanych z powodu

incidentaloma

Kasperlik-Załuska A. i wsp.: Clin.

Endocrinol. 1997

Adrenal

Incidentaloma

Pheochromocytoma

Najczęściej jednak procent

przypadków pheochromocytoma

wśród

incidentaloma

nadnerczy

mieści się pomiędzy

1.5 - 9.0 %

Bastounis E. i wsp.: Am. Surg.

1997

Terzolo M. i wsp.: Arch. Surg.

1997

Adrenal

Incidentaloma

Gruczolak kory

nadnerczy

Stanowią większość

przypadkowo wykrytych guzów

nadnerczy

36 – 94%

Częstość rośnie wraz z wiekiem

chorego

Bastounis E. i wsp.: Am. Surg.
1997

Adrenal

Incidentaloma

Gruczolak kory

nadnerczy

W naszym materiale

105

chorych operowanych z

incidentaloma

nadnerczy,

gruczolaka kory rozpoznaliśmy u

65

pacjentów (

61,9 %

)

Sworczak K. i wsp.: Neoplasma 2001
Babińska A. i wsp.: Tumori (przygotowywane

do druku)

Adrenal

Incidentaloma

Hiperkortyzolemia

3

do

12 %

przypadków

incidentaloma

nadnerczy,

mimo że niemych klinicznie,

może przebiegać pod postacią

przedklinicznego zespołu

Cushinga - PCS (

Pre-Cushing

Syndrome

)

Newell-Price J. i wsp.: Postgrad.
Med. J. 1996
Terzolo M. i wsp.: Clin. Endocrinol.
1998

Adrenal

Incidentaloma

Hiperkortyzolemia

W naszym materiale

105

chorych z

incidentaloma

nadnerczy, PCS rozpoznaliśmy u

4

pacjentów (

3.8 %

) z

gruczolakami.

Sworczak K. i wsp.: Neoplasma 2001
Babińska A. i wsp.: Tumori (przygotowywane

do druku)

Rak kory nadnerczy

1

przypadek na

600 000

do

1

na

2

000 000

na

rok

Najczęściej dotyka ludzi w

3

–

5

dekadzie życia

Częściej występuje w lewym

nadnerczu.

Lizakowska-Kmieć M. i wsp.: Pol. Arch. Med.

Wewn. 1995

Klinicznie

Adrenal

Incidentaloma

Rak kory nadnerczy

Terzolo

wśród

115

chorych

operowanych z powodu

incidentaloma

rozpoznał u

15

(

13 %

) raka kory nadnercza

Terzolo M. i wsp.: Arch. Surg.
1997

Adrenal

Incidentaloma

Rak kory nadnerczy

Stratakis

na podstawie analizy

311

pacjentów z

incidentaloma

raka kory

nadnerczy rozpoznał u

21

chorych (

7%

)

Stratakis C. i wsp.: Endocr. Metab. Clin.
North. Am. 2000

Adrenal

Incidentaloma

Rak kory nadnerczy

Kasperlik-Załuska

rozpoznała

wśród

incidentaloma

raka kory

nadnerczy u

6,8%

chorych

Kasperlik-Załuska A. i wsp.: Eur. J.
Cancer 1998

Adrenal

Incidentaloma

Rak kory nadnerczy

Metaanaliza

630

przypadków

incidentaloma

wykazała

26

raków

kory nadnerczy co stanowiło

4 %

(od

0 %

do

25 %

)

Kloos R. i wsp.: Endocr. Rev.
1995

Adrenal

Incidentaloma

Rak kory nadnerczy

Mantero

w ponad

1000

przypadków

incidentaloma

znalazł raka kory nadnerczy w

12%

Mantero F. i wsp.: Endocr. Metab. Clin.
North. Am. 2000

Adrenal

Incidentaloma

Rak kory nadnerczy

W naszym materiale

105

operowanych chorych, raka kory

nadnerczy znaleźliśmy u

6

pacjentów (

6,5 %

)

Sworczak K. i wsp.: Neoplasma 2001
Babińska A. i wsp.: Tumori (przygotowywane

do druku)

Adrenal

Incidentaloma

Leczenie

Incidentaloma

wykazujący

aktywność hormonalną winien

być operowany niezależnie od

ich wielkości.

Sworczak K. i wsp.: Neoplasma 2001
Babińska A. i wsp.: Tumori (przygotowywane

do druku)

Adrenal

Incidentaloma

Leczenie

Każdy przypadek

incidentaloma

podejrzany

klinicznie oraz w badaniach

obrazowych o złośliwość

powinien być operowany

Sworczak K. i wsp.: Neoplasma 2001
Babińska A. i wsp.: Tumori

(przygotowywane do druku)

Adrenal

Incidentaloma

Kryterium wielkości

kwalifikujące do zabiegu

Copeland (1983)

> 6

cm -

56

chorych
Kasperlik-Załuska (1997)

> 4

cm -

208

chorych
Mantero (2000)

> 4

cm -

1000

chorych
Barzoni (1999)

> 3

cm -

246

chorych
Gross (1993)

3,5-3,0

-

cm

88

chorych

Sworczak (2001)

> 4

cm -

57

chorych
Staigis (1999)

każdy

-

86

chorych

Incidentaloma nadnerczy

USG

+

TK j.

brzusznej

-

+

wykluczen

ie

Krótki test z Dex

1 mg

PCS

Diagnostyk

a Cushinga

bra

k

hamuj

e

metok

sy

Diagnosty

ka Pheo

Potas

utrata

potasu

N

+

Diagnosty

ka

z. Conna

N

DHEA-S

Diagnostyka

zesp.

androgeniza

cji

N

DHEA - S

N

Postępowanie

w zależności od:

Średnicy guza (4 cm)

Cech złośliwości w badaniach obrazowych

MRI (chemical shift)

Obserwacja

Badania obrazowe

Powtórzenie badań
hormonalnych -

jak

często?

Zabieg operacyjny

otwart

y

laparoskop

ia