lek. med. Marcin Kosmalski
Klinika Farmakologii Klinicznej UM w
Łodzi

Ogólny podział antybiotyków



Antybiotyki β-laktamowe



Aminoglikozydy



Makrolidy i ketolidy



Tetracykliny

(tetracyklina, doksycyklina, minocyklina)



Glicylcykliny

(tygecyklina)



Linkozamidy

(klindamycyna, linkomycyna)



Streptograminy

(pristinamycyna, chinupristyna,

dalfopristyna)



Oksazolidynony

(linezolid)



Peptydy

(wankomycyna, teikoplanina, dalbawancyna,

daptomycyna)



Fenikole

(chloramfenikol)



Polimyksyny

(kolistyna)



Ansamycyny

(ryfampicyna, ryfaksymina)

Chemioterapeutyki



kotrimoksazol (

sulfametoksazol + trimetoprim

)



nitroimidazole (

metronidazol, ornidazol

)



nitrofurany (

furagin, nifuroksazyd,

nitrofurantoina

)



chinolony i fluorochinolony



„stare chinolony” (

kwas nalidyksowy, kwas

pipemidynowy

)



fluorochinolony (

moksyfloksacyna,

gemifloksacyna, lewofloksacyna

)



fusydyny (

kwas fusydowy

)



fosfomycyna (

trometamol fosfomycyny

)

Mechanizm działania



Blokowanie biosyntezy ściany komórkowej

(β-laktamy, glikopeptydy,

lipopeptydy, fosfomycyna, bacytracyna)



Uszkodzenie błony protoplazmatycznej

(polimyksyny, polieny, pośrednio azole)



Blokowanie biosyntezy białka

(aminoglikozydy, tetracykliny, makrolidy,

kwas fusydowy, chloramfenikol, linezolid,

tygecyklina)



Blokowanie syntezy DNA

(fluorochinolony, kotrimoksazol,

nitrofurany, metronidazol, ryfamycyna,

leki przeciwwirusowe, 5-fluorocytozyna)



Bakteriostatyczne



makrolidy/ketolidy, linkozamidy, tetracykliny,
chloramfenikol, trimetoprim, sulfonamidy,
linezolid, tygecyklina



Bakteriobójcze

(MBC/MIC ≤ 4) (MBC ~ MIC)



β-laktamy, aminoglikozydy, makrolidy,
glikopeptydy, klindamycyna, fluorochinolony,
linezolid, metronidazol, telitromycyna,
daptomycyna, dalbawacyna, azytromycyna

MBC

- minimal bacteriocidal activity

MIC

- minimal inhibitory concentration

(mg/l, µg/ml)

Spektrum przeciwbakteyjne



Bakterie Gram (-) i (+)

penicyliny szerokowidmowe i cefalosporyny (z inhibitorem lub bez),
karbapenemy,

aminoglikozydy, tetracykliny, kotrimokazol, fluorochinolony,

tygecyklina



Bakterie Gram (+)

penicylina G, penicylina fenoksymetylowa, kloksacylina, glikopeptydy,
linezolid,

daptomycyna, dalbawancyna, linkozamidy, makrolidy, kwas

fusydowy



Bakterie Gram (-)

aztreonam



Bakterie beztlenowe

penicylny (inhibitor), karbapenemy



Bakterie (+/- tlenowe)

metronidazol, chloramfenikol, cefoksytyna/cefotetan



Bakterie atypowe

makrolidy/ketolidy, streptograminy, tetracykliny, fluorochinolony, kotrimoksazol



Legionella

fluorochinolony, makrolidy, ryfampicyna

Właściwości farmakokinetyczne i

farmakodynamiczne

antybiotyków

Farmakodynamika



aktywność antybiotyku (MIC

90

)



czas utrzymania się stężenia w surowicy
powyżej wartości MIC

90

(T> MIC

90

)



maksymalne stężenie leku w surowicy w
stosunku do wartości MIC

90

(C

max

/ MIC

90

)



wielkość pola pod krzywą w czasie 24
godzin do wartości MIC

90

(AUC/ MIC

90

)



efekt poantybiotykowy (PEA)

aminoglikozydy i

fluorochinbolony

Farmakokinetyka



okres biologicznego półtrwania



wiązanie z białkami



penetracja do OUN

(chloramfenikol, metronidazol, linezolid,

kotrimoksazol, worykonazol, flukonazol, posakonazol)



penetracja do OUN tylko w stanie zapalnym

(β-laktamy,

karbapenemy, amikacyna, gentamycyna, tobramycyna,
streptomycyna, wankomycyna-niewielka)



penetracja do kości

(linkomycyna i klindamycyna, kwas

fusydowy, kloksacylina, cefalosporyny III generacji). Źle
penetruje penicylina benzylowa i aminoglikozydy.

Gentamycyna podawana miejscowo!!!.



penetracja do miąższu płucnego

(β-laktamy, nowe makrolidy,

terapia skojarzona z aminoglikozydami)



metabolizm

(monitorowanie stężenia w przypadku

aminoglikozydów i wankomycyny)



wydalanie

Antybiotyki przeciwwskazane w

niewydolności nerek



cefalosporyny I generacji



aminoglikozydy



polimyksyny



wankomycyna



nitrofurantoina



amfoterycyna B

Antybiotyki w niewydolności nerek

I.

Wymagające niewielkiej modyfikacji

penicylina benzylowa, ampicylina/amoksycylina,

amoksycylina/klawulanian, cefalosporyny,

klindamycyna, linkomycyna, kotrimoksazol,

metronidazol, fluzytozyna, flukonazol

II.

Wymagające znacznej modyfikacji

aminoglikozydy, tykarcylina, piperacylina,
karbapnemy, daptomycyna, aztreonam, cefepim,

ceftazydym, cefuroksym, teikoplanina,

cyprofloksacyna, lewofloksacyna, kolistyna, 5-

fluorocytozyna

III.

W przypadku anurii:

penicylina benzylowa i inne penicyliny (nie
tykarcylina), doksycyklina, erytromycyna,

chloramfenikol, ryfampicyna, kwas fusydowy

Antybiotyki w niewydolności

wątroby

I.

Szczególna ostrożność:

chloramfenikol, kwas nalidyksowy, norfloksacyna,
sulfonamidy, klindamycyna – metabolizowana wyłącznie
w wątrobie, pefloksacyna

II.

Wzrost stężenia w niewydolności
wątroby:

erytromycyna, cefoperazon, kwas fusydowy

II.

Zaburzenia krzepnięcia (koagulopatie):

karbenicylina, cefoperazon, cefamandol

Antybiotyki β-laktamowe



penicyliny



cefalosporyny



monobaktamy



karbapenemy



inhibitory β-laktamaz

Penicyliny



Penicyliny naturalne



penicylina benzylowa G i jej pochodne



penicylina fenoksymetylowa V



Penicyliny izoksazolowe



klokascylina, metycylina, oksacylina, dikloksacylina,

flukloksacylina, nafcylina



Penicyliny szerokowachlarzowe



amoksycylina, ampicylina,



Penicyliny z inhibitorami β-laktamaz



ampicylina+sulbaktam, amoksycylina+klawulanian



tykarcylina+klawulanian, piperacylina+tazobaktam



Ureidopenicyliny



azlocylina, piperacylina



Karboksypenicyliny



karbenicylina, tykarcylina

Penicyliny-interakcje



zmieniają działanie doustnych antykoagulantów:
ampicylina, amoksycylina wydłuża czas
protrombinowy, kloksacylina skraca



zmniejszenie działania sylfonamidów



synergizm lub addycja z aminoglikozydami



podczas kojarzenia z cefalosporynami antybiotyk
cefalosporynowy jako induktor β-laktamaz

Penicyliny-objawy niepożądane



reakcje nadwrażliwości po antybiotykach β-laktamowych
(u 1-4%). Najsłabiej alergizuje

aztreonam.



0,015%

wstrząs anafilaktyczny, do

4%

leczonych ma

wysypkę pęcherzykowo-grudkową, pokrzywkę, gorączkę,
skurcz oskrzeli, neutropenię, śródmiąższowe zapalenie
nerek, zespół Stevena-Johnsa, chorobę posurowiczą,
złuszczające zapalenie skóry, obrzęk naczynioruchowy.
Uczuleni na cefalosporyny



przejściowa depresja szpiku i agranulocytoza



zapalenie wątroby (wzrost enzymów wątrobowych,
cholestaza)



ogniskowe porażenie mięśni, podrażnienie OUN z
drgawkami



ryzyko hipernatremii przy podawaniu

karbenicyliny

(5,4

mmol)



testy skórne, wywiad rodzinny !!!

Cefalosporyny



Cefalosporyny doustne

○

I generacja: cefaleksyna, cefadroksyl, cefradyna

○

II generacja: cefuroksym aksetyl, cefaklor, cefprozil

○

III generacja: cefiksim, ceftibuten



Cefalosporyny parenteralne

○

I generacja: cefazolina, cefradyna

○

II generacja: cefuroksym, cefamandol, cefoksytyna

○

III generacja: cefotaksym, ceftriakson,
cefoperazon, ceftazydym

○

IV generacja: cefepim, cefpriom



Cefalosporyny z inhibitorami β-laktamaz

Cefalosporyny-działanie



Cefalosporyny I generacji

○

ziarenkowce Gram (+): Streptococcus (z wyjątkiem
Enterococcus oraz szczepów PRSP), Staphylococcus (z
wyjąkiem MRSA i MRCNS)

○

pałeczki Gram (-): Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae,
Proteus mirabilis

○

nie są aktywne wobec: Actinobacter, Pseudomonas,
Heamophilus influenzae, Moraxella catarrhalis, pozostałe
rodzaje pałeczek z rodziny Enterobacteriaceae



Cefalosporyny II generacji

o

ziarenkowce Gram (+) i Gram (-), w tym także beztlenowe:
Streptococcus (z wyjątkiem Enterococcus), Staphylococcus (z
wyjątkiem MRSA i MRSE, Neisseria, Moraxella, bezztlenowe
ziarenkowce

o

pałeczki Gram (-): Haemophilus influenzae, Eschierichia coli,
Klebsiella pneumoniae, Proteus, beztlenowe pałeczki

o

Nie jest aktywna wobec Serratia, Pseudomonas, Actinobacter

Cefalosporyny-działanie



Cefalosporyny III generacji (parenteralne)

○

ziarenkowce Gram (+): Streptococcus (z wyjątkiem
Enterococcus), Staphylococcus (z wyjątkiem MRSA i
MRSE), Neisseria, Moraxella, beztlenowe ziarenkowce

○

pałeczki Gram (-): Haemophilus influenzae, pałeczki z
rodziny Enterobacteriaceae, Pseudomonas, Actinobacter



Cefalosporyny IV generacji

○

spektrum przeciwbakteryjne jak cefalosporyn III generacji

○

dodatkowo aktywność wobec szczepów wytwarzających
enzymy chromosomalne, tzw. cefalosporynazy
chromosomalne

○

dobra aktywność przeciwgronkowcowa (z wyjątkiem
szczepów MRSAi CoNS)

Cefalosporyny



penetrują do wszystkich narządów i tkanek,
przechodzą przez barierę krew-mózg, gorzej
penetrują do tkanek oka. Przechodzą przez łożysko



cefamandol, cefotetan i cefoperazon nasilają
działanie doustnych antykoagulantów, heparyny,
leków trombolitycznych i inhibitorów agregacji
płytek – możliwość wystąpienia krwawień



cefoperazon z sulbaktamem może powodować
krwawienia oraz wydłużenie czasu
protrombinowego (odwracalne po podaniu
witaminy K)



efekt disulfiramowy po podaniu cefoperazonu z
sulbaktameme

Cefalosporyny - objawy

niepożądane



6-18%

pacjentów uczulonych na penicyliny jest

równocześnie uczulonych na cefalosporyny. Krzyżowa

reakcja zwykle u pacjentów z IgE zależnymi reakcjami

alergicznymi na penicyliny



reakcje alergiczne w postaci wysypki pęcherzykowo-

grudkowej, pokrzywki, gorączki, rzadko eozynofilii,

dodtani test Coombsa, skurcz oskrzeli, wstrząs

anafilaktyczny



nefrotoksyczność cefalodryny



przejściowe zapalenie nerek (po 10 dniach

antybiotykoterapii pojawia się białkomocz i

krwinkomocz),



biegunka poantybiotykowa, nietolerancja alkoholu,

trombocytopenia, wzrost enzymów wątrobowych,

zaburzenia agregacji płytek



objawy rzekomej kamicy po cefotriaksonie (cholestaza)



rzadko drgawki

Makrolidy i ketolidy



C14: erytromycyna, dawercin, klarytromycyna,

roksytromycyna



C15: azytromycyna



C16: spiramycyna



stare:

erytromycyna, spiramycyna, josamycyna



nowe:

cykliczny węglan erytromycyny,

roksytromycyna, klarytromycyna,
azytromycyna



ketolidy:

telitromycyna

Makrolidy-interakcje



erytromycyna

zwiększa biodostępność takich leków jak

: teofilina, ergotamina, bromokryptyna,karbamazepina
(unikać kojarzenia), midazolam,alfentanyl,
cyklosporyna, terfenadyna,cispradyna, astemizol,
digoxyna-konieczne jest monitorowanie poziomu



roksytromycyna

zwiększa biodostępność takich leków

jak triazolam, midazolam, cispradyna, astemizol,
cyklosporyna



klarytromycyna

zwiększa biodostępność takich leków

jak terfenadyna, karbamazepina, ergotamina,
cispradyna. Uwaga na teofilinę



spiramycyna

zwiększa biodostępność metyldopy



azytromycyna

zwiększa biodostępność takich leków

jak ergotamina, cispradyna, bromokryptyna,
cyklosporyna (ostrożnie)

Makrolidy - objawy

niepożądane



cholestaza (erytromycyna)



głównie objawy ze strony przewodu pokarmowego
(nudności, wymioty, bóle brzucha)



bóle głowy, zaburzenia smaku, tachykardia, zaburzenia
widzenia



uszkodzenie wątroby (ostra niewydolność wątroby)



przeciwwskazane w myastenia gravis

Aminoglikozydy



Naturalne:

streptomycyna, neomycyna,

gentamycyna,

tobramycyna



Półsyntetyczne:

netylmycyna, amikacyna

Aminoglikozydy



Nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego,
znakomita absorbcja po podaniu domięśniowym
(doustna neomycyna)



Występuje efekt poantybiotykowy (PEA)



Wzrost nefrotoksyczności przy podaniu razem z
amfoterycyną, wankomycyną, cefalotyną,
cyklosporyną, cis-platyną, niesteroidowymi lekami
przeciwzaplanymi, radiologicznymi środkami
kontrastowymi, metoksyfluranem, enfluranem



Wzrost ototoksyczności przy podawaniu razem z
diuretykami pętlowymi (furosemid), cisplatyną oraz
nasilenie działania środków zwiotczających mięśnie

Aminoglikozydy



ototoksyczność (głównie tony o wysokiej
częstotliwości). Netylmycyna – najmniejsza
ototoksyczność. Działanie nieodwracalne



ryzyko uszkodzenia ucha wewnętrznego u płodu



nefrotoksyczność (nie po jednorazowej dawce).
Działanie odwracalne po odstawieniu leków



w skojarzeniu z B-laktamami nie dłużej niż 7 dni
(wydłużenie efektu PEA do kilkunastu godzin)



utrata magnezu z moczem i hipomagnezemia przy
długotrwałym stosowaniu



przy zbyt szybkim wlewie dożylnym możliwość
porażenia nerwowo-mięśniowego

Interakcje

Linkozamidy



klindamycyna naslia
działanie środków
zwiotczających mięśnie
gładkie



zaburzenia
fizjologicznej
mikroflory przewodu
pokarmowego,
namnażanie
Clostridium difficile i
niszczenie
drobnoustrojów
beztlenowych

Tetracykilny



upośledzenie wchłaniania witaminy
B



wzrost toksyczności środków
moczopędnych ( mocznik)



interakcje ze środkami
przeciwzakrzepowymi i związkami
sporyszu



zmniejszone wchąłnianie w
obecności środków alkalizujących
(glin, magnez, wapń,
wodorowęglan sodu)



przyśpieszona eliminacja przez leki
przeciwapdaczkowe (barbiturany,
karbamazepinę, hydantoinę)



wzmagają toksyczne działanie
Cyklosporyny A

Tetracykliny – działania

niepożądane



zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego



nadwrażliwość na światło



uszkodzenie wątroby (po podaniu dożylnym)



reakcje alergiczne



odwracalna leukopenia



powodują kolonizację Candida



obniżają skuteczność preparatów

antykoncepcyjnych



przebarwienia i hipoplazja zębów u małych dzieci



wzrost ciśnienia śródczaszkowego



w przypadku niewydolności nerek potęgują efekt

hepatotoksyczny



żółte zabarwienie zębów, hepatopatia, szkodliwy

wpływ na tworzenie zawiązków zębów i kości u

płodów po doksycyklinie

Klindamycyna



zapalenie kości i stawów



zakażenia skóry i tkanek miękkich



zakażenia dróg oddechowych (nawracająca
angina, zachłystowe zapalenie płuc, ropnie płuc)



w skojarzeniu – w zakażeniach
wewnątrzbrzusznych, stopa cukrzycowa,
waginoza, zakażenia stomatologiczne)

Łagodne powikłanie to biegunka poantybiotykowa, a

ciężkie to rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego

Fluorochinolon

y



Fluorochinolony



norfloksacyna, cyprofloksacyna,

ofloksacyna, pefloksacyna



„Nowe fluorochinolony”



lewofloksacyna, moksyfloksacyna

Fluorochinolony-interakcje



zmniejszone wchłanianie w obecności kationów
aluminium, magnezu, cynku, żelaza i wapnia; środki
zobojętniające pH oraz suplementacja żelazem prowadzi
do spadku stężenia w surowicy o 80%



zmniejszenie klirensu fluorochinolonów przez
cymetydynę



spadek metabolizmu warfaryny (wydłużenie czasu
protrombinowego), teofilny, kofeiny, benzodiazepin



teofilina z cyklosporyną częsciej prowadzi do nudności,
wymiotów i drgawek (nowe fluorochinolony nie
wykazują podobnej interakcji



wskazane jest monitorowanie czynności nerek przy
równoległym stosowaniu cyprofloksacyny i cyklosporyny



cyprofloksacyna prowadzi do toksycznej kumulacji
teofiliny

Kotrimoksazol-interakcje



obniża klirens pochodnych sulfonylomocznika, możliwa

hipoglikemi



u pacjentów w podeszłym wieku, otrzymujących jednocześnie

leki moczopędne, zwłaszcza z grupy tiazydów, dochodzi do

częstszego występowania trombocytopenii i skazy

krwotocznej



zmniejszenie metabolizmu dikumarolu i warfaryny

(wydłużenie czasu protrombinowego



zmniejszenie wydzielania kanalikowego digoksyny



zmniejszenie klirensu prokainamidu



obniżony metabolizm fenytoiny



obniżone wydalanie amantadyny



indometacyna, zydowudyna, ritonawir zwiększają stężenia

sulfametoksazolu w krwi



cyklosporyna prowadzi do odwracalnego uszkodzenia

czynności nerek, ryzyko kumulacji



wzrost niepożądanych reakcji ze strony układu

krwiotwórczego przy podaniu metotreksatu

Inne działania niepożądane



wankomycyna

(zbyt szybkie podanie) - tachykardia,

spadek RR, zaczerwienienie twarzy i szyi (uwolnienie

histaminy)



nitrofurantoina

- reakcję ze strony układu oddechowego

(pneumonitis przechodzące w zwłóknienie płuc), ostre

zapalenie wątroby i wewnątrzwątrobowy zastój żółci,

niedokrwistość hemolityczną



pancytopenia po penicylinach, cefalosporynach i

sulfonamidach



antybiotyki szerokowachlarzowe mogą powodować

enterocolitis lub rzekomobłoniaste zapalenie jelita

grubego (namnożenie Clostridium difficile)



biegunki u 3-10% dorosłych i u 3-15% dzieci



tygecyklina

- zapalenie trzustki, guz rzekomy mózgu



wankomycyna

- ototoksyczność



kolistyna

- zawroty głowy



daptomycyna

- wzrost poziomu CPK

Inne działania niepożądane



depresja szpiku po przekroczenia dawki 4,0g/d chloramfenikolu,
zjawisko odwracalne po odstawieniu leku lub zmniejszeniu dawki



uszkodzenie kanalików nerkowych i ich niedrożność
(sulfonamidy)



anemia hemolityczna u noworodka (nitrofurantoina)

Racjonalna

antybiotykoterapia w

warunkach ambulatoryjnych

Zapalenie gardła i migdałków podniebiennych:



85-95% wirusy, Streptococcus gr A.



I rzut:

penicylina fenoksymetylowa

, cefardoksyl,

cefaklor, makrolid



II rzut:

amoksycylina/klawulanian, cefuroksym

aksetyl, cefprozil

10 dni antybiotykoterapii anginy paciorkowcowej

Zapalenie nagłośni:



Haemophilus influenzae (typ b), Streptococcus

pnemoniae, Staphylococcus aureus, wirusy



I rzut:

cefotaksym, ceftriakson

Zapalenie krtani, tchawicy i oskrzeli:

a.

wirusy, Mycoplasma pneumoniae, Chlamydophila

pneumoniae

b.

I rzut:

makrolid

c.

II rzut:

doksycyklina, cyprofloksacyna

Ostre zapalenie błony śluzowej nosa i zatok



Streptococcus pneumoniae, Haemophilus
influenzae, Moraxella catarrhalis, Streptococcus
gr. A, Staphylococcus aureus, Pałeczki G-,
Bakterie beztlenowe, wirusy



I rzut:

amoksycylina, klarytromycyna,

azytromycyna



II rzut:

amoksycylina/klawulanian, cefuroksym

aksetyl, cefprozil, cefaklor



III rzut:

moksyfloksacyna



IV rzut:

ceftrikson

Ostre zapalenie oskrzeli



wirusy (85%), Mycoplasma pneumoniae,
Chlamydophila pneumoniae, Streptococcus
pneumoniae, Haemophilus influenzae, Moraxella
catarrhalis



I rzut:

doksycyklina, klarytromycyna, azytromycyna

amoksycylina,



II rzut:

amoksycylina/klawulanian, cefuroksym aksetyl,

cefprozil, cefaklor

Infekcyjne zaostrzenia w przebiegu rozstrzeni oskrzeli



Haemophilus influenzae, Streptococcus
pneumoniae, Moraxella catarrhalis, Pseudomonas
aeruginosa



I rzut:

amoksycylina/klawulonian, cefuroksym

aksetyl, cefiksym



II rzut:

cyprofloksacyna

Zaostrzenie przewlekłego zapalenia oskrzeli

(łagodne i średnie)



wirusy (50%), Haemophilus influenzae, Mycoplasma

pneumoniae, Moraxella catarrhalis, Streptococcus

pneumoniae, Streptococcus pyogenes, Pałeczki Gram -,

Mycoplasma pneumoniae, Legionella sp.



I rzut:

amoksycylina



II rzut:

amoksycylina/klawulanian, cefuroksym aksetyl,

cefprozil, cefiksym, klarytromycyna, azytromycyna



III rzut:

moksyloksacyna

Zaostrzenie przewlekłego zapalenia oskrzeli

(ciężkie)



Haemophilus influenzae, Moraxella catarrhalis,

Streptococcus pneumoniae, Streptococcus pyogenes,

Pałeczki Gram – z rodziny Enterobacteriaceae,

Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus,

drobnoustroje atypowe (Mycoplasma, Legionella)



I rzut:

amoksycylina/klawulonian, cefuroksym aksetyl,

cefiksym



II rzut:

makrolid, moksyfloksacyna

Zapalenie płuc pozaszpitalne lekkie i

umiarkowane



Streptococcus pneumoniae, Mycoplasma
pneumoniae, Chlamydia pneumoniae



I rzut:

amoksycylina, makrolid, doksycyklina,

moksyfloksacyna



II rzut:

antyiotyk β-laktamowy z makrolidem

Z chorobami współistniejącymi



Streptoccocus pneumoniae, Haemophilus influenzae,
Staphylococcus pyogenes, Bakterie beztlenowe,
Pałeczki Gram (-), Legionella sp



I rzut:

amoksycylina/klawulanian, cefuroksym

aksetyl, cefprozil, moksyfloksacyna



II rzut:

antybiotyk β-laktamowy z makrolidem

Zapalenie płuc wymagające hospitalizacji



Streptococcus pneumoniae, Heamophilus
influenzae, Legionella sp, Mycoplasma
pneumoniae, Staphylooccus aureus, Chlamydia
pneumoniae, Beztlenowce, Pałeczki Gram ujemne



I rzut:

cefuroksym, amoksycylina/klawulanian



II rzut:

cefotaksym, ceftriakson, cefepim z

makroildem i lub fluorochinolonem



III rzut:

piperacylina/tazobaktam lub

cefoperazon/sulbaktam lub karbapenemy

Powikłane zapalenia tkanki łącznej-stopa

cukrzycowa



Staphylococcus aureus, Streptococcus gr. B, Enterococcus,
Pseudomonas aeruginosa, Bakterie beztleniowe, flora
mieszana



I rzut:

amoksycylina/klawulonian, klindamycyna, cefazolina,

kloksacylina, cefadroksyl



II rzut:

trimetoprim/sulfametoksazol z metronidazolem



III rzut:

cyprofloksacyna z klindamycyną lub metronidazolem

Stopa cukrzycowa o ciężkim przebiegu



Staphyloccocus aureus, Streptococcus gr.A, Pseudomonas
aeruginosa, bakterie beztlenowe



I rzut:

cyprofloksacyna/cefazolina z klindamycyną



II rzut:

amoksycylina/klawulanian, tykarcylina/klawulanian,

piperacylina/tazobaktam z
gentamycyną/tobramycyną/amikacyna



III rzut:

klindamycyna z ceftriaksonem

Ostre zapalenia dróg moczowych



Escherichia coli, Enterococcus faecalis,
Staphylococcus saprophyticus, Inne pałeczki Gram -,
Candida albicans



I rzut:

trimetoprim/sulfametoksazol, nitrofurantoina,

norfolksacyna, fosfomycyna,



II rzut:

cyprofloksacyna, amoksycylina, cefadroksyl



III rzut:

amoksycylina/klawulanin, cefuroksym aksetyl

Bezobjawowe zakażenia układu moczowego



Pałeczki Gram-, Paciorkowce gr. B



I rzut:

cefaleksyna, amoksycylina



II rzut:

trimetoprim/sulfametoksazol, nitrofurantoina

Bakteryjne zakażenia jamy ustnej i

zakażenia zębopochodne



Streptococcus sp., Peptostreptococcus,
Bacteroides, Fusobacterium



I rzut:

amoksycylina/klawulanian, klindamycyna



II rzut:

metronidazol w skojarzeniu z penicylia

fenoksymetylowa, cefuroksym aksetyl, cefprozil,
makrolid

Racjonalna

antybiotykoterapia

I.

właściwy wybór antybiotyku

II.

wyniki badań mikrobiologicznych lub prawdopodobna
etiologia (sytuacja epidemiologiczna)

III.

prawidłowe dawkowanie przez odpowiedni czas

IV.

cele terapii przeciwbakteryjnej

V.

skutki braku eradykacji patogenu z ogniska zakażenia

VI.

terapia skojarzona



racjonalna antybiotykoterapia w warunkach
ambulatoryjnych



racjonalna antybiotykoterapia w warunkach szpitalnych



profilaktyka



leczenie zakażeń

Antybiotyki w profilaktyce



Czas podania antybiotyku

2 godziny !!! 1 dawka



Czas trwania antybiotykoterapii

kolonizacja mutantami opornymi

nadkażenie szczepami niemieszczącymi się w
spektrum antybiotyku

I.

penicylina/ampicylina i.v.

II.

cefazolina

III.

cefamandol/cefuroksym

IV.

amoksycylina/klawulanian, ampicylina/sulbaktam

V.

klindamycyna

VI.

metronidazol

VII.

kotrimoksazol

VIII.

fluorochinolony

IX.

wankomycyna

Antybiotyki w profilaktyce



operacja na jelicie grubym

– cefazolina + metronidazol,

amoksycylina/klawulanian, ampicylina/sulbaktam



alloplastyka stawów

– cefazolina, cefuroksym, ew.

wankomycyna, klindamycyna



usunięcie przydatków

– cefazolina, cefuroksym (+

metronidazol)



operacje kardiologiczne

– cefazolina, cefuroksym, cefamandol,

ew. wankomycyna -/+ aminoglikozyd, klindamycyna



operacje urologiczne

– amoksycylina/klawulanian,

ampicylina/sulbaktam, cefalosporyna II generacji +
metronidazol



operacje endoskopowe

– fluorochinolony, kotrimoksazol,

amoksycylina/klawulanian, ampicylina/sulbaktam,
cefalosporyny II generacji, fosfomycyna

Zapalenie opon m-rdz



Noworodki oraz osoby z upośledzoną
odpornością

cefotaksym (lub ceftriakson) + wankomycyna +
ampicylina/gentamycyna



Niemowlęta, dzieci i osoby dorosłe

cefotaksym (lub ceftriakson) + wankomycyna

Neisseria meningitidis i Haemophilus influenzae 7 dni
Streptococcus pneumoniae 10-14 dni
Streptococcus agalactiae 14-21 dni
Gram (-) 21 dni

Listeria monocytogenes ≥ 21 dni

Pooperacyjne zakażenia głowy i szyi



penicylina/inhibitor + aminoglikozyd,



lub ceftriason/cefotaksym + metronidazol



lub klindamycyna + aminoglikozyd



lub metronidazol + aminoglikozyd



lub karbapenem

W 90% zakażenia mieszane

Promienica twarzy i szyi



penicylina G



lub klindamycyna



lub makrolid



lub amoksycylina (leczenie wielomiesięczne)



leczenie chirurgiczne

Biegunki infekcyjne



Escherichia coli – fluorochinolon, norfloksacyna,
ofloksacyna, cyprofloksacyna, ryfoksymina, kotrimoksazol



Shigella sp – fluorochinolon, kotrimoksazol, ceftriakson,
azytromycyna



Clostridium difficile – metronidazol, wankomycyna



Campulobacter jejuni – erytromycyna lub fluorochinolon



Salmonella sp – fluorochinolony, ceftriakson lub
kotrimoksazol



Yersinia – terapia skojarzona z aminoglikozydem

Zapalenie pęcherzyka i dróg żółciowych



penicylina/inhibitor (piperacylina/tazobaktam,
tykarcylina/klawulanian), sulperazon lub ertapenem



cyprofloksacyna + metronidazol



cefalosporyna III/IV + metronidazol



meropenem

Zapalenie otrzewnej



Zakażenie umiarkowanie ciężkie

ampicylina/sulbaktam tykarcylina/klawulanian
cefoperazon/sulbaktamcyprofloksacyna + metronidzaol
cefalosporyna II/III generacji + metronidazol ertapenem



Zakażenie ciężkie

piperacylina/tazobaktam

cefoperazon/sulbaktam

meropenem lub imipenem

cyprofloksacyna +

metronidazol

ampicylina + metronidazol + aminoglikozyd
ampicylina + metronidazol + cyprofloksacyna
cefalosporyny III/IV generacji + metronidazol tygecyklina



Późne powikłania septyczne

imipenem ± wankomycyna lub linezolid
piperacylina/tazobaktam + wankomycyna lub linezolid
cyprofloksacyna + wankomycyna lub linezalid

Leki przeciwgrzybicze



polieny (

nystatyna, amfoterycyna B i jej formy

modyfikowane

)



azole (

ketokonazol, flukonazol, itrakonazol,

ekonazol, worykonazol, posakonazol

)



echinokandyny (

kaspofungina, anidulafungina

)



antymetabolity (

5-fluorocytozyna

)

Polieny



Grzyby drożdżopodobne z rodzaju Candida i

Cryptococcus, grzyby pleśniowe



Amfoterycyna B wiąże się z ergosterolem błony

protoplazmatycznej grzyba



W wysokich stężeniach amfoterycyna B uszkadza

erytrocyty (anemia)



Nefrotoksyczność (amfoterycyna B wiąże się z

cholesterolem nerkowym). Wymagane monitorowanie

czynności nerek. Nie kojarzyć z wankomycyną i

aminoglikozydami



Pierwsza dawka testowa to 1mg u dorosłych (uwaga na

dreszcze, gorączka, spadek RR, duszność). Przez 4

godziny co 30min popiar RR, HR, temp, częstości

oddechów



Terapia przez 14 dni.



2 razy w tygodniu kontrola hematokrytu, kreatyniny,

potasu w surowicy

Imidazole



Flukonazol

(wysoka dostępność biologiczna, niski

stopień wiązania z białkami – intensywna dystrybucja
do narządów, tkane, płynu m-rdz i ciała szklistego oka.
Działa wobec drożdżaków z rodzaju Cryptococcus i
Candida, Candida albicans (oporne Candida tropicalis,
Candida lusitiae), Coccidioides immitis (niewielka
aktywność wobec Histoplasma capsulatum i
Blastomyces dermatitisdis). Nie jest aktywny wobec
grzybów pleśniowych z rodzaju Aspergillus, Fusarium,
Zygomycetes. Dobrze tolerowany, duży margines
bezpieczeństwa, aktywność przeciwgrzybicza nie
zależy od stężenia leku. Stosowany w profilaktyce u
pacjentów w grupach wysokiego ryzyka –pacjenci po
przeszczepie, z neutropenią 400-75mg/d., HIV (+)

Imidazole



Itrakonazol

(aktywny również wobec grzybów

pleśniowych z rodzaju Aspergillus. Postać dożylna.
Przeciwwskazany w przypadku GFR≤30ml/min.
Metabolizowany przez cytochrom P-450.Duże
powinowactwo do tkanek (śluzówka, paznokcie).
Objawy niepożądane to hipokaliemia, nadciśnienie,
obrzęk, nudności, biegunka, bóle brzucha



Worykonazol

(grzyby pleśniowe i drożdżopodobne, w

tym gatunki oporne na flukonazol – Candida glabrata i
Candida Crusei. Grzybostatyczny. Program ARTEMIS-
1% izolatów Candida albicans opornych na
worykonazol oraz 10% Candida glabrata. Działanie
hepatotoksyczne, osutka, rumień, zespół Stevens-
Johnsona, zaburzenia rytmu serca, wydłużenie odstępu
PQ, pancytopenia. „Zakażenia z przełamania” .

Wskazania do antybiotykoterapii w

ciąży

1.

zakażenie układy moczowego (w tym bezobjawowa
bakteriuria)

2.

odmiedniczkowe zapalenie nerek

3.

waginoza, rzęsistkowica

4.

toksoplazmoza

5.

zakażenia Chlamydia trachomatis

6.

bakteryjne zakażenia górnych i dolnych dróg
oddechowych

7.

rzeżączka i inne choroby przenoszone drogą płciową (kiła)

8.

przedwczesne pęknięcie pęcherza płodowego

9.

nosicielstwo paciorkowca grupy B (profilaktyka podczas
porodu)

10.

inne poważne choroby (np. zapalenie wsierdzia)

Antybiotyki w ciąży



Kategoria B:

wszystkie penicyliny, penicyliny z

inhibitorem, cefalosporyny, meropenem/ertapenem,
makrolidy, daptomycyna, klindamycyna, nitrofurantoina,
matronidazol, amfoterycyna B, nystatyna, terbinafina,
fosfomycyna



Kategoria C:

fluorochinolony, imipenem, kolistyna,

klarytromycyna, kwas fusydowy, linezolid, chloramfenikol,
tynidazol,
kotrimoksazol (przeciwwskazany przed 12 i po 28 tygodniu
ciąży)



Kategoria D:

tetracykliny, aminoglikozydy, tygecyklina,

worykonazol

Kotrimoksazol, nitrofurantoina, tetracykliny, leki

przeciwgrzybicze (worykonazol), ryfampicyna,
chloramfenikol

Antybiotyki w ciąży

Antybiotyki a laktacja



Penicylina benzylowa, penicylina

fenoksymetylowa, kloksacylina, peiperacylina,

tykarcylina, amoksycylina/klawulanian,

ampicylina/sulbaktam, tykarcylina/klawulanian,

piperacylina tazobaktam



Cefalosporyny (cefardoksyl, cefaklor, cefprozil,

ceftriakson, cefuroksym aksetyl, cefaleksyna,

cefradyna, cefiksym)



Imipenem, meropenem



Makrolidy (erytromycyna, roksytromycyna)



Aminoglikozydy

Uwaga na terapię zakażeń wirusowych !!!