1.11. Bakterie i wirusy

Ludwik Pasteur ojcem

Ludwik Pasteur ojcem

mikrobiologii

mikrobiologii

• Bakterie to najmniejsze organizmy żyjące na

Ziemi. Ich istnienie podejrzewano już w XVI
wieku, tłumacząc, że niewidzialne czynniki
chorobotwórcze przedostają się z chorych na
zdrowych przez dotyk, przedmioty lub
powietrze.

• Dopiero jednak udoskonalenie w mikroskopu

w XVII wieku pozwoliło na
udowodnienie

istnienia bakterii.

• W następnym stuleciu próbowano

wykazać

rolę bakterii w życiu człowieka.

Najważniejsze osiągnięcia w tej dziedzinie
miał

Ludwik Pasteur.

Pod koniec XIX

wieku obserwacje i eksperymenty Pasteura

stały się podstawą

rozwoju nauki o budowie i

znaczeniu bakterii, czyli

bakteriologii.

•

http://www.scholaris.pl/cms/index.php/resources/
animacja_ludwik_pasteur_i_robert_koch_twórcy_mik
robiologii.html

Królestwo : Bakterie

Królestwo : Bakterie

• Ponieważ bakterie wyróżniają się spośród innych

organizmów pewnymi specyficznymi cechami,
systematycy utworzyli dla nich

osobne królestwo

.

• O budowie komórki bakteryjnej mówiliśmy w temacie 1.4.

Zajrzyj tam i przypomnij sobie jej charakterystykę,

oraz

porównaj jej budowę

z innymi komórkami.

• Bakterie są jednokomórkowcami, ale mogą przybierać

charakterystyczne kształty. Niektóre gatunki skupiają się
w zespoły, tworząc kolonie.

• Bakterie są najliczniejszą

i najstarszą

grupą organizmów

na Ziemi.

Występują w każdym środowisku

.

Najliczniej zasiedlają glebę. Przeciętnie w 1g suchej gleby
znajduje się od kilku milionów do kilku miliardów
komórek bakteryjnych.

Czynności życiowe

Czynności życiowe

bakterii

bakterii

Odżywianie się - bakterie samożywne

Stosunkowo niewiele bakterii (należą do nich sinice) produkuje

niezbędne składniki odżywcze w procesie

fotosyntezy

. Polega to

na wykorzystaniu światła oraz prostych związków nieorganicznych
do produkcji związków organicznych.

Inna grupa bakterii związki organiczne może wytwarzać na drodze

chemosyntezy

. Czyli produkuje związki organiczne,

wykorzystując energię chemiczną, pochodzącą z

utleniania

substancji mineralnych

.

Chemosynteza

Chemosynteza

Przykłady bakterii chemosyntetyzujących

•

Bakterie nitryfikacyjne

Bakterie nitryfikacyjne

, utleniają

, utleniają

amoniak i sole amonowe

amoniak i sole amonowe





sole kwasu azotowego (III)

sole kwasu azotowego (III)

sole kwasu azotowego (III)

sole kwasu azotowego (III)





sole kwasu azotowego (V)

sole kwasu azotowego (V)

•

Bakterie siarkowe

Bakterie siarkowe

utleniają

utleniają

siarkowodór

siarkowodór





wolna siarka

wolna siarka

wolna siarka

wolna siarka





sole kwasu siarkowego (VI)

sole kwasu siarkowego (VI)

Czynności życiowe

Czynności życiowe

bakterii

bakterii

Odżywianie się -

bakterie cudzożywne

Saprobionty odżywiają się

martwą materią organiczną,
odgrywając bardzo ważną rolę
w przyrodzie jako destruenci.

Pasożyty są przyczyną wielu

groźnych chorób ludzi, zwierząt
i roślin.

Symbionty współpracują z innymi

organizmami, w wyniku czego
obie strony odnoszą korzyści
(bakterie jelitowe, azotowe)

Bakterie brodawkowe (azotowe)

salmonella

Znaczenie saprobiontów i

Znaczenie saprobiontów i

symbiontów

symbiontów

Rozkładają szczątki innych organizmów na proste substancje mineralne, umożliwiają
wiązanie przez rośliny azotu atmosferycznego, odgrywając w ten sposób bardzo istotną

rolę w krążeniu pierwiastków (materii) w ekosystemach.

Czynności życiowe

Czynności życiowe

bakterii

bakterii

Oddychanie

Już wiemy, bez energii nie ma życia, a energia potrzebna

do życia uwalnia się w procesie oddychania
komórkowego.

Bakterie tlenowe potrzebują tlenu do procesu

oddychania.

Bakterie beztlenowe nie potrzebują tlenu do procesu

oddychania. Proces beztlenowego oddychania
nazywamy fermentacją.

Zdolność bakterii do fermentacji wykorzystał człowiek

na wiele różnych sposobów.

Czynności życiowe

Czynności życiowe

bakterii

bakterii

Rozmnażanie

Bakterie rozmnażają się przez podział komórki. W

sprzyjających

warunkach podział komórki zachodzi co 20min.

Zapewnia to szybkie

tempo rozmnażania się, a komórki potomne mają

identyczny materiał

genetyczny jak komórka macierzysta.

po 20 minutach

po 40 minutach

Znaczenie bakterii

Znaczenie bakterii

•zZapewniają prawidłowe funkcjonowanie

przewodu pokarmowego u zwierząt
roślinożernych, biorąc udział w trawieniu
celulozy.

http://www.scholaris.pl/cms/index.php/resources/

film_liściożercy.html

•U U człowieka bakterie syntetyzują w przewodzie

pokarmowym witaminę K i witaminy z grupy B

Znaczenie bakterii

Znaczenie bakterii

• Rozkładają szczątki roślin i zwierząt,

zapewniając krążenie pierwiastków w
przyrodzie (patrz krążenie azotu, slajd 8)

• Są przyczyną wielu groźnych chorób

(slajd 9)

Jak człowiek wykorzystał

Jak człowiek wykorzystał

bakterie?

bakterie?

• Do konserwowania żywności

(fermentacja

mlekowa, octowa)

kiszenie kapusty, ogórków, kwaszenie mleka
• Do produkcji serów, jogurtów
• Do oczyszczania ścieków- zobacz materiał

na stronie

http://www.scholaris.pl/cms/index.php/resources/fi
lm_biologiczne_oczyszczanie_ścieków.html

Bakterie pasożytnicze i

Bakterie pasożytnicze i

saprofityczne wywołują choroby

saprofityczne wywołują choroby

Choroba

Choroba

Bakteria powodująca chorobę

Bakteria powodująca chorobę

gruźlica

gruźlica

prątek Kocha

prątek Kocha

angina

angina

paciorkowiec

paciorkowiec

zapalenie opon

zapalenie opon

mózgowych

mózgowych

dwoinka zapalenia opon mózgowo-

dwoinka zapalenia opon mózgowo-

rdzeniowych

rdzeniowych

salmonelloza

salmonelloza

salmonella

salmonella

borelioza

borelioza

krętek boreliozy

krętek boreliozy

błonica

błonica

maczugowiec błonicy

maczugowiec błonicy

krztusiec

krztusiec

pałeczka krztuśca

pałeczka krztuśca

rzeżączka

rzeżączka

dwoinka rzezączki

dwoinka rzezączki

kiła

kiła

krętek blady

krętek blady

Dyzenteria (czerwonka)

Dyzenteria (czerwonka)

pałeczka dyzenterii

pałeczka dyzenterii

tężec

tężec

laseczka tężca

laseczka tężca

Jak dochodzi do

Jak dochodzi do

zakażenia?

zakażenia?

Drogi zakażenia

• pokarmowa
• oddechowa
• płciowa
• przez krew

http://www.scholaris.pl/cms/index.php/resources/an
imacja_drogi_zakażenia_i_sposoby_zapobiegania_zaka
żeniu.html

Cechy biologiczne bakterii

Cechy biologiczne bakterii

chorobotwórczych

chorobotwórczych

http://www.scholaris.pl/cms/view_all.php?id

http://www.scholaris.pl/cms/view_all.php?id

=ekran_cechy_biologiczne_bakterii_chorobotw

=ekran_cechy_biologiczne_bakterii_chorobotw

%C3%B3rczych

%C3%B3rczych

Zapoznaj się z tekstem i

Zapoznaj się z tekstem i

relacją filmową o

relacją filmową o

cechach bakterii

cechach bakterii

chorobotwórczych

chorobotwórczych

Jak człowiek walczy z

Jak człowiek walczy z

bakteriami

bakteriami

chorobotwórczymi?

chorobotwórczymi?

Przypadkowe odkrycie…(obejrzyj nagranie)

http://www.scholaris.pl/cms/index.php/res

ources/animacja_odkrycie_aleksandra_flemi

nga.html

O działaniu antybiotyków

http://www.scholaris.pl/cms/index.php/reso

urces/animacja_antybiotyki.html

i ich znaczeniu w medycynie

http://www.scholaris.pl/cms/view_all.php?

id=ekran_dzia%C5%82anie_antybiotyk

%C3%B3w_ich_znaczenie_w_medycynie

O konsekwencjach działań

O konsekwencjach działań

antybiotyków

antybiotyków

Koniecznie zapoznaj się z informacjami

Koniecznie zapoznaj się z informacjami

zawartymi w tym filmie

zawartymi w tym filmie

http://www.scholaris.pl/cms/view_all.php?
id=ekran_niebezpiecze%C5%84stwa_zwi
%C4%85zane_z_nadmiernym+u
%C5%BCyciem+antybiotyk%C3%B3w

i dobrze je zapamiętaj!

Wirusy

Wirusy

• Wirusy nie mają budowy

komórkowej. Nie odżywiają się

i nie oddychają.

• Są zbudowane z białkowej

osłonki i materiału
genetycznego.

• Namnażają się po wniknięciu

do komórek organizmów i
zmuszają komórkę do
powielania kolejnych wersji
wirusa. Komórka nie może
pełnić wówczas swoich funkcji
i ginie.

• Wirusy wywołują

liczne

choroby: AIDS, WZW, ospa,
różyczka, grypa, SARS, ptasia
grypa.

Choroby wirusowe XXI

Choroby wirusowe XXI

wieku

wieku

• AIDS – zespół nabytego upośledzenia odporności
• WZW – wirusowe zapalenie wątroby
• SARS – zespół ostrej niewydolności oddechowej
• Ptasia grypa – choroba zakaźna zwierząt, wywoływana

przez wirusy. Na ogół zarażają się nimi ptaki. Niektóre
odmiany wirusa ptasiej grypy atakują narządy wewnętrzne,
a nawet mogą doprowadzić do szybkiej śmierci ptactwa.
Jedną z odmian tego wirusa jest wirus H5N1, który
stanowi bardzo poważne zagrożenie dla ludzkiego zdrowia.

• Świńska grypa – choroba, która w chwili obecnej stanowi

rozprzestrzenia się w skali światowej. Wywołuje ją wirus
AH1N1.

• Ze względu na rozprzestrzenianie się wirusa grypy w

szczególności powinniśmy zachowywać wszystkie zasady
profilaktyki i higieny zdrowia.

Szczepionki

Szczepionki

• Szczepionka nie jest lekiem. Służy działaniu

profilaktycznemu. Przyjmujemy ją
tylko wtedy, kiedy jesteśmy
super zdrowi.

O pierwszej szczepionce….

http://www.scholaris.pl/cms/view_all.php?id=ekran_o

%C5%9Bwiecenie_nauka_dorobek_XVIII_wiek

Dzisiaj już jest inaczej….

http://www.scholaris.pl/cms/index.php/resources/animacja_szczepionki

_żywe_martwe_i_rekombinowane.html

• Czy wiesz przeciwko jakim chorobom został

uodporniony Twój organizm?

• Znajdź w słowniku znaczenie słów : epidemia i

pandemia.

Zadania

Zadania

1. Podaj nazwy dwóch form komórek bakteryjnych i

dwóch rodzajów kolonii.

2. Wymień trzy podstawowe różnice w budowie

pomiędzy komórką bakteryjną a wszystkimi

pozostałymi komórkami.

3. Na podstawie danych zamieszczonych w

prezentacji oblicz, ile komórek bakteryjnych

powstanie po 2 godzinach z jednej komórki?

4. Podaj znaczenie w przyrodzie bakterii azotowych.

5. Wyjaśnij, dlaczego wirusy nie zakwalifikowano do

żadnego z królestw organizmów zamieszkujących

Ziemię.

Źródła

•

J. Loritz-Dobrowolska i wsp.,Biologia

J. Loritz-Dobrowolska i wsp.,Biologia

1,Operon,2009r.

1,Operon,2009r.

•

E. Kłos i wsp., Ciekawa biologia1,WSiP, 2002r.

E. Kłos i wsp., Ciekawa biologia1,WSiP, 2002r.

•

B.Klimuszko, Żak, 2009r.

B.Klimuszko, Żak, 2009r.

•

B.Klimuszko, Żak,2001r.

B.Klimuszko, Żak,2001r.

•

H.Lach,J.Ślósarczyk, Nowa Era, 1994r.

H.Lach,J.Ślósarczyk, Nowa Era, 1994r.

•

Z.Sendecka i wsp., Vademecum, Operon, 2008r.

Z.Sendecka i wsp., Vademecum, Operon, 2008r.

•

E.Pyłka-Gutowska,E.Jastrzębska, Bliżej biologii 1,

E.Pyłka-Gutowska,E.Jastrzębska, Bliżej biologii 1,

WSiP, 2009r.

WSiP, 2009r.

•

D.Cichy,I.Żeber-Dzikowska, Biologia 1, DEBIT,

D.Cichy,I.Żeber-Dzikowska, Biologia 1, DEBIT,

1999r.

1999r.

•

B.Potocka,W.Górski, Biologia 1, MAC Edukacja

B.Potocka,W.Górski, Biologia 1, MAC Edukacja

S.A.,2002r.

S.A.,2002r.