WSPÓLNA POLITYKA ROLNA

UNII EUROPEJSKIEJ

W Europie możliwe jest wyprodukowanie niemal
wszystkich produktów rolnych. Europa uchodzi za
światowego lidera w produkcji takich artykułów jak
oliwa z oliwek, mięso, wino, whisky i inne napoje
alkoholowe. Z drugiej strony UE jest również
głównym

importerem

wielu

produktów.

Rolnictwo krajów Wspólnoty Europejskiej cechuje

głębokie zróżnicowanie przyrodniczych warunków

produkcji rolnej, uwarunkowań społeczno –

ekonomicznych i kulturowych, struktury agrarnej,

dochodów

oraz

produktywności

rolniczych

czynników produkcji.

Różnorodność rolnictwa europejskiego łączy jego

rodzinny charakter.

Podstawę regulacji stosunków własnościowych w

rolnictwie stanowi pojęcie „rodzinna (chłopska)

własność rolnicza”. Stanowi ona specyficzną,

zarezerwowaną dla tej dziedziny gospodarowania,

formę własności prywatnej.

Własność ta jest obarczona prawnym obowiązkiem

racjonalnego wykorzystywania gruntów rolnych.

Dyrektywa nr 159 RM (RUE) z 17 kwietnia
1972 r. określiła ogólne kryteria, które
muszą być spełnione, aby gospodarstwo
mogło być uznane za rodzinne.

Dotyczą

one

dwóch

problemów:

kierowania gospodarstwem i jego
rozmiarów.

Cele Wspólnej Polityki Rolnej:

• zwiększenie wydajności rolnictwa przez

wspieranie

postępu

technicznego,

racjonalny rozwój produkcji rolnej, jak

również optymalne wykorzystanie czynników

produkcji, zwłaszcza siły roboczej;

• zapewnienie w ten sposób odpowiedniego

poziomu życia ludności wiejskiej, zwłaszcza

przez podniesienie indywidualnego dochodu

osób pracujących w rolnictwie;

• stabilizacja rynków,

• zagwarantowanie bezpieczeństwa dostaw;

• zapewnienie rozsądnych cen w dostawach

dla konsumentów.

Zasady Wspólnej Polityki Rolnej:

• Jednolitość rynku - zniesienie wszelkich ograniczeń

w handlu produktami rolnymi pomiędzy krajami

Wspólnoty, oraz wprowadzenie wspólnych jednolitych

regulacji dotyczących funkcjonowania rynku rolnego

(wspólne ceny, reguły konkurencji, harmonizacja

przepisów

administracyjnych,

weterynaryjnych,

ochrony środowiska, wspólne przepisy w handlu z

krajami trzecimi).

• Preferencje

dla

krajów

członkowskich

-

pierwszeństwo zbytu towarów rolnych pochodzących

z krajów członkowskich, rozbudowany system

ochrony przed importem rolnym z krajów trzecich.

• Solidarność finansowa - wspólne i solidarne

ponoszenie kosztów prowadzenia WPR. Koszty

obciążają

wszystkie

państwa

członkowskie,

niezależnie od stopnia w jakim korzystają one ze

środków przeznaczonych na finansowanie WPR.

FINANASE WSPÓLNEJ POLITYKI ROLNEJ

Począwszy od 1988 r. przewidywane wydatki
Wspólnoty są określane w tzw. perspektywach
finansowych. Są one z reguły ustalane na okresy
siedmioletnie.

Wydatki wspólnoty na politykę rolną pokrywane
są z czterech źródeł: dochodów z opłat
rolnych, ceł, podatku VAT i bezpośrednich
wpłat krajów członkowskich.

Do 2006 roku:

Europejski Fundusz Orientacji i

Gwarancji Rolnej

Sekcja Gwarancji

Sekcja Orientacji

Interwencjonizm

rynkowy

obejmuje

działania na wspólnym rynku oraz na jego
granicach. W tym drugim przypadku chodzi
o ochronę rynku przed nadmiernym
importem oraz promocje eksportu własnych
produktów rolnych.

Wspólną organizacją rynków rolnych nie są
objęte takie produkty, jak: ziemniaki, miód,
alkohol rolniczy, kawa, zioła. Mimo tych
wyjątków, prawie 98% produkcji rolniczej
jest objęte jakąś formą wspólnej organizacji
i wsparcia.

Instytucjonalna

organizacja

wspólnych

rynków rolnych została przeprowadzona w
latach sześćdziesiątych XX w.

W 1962 r. uregulowano rynki zbóż, mięsa
wieprzowego, warzyw i owoców, wina,
drobiu i jaj, w 1964 r. – wołowiny, cielęciny
i cukru, w następnych latach rynki oliwy i
tytoniu, tak że w końcu 1970 r. proces ten
został zakończony.

Posługując się kryterium głębokości i skali

interwencji, można wyróżnić cztery rodzaje

organizacji rynków:

• wewnętrzne

interwencji

i

ochrony

przed

nadmiernym importem; ten typ organizacji obejmuje

ok. 70% produkcji rolnej Wspólnoty; tak jest

zorganizowany najważniejszy rynek, czyli rynek

zbóż;

• zewnętrznej ochrony i nieobligatoryjnej interwencji,

czyli podejmowanej na określony czas i dla

określonych produktów, na mocy konkretnej decyzji;

tak m.in. jest zorganizowany rynek wołowiny;

• zewnętrznej ochrony, w tym przypadku jedyną

ochroną rynku są cła importowe;

• bez zewnętrznej ochrony i interwencji; w tym

przypadku dochody rolników podtrzymuje się za

pomocą

dopłat

bezpośrednich;

tak

są

zorganizowane

rynki

roślin

oleistych

i

wysokobiałkowych.

Najważniejszym instrumentem regulacji
wspólnego rynku są wspólne ceny i
dopłaty bezpośrednie, ponadto określa się
kwoty

produkcyjne,

ustala

normy

techniczne, organizuje się skup nadwyżek
produktów nie objętych ograniczeniami
ilościowymi.

Ochronie

rynku

przed

nadmiernym

importem służą cła czy kontyngenty,
natomiast eksport promowany jest za
pomocą premii eksportowych.

Na wspólnotowych rynkach rolnych istnieją w

zasadzie trzy rodzaje cen:

• Cena rynkowa wynika z relacji między popytem a

podażą. Oznacza to że celem interwencjonizmu

cenowego nie jest z założenia eliminacja działania

mechanizmu rynkowego, lecz stabilizacja cen i

dochodów rolniczych.

• Cena wskaźnikowa to cena pożądana, czyli taka, która

jest przez Komisje Europejską uważana za optymalną.

Jest ona sygnałem dla producentów o preferowanych

przez władze Wspólnoty zmianach struktury produkcji.

Jest ustalana corocznie przez Rade w zależności od

oceny sytuacji na rynku danego produktu.

• Dla

producentów

ważniejszą

ceną

jest

cena

interwencyjna (gwarantowana) także ustalana przez

Radę. Po tej cenie są bowiem skupowane nadwyżki, co

powoduje, że cena rynkowa właściwie nie spada poniżej

ceny

gwarantowanej.

Ceny

wskaźnikowa

i

gwarantowana, z reguły wyznaczają górną i dolną

granicę wahań cen rynkowych.

Ważnym instrumentem regulacji wspólnego rynku

jest skup interwencyjny. W krajach leżących w

naszej strefie klimatycznej odbywa się on od 1

listopada do 3 maja. Dotyczy to większości krajów

Wspólnoty.

Na terytorium Wspólnoty obowiązują jednolite

ceny skupu. Są to ceny hurtowe wypłacane

przedsiębiorstwu organizującemu skup. Cena dla

producenta jest pomniejszona o marże pobieraną

przez firmę magazynującą zboże.

Cena interwencyjna jest tylko formalnie ceną

jednolitą. W rzeczywistości jest zróżnicowana w

zależności od rodzaju i jakości zboża. Cena ta jest

systematycznie, w każdym miesiącu trwania skupu

podwyższana o stałą kwotę, po to, aby uniknąć

spiętrzeń podaży i uczynić skup bardziej płynnym.

Następnym i coraz ważniejszym instrumentem

regulacji wspólnego rynku rolnego są dopłaty

bezpośrednie. Są one formą rekompensaty za

obniżenie cen interwencyjnych i mogą być

przyznawane producentom zbóż, bydła rzeźnego,

hodowcom krów mamek i jałówek ras mięsnych.

Płatności

bezpośrednie

są

wypłacane

producentom na ich wniosek w zamian za

zmniejszony dochód.

Uzyskanie

tej

pomocy

jest

obwarowane

koniecznością przestrzegania zasad ochrony

środowiska, może być także uzależnione od

przeznaczenia części gruntów do odłogowania.

Instrumentem reglamentacji podaży produktów rolnych

są kwoty produkcyjne, które obowiązują w sektorach

cukrowniczym

i

mleczarskim.

Kwoty

określają

maksymalne wielkości produkcji objęte gwarancją

skupu. Ich przekroczenie uruchamia działanie zasady

współodpowiedzialności finansowej producentów.

System kwot produkcyjnych przyczynia się do

administracyjnego ustalenia wielkość produkcji, nie

pozwala na elastyczne dostosowanie krajowej produkcji

do zmiennych potrzeb, utrudnia ewolucje w sektorach

objętych limitowaniem.

Dzięki niemu udało się jednak w skali Wspólnoty

zlikwidować nadwyżki produkcyjne. Ustalenie kwot

produkcji mleka dla każdego gospodarstwa umożliwia

gospodarstwom małym utrzymanie się na rynku. Czyli

sprzyja rozproszeniu produkcji, co jest ważne ze

względów środowiskowych, stwarza bowiem barierę dla

kumulacji zanieczyszczeń związanych z hodowlą bydła.

Na obszarze całej Wspólnoty ze środków przeznaczonych na

WPR finansuje się następujące programy: przechodzenie na

wcześniejsze

emerytury,

pomoc

dla

obszarów

słabo

rozwiniętych lub z ograniczeniami środowiskowymi, zalesień,

ochrony środowiska naturalnego w rolnictwie.

Pomoc inwestycyjna dla gospodarstw rolnych ma się

przyczynić do wzrostu ich dochodów i poprawy warunków

bytowych rodzin rolniczych. Mogą ja otrzymać tylko ci

farmerzy, którzy maja wymagane kwalifikacje i przedstawią

wiarygodny program poprawy efektywności gospodarstwa,

uwzględniający warunki ochrony środowiska.

Pomoc dla młodych rolników może być przyznana tym,

którzy nie ukończyli 40 roku życia, mają wystarczające

kwalifikacje, nie prowadzili wcześniej własnego gospodarstwa,

a to które zamierzają objąć, spełnia kryteria efektywnościowe i

ochrony środowiska.

Wcześniejszą emeryturę może otrzymać rolnik, który

bezpośrednio przed osiągnięciem wieku uprawniającego do jej

otrzymania, czyli 55 lat, co najmniej 10 lat prowadził

gospodarstwo. Jego następca musi posiadać wymagane

kwalifikacje rolnicze.

Obecna działalność UE w ramach

wspólnej polityki rolnej koncentruje

się na dwóch obszarach, które

obejmują:

• Politykę rynkowo-cenową (I

filar)

• Politykę strukturalną – II filar

Wysokość środków finansowych przeznaczonych na

finansowanie WPR w latach 2007-2013:

864,3 mld euro

2007

43,12 mld euro

,

czyli 45% budżetu

UE

2013

40,65 mld euro

,

czyli 33% budżetu

UE

Wydatki na rolnictwo

W latach 80-tych XX w. na WPR Unia przeznaczała

80% własnego budżetu

Europejski

Fundusz Rolny

Gwarancji

(EFRG)

Europejski Fundusz

Rolny na rzecz

Rozwoju Obszarów

Wiejskich

(EFRROW)

Lata 2007 – 2013

Europejski Fundusz Rolny
Gwarancji współfinansuje:

• Interwencje w zakresie regulacji rynków

rolnych,

• Refundacje eksportowe,

• Płatności bezpośrednie dla rolników

przewidziane w ramach WPR,

• Wkład finansowy w wybrane działania

informacyjno-promocyjne na rzecz
produktów rolnych.

Europejski Fundusz Rolny na rzecz
Rozwoju

Obszarów

Wiejskich

(EFRROW) wspiera zrównoważony rozwój
obszarów wiejskich na terenie całej
Wspólnoty, uzupełniając polityki wsparcia
rynku i wsparcia dochodów w ramach WPR,
polityki spójności i polityki rybołówstwa.

Zasadniczym elementem nowej WPR jest
oddzielenie płatności bezpośrednich od
struktury i wielkości produkcji rolnej
(decoupling). Oznacza to zastąpienie
większości

dotychczasowych

płatności

bezpośrednich

systemem

jednolitej

płatności niezależnej od produkcji (SPS-
Single Payment Sheme) lub jednolitą
płatnością regionalną.

Do innych zasadniczych elementów reformy

Wspólnej Polityki Rolnej należą:

• powiązanie otrzymywania płatności z obowiązkiem

spełnienia

określonych

standardów

przez

gospodarstwo – zasada współzależności (cross –

compliance),

• redukcja płatności bezpośrednich w dużych

gospodarstwach i alokacja uzyskanych w ten

sposób środków na rozwój wsi,

• mechanizm dyscypliny finansowej, polegający na

redukcji płatności bezpośrednich w sytuacji

przekroczenia ustalonego limitu wydatków na WPR,

• zmiany na rynkach: mleka, zbóż, odnawialnych

źródeł energii,

• zwiększenie zakresu i poziomu wsparcia rozwoju

obszarów wiejskich.