Cz. 2

METODA

FELICIE AFFOLTER

"Praca metodą Felicji Affolter prowadzi

nie tylko od rąk do mózgu ale i od rąk
do serca".

Zdaniem F. Affolter rozwój człowieka jest uwarunkowany

podejmowanym przez niego działaniem i nabywanym podczas
tego działania doświadczeniem.

Dziecko niepełnosprawne ma ograniczony dostęp do

bodźców, których dziecko pełnosprawne doświadcza w sposób
naturalny, związanych m.in.
z poruszaniem się, dotykaniem, manipulowaniem
przedmiotami, przekształcaniem otoczenia.

Dziecko niepełnosprawne często samo nie dąży do dotykania

przedmiotów, nie wykorzystuje ich do jakichś określonych
przez siebie celów. Z kolei jeżeli takie działania występują,
mają często inny przebieg niż u pełnosprawnych dzieci.

W zależności od niepełnosprawności dziecka, przedmioty mogą nie być

chwytane całą dłonią, dziecko może zbyt mocno napinać mięśnie podczas
czynności chwytania, nie kontrolować swoich czynności za pomocą wzroku
itp.

W związku z powyższym dziecko niepełnosprawne potrzebuje inicjatywy

z zewnątrz do podejmowania aktywności ruchowej oraz wzorca
poprawnego wykonania poszczególnych czynności.

W związku z tym, że dzieciom niepełnosprawnym nie wystarczy

demonstracja danej czynności, a tym bardziej jej opis słowny, należy uczyć
dziecko poszczególnych wzorców ruchowych poprzez prowadzenie jego
ciała.

Metoda ta wymaga od terapeuty doskonałej znajomości poszczególnych faz

rozwoju czynności ruchowych podejmowanych przez człowieka oraz
umiejętności wyznaczenia strefy najbliższego rozwoju dziecka.

Ucząc bowiem zbyt skomplikowanych wzorców

ruchowych pomijając ich poprzednie stadia, możemy
dziecku wręcz zaszkodzić m.in. poprzez wywołanie
poczucia frustracji związanego
z niemożnością osiągnięcia oczekiwanego efektu.

Metoda F. Affolter skupia się przede

wszystkim na wyzwalaniu celowego
i skutecznego działania dłoni
i poznawania własnego działania.
Najważniejszą i najbardziej złożoną sferą
naszych zmysłów jest sfera kinestetyczno-
taktylna lub czuciowa. Czucie stanowi
podstawę oswajania się z otoczeniem. Do
tego dochodzą zmysły słuchu, wzroku,
powonienia i smaku.

Wyróżniamy następujące elementy:

1) Instruowanie wyłącznie dotykowe.

Dorosły stoi albo siedzi za plecami dziecka, rękami

obejmując jego dłonie i może zacząć ukierunkowywać ruch

każdego palca oddzielnie. Osoba mówi czasami o tym, co

się dzieje, jest to mowa towarzysząca, ale nie instrukcja.

2) Unikanie przeciążenia.

Gdy jakiś ruch dziecka się nie udaje i następuje frustracja

wtedy dorosły albo robi przerwę albo powraca do czegoś,

co już dziecko wcześniej opanowało. Ale nawet wtedy gdy

przebieg tej czynności jest prawidłowy i bez zakłóceń to co

jakiś czas wprowadza się przerwy "na oddech", stosownie

od zapotrzebowania dziecka w danym dniu.

3) Różnorodność miejsca.

Dziecko nie jest przywiązane do miejsca, ale co jakiś

czas zmienia się stanowisko pracy.

4) Udział wzroku.
Wzrok podąża za ręką i jest jednym z najważniejszych

efektów terapii. Następuje integracja bodźców
z dwóch różnych receptorów, co prowadzi do
myślenia abstrakcyjnego.

Etapy uczenia się przez czucie wg F.

Affolter:

-przekazanie dziecku informacji czuciowej
-połączenie doznań wzrokowych i dotykowych
-poddanie doznań wzrokowych i dotykowych

organizacji czasowej

-ograniczenie lub zaprzestanie prowadzenia

rąk dziecka przez terapeutę

Adresatami tej metody są:

-osoby z zaburzeniem spostrzegania
- osoby z zaburzoną percepcją
- osoby mające problemy w sferze
kontaktów międzyludzkich
-osoby z obniżoną sprawnością fizyczną
- oraz osoby autystyczne.

METODA

TEACCH

Program TEACCH, to pierwszy ogólnokrajowy program

wspomagający dla dzieci autystycznych i ich rodziców.

Twórcami tego programu są amerykańscy naukowcy: E.Schopler,
R.J.Reichler. Mówią oni, że dzieci autystyczne, już od początku życia,
cierpią na niespecyficzne zaburzenia rozwojowe, co z kolei ma
negatywny wpływ na pojmowanie, komunikowanie się, zachowanie.

Zakładając, że najskuteczniejszą metodą terapii jest prowadzenie

indywidualnego dla każdego dziecka programu, opracowali
podstawy teoretyczne i ćwiczenia praktyczne.

Program ma być realizowany w szkole przez specjalistów, w domu
przez rodziców. I tylko przy ścisłej współpracy szkoły i domu
rodzinnego, możliwe będzie osiągnięcie zamierzonych efektów.

Proces nauczania w metodzie TEACCH składa się

zawsze
z trzech stopni:

1. Na podstawie możliwości dziecka w różnych dziedzinach
uczenia, dokonuje się oceny jego poziomu rozwoju.

2. Na tej podstawie opracowuje się strategię nauczania
(krótkofalowe i odległe cele nauczania).

3. Cele wprowadza się poprzez realizację indywidualnego
programu.

Program usprawniający i wspomagający

rozwój dziecka autystycznego
dostosowuje się do sposobu jego
nauczania, specyfiki środowiska w jakim
dziecko żyje. Program zawiera zasady
związane
z życiem i bezpieczeństwem każdego
człowieka
w optymalnym, bezpiecznym środowisku.

Wyróżnia się trzystopniową hierarchię wartości

i realizowanych celów:
1.Problemy zagrażające życiu dziecka. Są to sytuacje, kiedy
dziecko:
-przejawia autoagresję lub agresję skierowaną wobec innych,
-spożywa substancje toksyczne, niejadalne,
-nie respektuje zasad bezpieczeństwa na ulicy,
-nie przyjmuje pożywienia, napoi.

Aby poprawić poziom adaptacji w tych zakresach, stosuje się
zabiegi modyfikujące, ograniczające, zmieniające sytuacje,
w których pojawia się ryzyko wystąpienia niepożądanych
zachowań.

2.Problemy zagrażające życiu dziecka w rodzinie:

-napady złości,
-uporczywe problemy ze snem (zasypianie, samodzielne spanie),
-upodobania kulinarne (dziecko je tylko jedne produkty, innych
odmawia),
-nieestetyczny sposób jedzenia, konieczność karmienia,
-nieumiejętność dokonania samodzielnej toalety,
-brak nawyków higienicznych,
-uporczywe artykułowanie dziwacznych i niezrozumiałych dla
otoczenia dźwięków,
-przesadne wtrącanie się do spraw innych członków rodziny,
-przywłaszczanie przedmiotów należących do rodzeństwa.

Jedynym sposobem lepszej adaptacji dziecka autystycznego do
warunków życia domowego jest zmiana stylu życia rodziny i
odpowiednie ćwiczenia.

3.Dostęp dziecka do programu nauczania

specjalnego.
Dziecko musi mieć minimum umiejętności, aby
współżyć
z innymi dziećmi. Proponuje się zatem
prowadzenie odpowiednich ćwiczeń zarówno w
domu jak i w szkole. Ważne jest by między tymi
dwoma środowiskami, domem
i szkołą, dokonywała się wymiana informacji.

4.Przystosowanie dziecka do życia w społeczeństwie, poza

domem

i szkołą. Dąży się do wyrobienia w dziecku odpowiednich

nawyków

i sprawności:

-robienie zakupów,

-poprawnego zachowania w czasie kontaktów z innymi ludźmi,

-zdobycia różnorodnych doświadczeń szkolnych z „normalnymi”

dziećmi.

Przystosowanie społeczne dziecka pozwoli osiągnąć mu wyższy

stopień niezależności i umożliwi prowadzenie w miarę

normalnego życia.

Każde dziecko jest inne, szczególnie dziecko autystyczne.

Dlatego tyle jest programów realizujących te cele, co dzieci

nimi objętych. Dobór ćwiczeń opiera się na wnikliwej ocenie

dziecka, na miarę jego możliwości rozwojowych. Zdarza się, że

zestawy ćwiczeń dla danego dziecka mogą zawierać jedne

zadania adekwatne dla 2,3 latka, a drugie dla 5,6 latka.

METODA

TERAPEUTYCZNA

DOMANA I DELACTO

   

Metoda ta jest kontynuacją metody Faya. Powstała w

wyniku działalności fizjoterapeuty Glena Domana.

W metodzie tej wychodzi się z założenia, iż na drodze

rozwoju zdrowego dziecka pojawia się sześć

najważniejszych obszarów, służących do pełnego

funkcjonowania istoty ludzkiej.

Są nimi:

- wzrok,

- słuch,

-dotyk,

-ruch,

-mowa

-oraz sprawność rąk.

W metodzie Domana przyjmuje się wczesne

usprawnianie dzieci.

Ma ono doprowadzić do tego, by nieuszkodzona

część mózgu, przyjęła zadania jego uszkodzonej

części.

Na pierwszy plan wysuwa się tu koncepcję

inteligencji. Zaznacza się przy tym, że mózg

rośnie i wtedy doskonale się rozwija, gdy poza

jego indywidualnymi możliwościami

maksymalnie zapewnia mu się ze strony

otoczenia wszystkie możliwości dla rozwoju

ruchu, mowy, zdolności manualnych.

Metoda Domana wyróżnia cztery bloki rozwojowe, w ramach,

których dokonuje się usprawnienie. Wymienia się, zatem:

1) Blok rozwoju fizjologicznego, w zakresie, którego proponowane jest

spożywanie dużej ilości witamin.

2) Blok rozwoju intelektualnego zmierzający do ciągłego doskonalenia

intelektu, dzięki przekazowi „bitów inteligencji”.

3) Blok rozwoju społecznego przygotowujący do życia w społeczeństwie

poprzez podanie zasad i norm współżycia społecznego i troskę o

rozwój emocjonalny.

4) Blok rozwoju fizycznego zakładający osiąganie doskonałości

fizycznej za pomocą pełzania, raczkowania, poprawnego chodzenia,

ćwiczeń gimnastycznych.

Usprawnianie metodą Domana stanowi, zatem bodźcowanie mózgu

odpowiednimi sygnałami. Dzięki np. wielosensorycznej stymulacji

następuje rozwój poszczególnych zmysłów: dotyku, smaku, wzroku,

słuchu.

Terapia, by przyniosła efekty musi przebiegać w dwóch etapach :

1.Przetrwanie.

Na tym etapie eliminuje się zachowania stereotypowe. Dziecko uwolnione od
nich może zacząć zwracać uwagę na innych zadaniach. Na zadaniach
właściwych dla terapii.
2.Właściwa terapia.
W tym etapie zmienia się kierunek rozwoju dziecka, aby mogło funkcjonować
w społeczeństwie. Rodzice muszą wpierw zrozumieć jakie są przyczyny
dziwnego zachowania się ich dziecka. Muszą przyjrzeć się dziecku,
obserwować.

Należy ograniczyć dziecku otoczenie tak, aby wyeliminować nadmiar bodźców.
Pomaga się tym samym normalizować funkcjonowanie kanałów sensorycznych, w
których występują zakłócenia.
Najczęściej rodzić zamyka się z dzieckiem w małym, wyciszonym pomieszczeniu,
gdzie będzie możliwa wnikliwa obserwacja jego stereotypowych zachowań.

Terapia ta bazuje na kilku polach

zmysłowych.
Dotyczy między innymi:

- dotyku

- węchu
- słuchu
- smaku
- wzroku.

Dla przykładu: WĘCH

1) Nadwrażliwość. Dziecko wyczuwa nawet znikome zapachy z dużej

odległości.

Nie znosi silnych zapachów, np. potraw. Wręcz dusi się w kontakcie z

intensywnymi zapachami. Konieczne jest wyeliminowanie z jego

otoczenia zapachów. Dopiero później dostarczamy zapachy,

komunikujemy co to jest.

2) Zbyt mała wrażliwość. Dziecko ślini się. Zjada rzeczy niejadalne, o

nieprzyjemnym zapachu. Wstrzymuje oddawanie moczu i kału. Uwielbia

obwąchiwać. W terapii należy prezentować mu różnorodne zapachy od

ostrych do mniej zdecydowanych.

3) Biały szum. Dziecko stale odczuwa jakiś zapach. Wsadza sobie do

nosa różne przedmioty.

Uczy się takie dziecko reagowania na zapachy, które pochodzą spoza

jego ciała. Stosuje się dezodoranty, bezzapachowe środki czystości.

Codziennie spryskuje się ubranie innym zapachem. Aromaty muszą być

intensywne, wyróżnialne z otoczenia. Oczywiście należy dziecku

komunikować wykonywane czynności.

Podstawę działalności praktycznej i zagadnień

teoretycznych Marii Montessori stanowi dziecko
i jego rozwój. Jej zdaniem dzieciństwo to bardzo
ważny okres dla rozwoju jednostki, w którym
zachodzą wszystkie podstawowe procesy
twórcze, nadające kształt osobowości. Następuje
wówczas stały wzrost i postęp
w sferze ciała i ducha, które są ze sobą
zintegrowane. Wszystkie dzieci wyposażone są w
wewnętrzną energię, która skłania je do
aktywności i sprawia, że są niestrudzone, nie
boją się wysiłku, wręcz stale go poszukują.

Cele i zadania metody:

System wychowania Marii Montessori zwany jest też
metodą Montessori.

Metoda ta daje dziecku szansę wszechstronnego
rozwoju fizycznego i duchowego oraz kulturowego i
społecznego, wspiera jego spontaniczną i twórczą
aktywność.

Celem metody jest rozwijanie indywidualnych cech
osobowości,
w formowaniu prawidłowego charakteru, zdobywaniu
wiedzy, umiejętności szkolnych i współdziałania.

Jest to realizowane poprzez pomoc dziecku w:

1)rozwijaniu samodzielności i wiary we własne siły,
2)wypracowaniu szacunku do porządku i do pracy,
3)wypracowaniu zamiłowania do ciszy i w tej atmosferze do pracy
indywidualnej
i zbiorowej,
4)osiąganiu długotrwałej koncentracji nad wykonywanym zadaniem,
5)wypracowaniu podstaw posłuszeństwa opartego na samokontroli,
a nie na zewnętrznym przymusie,
6)uniezależnieniu od nagrody,
7)formowaniu postaw wzajemnej pomocy bez rywalizacji,
8)szacunku dla pracy innych,
9)rozwijaniu indywidualnych uzdolnień i umiejętności współpracy,
10)osiąganiu spontanicznej samodyscypliny wynikającej z
dziecięcego posłuszeństwa,
11)umiłowanie do rzeczywistości i otoczenia.

Głównymi zadaniami metody Marii Montessori są:

1)uczenie przez działanie – dzieci zdobywają wiedzę i praktyczne umiejętności poprzez własną

aktywność, w przemyślanym środowisku pedagogicznym, przy współpracy z nauczycielami.
2)samodzielność – dzieci swobodnie wybierają rodzaj, miejsce, czas i formę pracy przy
zachowaniu
reguł społecznych. Rozwijają indywidualne uzdolnienia i uczą się realnej oceny swoich
umiejętności.
3)koncentracja – dzieci ćwiczą dokładność i wytrwałość przy wykonywaniu konkretnych działań.
4)lekcje ciszy – na nich dzieci uczą się współpracować w cichych zajęciach indywidualnych
i grupowych.
5)porządek – dzieci zdobywają umiejętność przestrzegania porządku w otoczeniu i swoim
działaniu.
6)społeczne reguły – dzieci zróżnicowane wiekowo (trzy roczniki) są łączone w grupy, sprzyja to
wymianie wzajemnych zdolności i umiejętności. Uczą się one przestrzegać reguł: nie rań, nie
niszcz,
nie przeszkadzaj.
7)obserwacja – jest kluczem dorosłych do poznania świata dziecka. Nauczyciel z szacunkiem
i uwagą obserwuje postępy i trudności dziecka, jest jego przewodnikiem.
8)indywidualny tok rozwoju każdego dziecka – dziecko jest serdecznie przyjęte, znajduje uwagę
i indywidualną opiekę nauczyciela. Pracuje według własnego tempa i możliwości, podejmując
zadania, do których jest już gotowe.

Opis przykładowych materiałów dydaktycznych:

1.Piramida
To wycięte trójkąty równoramienne, ich ilość może być
różna
w zależności od ilości pięter, każdy brzeg trójkąta
zaznaczony jest innym kolorem.
Przy pomocy tej metody dzieci muszą dobrać wyniki do
działań lub odwrotnie na zasadzie gry w domino. Tylko w
przypadku ułożenia prawidłowo wszystkich elementów
powstanie piramida.

Piramida uczy dodawania, odejmowania, mnożenia lub
dzielenia
w zakresie 100.

METODA
BLISSA

  

 Metoda Blissa jest formą międzynarodowej

komunikacji, w której słowa i pojęcia
reprezentowane przez umowne symbole
obrazowe, a nie abstrakcyjne znaki literowe,
które oddają wartości fonetyczne jednostek
językowych.

 Metoda jest prostym i logicznym systemem znaków,

w skład, którego wchodzą obrazy, symbole, idee i
pojęcia.

Symbole przedstawiają konkretne myśli i słowa, a

zestawiane w różnych kombinacjach dają nowe
znaczenie.

W metodzie Blissa wyróżnia się trzy rodzaje

symboli: 1)piktograficzne (przedstawiają konkretne
przedmioty), 2)ideograficzne (wyrażają pojęcia) oraz
3)arbitralne (służą wyrażaniu się w formie
gramatycznej).

 Warunkiem opanowania metody jest ścisła

zależność zachodząca między myśleniem a
tworzeniem, między przekazem a odbiorem
informacji.

Metoda powstała z myślą o osobach nie

mogących posługiwać się mową.

METODA

CHRISTOPHERA

KNILLA

Knill opracował Programy Aktywnośći, w których

rozwija się
z dzieckiem kontakt społeczny, ruch i zabawę.

Programy te pomagają dziecku poznawać:

-własne ciało;
-pobudzają dzieci do aktywności i działania;
-aktywizują dzieci z mózgowym porażeniem

dziecięcym;

-porządkowują zachowanie dzieci

niedostosowanych społecznie.

Zaletą programów jest zabawowa forma muzyczno-

ruchowa.

Muzyka jako element stymulujący i podwyższający

uwagę
w tych programach odgrywa dużą rolę. Dzięki
słuchaniu specjalnego tonu sygnatury muzycznej na
początku i na końcu zajęć dziecko uczy się
rozpoznawać sytuację, a to przygotowuje je do
określonej aktywności.

Program powinien być przeprowadzany regularnie i o

tej samej porze.

1) Bobkowicz-Lewandowska L., Autyzm dziecięcy zagadnienia diagnozy i

terapii, Gdańsk,
1995 r.

2) Dykcik W., Pedagogika specjalna Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu

im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Poznań, 1997 r.

3) Szychowiak B., Metoda Felicji Affolter w terapii dzieci z

niepełnosprawnością intelektualną, [w:] Dykcik Szychowiak B. (red.),
Nowatorskie i alternatywne metody w praktyce pedagogiki specjalnej.
Przewodnik metodyczny, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, 2001r.

4) Kwartalnik Pedagogiczny ROK XLIV:1999 numer 3-4(173-174) Warszawa,

2001r.