POJĘCIE, NABYCIE I OCHRONA

SPADKU

Pojęcie spadku



G. 2.14

„Rzeczami niematerialnymi są te, których nie

można dotknąć, jak to jest z rzeczami, które

polegają na uprawnieniu jak np. spadek

[hereditas] …”



Spadek – rzecz złożona (universitas rerum),

chroniona actiones in rem, a także zarazem

uprawnienie (res incorporalis)



Dziedziczenie (hereditas) – sukcesja uniwersalna



Hereditas i bonorum possessio

(bonorum possessor

– osoba wprowadzona przez pretora w posiadanie

spadku znajdująca się „w pozycji spadkobiercy”)

Dziedziczenie jako sukcesja
uniwersalna



Iulian D. 50.17.62:

Hereditas nihil aliud est, quam successio in

universum ius quod defunctus habuerit

„Dziedziczenie jest niczym innym jak wejściem w

ogół praw jakie przysługiwały zmarłemu”



Paulus D. 50.17.120:

Nemo plus commodi heredi suo relinquit, quam ipse

habuit

„Nikt nie może pozostawić swemu spadkobiercy

więcej praw niż sam posiada”



Celsus D. 50.17.193:

„Wszystkie prawa przysługują tak spadkobiercy,

jakby wstąpił w nie w chwili śmierci spadkodawcy”



Papinian D 5.3.50 pr.:

„Spadek w myśl prawa istnieje choćby nie było w nim

żadnych rzeczy materialnych”

Nabycie spadku



Sui heredes nabywali spadek z mocy
prawa (byli heredes suus et
necessarius)



Wszystkie inne osoby musiały
wyrazić wolę przyjęcia spadku
(acquisitio hereditatis)



Możliwość odstąpienia spadku przed
pretorem – in iure cessio hereditatis

Sposoby nabycia spadku



Cretio (formalne oświadczenie o przyjęciu
spadku)



Pro herede gestio (działanie za spadkobiercę
np. spłata długów spadkowych)



Nuda voluntate (nieformalne oświadczenie woli
o przyjęciu spadku)



Florentinus D. 29.2.54:
„Uznaje się, że spadkobierca niezależnie od chwili
przyjęcia spadku wstąpił w prawa zmarłego już w chwili
jego śmierci”

Odpowiedzialność za długi
spadkowe



Generalnie: za długi spadkowe spadkobierca odpowiada

całym swoim majątkiem (efekt sukcesji uniwersalnej)



Beneficium abstinendi (dla sui heredes – możliwość

powstrzymania się od nabycia spadku po swoim pater

familias)



Separatio bonorum (dla niewolnika – oddzielenie jego

majątku od majątku przekazanego mu w spadku i

ograniczenie odpowiedzialności jedynie do tego drugiego)



Beneficium separationis bonorum (dla wierzycieli spadku

– oddzielenie spadku od majątku zadłużonego

spadkobiercy)



Beneficium inventarii (dla dziedziców – od Justyniana,

sporządzenie w obecności urzędnika inwentarza spadku

do którego wysokości była ograniczona odpowiedzialność)

Transmisja (transmissio)



Początkowo oświadczenie o nabyciu spadku

miało charakter osobisty i nie przechodziło na

spadkobierców uprawnionego



W prawie klasycznym: prawo spadkobierców

osoby, która nie zdążyła się wypowiedzieć co do

nabycia spadku (np. zmarła przed tą chwilą),

do przyjęcia spadku w jej imieniu, lecz ze

skutkami dla siebie



Od Justyniana zasada – prawo do przyjęcia

spadku przez transmitariuszy w ciągu roku od

śmierci transmitenta, który zmarł nie

zdążywszy złożyć oświadczenia o przyjęciu

spadku

Ochrona spadku



Hereditatis petitio



Przeciwko possessor pro herede (posiadaczowi

uważającemu się za dziedzica)



Przeciwko possessor pro possessore (osobie

uważającej się za posiadacza spadku)



Ulpian D. 5.3.9:

„Określa się, że ten może być pozwany skargą o

wydanie spadku, który posiada go uznając się za

spadkobiercę lub posiada go (bez powołania się na

tytuł posiadania) lub posiada rzeczy należące do

spadku”



Dziedzic pretorski: intedictum quorum

bonorum

Next time

Z Podręcznika



Rozdział VIII § 27; § 28-30, § 32

Źródła:



G.2.97-99; G.3.1-76; I. 3.1-3.9

Z 565 Zagadek...



Kazusy: kazus 115 (do
przeanalizowania), 116-123 oraz 85
(do szczegółowego przeanalizowania)
89, 90, 91, 93, 94, 97, 98, 101, 105,
107

Next time – warto zajrzeć



M. Kuryłowicz, Krąg spadkobierców
ustawowych w ujęciu
prawnohistorycznym, Rejent nr
11/2003, s. 15-33.



A. Stępkowska, Dziedziczenie
beztestamentowe krewnych
kognacyjnych w świetle nowel 118 i
127 Justyniana, Czasopismo Prawno-
Historyczne 54/2002, nr 1, s. 57-81.