dr Tomasz

dr Tomasz

Czub

Czub

Neuropsychologic

Neuropsychologic

zny model

zny model

strachu

strachu

Joseph LeDoux reprezentuje

Joseph LeDoux reprezentuje

ewolucyjne podejście do badań nad

ewolucyjne podejście do badań nad

mechanizmami emocji

mechanizmami emocji

LeDoux

 

 

Założenia podejścia ewolucyjnego:



emocje wykształciły się w procesie ewolucji,
ze względu na ich wartość adaptacyjną w
rozwiązywaniu podstawowych zadań
życiowych



emocje są rezultatem działania systemów
neurochemicznych w ośrodkowym układzie
nerwowym



wrodzony schemat aktywności tych systemów
może być modyfikowany przez uczenie się

Istota emocji wg J. LeDoux:



emocje to sieci połączeń nerwowych, które
służą łączeniu

bodźców wyzwalających

z

reakcjami

, zapewniającymi danemu

organizmowi przeżycie



poszczególne emocje powinny być badane jako
osobne jednostki funkcjonalne



na poziomie neuronalnym, na każdą jednostkę
emocjonalną składa się:

a.

zbiór informacji wejściowych (b.

wyzwalające)

b.

mechanizm oceny

c.

zbiór informacji wyjściowych (reakcje)

Mechanizm oceny:



został tak zaprogramowany w procesie
ewolucji, by odkrywał pewne informacje
wejściowe (tzw. wyzwalacze naturalne), które
mają znaczenie dla danego organizmu, dla
jego przetrwania



ma zdolność uczenia się bodźców, które
wiążą się z wyzwalaczemi naturalnymi i
pozwalają przewidzieć ich wystąpienie



kiedy mechanizm oceny odbiera wyzwalacze,

kiedy mechanizm oceny odbiera wyzwalacze,

uruchamia pewien schemat reakcji – taki,

uruchamia pewien schemat reakcji – taki,

który okazał się korzystny dla przystosowania

który okazał się korzystny dla przystosowania

Układ obrony

(strach)



system mózgowy, zapewniający

system mózgowy, zapewniający

wykrywanie i rozpoznawanie

wykrywanie i rozpoznawanie

bodźców zagrażających oraz

bodźców zagrażających oraz

reagowanie w sposób zapewniający

reagowanie w sposób zapewniający

przeżycie

przeżycie



jest to

jest to

system

system

służący

służący

obron

obron

ie

ie

,

,

działający w sposób rutynowy i

działający w sposób rutynowy i

szybki

szybki

Układ obrony a uczucie strachu



zadaniem

zadaniem

układ

układ

u obrony

u obrony

n

n

ie jest

ie jest

wzbudzanie

wzbudzanie

subiektywnego doznania

subiektywnego doznania

-

-

przeżycia strachu

przeżycia strachu



system ten wykształcił się niezależnie od

system ten wykształcił się niezależnie od

świadomych uczuć i przed nimi

świadomych uczuć i przed nimi



możemy stać się świadomi działania tego

możemy stać się świadomi działania tego

układu, ale

układu, ale

działa on bez udziału świadomości

działa on bez udziału świadomości



świadomość

świadomość

strachu jest efektem interakcji

strachu jest efektem interakcji

pomiędzy

pomiędzy

aktywnością

aktywnością

układ

układ

u

u

obrony a

obrony a

mechanizmami odpowiedzialnymi za

mechanizmami odpowiedzialnymi za

organizowanie proces

organizowanie proces

ów

ów

świadomości

świadomości

Ewolucyjne korzenie układu obrony



schemat reakcji w sytuacji zagrożenia sięga
korzeniami głęboko w dzieje ewolucji



aktywność układu obrony wyraża się
podobnie u człowieka i u innych grup
zwierząt, takich jak: ssaki, ptaki, czy gady



istnieje podobieństwo w zakresie

schematów

zachowań

oraz

zmian fizjologicznych

,

powstających w sytuacji zagrożenia

Aktywność układu obrony u człowieka

W odpowiedzi na niespodziewany hałas,

albo nagły ruch, ludzie z reguły reagują
natychmiast:

1.

przestają robić to, czym byli zajęci

wcześniej

2.

lokalizują bodziec, zwracają się w

jego stronę i starają się określić, czy

jest potencjalnie niebezpieczny

3.

po rozpoznaniu zagrożenia człowiek

może zareagować:
- znieruchomieniem
- podjęciem ucieczki
- podjęciem ataku

Aktywność układu obrony u szczura

Jeśli urodzony i wychowany w laboratorium

szczur stanie na przeciw kota, to:

1.

przestaje robić to, czym się zajmował
się wcześniej

2.

odwraca się w stronę kota

3.

w zależności od sytuacji, szczur:

- zamiera w bezruchu

- stara się uciec

- podejmuje atak obronny

Zmiany fizjologiczne

Po rozpoznaniu niebezpieczeństwa mózg

człowieka aktywizuje AUN, wyzwalając tzw.
reakcję stresową:

-

wzrost napiecia mięśni

- przyspieszony rytm pracy serca
- wzrost ciśnienia krwi
- lepkość dłoni
- suchość w ustach

Podobne reakcje stwierdzono u różnych

gatunków ssaków, a także u ptaków

  

Badania Josepha

LeDoux

Badania Josepha LeDoux



tradycyjnie

tradycyjnie

sądzono, że

sądzono, że

bodźce

bodźce

sensoryczne najpierw przetwarzane są

sensoryczne najpierw przetwarzane są

przez ośrodki korowe, a dopiero później

przez ośrodki korowe, a dopiero później

mogą wywołać rozmaite reakcje

mogą wywołać rozmaite reakcje

(np.

(np.

wywołać emocje)

wywołać emocje)



LeDoux odkrył, że uszkodzenie kory

LeDoux odkrył, że uszkodzenie kory

przetwarzającej bodźce słuchowe

przetwarzającej bodźce słuchowe

,

,

nie

nie

uniemożliwia

uniemożliwia

uczenia się nowych bodźców

uczenia się nowych bodźców

wyzwalających strach

wyzwalających strach

Niska i wysoka droga do ciała migdałowatego

WZGÓRZE

CIAŁO

MIGDAŁOWATE

REAKCJA

EMOCJONALNA

za: LeDoux 1996, str. 164

BODZIEC

Droga niska

Droga

wysoka

KORA

1. WŁASNOŚCI BODŹCA

2. OBIEKTY PERCEPCYJNE

3. REPREZENTACJE POLIMODALNE

4. KONTEKSTY (PAMIĘĆ)

Bodźce

zmysłowe

WZGÓRZE

ZMYSŁOWE

KORA

CZUCIOWA

(pierwotna)

KORA

CZUCIOWA

(skojarzeniowa)

KORA

CZUCIOWA

(przynosowa)

KORA

SUPRAMODALNA

(hipokamp)

CIAŁO

MIGDAŁOWATE

AUTONOMICZNY

SYSTEM

NERWOWY

ZACHOWANIE
EMOCJONALNE

SYSTEM
NEUROENDOKRYNOLOGICZNY

1

2

3

4

za: LeDoux 1998, str. 195

Ciało migdałowate

Ciało migdałowate

centrum reakcji strachu

centrum reakcji strachu



LeDoux odkrył

LeDoux odkrył

bezpośrednie

bezpośrednie

połączeni

połączeni

e

e

pomiędzy

pomiędzy

wzgórz

wzgórz

em

em

a

a

ciałem

ciałem

migdałowatym

migdałowatym



przerwanie połączenia pomiędzy wzgórzem

przerwanie połączenia pomiędzy wzgórzem

a

a

ciałem migdałowatym

ciałem migdałowatym

,

,

uniemożliwia

uniemożliwia

uczenie się nowych bodźców wyzwalających

uczenie się nowych bodźców wyzwalających

strach

strach



odkrycie roli ciała migdałowatego w

odkrycie roli ciała migdałowatego w

aktywacji strachu zna

aktywacji strachu zna

lazło

lazło

potwierdzenie w

potwierdzenie w

badaniach ludzi

badaniach ludzi

Ciało migdałowate

Ciało migdałowate

centrum reakcji strachu

centrum reakcji strachu

1.

1.

aktywizuje

aktywizuje

behawioralne i fizjologiczne

behawioralne i fizjologiczne

komponenty

komponenty

reakcji strachu

reakcji strachu

2.

2.

ma wpływ

ma wpływ

na układ pobudzenia mózgu

na układ pobudzenia mózgu

3.

3.

ma wpływ na pracę kory mózgowej,

ma wpływ na pracę kory mózgowej,

realizującej funkcje uwagi,

realizującej funkcje uwagi,

spostrzegania i pamięci (długotrwałej i

spostrzegania i pamięci (długotrwałej i

operacyjnej)

operacyjnej)

4.

4.

jest ośrodkiem pamięci emocjonalnej

jest ośrodkiem pamięci emocjonalnej

Ciało migdałowate

Ciało migdałowate

centrum reakcji strachu

centrum reakcji strachu

Pień mózgu

Zachowania

odruchowe:

- drgnięcie

- zastyganie w

bezruchu

- mimika

- ucieczka

Podwzgórze

AUN

Oś podwzgórze-
przysadka-

nadnercza

Zmiany

fizjologiczne

SYTUACJA EMOCJONALNA

UKŁAD CIAŁA

MIGDAŁOWATEGO

UKŁAD HIPOKAMPA

Utajona pamięć

emocjomalna

Jawna pamięć

sytuacji emocjonalnej

za: LeDoux 2000, s 237

U

U

świadamiani

świadamiani

e

e

strachu

strachu



emocje są to procesy nieświadome,

emocje są to procesy nieświadome,

które

które

mogą

mogą

prowadz

prowadz

ić

ić

do

do

świadomych stanów umysłu

świadomych stanów umysłu



świadome przeżycie emocjonalne

świadome przeżycie emocjonalne

może powstać

może powstać

tylko w

tylko w

rezulta

rezulta

cie

cie

pobudzenia dróg wyjściowych ciała

pobudzenia dróg wyjściowych ciała

migdałowatego

migdałowatego



świadome przeżyci

świadome przeżyci

e

e

emocjonalne

emocjonalne

powstaj

powstaj

e

e

dzięki utworzeniu

dzięki utworzeniu

świadomej reprezentacji ukrytych

świadomej reprezentacji ukrytych

układów przetwarzania informacji

układów przetwarzania informacji

Hamowanie reakcji strachu

Rola kory przedczołowej

Rola kory przedczołowej



z

z

ciał

ciał

em

em

migdałowat

migdałowat

ym

ym

współpracuj

współpracuj

ą

ą

struktur

struktur

y

y

kory przedczołowej

kory przedczołowej



kora przedczołowa kontroluje ekspresję pamięci

kora przedczołowa kontroluje ekspresję pamięci

emocjonalnej i wyhamowuje reakcje

emocjonalnej i wyhamowuje reakcje

emocjonalne

emocjonalne

wtedy

wtedy

, gdy

, gdy

nie są

nie są

użyteczne

użyteczne



aktywność kory przedczołowej umożliwia

aktywność kory przedczołowej umożliwia

zahamowanie reakcji emocjonalnej na wyuczony

zahamowanie reakcji emocjonalnej na wyuczony

bodziec (efekt uczenia się, a nie „wymazania”

bodziec (efekt uczenia się, a nie „wymazania”

zapisu)

zapisu)



z

z

aburzenia połączeń pomiędzy tą okolicą kory i

aburzenia połączeń pomiędzy tą okolicą kory i

ciałem

ciałem

m

m

igdałowatym mogą utrudniać

igdałowatym mogą utrudniać

niektórym ludziom zmianę zachowań

niektórym ludziom zmianę zachowań

emocjonalnych

emocjonalnych