Zasady zarządzania

środowiskiem w

przedsiębiorstwie

Przygotowały:

Justyna Kapusta

Paulina Kozioł

Przedsiębiorstwo i

środowisko

Zarządzanie środowiskowe
zarządzanie tymi działami firmy
które miały, mają lub mogą mieć
wpływ na środowisko. Celem jest
zachowanie zasobów surowców,
ograniczenie emisji zanieczyszczeń,
zagrożeń dla środowiska oraz
ochrona zdrowia pracowników i
mieszkańców

Tzw. oczywiste zagadnienia środowiskowe, które
obejmuje ów system to:   
emisje do  atmosfery, zrzuty do wody, zaopatrzenie w 
wodę oraz oczyszczanie ścieków, odpady i 
nieczystości, 
uciążliwość, hałas, nieprzyjemne zapachy, promienio
wanie,  planowanie 
przestrzenne, ocena oddziaływania na środowisko, po
zbywanie się wyrobu,  zużycie 
surowców oraz energii

.

Cel zarządzania  środowiskoweg

o

 

produkowanie  wyrobów przy minimalnym wykorzystaniu zasobów 

naturalnych, energii i wody, przy  jednoczesnym zachowaniu jakości na 

dotychczasowym poziomie. Zarządzanie  środowiskiem jest procesem, 

którego podstawą jest ciągła poprawa. Przedsiębiorstwo  winno

wdrożyć system określania i rozwiązywania problemów, które mają 

znaczące lub  potencjalnie znaczące oddziaływanie na środowisko. Celem 

osiągnięcia tego wymagania  należy wzuć pod uwagę czynniki pośrednie i 

bezpośrednie oraz ich oddziaływanie 

zarówno z uwagi na zanieczyszczenia, jak i wykorzystywanie zasobów. Pr

oces określający  przeszły, bieżący i 

potencjalny przyszły wpływ (pozytywny lub negatywny) działań 

przedsiębiorstwa na środowisko obejmuje również określenie wpływu na 

zdrowie i 

bezpieczeństwo ludzi oraz określenie potencjalnego prawnego i ekonomic

znego  zagrożenia dla przedsiębiorstwa.

•

Oddziaływania zewnętrzne – negatywny wpływ

na stan środowiska emisji zanieczyszczeń do

atmosfery, wody, wytwarzanie odpadów,

zużywanie energii, emisji hałasu, promieniowania,

ciepła, a tym samym wzrost narażenia zdrowia

osób mieszkających w rejonie oddziaływania

•

Oddziaływania wewnątrz – wpływ na zdrowie

pracowników, związany ze stanowiskiem pracy i

samym faktem pracy (choroby zawodowe,

niekorzystne czynniki występujące na stanowisku

pracy) oraz czynniki psychospołeczne (zmęczenie,

pogarszanie samopoczucia, stres związany z

pracą)

 

Po określeniu wymagań w stosunku do jakości produktów Unia

Europejska wydała także zasady zarządzania środowiskowego.

Przez kilka lat nie stanowiły one jednak przedmiotu

powszechnego zainteresowania. Dla przykładu obecnie w Polsce

certyfikat ISO serii 14000 posiada niespełna 200 przedsiębiorstw.

Następuje jednak coraz większe zainteresowanie regulacjami pro

środowiskowymi. Stosowanie nowoczesnych zasad zarządzania

środowiskowego staje się bowiem nie tylko wyrazem ekologicznej

świadomości przedsiębiorców lecz także instrumentem walki

konkurencyjnej. Posiadanie i stosowanie systemów

środowiskowych polepsza znacznie wizerunek firmy i ułatwia

kreowanie pozycji rynkowej.

Społeczeństwa rozwiniętych państw o dominującej kulturze

przemysłowej w coraz większym stopniu zwracają uwagę na

rodzaj stosowanych opakowań, na możliwość stosowania

recyklingu, na ograniczenie szkodliwego wpływu emisji, ścieków

a nawet hałasu. Migracja konsumentów w kierunku zdrowych i

bezpiecznych produktów stawia pozostałych wytwórców w

trudnej sytuacji ekonomicznej i wymusza także z ich strony

działania pro środowiskowe.

 

Zalecenia systemu zarządzania środowiskiem w

przedsiębiorstwie

Zapewnienie funkcjonowania przedsiębiorstwa przyjaznego dla

środowiska wymaga spełnienia pięciu zasadniczych
przykazań:

1. Przedsiębiorstwo powinno zidentyfikować problemy i

zapewnić akceptację systemu zarządzania środowiskiem
jako narzędzia do efektywnego rozwiązywania tych
problemów oraz opracować politykę środowiskową.

2. Przedsiębiorstwo powinno sformułować plan realizacji tej

polityki.

3. Przedsiębiorstwo powinno rozwinąć swoje możliwości i

mechanizmy konieczne do utrzymania zgodności z polityką
oraz osiągnięciami zamierzeń i celów.

4. Przedsiębiorstwo powinno mierzyć, monitorować i oceniać

swoje oddziaływanie na środowisko.

5. Przedsiębiorstwo powinno weryfikować i stale ulepszać swój

system zarządzania środowiskowego mając na względzie cel
jakim jest ograniczenie negatywnego oddziaływania na
środowisko.

Przesłanki

do

wdrażania

systemów

zarządzania

środowiskiem:

wzrost świadomości ekologicznej całego społeczeństwa powodowana

chęcią zachowania środowiska naturalnego w jak najlepszym stanie dla

przyszłych pokoleń
zaostrzające się przepisy prawne, dotyczące korzystania ze środowiska

(wzrost wysokości kar za nieprzestrzeganie prawa środowiskowego oraz

coraz skuteczniejsze ich egzekwowanie)
poszukiwanie różnych możliwości dofinansowywania działalności

Przedsiębiorstwa (np. tańsze kredyty na inwestycje ekologiczne, dotacje

rządowe i unijne)
zainteresowanie naszych Klientów, dostawców, udziałowców wpływem

naszej działalności i wyrobów na środowisko
tworzenie pozytywnego wizerunku Przedsiębiorstwa w otoczeniu
przywilej wynikający z "pozycji lidera" zobowiązuje do promowania

ochrony środowiska

Wdrożenie systemu zarządzania środowiskowego

Pomoc w opracowaniu i wdrożeniu Systemu Zarządzania Środowiskowego

opisanego normą ISO 14001 składa się z następujących etapów:

•

Przeprowadzenie auditu wstępnego i oceny zgodności z mającymi zastosowanie

przepisami prawa i innymi, do których spełnienia Organizacja jest zobowiązana

•

Szkolenie Kierownictwa i Kadry z zakresu wymagań normy ISO 14001 oraz

metodyki budowy i wdrażania Systemu Zarządzania środowiskowego w Firmie.

•

Wprowadzenie zmian organizacyjnych niezbędnych dla efektywnego

funkcjonowania Systemu Zarządzania Środowiskowego

•

Opracowanie i ustanowienie Polityki Środowiskowej- analiza strategii działania

firmy zarówno na zewnątrz firmy (klienci, dostawcy i kooperanci,środowisko

naturalne), jak i w stosunku do wewnętrznych potrzeb firmy

•

Identyfikacja aspektów środowiskowych wraz z określeniem ich znaczenia

•

Ustalenie celów i zadań środowiskowych dla znaczących aspektów

środowiskowych oraz zdefiniowanie programów ich realizacji

•

Dokumentacja systemu zarządzania środowiskowego

•

Szkolenie pracowników z zakresu wymagań norm ISO
14001 ich wpływu na środowisko w tym zagrożeń
środowiskowych i sposobów przeciwdziałania.

•

Audit wewnętrzny całego systemu zarządzania
środowiskowego w przedsiębiorstwie- wskazanie
obszarów niezgodnych lub nie w pełni efektywnych w
stosunku do uregulowań

•

Działania poauditowe- wprowadzenie po audicie działań
zapobiegawczych i korygujących

•

Przegląd systemu przez kierownictwo, Ocena
dotychczasowej skuteczności poszczególnych obszarów
działania firmy

•

Audit certyfikujący

PRZEGLĄD EKOLOGICZNY (AUDYT)- to
procedura systemowej, udokumentowanej,
okresowej oceny osiągnięć organizacyjnych,
jej system zarządzania oraz procesów
podejmowanych w celu ochrony
środowiska. Niezależna, akredytowana
jednostka dokonuje audytu i wydaje
certyfikat zaświadczający, że podmiot
prowadzi system zarządzania środowiskiem
zgodnie z wymogami ISO 14001.

Narzędzia zarządzania środowiskiem

Realizacja zarządzania środowiskiem wymaga stosowania
odpowiednich narzędzi. Narzędzia te można podzielić na dwie grupy.

1. Pierwsza dotyczy oceny organizacji. Należą do niej:
* systemy zarządzania środowiskiem,
* ocena efektów działalności dotyczącej środowiska,
* audit dotyczący środowiska.

2. Druga grupa związana jest z oceną produktu. Obejmuje ona:
* ocenę cyklu życia produktu,
* etykietowanie ekologiczne,
* projektowanie przyjazne dla środowiska

Zarządzanie cyklem życia produktu- oparte na zasadzie, że na

wszystkich etapach cyklu życia produktu dąży się do redukcji lub

minimalizacji emisji zanieczyszczeń związanych z jego

powstawaniem, sprzedażą, konsumpcją lub eksploatacją. Ponadto,

koncepcja uwzględnia recyrkulację tego, co pozostaje w fazie
pokonsumpcyjnej.

Etykiety ekologiczne- obejmują bardzo wiele kategorii

produktów. Ekoznaki nadaje administracja rządowa,

stowarzyszenia przemysłowe, stowarzyszenia handlowe,

naukowcy oraz organizacje konsumenckie. Polskim

oficjalnym znakiem ekologicznym jest EKO-ZNAK

przyznawany od 1998 roku przez Polskie Centrum Badań i

Certyfikacji.

Najpopularniejszymi standardami, które
definiują wymagania odnośnie Systemów
Środowiskich są obecnie:

ISO 14000
EMAS (Eco Management and Audit Scheme, czyli
System Ekozarządzania i Audytu)

ISO 14000

Celem opracowania norm ISO serii 14000 było
zdefiniowanie podstawowych wymagań w odniesieniu do
systemu zarządzania środowiskowego. Normy te stanowić
mają instrument wspomagający świadome oddziaływanie
ekologiczne przedsiębiorstwa z korzyścią dla środowiska.
Wdrażanie systemu zarządzania środowiskowego z
zgodności z wymaganiami tych norm pozwala:
metodycznie oceniać wpływy działalności swojego
przedsiębiorstwa na środowisko naturalne;
podejmować skuteczne działania w celu minimalizowania
negatywnych oddziaływań na środowisko;
kontrolować efekty swojej działalności w stosunku do
otoczenia.

Do głównych pozycji rodziny norm ISO

14000 należą:

Norma ISO 14001- określająca wymagania
umożliwiające sformułowanie polityki i celów z
uwzględnieniem wymogów prawnych i informacji o
aspektach środowiskowych;
Norma ISO 14004-zawierająca informacje przydatne
w procesie wdrażania systemu.
Norma ISO 19011- zawierające wymagania dotyczące
zasad postępowania przy auditowaniu systemu
zarządzania środowiskowego.
Norma ISO 14001 ustanowiona w roku 1996 odgrywa
na polu zarządzania środowiskowego podobną rolę jak
normy ISO serii 9000 dla zarządzania Jakością.

Podstawowe wymagania określone w tej

normie dotyczą takich zagadnień jak:

rozwój polityki środowiskowej
identyfikacja aspektów środowiskowych i ocena

towarzyszących im wpływów na środowisko;
identyfikacja i przestrzeganie odpowiednich wymagań

legislacyjnych/prawnych.
rozwój i utrzymanie realizacji zadań środowiskowych;
wdrażanie udokumentowanego systemu, łącznie z

elementami szkoleń i kontrolą działania
monitorowanie i pomiar działań operacyjnych
środowiskowy audit wewnętrzny
przeglądy zarządzania systemem w celu zapewnienia

ciągłości jego efektywnego oddziaływania.

Wprowadzenie systemu zarządzania

firmie różnorodne korzyści, do

środowiskowego przynosi których należą:

a) w obszarze zarządzania i finansów:

redukcja kosztów energii, surowców, usuwania odpadów,
redukcja kosztów ponoszonych za zaistniałe sytuacje
awaryjne
oszczędność czasu i ludzkiego wysiłku przy wykorzystaniu
umiejętności i zasobów firmy.
Racjonalne skalkulowanie kosztów ubezpieczeń
Szybsze wykrywanie i usuwanie nieprawidłowości
Możliwość wprowadzania działań zapobiegawczych przed
wystąpieniem szkodliwych efektów środowiskowych.

b) w obszarze prawno-społecznym:

polepszenie wizerunku firmy w oczach klientów;
polepszenie stosunków z władzami i grupami
zainteresowanymi
spełnienie wymogów inwestorów i polepszenie
dostępu do kapitału.
Ułatwienia w otrzymywaniu odpowiednich
zezwoleń poprzez prezentację właściwego
stosunku do spraw ochrony środowiska.

EMAS

Nazwa EMAS pochodzi od skrótu angielskiego zwrotu: "Eco-
Management and Audit Scheme„ pełna nazwa programu:
„Zarządzanie Komisji Wspólnot Europejskich” w sprawie
dopuszczenia do dobrowolnego udziału przedsiębiorstw sektora
przemysłowego Wspólnoty w systemie eko-zarządzania i ekoaudytu.
Rozporządzenie w sprawie EMAS weszło dopiero w życie na terenie
Polski bez poprawek w momencie przystąpienia Polski do Unii
Europejskiej. Udział w systemie EMAS jest dobrowolny i dostępny
dla wszystkich organizacji obejmujących instytucje i
przedsiębiorstwa komercyjne, i działających w formule non-profit,
które, wykorzystując ten model, dążą do osiągnięcia lepszych
efektów swojej działalności, podnosząc równocześnie jej
efektywność. Aktualnie w unijnym rejestrze EMAS znajduje się ok.
3200 organizacji  Niekwestionowanym liderem są Niemcy, gdzie
liczba zarejestrowanych organizacji sięga 1600 podmiotów.

EMAS ma na celu zachęcenie różnych organizacji do

nieustannej poprawy swojej działalności na rzecz

środowiska poprzez przestrzeganie norm i przepisów

ochrony środowiska, a także poprzez wprowadzanie

niezbędnych zmian wzorców produkcji i konsumpcji na

bardziej zrównoważone. Zasadniczym założeniem EMAS

jest dostrzeżenie i nagradzanie tych organizacji, które

dobrowolnie wychodzą poza zakres minimalnej zgodności z

przepisami i w sposób stały poprawiają efekty swojej

działalności środowiskowej. Tak więc przystąpienie do

systemu EMAS stanowi wejście do „elitarnego klubu” tych

organizacji, które uwzględniają aspekty środowiskowe na

równi z innymi elementami prowadzonej działalności, oraz

w sposób ciągły dążą do poprawy i minimalizacji swojego
oddziaływania na środowisko.

System EMAS jest zgodny międzynarodową normą zarządzania

środowiskowego ISO 14001, jednak stawia dodatkowe wymagania w

zakresie przestrzegania przepisów prawa, zaangażowania pracowników

oraz przejrzystości działalności. Aby uzyskać prawo do posługiwania się

logo EMAS, a tym samym by zostać wpisanym do rejestru EMAS,

organizacja powinna spełniæ szereg wymagań.

Do najważniejszych z nich należą:

wdrożenie, utrzymywanie i doskonalenie systemu zarządzania

środowiskowego,
zgodnego z wymaganiami określonymi w rozporządzeniu,
przeprowadzanie cyklicznych audytów środowiskowych,
dostosowanie oraz spełnianie wymogów unijnego i krajowego prawa

ochrony środowiska,
zapewnienie ciągłej systematycznej poprawy w zakresie ograniczania

wpływu na środowisko,
przedstawienie deklaracji środowiskowej (raportu) oświadczenia,

potwierdzonego
przez akredytowanego weryfikatora

Ograniczenia ekologiczne rozwoju

przedsiębiorstw

Można wyróżnić dwa rodzaje ekologicznych

barier rozwoju gospodarczego:

ekologiczne bariery naturalne
ekologiczne bariery kreowane 

ekologiczne bariery naturalne

zjawiska (procesy bądź stany) występujące w

środowisku przyrodniczym, w jakim funkcjonuje
rozpatrywany układ gospodarczy, stanowiące
albo układ warunków bezwzględnie
ograniczających przyjmowane warianty

wzrostu (rozwoju), albo układ warunków

zmniejszających swobodę wyboru w przedziale
rozwiązań gospodarczych wyznaczonych

warunkami brzegowymi stanu środowiska. 

ekologiczne bariery kreowane

Ten  rodzaj barier byłby niepotrzebny, gdyby

człowiek ingerujący

w układy przyrodnicze przestrzegał „praw

ekologicznych" i tym samym nie powodował

powstawania i nasilania się ekologicznych

barier

naturalnych. 

PROEKOLOGICZNE WYZWANIA
PRZEDSIĘBIORSTWA

Coraz powszechniej programach działalności przedsiębiorstw
znaleźć można swoistą politykę ekologiczną polegającą na
podejmowaniu takich działań w zakresie produkcji dóbr, czy
świadczenia usług, które nie będą mieć negatywnego wpływu
na środowisko naturalne, bądź ograniczą ten wpływ do
minimum. O ile w polityce większości przedsiębiorstw,
odnoszonej do problemów ochrony środowiska spotyka się
wciąż jeszcze akcenty oparte na działaniach reaktywnych
(likwidacja skutków), ograniczających się do rozcieńczania i
filtracji zanieczyszczeń pochodzących z produkcji (tzw.
filozofia końca rury) to obecnie, coraz co raz więcej krajów -
dostrzegając, że właściwą drogą postępowania jest likwidacja
zanieczyszczeń u źródła - zaczyna stosować politykę
antycypacyjną, czyli zapobiega powstawaniu zanieczyszczeń.

DZIAŁANIA PROEKOLOGICZNE W
PRAKTYCE PRZEDSIĘBIORSTW

Powinności przedsiębiorstw w zakresie ochrony środowiska

naturalnego są operacjonalizowane w prowadzonej przez nie

polityce i przyjmują formę zadań, realizowanych następnie na

różnych poziomach zarządzania i w różnych obszarach

aktywności przedsiębiorstw.

Objawia się to w podejmowaniu i rozwijaniu zadań związanych z:

Redukcją zużycia zasobów.
Aktywizacją działań obrotu obiegu wtórnego.
Zastępowaniem technologii szkodliwych dla środowiska

technologiami dla niego bezpiecznymi.
Nieszkodliwą dla środowiska polityką produkcji.
Działaniami umożliwiającymi eliminację szkód wyrządzonych

środowisku.

Prócz działań reaktywnych, będących odpowiedzią na

wymagania ustawowe z zakresu ochrony środowiska i

dotyczące kontrolowania produkcji pod względem jej

zgodności z wymaganiami ekologicznymi, upowszechniają

się nowe możliwości w aktywnej ochronie środowiska.

Ujawniają się nowe działania obejmujące rozwój produktów

i metod służących do analizy, pomiarów i kontroli obciążeń

środowiska oraz rozwiązania ukierunkowane na

zapobieganie zanieczyszczeniom i eliminację szkód, np.

filtry i oczyszczalnie biologiczne, technologie powtórnego

oczyszczania odpadów, oczyszczalnie spalin, tłumiki hałasu

itp. Przemysł rafineryjny opracował technologię

pozwalającą uzyskiwać paliwa do pojazdów

samochodowych o zasadniczo niższym poziomie toksyn

emitowanych w wyniku spalania do atmosfery

Narzędzia realizacji polityki ekologicznej
-narzędzia prawne i administracyjne
-narzędzia ekonomiczne - opłaty, subwencje, kary za nieprzestrzeganie

warunków korzystania ze środowiska
-system kontroli i monitoringu (Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska)
-edukacja ekologiczna i badania naukowe

Instrumenty polityki ekologicznej
Podział w zależności od sposobu działania
a) regulacji bezpośredniej - o charakterze administracyjno-prawnym:
-normy prawne
b)regulacji pośredniej - obejmują instrumenty ekologiczne, które są

stosowane jako uzupełnienie instrumentów regulacji bezpośredniej:
-opłaty
-kary
-subwencje i fundusze ekologiczne

PROGRAM CZYSTSZEJ

PRODUKCJI

Czystsza produkcja to strategia zarządzania środowiskiem w
odniesieniu do produkcji i usług, polegająca na zapobieganiu
powstawania zanieczyszczeń i minimalizacji zużycia zasobów
naturalnych, przy równoczesnej redukcji kosztów
przedsiębiorstwa.
Program Czystszej Produkcji jest osiągana przez techniczno
organizacyjne działania mające na celu eliminację lub redukcję
krótko- i długotrwałych szkodliwych oddziaływań procesu
produkcyjnego i wyrobu na ludzi i środowisko naturalne.
Czystsza produkcja odnosi się zarówno do procesów
wytwarzania jak i cech ekologicznych wyrobu w ciągu całego
cyklu życia. W stosunku do procesów wytwarzania oznacza to
eliminację szkodliwych surowców i emisji oraz racjonalizację
wykorzystania pracy żywej, zużycia materiałów i energii

Zasady czystszej produkcji

W programie czystszej produkcji możemy wyróżnic 4 podstawowe zasady

Zasada Ostrożności - podejście to postuluje konieczność udowodnienia przez

potencjalnego truciciela, że jego działalność, bądź produkty nie przyniosą

szkody dla środowiska, przerzucając ciężar dowodu na producenta, a nie na

lokalne społeczności, które miały by dowieść zaistniałej już szkody. Podejście to

odrzuca stosowanie ilościowo wyliczanego stopnia ryzyka jako jedynego

czynnika przy podejmowaniu decyzji o użyciu jakiejś substancji chemicznej, bądź

wprowadzeniu nowej technologii. Nie ignoruje ono nauki, zauważa jednak, że

skoro produkcja przemysłowa ma również ogromne wpływy społeczne oprócz

naukowców również inni ludzie powinni mieć wpływ na te decyzje.

Podejście Zapobiegawcze - zapobieganie szkodom dla środowiska jest tańsze i

skuteczniejsze niż próby " uleczenia" tegoż środowiska po jego zniszczeniu.

Zapobieganie wymaga pójścia "pod prąd" procesu produkcji, aby usunąć źródło,

przyczynę problemów, zamiast prób kontrolowania rezultatów czyli szkód.

Zapobieganie zanieczyszczeniom powinno zastąpić kontrolę zanieczyszczeń.

Przykładowo zapobieganie wymaga zmian w procesie produkcji, pozwalających

powstrzymać ogromny strumień odpadów, podczas gdy brak "zapobiegawczego

podejścia" rodzi coraz bardziej wyrafinowane modele spalarni. Podobnie, wzrost

energooszczędności powinien wyprzeć współczesne domaganie się nowych

kopalnych źródeł energii.

Demokratyczna kontrola - czysta produkcja wciąga wszystkich dotkniętych

przez działalność przemysłową, a więc pracowników, konsumentów i

społeczności lokalne. Dostęp do informacji i zaangażowanie w podejmowaniu

decyzji wspiera demokratyczną kontrolę. Jako minimum, społeczności

lokalne muszą mieć dostęp do informacji o emisjach przemysłowych i do

rejestrów zanieczyszczeń, do planów redukcji toksycznych substancji w toku

produkcji jak również do danych o składzie produktów.

Zintegrowane i Holistyczne Podejście - Społeczeństwo musi przyjąć

zintegrowane podejście do spraw użycia zasobów naturalnych i konsumpcji.

Współczesny, ignorujący wzajemne powiązania i zależności sposób produkcji

umożliwia przemieszczanie się zanieczyszczeń pomiędzy powietrzem, wodą i

glebą. Redukcja emisji zanieczyszczeń towarzyszących produkcji nie

prowadzi samoistnie do zmniejszenia szkodliwości samego produktu. Ryzyko

to można zmniejszyć przez uwzględnianie całego cyklu życia produktu,

zwracania uwagi na użyte materiały, przepływ wody i energii, oraz wpływ

ekonomiczny przestawienia się na Czystą Produkcję. Analiza Cyklu Życia

(Life Cycle Analysis) to jedno z narzędzi w utrzymywaniu holistycznego,

całościowego podejścia.

Wdrażanie i realizacja zasad czystszej
produkcji

Wdrożenie Zasad Czystszej Produkcji jest

ekonomicznie bardzo opłacalne, powoduje w dużym

stopniu zmniejszenie kosztów zakupu surowców,

energii, zmniejszenie opłat i kar za korzystanie ze

środowiska oraz poprawa konkurencyjności

przedsiębiorstwa.
Realizacja Zasad Czystszej Produkcji opiera się głównie

na dwóch podstawowych procedurach. Pierwsza z nich

to minimalizacji odpadów WMA ( Waste Minimization

Assessment), natomiast druga to ,,przeglądu

gospodarczego’’ (housekeeping). Wymaga to zatem nie

tylko rozwiązań związanych z technologią i wyrobem,

lecz także likwidacji marnotrawstwa w działalności

organizacji

Bibliografia

Jerzy Lewandowski „Zarządzanie środowiskiem w
przedsiębiorstwie” wyd.Politechniki Łódzkiej, Łódź
2000.

http://www.zti.com.pl/instytut/pp/referaty/ref37_full.ht
ml

Interdyscyplinarne założenia proekologicznego
zarządzania przedsiębiorstwem / red. Matthias Kramer,
Maria Urbaniec, Andrzej Kryński, Warszawa : Wydaw.
C. H. Beck, 2004