1.

Gospodarstwo domowe

2.

Logika: zdolność – możność – praca =>

utrzymanie

3.

Od czego zależy wysokość dochodu

rynkowego gospodarstwa domowego (GD)?

4.

Od czego zależą koszty utrzymania GD?

5.

Prawa człowieka i obywatela

6.

Świadczenia gotówkowe

7.

Świadczenia podatkowe

8.

Świadczenia usługowe

9.

Podsumowanie perspektywy świadczeniowej



Zdolny do pracy



Może pracować

›

Jeżeli może ważna jest motywacja do pracy
(chce / nie chce – aktywizująca polityka
społeczna, żeby chciał)



Pracuje na utrzymanie (zaspokojenie
potrzeb i pragnień) swojego
gospodarstwa domowego

›

Nie ma problemów z utrzymaniem

›

Ma problemy z utrzymaniem



Gospodarstwo domowe (GD) – „zespół osób...

mieszkających razem i wspólnie utrzymujących

się...”, czyli mamy dwie cechy definicyjne:

1.

Wspólne zamieszkanie

2.

Wspólne utrzymywanie się



„Głowa GD” – „

całkowicie lub w przeważającej

części dostarcza środków utrzymania danemu GD” (w

przypadku dwóch głów w tym sensie, liczy się kto

rozporządza dochodem)



Rodzaje GD m.in.:

›

Liczba osób: jednosobowe /wieloosobowe

›

Liczba pracujących: z pracującymi / bez

›

Pokrewieństwo: spokrewnione / niespokrewnione

›

Wiek: z dziećmi / bez dzieci; ze starszymi / bez nich

›

Sprawność: z niepełnosprawnymi / bez ON



Liczba pracujących osób w GD



Podaż i popyt na kwalifikacje i

kompetencje członków GD zdolnych do

pracy i mogących pracować



Pozycja w hierarchii władzy w pracy



Liczba godzin pracy



Wydajność w pracy



Sektor instytucjonalny (publiczny,

społeczny, rynkowy)



Rodzaj pracy (na czyj rachunek?)



Płeć (kobiety zarabiają mniej)



Liczba osób utrzymujących się

wspólnie w GD – każda osoba w GD ma

potrzeby i pragnienia, część z nich

można zaspokajać wspólnie



Rodzaj potrzeb członków GD (specjalne

potrzeby są droższe)



Styl konsumpcji



Miejsce zamieszkania (miasto / wieś)



Rodzaj mieszkania



Ceny zaspokajaczy potrzeb



Dochód rynkowy GD dużo większy od
kosztów utrzymania GD => „na wszystko
nam wystarcza i jeszcze możemy odłożyć”



Dochód rynkowy GD zbliżony do poziomu
kosztów utrzymania GD => „jakoś
wiążemy koniec z końcem”



Dochód rynkowy GD mniejszy od kosztów
utrzymania => „żyjemy biednie i nie
starcza do pierwszego, zadłużamy się na
życie”



W stosunku do samego dochodu rynkowego,

np. regulacja płac, zysków, podatki, składki



Zastępowanie dochodu rynkowego

, gdy GD nie

może go zdobyć samodzielnie



Uzupełnianie dochodu rynkowego

, gdy GD nie

wystarcza „do pierwszego”



Ogólne zmniejszanie kosztów utrzymania dla

wszystkich

, np. przeciwdziałanie wzrostowi cen

zaspokajaczy potrzeb



Zmniejszanie konkretnych kosztów utrzymania

dla konkretnych kategorii społecznych

, np.

obniżone czynsze w mieszkaniach

komunalnych dla uboższych lokatorów



Powszechna Deklaracja Praw Człowieka

,

1948

›

„Każdy pracujący ma prawo do
sprawiedliwego i korzystnego
wynagrodzenia, zapewniającego jemu i jego
rodzinie egzystencję odpowiadającą godności
ludzkiej i uzupełnianego w razie potrzeby
innymi środkami ochrony socjalnej (social
protection)”, art. 23

›

„Każdy ma prawo do poziomu życia
odpowiedniego dla zdrowia i pomyślności
(well-being) jego i jego rodziny”, art. 25



Europejska Karta Społeczna

, 1961

›

„Wszyscy pracownicy mają prawo do

sprawiedliwego wynagrodzenia, wystarczającego

dla zapewnienia im jak i ich rodzinom godziwego

poziomu życia”, art. 4

›

„Każdy nie mający wystarczających zasobów ma

prawo do pomocy społecznej i medycznej”, art. 13



Zrewidowana Europejska Karta Społeczna

, 1996

›

„Każdy ma prawo do ochrony przed ubóstwem i

marginalizacją społeczną”, art. 30

›

„Każdy ma prawo do mieszkania”, m.in. obowiązek

rządu - „uczynienie kosztów mieszkań dostępnymi

dla osób, które nie mają wystarczających zasobów”,

art. 31



Konstytucja, 1997

›

„... 

Minimalną wysokość wynagrodzenia za

pracę

lub sposób ustalania tej wysokości określa

ustawa...”, art. 65

›

„... Obywatel pozostający bez pracy nie z własnej

woli

i nie mający innych środków utrzymania

ma prawo do zabezpieczenia społecznego...”, art.

67

›

„Władze publiczne prowadzą politykę sprzyjającą

zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli,

w szczególności przeciwdziałają

bezdomności

, wspierają rozwój budownictwa

socjalnego...”, art. 75

›

„Władze publiczne chronią konsumentów,

użytkowników i najemców... przed

nieuczciwymi

praktykami rynkowymi

...”, art. 76



Kodeks Pracy

, 1974

›

„

Pracownik ma prawo do godziwego

wynagrodzenia za pracę. Warunki

realizacji tego prawa określają przepisy

prawa pracy oraz polityka państwa w

dziedzinie płac, w szczególności poprzez

ustalanie minimalnego wynagrodzenia za

pracę”, art. 13 (z 1996)

›

„Pracownicy mają prawo do jednakowego

wynagrodzenia za jednakową pracę lub za

pracę o jednakowej wartości”, art. 18

(antydyskryminacyjny)

Jakie świadczenia gotówkowe można łączyć z

dochodem z pracy, jeżeli jest zdolność i

możliwość pracy?

›

Dodatek aktywizacyjny

›

Jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia

dziecka

›

Zasiłki rodzinne i dodatki do nich (do

kryterium dochodowego)

›

Zasiłki z pomocy społecznej (do kryterium

dochodowego)

›

Dodatek mieszkaniowy (do kryterium

dochodowego i powierzchni mieszkania)



Emerytury i renty w przypadku

niepełnosprawności lub starości (ważne o

ile w GD jest emeryt lub rencista)



Kwota dochodu wolna od podatku

dochodowego od osób fizycznych ( 3091 zł

w skali roku w 2009)



Preferencyjne rozliczenie podatku od

dochodów osób fizycznych przez osoby

samotnie wychowujące dzieci (podział

dochodu na dwie części niezależnie od

liczby dzieci)



Ulgi przysługujące członkom GD

(zwiększają dochód GD)



Bezpłatne lub częściowo odpłatne usługi

społeczne, edukacyjne lub zdrowotne

(pośrednio zwiększają dochód GD)



Przekwalifikowanie w kierunku bardziej

poszukiwanego zawodu (może wiązać się

ze znalezieniem lepiej płatnej pracy)



„uczenie umiejętności racjonalnego

gospodarowania posiadanymi środkami

pieniężnymi” (jedna z usług w Centach

Integracji Społecznej)



Zapewnianie przez gminę mieszkań

socjalnych, zamiennych i komunalnych

(usługa wynajmu) dla osób o niskich

dochodach (z możliwością obniżenia

czynszu – świadczenie podatkowe)

Perspektywa świadczeniowa

1.

Świadczenia jako jeden z produktów

PS

2.

Świadczenia związane z

niezdolnością do pracy

3.

Świadczenia związane z

niemożnością pracy

4.

Świadczenia związane z utrzymaniem

się GD mimo zdolności, możliwości i

pracy niektórych jego członków



Usługi zastępczego rodzicielstwa (opieka

i wychowanie + dodatkowe świadczenia)



Zaliczka alimentacyjna („kwota

wypłacona... osobie uprawnionej na poczet

należnego świadczenia alimentacyjnego,

ustalonego na podstawie tytułu

wykonawczego, jeżeli egzekucja jest

bezskuteczna”).



Interwencja kryzysowa, terapia

rodzinna – arbitraż i pomoc w

rozwiązywaniu konfliktów rodzinnych



Świadczenia czasu – urlopy różnego rodzaju



Świadczenia negatywne – przymusowe

świadczenia w kontekście wykonywania kar



Usługi prawne i ulgi w kosztach

sądowych dla ubogich obywateli, np.

pełnomocnik, adwokat z urzędu, zwolnienie z

kosztów sądowych (projekt ustawy o dostępie

do nieodpłatnej pomocy prawnej

przyznawanej przez państwo z 2005 – „prawo

ubogich”)



Państwowa kompensata dla ofiar

niektórych przestępstw umyślnych



Praca socjalna – „pomoc osobom i

rodzinom we wzmacnianiu lub odzyskiwaniu

zdolności do funkcjonowania w

społeczeństwie poprzez pełnienie

odpowiednich ról społecznych oraz tworzenie

warunków sprzyjających temu celowi”