Ocena stanu zdrowia i
badanie fizykalne
układu kostno-
mięśniowo-stawowego.
Kamila Stachowiak grupa 7
Badanie przedmiotowe
układu kostno-stawowo-
mięśniowego
• To element ogólnej oceny stanu
anatomiczno-fizjologicznego
funkcjonowania organizmu
pacjenta w zakresie połączeń
kostnych włóknistych,chrzęstnych,
maziowych oraz mięśni.
Ocena u.k.s.m. Może
mieć charakter
badania
:
• Przesiewowego
• Diagnostycznego, pogłębionego w
przypadku stwierdzonych zmian w
obrebie narządu ruchu;
• Diagnostycznego w celu stwierdzenia
stopnia rozwoju organizmu poprzez
ocenę wybranych cech uk.k.s.m, np..
Wielkość ciemiączka u niemowląt,
• Cech układu mięśniowego ocenionego
poprzez zakres siły mięśni.
Ocena podstawowych
funkcji narządu ruchu:
• Wywiad
• Chodzenie bez większych
ograniczeń, stanie, nachylanie się,
siedzenie, wstawanie z krzesła,
wchodzenie po schodach i chwytanie
w dłoń, np.. Sztućca.
• Czesanie włosów, czyszczenie zębów,
samodzielne jedzenie, mycie się,
ubieranie czy przekładanie kartek.
Zasady prowadzenia
badania:
• Stosowanie technik w danej kolejności : wywiad,
oglądanie, obmacywanie,
• Kolejność badania: głowa, kończyny górne i dolne,
tułów.
• Prowadzenie oceny kończyn od części dystalnej do
proksymalnej.
• Porównanie ocen uzyskanych w czasie badania
symetrycznych części ciała.
• Zapewnienie warunków rozluźnienia się poprzez
krótkie wprowadzenie- wywiad.
• Zapewnienie przestrzeni w pokoju badań.
Wywiad
ukierunkowany:
• Występowanie utrudnień w wykonywaniu ruchów
polegających na niemożliwości uzyskania pełnego
zakresu ruchów polegających na niemożliwości
uzyskania pełnego zakresu ruchów w jednym lub wielu
stawach,
• Sztywności stawów spowodowanej zanikiem chrząstki
i rozluźnieniem torebki stawowej (gw po nocy),
• Obrzęku okolicy stawów polegającego na
powiększeniu objętości stawu, często z połączonego
nagromadzenia płynu
• Bólu wskazującego na charakter, lokalizację, nasilenie,
uwarunkowanie,
• Występowaniu w rodzinie chorób o podobnej etiologii.
• Należy także ustalić czas
występowania dolegliwości,
objawu, okresu trwania, przebiegu
oraz wpływu odpoczynku, ruchu,
leków na odczuwane dolegliwości.
Rodzaje bólu
• Ostry silny, pulsujący; towarzyszy chorobom
infekcyjnym, po spożyciu alkoholu, ruch nasila
dolegliwości; bakteryjne zapalenie stawów, dna
moczanowa, uraz mechaniczny.
• Przewlekły, umiarkowany, ciągły; nasilenie w
ruchu; przewlekłe stany zapalne stawów,
zwyrodnienie stawów.
• Sztywnośc poranna; rano po ok.30 min
aktywności ruchowej, reumatoidalne zapalenie
stawów, zesztywniejące zapalenie stawów
kręgosłupa.
• Ból wieczorny; wieczorem, słabnie w
odpoczynku; nadwyrężenie wiązadeł, z powodu
otyłości, przeciążenie wysiłkiem.
Elementy sprawdzenia
funkcjonowania
u.k.s.m.
• OGLĄDANIE ( zakres ruchów w stawach,
kształt postawy, barwy skóry ponad
stawem, stanu mięśni, kości, wiązadeł.
• OBMACYWANIE ( stawu i okolicznych
tkanek w celu stwierdzenia prawidłowego
kształtu, ruchomości, ucieplenia; połączeń
kostno-stawowych w celu określenia
tkliwości, stawianie oporu przez
badającego w celu stwierdzenia siły
mięśniowej)
Skala oceny siły
mięśniowej
•
5- Siła prawidłowa
•
4+- Subnoramlny ruch p/oporowy
•
4- - Umiarkowany ruch p/oporowi
•
4 - Niewielki ruch p/oporowy
•
3 - ruch przezwyciężający siłe ciążenia lecz nie
opór (odrywanie kończyny od podłoża)
•
2 - ruch możliwy gdy nie działa siła ciążenia
( przesuwanie doboczne kończyny, bez unoszenia)
•
1 - migotanie mięśni (wizualny skurcz mięśni, bez
wykonywania ruchów)
•
0 - brak ruchu
Badanie dotykiem
(palpacyjne)
• Jest to uzupełnienie oglądania i celem jego
jest:
• a) wyszukanie miejsc bolesnych oraz
określenie rodzaju zajętych tkanek,
• b) temperaturę skóry chorego stawu
(porównuje się ze stawem zdrowym),
• c)występowanie trzeszczeń wychodzących
ze stawów podczas poruszania,
• d) obserwowanie grymasów twarzy
zdradzających ból.
Badanie głowy
• Pozycja siedząca.
• Obserwacja zakresu ruchomości stawu
skroniowo-żuchwowego,
• Obmacywanie stawu (proces zapalny),
• Szyja: kształt i symetryczność,
ruchomośc stawów kręgowych-zgianie,
prostowanie, rotacja, pochylanie na boki,
siła mięśni szyjnych (stawianie oporu
przez dłoń badającego).
Badanie kończyny
górnej
• Oglądanie kształtu, długości,
muskularności, zakresów ruchu w stawach.
• Zaciśniecie dłoni i rozprostowanie.
• Zgięcie i wyprostowanie w nadgarstkach.
• Zgięcie i wyprostowanie w stawach
łokciowych , odwrócenie dloni do góry i
odwrotnie.
• Uniesieni do góry ramion, założenie rąk na
szyje i plecy.
Badanie kończyny
górnej
• Ocena dotykowa stawów
paliczkowych,
• Ucisk dłoni na stawy śródręcza,
• Ocena wyrostka i bruzd stawu
łokciowego, nadkłykci,
• Określenie siły mięśniowej.
Badanie kończyny
górnej siła mięśni.
• Odwodzenie kciuka
• Przywodzenia palców
• Odwodzenia palców
• Zginania palców
• Prostowania palców
• Prostowania w stawie łokciowym
• Zginania w stawie łokciowym
• Odwodzenia barków
Prawidłowy wynik
badania:
• Fizjologiczny zakres ruchów w
poszczególnych stawach, siła
mięśni 5 stopni, brak dolegliwości
bólowych.
Nieprawidłowości
• Zapalenie kości stawów ( guzki, ból, obrzęk,
zaczerwienienie ocieplenie, ograniczenie
ruchów)
• Reumatoidalne zapalenie stawów( tkliwość,
ból, sztywność, obrzęk)
• Przykurcz Dupuytrena
• Palec kurkowy
• Zanik mięśniowy
• Niedowład dłoni
• Złamanie kości przedramienia
Badanie kończyn
dolnych
•
Oglądanie stawów stopy, skokowych, kolanowych,
mięsni, zakres ruchów.
•
Zginanie grzbietowe i podeszwowe stopy w s
skokowym
•
Odwracanie i nawracanie pięty przy
ustabilizowanym stawie skokowym
•
Odwracanie i nawracanie stopy przy
ustabilizowanej pięcie
•
Zginanie w stawie biodrowym i kolanowym
•
Rotowanie zew i wew w stawie biodrowym w zgiętej
kończynie w stawie kolanowym (90)
•
Odwodzenie w stawie biodrowym w pozycji leżącej.
Badanie kończyny
dolnej
•
Obmacywanie dłońmi, przeciwstawiając kciuk w
stosunku do palca achillesa,
•
Obmacywanie s, śródstopno-paliczkowego poprzez
wywieranie całą dłonią nacisku na śródstopie
•
Obmacywanie stawu kolanowego, pow nad rzepką i
obok.
•
Badanie przestrzeni rzepkowo udowej poprzez
uciśnięcie na rzepkę i przesuwanie wzdłuż kości
udowej oraz odprowadzenie rzepki dystalnie i
dociśnięcie kończyny górnej
•
Badanie stawu kolanowego w zgięciu pod kątem 90’
Badanie kończyny
dolnej
• Ocena siły mięśni:
• Prostowanie palców stopy
• Prostowanie palucha stopy
• Zginanie podeszwowe
• Zginanie grzbietowe stopy
• Zginanie w stawie kolanowym
• Prostowanie w stawie kolanowym
• Zginanie i prostowanie w stawie biodrowym
Prawidłowy wynik
badań
• Tak jak w kończynie górnej.
Nieprawidłowości
• Koślawy paluch (boczne skrzywienie dużego
palca- haluks)
• Dnawe zapalenie stawów- gorący bolesny, tkliwy
obrzęk w stawie śródstopno-paliczkowym)
• Palec młoteczkowy
• Brodawka podeszwowa (odcisk)
• Owrzodzenie neurotroficzne (niebolesne,
otoczone modzelem, przy cukrzycy)
• Stopy zdeformowane
• Niedowład stopy
Badanie kręgosłupa
• Oglądanie w pozycji stojącej,
oglądanie z boku lordoz i kifoz,
zgięcie tułowia do przodu ,tyłu i z
boku.
• Zakres ruchów
• Badanie palpacyjne (ocena
wyrostków kolczystych i mięsni
przykręgosłupowych)
Nieprawidłowości
• Lordoza- przednie wygięcie (ciąża, otyłość,
tylne wygięcie)
• Spłaszczenie krzywizny lędźwiowej- przyczyny
skurcz mięśni, zesztywniejące zap stawów
• Boczne pochylenie
• Kifoza- nadmierne zakreślenie wypukłości
piersiowej
• Skolioza- boczne skrzywienie kręgosłupa
• Garb- wypukłość spowodowana zapadnięciem
się 1 lub kilku kręgów.
Badanie klatki
piersiowej
• Pozwala rozpoznawać tylko
znaczniejsze odchylenia.
• Porównanie prawej i lewej strony,
symetrii obojczyków barków,
przebiegu wyrostków kolczystych,
długość klatki piersiowej.
• Nieprawidłowości: beczkowata
klatka, lejkowata, kurza.
Pomiary
Pomiar koślawości
kolan
• Wygięcie nóg w kształcie "iksa". Gdy pacjent staje na baczność
- kolana ocierają o siebie, a między kostkami stóp jest przerwa.
Jeśli nie przekracza ona czterech centymetrów, trzeba
obserwować i sprawdzać, czy wada się nie powiększa, oś
podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty na zewnątrz.
• - występuje gdy przy złączonych i wyprostowanych kolanach
między stopami tworzy się odstęp
• - mierzy się w stopniach lub ocenia taśmą centymetrową
między kostkami przy środkowy mi.
• - koślawość kolan u kobiet jest większa niż u mężczyzn,
ponieważ miednica u kobiet jest znacznie szersza
• - koślawość kolan prawidłowa- nie przekracza 10°, a odstęp
między kostkami przyśrodkowymi nie jest większy niż 4-5
cm( nie wymaga żadnego postępowania usprawniającego) .
Pomiar koślawości stóp
-
Metoda ortopedyczna- polega na oglądaniu i
odpowiednim zakwalifikowaniu stóp do jednej z
trzech podstawowych grup( wydrążona, płaska,
prawidłowa)
-Metoda antropometryczna- polega na wykonaniu
szeregu pomiarów długościowych,
wysokościowych, szerokościowych oraz
objętościowych stopy
-Metoda plantokonturograficzna- polega na
wykonaniu odcisków podporowej powierzchni
stopy oraz wyznaczenia wskaźników i kątów stopy
-Metoda badań czynnościowych- określaj ą
wydolność mięśni stopy
Pomiar koślawości stóp
• Szpotawość stóp – odchylenie kości piętowej do
wewnętrznej od osi pionowej większe niż 50,
Koślawość stóp – odchylenie kości piętowej za zewnątrz
od osi pionowej większe niż 50,
Stopy płasko – koślawe – powstają w wyniku
niewydolności ukł. dynamicznego mięśniowo-
więzadłowego i występuja w postaci odchyleń osi
pionowej kości piętowej na zewnątrz większych niz 50
z równoczesnym obniżeniem sklepienia stopy,
Płaskostopie podłużne – stan, w którym obniżone jest
sklepienie podłużne stopy dynamiczne i statyczne,
Płaskostopie poprzeczne - stan, w którym obniżone jest
sklepienie poprzeczne stopy dynamiczne i statyczne
WSKAŹNIK KĄTOWY CLARKE'A
Kąt Clarke'a jest zawarty między styczną
(S-C) przyśrodkowego brzegu odbitki, a
linią łączącą punkt największego
wgłębienia (Q) i zetknięcia stycznej
przyśrodkowej z brzegiem stopy (q). Kąt
ten określa stan wysklepienia podłużnego
łuku stopy.
Wartość tego kąta przedstawia się
odpowiednio:
stopa płaska x - 30°,
stopa z obniżonym wysklepieniem 31°-
41°,
stopa normalna 42°-54°,
stopa z podwyższonym wysklepieniem
55°-x.
OCENA WYSKLEPIENIA
POPRZECZNEGO STOPY wg
Weisfloga
Do oceny wysklepienia poprzecznego stopy służy
wskaźnik "W" -Wejsfloga
S
W = —
S- długość stopy P-
szerokość stopy
P
Stosunek długości stopy do jej szerokości
powinien wynosić 3: l, tzn. że za idealną uznaje
się taką stopę, która przy długości 30 cm(S), ma
szerokość l0cm(P), wtedy 30:10=3. Praktycznie
rzadko spotyka się taką stopę. Najczęściej
wskaźnik 'W zamyka się w przedziale pomiędzy 2
a 3.Wartości bliższe '2' np. 2,10 świadczą o
płaskostopiu poprzecznym, natomiast wartości
bliżej '3' np. 2,97 dowodzą prawidłowego
wysklepienia stopy.
Badania symetrii klatki
piersiowej
• Badanie prowadzi się w warunkach dobrego
oświetlenia.
• Z uwagi na znaczną indywidualną zmienność
badanych cech, stale dokonuje się porównywania
wyników badania w symetrycznych miejscach
obydwu stron klatki piersiowej, pacjent jest
wówczas sam dla siebie punktem odniesienia.
• Zwracamy uwagę na zniekształcenia (wrodzone,
nabyte) symetryczność ustawienia barków,,
obojczyków,
• Określa się proporcje między wymiarem przednio-
tylnym, boczny oraz długością klatki piersiowej.
Badania symetrii klatki
piersiowej
• Prawidłowa budowa klatki piersiowej- u
osób dorosłych stosunek średnicy przednio-
tylnej do bocznej waha się od 0,8 do 0,1.
• Nieprawidłowości: klatka beczkowata,
stosunek 1:1- rozedma płuc ; lejkowata-
zagłębienie mostka w dolnej części co może
powodować ucisk serca i naczyń ; kurza –
przemieszczenie mostka ku przodowi,
zwiększa średnicę przednio-tylną, bruzdy w
klatce piersiowej podkreślają
zniekształcenia.
Badanie krzywizn
kręgosłupa
A. BADANIE W SKŁONACH
1. skłony tułowia w P i L
2. skłony tułowia w przód:
(patrząc z tyłu) obserwujemy asymetrię pleców w odc.Th i L kręgosłupa
(oznacza się P lub L po stronie usytuowanej wyżej)
( (patrząc z boku) obserwujemy nieregularność łuku utworzonego przez
linię wyrostków kolczystych.
B. BADANIE W SIADZIE
1. patrząc od tyłu- w przypadku stwierdzenia w pozycji stojącej
jednołukowej skoliozy i różnego ustawienia kolców biodrowych
tylnych górnych, utrzymywanie się tych objawów w pozycji siedzącej
wyklucza nam jako przyczynę nierówną długość kończyn dolnych
2. patrząc z boku- sprawdzamy w swobodnym siadzie czy tworzy się
kifoza w odc. L
- - przy maksymalnym wyproście kręgosłupa sprawdzamy czy tworzy
się lordoza w odc.Th
Mierzenie obwodów
ciała
• Obwód szyi- mierzy się w najwęższym miejscu- między
linią brody i jabłkiem Adama, głowa wyprostowana,
mięśnie rozluźnione.
• Obwód ramienia- w najszerszym miejscu przy
całkowitym ugięciu ramienia wzniesionego na wysokość
barku, mięśnie napięte, dłoń zaciśnięta w pięść.
• Obwód przedramienia- w najszerszym miejscu poniżej
łokcia, dłoń zaciśnięta, mięśnie napięte, nie zginać
nadgarstka.
• Obwód klatki piersiowej w spoczynku- w miejscu
największego obwodu, w postawie swobodnej, z
ramionami opuszczonymi w dół, taśma prowadzona pod
pachami, tuż nad linią sutków.
Mierzenie obwodów
ciała
• Obwód klatki piersiowej przy wdechu- mierzy się po max
wdechu i max napięciu mięśni, tjw.
• Obwód pasa- w najwęższym miejscu talii (powyżej pępka) w
prostej pozycji tułowia, po wydechu, nie napinać mięsni ani
wciągać brzucha.
• Obwód bioder- w najszerszym miejscu, w postawie stojącej,
mięśnie pośladków rozluźnione, stopy złączone, palce stóp
skierowane do przodu.
• Obwód uda- w najszerszym miejscu, tuż poniżej fałdy
pośladkowej, przy mierzeniu należy stać prosto, w rozkroku
30cm, z równomiernie rozłożonym ciężarem ciała, kolana
wyprostowane.
• Obwód podudzia- najszersze miejsce łydki, rozkrok 30 cm,
kolana proste, ciężar ciała równomiernie rozstawiony, pięty
dotykają podłoża.
Pomiar zakresów
ruchów czynnych i
biernych w stawach
kończyn i kręgosłupie
• Badanie goniometrem.
• Staw łokciowy ( 15’ – 150’)
• Staw nadgarstkowy ( 75’- 75’)
(90’-90’
• Staw ramienny
• Staw biodrowy
• Staw kolanowy
Ruchomość kręgosłupa
• Ruchomośc odcinka szyjnego.
• Zamarkować skórę nad stawem
lędźwiowym w okolicy dołka Venus, inne
zamarkowania umieszcza się o 20 cm
wyżej i 5cm poniżej znaku wyjściowego.
Przy zginaniu mierzy się powiększenie
odstępu między znakami, które powinno
być znacznie większe, zarówno przed jak
i poniżej punktu odniesienia. <20 cm.
Test Phalena
• Wykonuje się w sytuacji podejrzenia
zespołu cieśni nadgarstka.
• Polega na złączeniu i przyciskaniu
grzbietowych części nadgarstka
wyprostowanych dłoni, tak aby między
nimi i przedramionami powstał kąt prosty.
• Pozycje należy utrzymać 60s.
• Jeżeli pacjent odczuwa drętwienie w
okolicy unerwienia wskazuje na
wysepowanie cieśni nadgarstka.
Objaw Tinela
• Występuje przy cieśni nadgarstka
• Polega na uderzeniu nadgarstka
powyżej nerwu pośrodkowego.
• Zespół cieśni stwierdza się gdy
występuje mrowienie w obszarze
funkcji nerwu pośrodkowego.
Bibliografia
1.Badanie kliniczne; John
Macleod,PZWL.
2.Wywiad i badania fizykalne, PWN.
3.Podstawy pielęgniarstwa,
Ślusarksa B; Czelej.
4.Badania kliniczne, Epstein, Czelej.
Dziękuję