Ocena stanu zdrowia i

badanie fizykalne

układu kostno-

mięśniowo-stawowego.

Pielęgniarstwo Rok II

Collegium Medicum

Bydgoszcz 2007/2008

Badanie przedmiotowe

układu kostno-

stawowo-mięśniowego

• To element ogólnej oceny stanu

anatomiczno-fizjologicznego
funkcjonowania organizmu
pacjenta w zakresie połączeń
kostnych włóknistych,chrzęstnych,
maziowych oraz mięśni.

Ocena u.k.s.m. Może

mieć charakter

badania

:

• Przesiewowego
• Diagnostycznego, pogłębionego w

przypadku stwierdzonych zmian w

obrebie narządu ruchu;

• Diagnostycznego w celu stwierdzenia

stopnia rozwoju organizmu poprzez

ocenę wybranych cech uk.k.s.m, np..

Wielkość ciemiączka u niemowląt,

• Cech układu mięśniowego ocenionego

poprzez zakres siły mięśni.

Ocena podstawowych

funkcji narządu ruchu:

• Wywiad
• Chodzenie bez większych

ograniczeń, stanie, nachylanie się,

siedzenie, wstawanie z krzesła,

wchodzenie po schodach i chwytanie

w dłoń, np.. Sztućca.

• Czesanie włosów, czyszczenie zębów,

samodzielne jedzenie, mycie się,

ubieranie czy przekładanie kartek.

Zasady prowadzenia

badania:

• Stosowanie technik w danej kolejności : wywiad,

oglądanie, obmacywanie,

• Kolejność badania: głowa, kończyny górne i dolne,

tułów.

• Prowadzenie oceny kończyn od części dystalnej do

proksymalnej.

• Porównanie ocen uzyskanych w czasie badania

symetrycznych części ciała.

• Zapewnienie warunków rozluźnienia się poprzez

krótkie wprowadzenie- wywiad.

• Zapewnienie przestrzeni w pokoju badań.

Wywiad

ukierunkowany:

• Występowanie utrudnień w wykonywaniu ruchów

polegających na niemożliwości uzyskania pełnego

zakresu ruchów polegających na niemożliwości

uzyskania pełnego zakresu ruchów w jednym lub wielu

stawach,

• Sztywności stawów spowodowanej zanikiem chrząstki

i rozluźnieniem torebki stawowej (gw po nocy),

• Obrzęku okolicy stawów polegającego na

powiększeniu objętości stawu, często z połączonego

nagromadzenia płynu

• Bólu wskazującego na charakter, lokalizację, nasilenie,

uwarunkowanie,

• Występowaniu w rodzinie chorób o podobnej etiologii.

• Należy także ustalić czas

występowania dolegliwości,
objawu, okresu trwania, przebiegu
oraz wpływu odpoczynku, ruchu,
leków na odczuwane dolegliwości.

Rodzaje bólu

• Ostry silny, pulsujący; towarzyszy chorobom

infekcyjnym, po spożyciu alkoholu, ruch nasila

dolegliwości; bakteryjne zapalenie stawów, dna

moczanowa, uraz mechaniczny.

• Przewlekły, umiarkowany, ciągły; nasilenie w

ruchu; przewlekłe stany zapalne stawów,

zwyrodnienie stawów.

• Sztywnośc poranna; rano po ok.30 min

aktywności ruchowej, reumatoidalne zapalenie

stawów, zesztywniejące zapalenie stawów

kręgosłupa.

• Ból wieczorny; wieczorem, słabnie w

odpoczynku; nadwyrężenie wiązadeł, z powodu

otyłości, przeciążenie wysiłkiem.

Elementy sprawdzenia

funkcjonowania

u.k.s.m.

• OGLĄDANIE ( zakres ruchów w stawach,

kształt postawy, barwy skóry ponad
stawem, stanu mięśni, kości, wiązadeł.

• OBMACYWANIE ( stawu i okolicznych

tkanek w celu stwierdzenia prawidłowego
kształtu, ruchomości, ucieplenia; połączeń
kostno-stawowych w celu określenia
tkliwości, stawianie oporu przez
badającego w celu stwierdzenia siły
mięśniowej)

Skala oceny siły

mięśniowej

• 5- Siła prawidłowa
• 4+- Subnoramlny ruch p/oporowy
• 4- - Umiarkowany ruch p/oporowi
• 4 - Niewielki ruch p/oporowy
• 3 - ruch przezwyciężający siłe ciążenia lecz nie

opór (odrywanie kończyny od podłoża)

• 2 - ruch możliwy gdy nie działa siła ciążenia

( przesuwanie doboczne kończyny, bez unoszenia)

• 1 - migotanie mięśni (wizualny skurcz mięśni, bez

wykonywania ruchów)

• 0 - brak ruchu

Badanie dotykiem

(palpacyjne)

• Jest to uzupełnienie oglądania i celem jego

jest:

• a) wyszukanie miejsc bolesnych oraz

określenie rodzaju zajętych tkanek,

• b) temperaturę skóry chorego stawu

(porównuje się ze stawem zdrowym),

• c)występowanie trzeszczeń wychodzących

ze stawów podczas poruszania,

• d) obserwowanie grymasów twarzy

zdradzających ból.

Badanie głowy

• Pozycja siedząca.
• Obserwacja zakresu ruchomości stawu

skroniowo-żuchwowego,

• Obmacywanie stawu (proces zapalny),
• Szyja: kształt i symetryczność,

ruchomośc stawów kręgowych-zgianie,
prostowanie, rotacja, pochylanie na boki,
siła mięśni szyjnych (stawianie oporu
przez dłoń badającego).

Badanie kończyny

górnej

• Oglądanie kształtu, długości,

muskularności, zakresów ruchu w stawach.

• Zaciśniecie dłoni i rozprostowanie.
• Zgięcie i wyprostowanie w nadgarstkach.
• Zgięcie i wyprostowanie w stawach

łokciowych , odwrócenie dloni do góry i
odwrotnie.

• Uniesieni do góry ramion, założenie rąk na

szyje i plecy.

Badanie kończyny

górnej

• Ocena dotykowa stawów

paliczkowych,

• Ucisk dłoni na stawy śródręcza,
• Ocena wyrostka i bruzd stawu

łokciowego, nadkłykci,

• Określenie siły mięśniowej.

Badanie kończyny

górnej siła mięśni.

• Odwodzenie kciuka
• Przywodzenia palców
• Odwodzenia palców
• Zginania palców
• Prostowania palców
• Prostowania w stawie łokciowym
• Zginania w stawie łokciowym
• Odwodzenia barków

Prawidłowy wynik

badania:

• Fizjologiczny zakres ruchów w

poszczególnych stawach, siła
mięśni 5 stopni, brak dolegliwości
bólowych.

Nieprawidłowości

• Zapalenie kości stawów ( guzki, ból, obrzęk,

zaczerwienienie ocieplenie, ograniczenie

ruchów)

• Reumatoidalne zapalenie stawów( tkliwość,

ból, sztywność, obrzęk)

• Przykurcz Dupuytrena
• Palec kurkowy
• Zanik mięśniowy
• Niedowład dłoni
• Złamanie kości przedramienia

Badanie kończyn

dolnych

•

Oglądanie stawów stopy, skokowych, kolanowych,

mięsni, zakres ruchów.

•

Zginanie grzbietowe i podeszwowe stopy w s

skokowym

•

Odwracanie i nawracanie pięty przy

ustabilizowanym stawie skokowym

•

Odwracanie i nawracanie stopy przy

ustabilizowanej pięcie

•

Zginanie w stawie biodrowym i kolanowym

•

Rotowanie zew i wew w stawie biodrowym w zgiętej

kończynie w stawie kolanowym (90)

•

Odwodzenie w stawie biodrowym w pozycji leżącej.

Badanie kończyny

dolnej

•

Obmacywanie dłońmi, przeciwstawiając kciuk w
stosunku do palca achillesa,

•

Obmacywanie s, śródstopno-paliczkowego poprzez
wywieranie całą dłonią nacisku na śródstopie

•

Obmacywanie stawu kolanowego, pow nad rzepką i
obok.

•

Badanie przestrzeni rzepkowo udowej poprzez
uciśnięcie na rzepkę i przesuwanie wzdłuż kości
udowej oraz odprowadzenie rzepki dystalnie i
dociśnięcie kończyny górnej

•

Badanie stawu kolanowego w zgięciu pod kątem 90’

Badanie kończyny

dolnej

• Ocena siły mięśni:
• Prostowanie palców stopy
• Prostowanie palucha stopy
• Zginanie podeszwowe
• Zginanie grzbietowe stopy
• Zginanie w stawie kolanowym
• Prostowanie w stawie kolanowym
• Zginanie i prostowanie w stawie biodrowym

Prawidłowy wynik

badań

• Tak jak w kończynie górnej.

Nieprawidłowości

• Koślawy paluch (boczne skrzywienie dużego

palca- haluks)

• Dnawe zapalenie stawów- gorący bolesny, tkliwy

obrzęk w stawie śródstopno-paliczkowym)

• Palec młoteczkowy
• Brodawka podeszwowa (odcisk)
• Owrzodzenie neurotroficzne (niebolesne,

otoczone modzelem, przy cukrzycy)

• Stopy zdeformowane
• Niedowład stopy

Badanie kręgosłupa

• Oglądanie w pozycji stojącej,

oglądanie z boku lordoz i kifoz,
zgięcie tułowia do przodu ,tyłu i z
boku.

• Zakres ruchów
• Badanie palpacyjne (ocena

wyrostków kolczystych i mięsni
przykręgosłupowych)

Nieprawidłowości

• Lordoza- przednie wygięcie (ciąża, otyłość,

tylne wygięcie)

• Spłaszczenie krzywizny lędźwiowej- przyczyny

skurcz mięśni, zesztywniejące zap stawów

• Boczne pochylenie
• Kifoza- nadmierne zakreślenie wypukłości

piersiowej

• Skolioza- boczne skrzywienie kręgosłupa
• Garb- wypukłość spowodowana zapadnięciem

się 1 lub kilku kręgów.

Badanie klatki

piersiowej

• Pozwala rozpoznawać tylko

znaczniejsze odchylenia.

• Porównanie prawej i lewej strony,

symetrii obojczyków barków,
przebiegu wyrostków kolczystych,
długość klatki piersiowej.

• Nieprawidłowości: beczkowata

klatka, lejkowata, kurza.

Pomiary

Pomiar koślawości

kolan

• Wygięcie nóg w kształcie "iksa". Gdy pacjent staje na baczność

- kolana ocierają o siebie, a między kostkami stóp jest przerwa.
Jeśli nie przekracza ona czterech centymetrów, trzeba
obserwować i sprawdzać, czy wada się nie powiększa, oś
podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty na zewnątrz.

•  - występuje gdy przy złączonych i wyprostowanych kolanach

między stopami tworzy się odstęp

• - mierzy się w stopniach lub ocenia taśmą centymetrową

między kostkami przy środkowy mi.

• - koślawość kolan u kobiet jest większa niż u mężczyzn,

ponieważ miednica u kobiet jest znacznie szersza

• - koślawość kolan prawidłowa- nie przekracza 10°, a odstęp

między kostkami przyśrodkowymi nie jest większy niż 4-5
cm( nie wymaga żadnego postępowania usprawniającego) .

Pomiar koślawości stóp

-

Metoda ortopedyczna- polega na oglądaniu i

odpowiednim zakwalifikowaniu stóp do jednej z
trzech podstawowych grup( wydrążona, płaska,
prawidłowa)

-Metoda antropometryczna- polega na wykonaniu
szeregu pomiarów długościowych,
wysokościowych, szerokościowych oraz
objętościowych stopy

-Metoda plantokonturograficzna- polega na
wykonaniu odcisków podporowej powierzchni
stopy oraz wyznaczenia wskaźników i kątów stopy

-Metoda badań czynnościowych- określaj ą
wydolność mięśni stopy

Pomiar koślawości stóp

• Szpotawość stóp – odchylenie kości piętowej do

wewnętrznej od osi pionowej większe niż 50,

Koślawość stóp – odchylenie kości piętowej za zewnątrz

od osi pionowej większe niż 50,

Stopy płasko – koślawe – powstają w wyniku

niewydolności ukł. dynamicznego mięśniowo-

więzadłowego i występuja w postaci odchyleń osi

pionowej kości piętowej na zewnątrz większych niz 50

z równoczesnym obniżeniem sklepienia stopy,

Płaskostopie podłużne – stan, w którym obniżone jest

sklepienie podłużne stopy dynamiczne i statyczne,

Płaskostopie poprzeczne - stan, w którym obniżone jest

sklepienie poprzeczne stopy dynamiczne i statyczne

WSKAŹNIK KĄTOWY CLARKE'A

 

Kąt Clarke'a jest zawarty między styczną

(S-C) przyśrodkowego brzegu odbitki, a

linią łączącą punkt największego

wgłębienia (Q) i zetknięcia stycznej

przyśrodkowej z brzegiem stopy (q). Kąt

ten określa stan wysklepienia podłużnego

łuku stopy.

 

Wartość tego kąta przedstawia się

odpowiednio:

stopa płaska x - 30°,

stopa z obniżonym wysklepieniem 31°-

41°,

stopa normalna 42°-54°,

stopa z podwyższonym wysklepieniem

55°-x.

OCENA WYSKLEPIENIA

POPRZECZNEGO STOPY wg

Weisfloga

 

Do oceny wysklepienia poprzecznego stopy służy

wskaźnik "W" -Wejsfloga

S

W = —

S- długość stopy P-

szerokość stopy

P

Stosunek długości stopy do jej szerokości

powinien wynosić 3: l, tzn. że za idealną uznaje

się taką stopę, która przy długości 30 cm(S), ma

szerokość l0cm(P), wtedy 30:10=3. Praktycznie

rzadko spotyka się taką stopę. Najczęściej

wskaźnik 'W zamyka się w przedziale pomiędzy 2

a 3.Wartości bliższe '2' np. 2,10 świadczą o

płaskostopiu poprzecznym, natomiast wartości

bliżej '3' np. 2,97 dowodzą prawidłowego

wysklepienia stopy.

Badania symetrii klatki

piersiowej

• Badanie prowadzi się w warunkach dobrego

oświetlenia.

• Z uwagi na znaczną indywidualną zmienność

badanych cech, stale dokonuje się porównywania

wyników badania w symetrycznych miejscach

obydwu stron klatki piersiowej, pacjent jest

wówczas sam dla siebie punktem odniesienia.

• Zwracamy uwagę na zniekształcenia (wrodzone,

nabyte) symetryczność ustawienia barków,,

obojczyków,

• Określa się proporcje między wymiarem przednio-

tylnym, boczny oraz długością klatki piersiowej.

Badania symetrii klatki

piersiowej

• Prawidłowa budowa klatki piersiowej- u

osób dorosłych stosunek średnicy przednio-

tylnej do bocznej waha się od 0,8 do 0,1.

• Nieprawidłowości: klatka beczkowata,

stosunek 1:1- rozedma płuc ; lejkowata-

zagłębienie mostka w dolnej części co może

powodować ucisk serca i naczyń ; kurza –

przemieszczenie mostka ku przodowi,

zwiększa średnicę przednio-tylną, bruzdy w

klatce piersiowej podkreślają

zniekształcenia.

Badanie krzywizn

kręgosłupa

A. BADANIE W SKŁONACH
 1. skłony tułowia w P i L
2. skłony tułowia w przód:
(patrząc z tyłu) obserwujemy asymetrię pleców w odc.Th i L kręgosłupa

(oznacza się P lub L po stronie usytuowanej wyżej)

( (patrząc z boku) obserwujemy nieregularność łuku utworzonego przez

linię wyrostków kolczystych.

B. BADANIE W SIADZIE
1. patrząc od tyłu- w przypadku stwierdzenia w pozycji stojącej

jednołukowej skoliozy i różnego ustawienia kolców biodrowych

tylnych górnych, utrzymywanie się tych objawów w pozycji siedzącej

wyklucza nam jako przyczynę nierówną długość kończyn dolnych

2. patrząc z boku- sprawdzamy w swobodnym siadzie czy tworzy się

kifoza w odc. L

-  - przy maksymalnym wyproście kręgosłupa sprawdzamy czy tworzy

się lordoza w odc.Th

 

                                                                                                              

                                 

Mierzenie obwodów

ciała

• Obwód szyi- mierzy się w najwęższym miejscu- między

linią brody i jabłkiem Adama, głowa wyprostowana,

mięśnie rozluźnione.

• Obwód ramienia- w najszerszym miejscu przy

całkowitym ugięciu ramienia wzniesionego na wysokość

barku, mięśnie napięte, dłoń zaciśnięta w pięść.

• Obwód przedramienia- w najszerszym miejscu poniżej

łokcia, dłoń zaciśnięta, mięśnie napięte, nie zginać

nadgarstka.

• Obwód klatki piersiowej w spoczynku- w miejscu

największego obwodu, w postawie swobodnej, z

ramionami opuszczonymi w dół, taśma prowadzona pod

pachami, tuż nad linią sutków.

Mierzenie obwodów

ciała

• Obwód klatki piersiowej przy wdechu- mierzy się po max

wdechu i max napięciu mięśni, tjw.

• Obwód pasa- w najwęższym miejscu talii (powyżej pępka) w

prostej pozycji tułowia, po wydechu, nie napinać mięsni ani

wciągać brzucha.

• Obwód bioder- w najszerszym miejscu, w postawie stojącej,

mięśnie pośladków rozluźnione, stopy złączone, palce stóp

skierowane do przodu.

• Obwód uda- w najszerszym miejscu, tuż poniżej fałdy

pośladkowej, przy mierzeniu należy stać prosto, w rozkroku

30cm, z równomiernie rozłożonym ciężarem ciała, kolana

wyprostowane.

• Obwód podudzia- najszersze miejsce łydki, rozkrok 30 cm,

kolana proste, ciężar ciała równomiernie rozstawiony, pięty

dotykają podłoża.

Pomiar zakresów

ruchów czynnych i

biernych w stawach

kończyn i kręgosłupie

• Badanie goniometrem.
• Staw łokciowy ( 15’ – 150’)
• Staw nadgarstkowy ( 75’- 75’)

(90’-90’

• Staw ramienny
• Staw biodrowy
• Staw kolanowy

Ruchomość kręgosłupa

• Ruchomośc odcinka szyjnego.
• Zamarkować skórę nad stawem

lędźwiowym w okolicy dołka Venus, inne
zamarkowania umieszcza się o 20 cm
wyżej i 5cm poniżej znaku wyjściowego.
Przy zginaniu mierzy się powiększenie
odstępu między znakami, które powinno
być znacznie większe, zarówno przed jak i
poniżej punktu odniesienia. <20 cm.

 

                                            

                                   

Test Phalena

• Wykonuje się w sytuacji podejrzenia

zespołu cieśni nadgarstka.

• Polega na złączeniu i przyciskaniu

grzbietowych części nadgarstka

wyprostowanych dłoni, tak aby między

nimi i przedramionami powstał kąt prosty.

• Pozycje należy utrzymać 60s.
• Jeżeli pacjent odczuwa drętwienie w

okolicy unerwienia wskazuje na

wysepowanie cieśni nadgarstka.

Objaw Tinela

• Występuje przy cieśni nadgarstka
• Polega na uderzeniu nadgarstka

powyżej nerwu pośrodkowego.

• Zespół cieśni stwierdza się gdy

występuje mrowienie w obszarze
funkcji nerwu pośrodkowego.

Bibliografia

1.Badanie kliniczne; John
Macleod,PZWL.
2.Wywiad i badania fizykalne, PWN.
3.Podstawy pielęgniarstwa,
Ślusarksa B; Czelej.
4.Badania kliniczne, Epstein, Czelej.

Dziękuję