ADMINISTRACJA OCHRONY
ŚRODOWISKA
Prowadzący: dr Wojciech Gliniecki
ADMINISTRACJA OCHRONY
ŚRODOWISKA
Prowadzący: dr Wojciech Gliniecki
WYKŁAD 6
I.
Prawnofinansowe instrumenty w
Prawnofinansowe instrumenty w
prawie ochrony środowiska
prawie ochrony środowiska
II. Odpowiedzialność prawna w ochronie
II. Odpowiedzialność prawna w ochronie
środowiska
środowiska
I. Prawnofinansowe elementy w prawie
ochrony środowiska.
Instrumenty finansowoprawne w systemie
polskiego prawa ochrony środowiska:
A. Opłaty za korzystanie z zasobów środowiska.
B. Sankcje finansowe za korzystanie z zasobów
środowiska.
C. Fundusze, służące gromadzeniu środków
pochodzących z opłat i kar oraz przeznaczaniu
ich na z góry określone cele.
D. Różnicowanie stawek podatków i innych danin
publicznych służące celom ochrony środowiska.
Ad A.
1) Opłaty przewidywane przez ustawę Prawo
ochrony środowiska:
- wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza,
- wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi,
- pobór wód,
- składowanie odpadów.
Do ponoszenia opłat za korzystanie ze środowiska zobowiązane są
podmioty korzystające ze środowiska w rozumieniu art. 3 pkt 20
ustawy.
Przepisy ustawy:
- przewidują zwolnienia z opłat o charakterze przedmiotowym,
- przewidują różnicowanie wysokości opłat,
- określają górne stawki poszczególnych opłat
(stawki jednostkowe są
ustalone w rozporządzeniu wykonawczym Rady Ministrów),
- przewidują w stosunku do wszystkich opłat system
samonaliczania.
Nadzór nad wnoszeniem opłat sprawuje marszałek
województwa, który w razie nieuiszczenia opłaty lub
wniesienia opłaty w wysokości budzącej
wątpliwości wymierza należną opłatę w drodze
decyzji na podstawie:
- własnych ustaleń lub
- wyników kontroli wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska.
Opłaty są traktowane analogicznie jak należności
podatkowe.
2) Opłaty związane z ochroną powierzchni i
zasobów wnętrza ziemi:
- opłata eksploatacyjna na podstawie art. 134 ustawy
Prawo geologiczne i górnicze z 2011 r.:
„Przedsiębiorca, który uzyskał koncesję na wydobywanie
kopaliny ze złoża, wnosi opłatę eksploatacyjną ustalaną jako
iloczyn jej stawki oraz ilości kopaliny wydobytej, ze złoża
bilansowego i pozabilansowego,
w okresie rozliczeniowym”
opłata eksploatacyjna rozliczana jest w okresach półrocznych,
uiszczana na zasadzie samonaliczania,
nadzór nad wnoszeniem opłat sprawują organy koncesyjne.
- opłaty za wyłączenie gruntów z produkcji rolnej lub leśnej
na podstawie art. 12 ustawy o ochronie gruntów rolnych i
leśnych:
„Osoba, która uzyskała zezwolenie na wyłączenie gruntów z
produkcji, jest obowiązana uiścić należność i opłaty roczne, a
w odniesieniu do gruntów leśnych - także jednorazowe
odszkodowanie w razie dokonania przedwczesnego wyrębu
drzewostanu.”.
obowiązek uiszczenia należności i opłat nie dotyczy gruntów
na cele budownictwa mieszkaniowego,
należność i opłaty są uzależnione od klasy bonitacyjnej gleby
lub typu lasu i powierzchni gruntu,
decyzje w sprawach wyłączenia gruntu podejmują starosta,
dyrektor Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych lub dyrektor
parku narodowego.
3) Opłaty określone w ustawie o ochronie
przyrody:
a) opłaty za wstęp na niektóre obszary chronione:
o
bowiązek dotyczy parków narodowych oraz ich niektórych
obszarów określonych w rozporządzeniu ministra właściwego
do spraw środowiska,
wysokość opłat ustala dyrektor parku narodowego,
zarządzeniem regionalnego dyrektora ochrony środowiska
mogą być wprowadzone opłaty za wstęp na teren rezerwatu.
b) opłaty z tytułu usunięcia drzew i krzewów z terenu
nieruchomości:
do uiszczenia opłaty zobowiązany jest posiadacz
nieruchomości,
opłaty są naliczane i pobierane przez organ właściwy do
wydania zezwolenia,
opłatę za usunięcie drzew ustala się na podstawie stawki
zależnej od obwodu pnia oraz rodzaju i gatunku drzewa.
4) Opłaty przewidywane ustawą z 2011 r. o
systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów
cieplarnianych.
Ad B.
Jednym z założeń systemu sankcji finansowych jest
odraczanie i zmniejszanie bądź umarzanie
odroczonej opłaty lub kary:
a) dotyczy opłat podwyższonych i administracyjnych kar
pieniężnych,
b) organami właściwymi do odraczania, zmniejszania i umarzania
opłat są: marszałek województwa i wojewódzki inspektor
ochrony środowiska,
c) termin płatności opłaty za korzystanie ze środowiska oraz
administracyjnej kary pieniężnej odracza się na wniosek
podmiotu korzystającego ze środowiska obowiązanego do ich
uiszczenia, jeżeli realizuje on terminowo przedsięwzięcie,
którego wykonanie zapewni usunięcie przyczyn ponoszenia
podwyższonych opłat albo kar w okresie nie dłuższym niż 5 lat
od dnia złożenia wniosku.
1) Opłaty podwyższone:
Podmiot korzystający ze środowiska uiszcza opłaty
podwyższone w przypadku:
a) braku wymaganego pozwolenia na wprowadzanie do
powietrza gazów lub pyłów,
b) braku wymaganego pozwolenia na pobór wód lub
wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi,
c) określonych sposobów nieprawidłowego postępowania
z odpadami.
W przypadku opłat podwyższonych:
obowiązuje zasada samonaliczania,
nadzór nad ich uiszczaniem sprawuje marszałek województwa,
w przypadku braku pozwolenia w sytuacjach określonych w lit. a)
i b) opłata wynosi 500% stawki opłaty podstawowej.
2) Administracyjne kary pieniężne:
a) kary nakładane na podstawie ustawy Prawo ochrony
środowiska:
-
przekroczenie określonych w pozwoleniach emisyjnych ilości lub
rodzaju gazów lub pyłów wprowadzanych do powietrza,
- przekroczenie określonych w pozwoleniach zintegrowanych lub
pozwoleniach wodnoprawnych warunków dotyczących ilości ścieków,
ich stanu, składu, minimalnej procentowej redukcji stężeń substancji
w ściekach oraz masy substancji w odprowadzanych ściekach
przypadającej na jednostkę masy wykorzystanego surowca,
materiału, paliwa lub wytworzonego produktu,
- przekroczenie określonej w pozwoleniach zintegrowanych i
pozwoleniach na pobór wód, ilości pobranej wody,
- naruszenie warunków decyzji zatwierdzającej instrukcję eksploatacji
składowiska odpadów albo decyzji określającej miejsce i sposób
magazynowania odpadów, wymaganych przepisami ustawy o
odpadach, co do rodzaju i sposobów składowania lub
magazynowania odpadów;
- przekroczenie, określonych w decyzji o dopuszczalnym poziomie
hałasu lub pozwoleniu zintegrowanym poziomów hałasu.
Administracyjną karę pieniężną wymierza w drodze decyzji
wojewódzki inspektor ochrony środowiska na podstawie:
kontroli, a w szczególności dokonanych w ich trakcie
pomiarów lub za pomocą innych środków dowodowych,
pomiarów prowadzonych przez podmiot korzystający ze
środowiska, obowiązany do dokonania takich pomiarów.
Etapy wymierzenia administracyjnej kary pieniężnej:
ustalenie wymiaru „kary biegnącej”, określającego
godzinową albo dobową stawkę kary w okresie, w którym trwa
naruszenie lub przekroczenie,
wymierzenie kary za okres trwania naruszenia lub
przekroczenia („kara łączna”).
Kara biegnąca jest naliczana do czasu stwierdzenia zmiany
wielkości przekroczenia lub naruszenia.
Wymiar kary biegnącej może ulec zmianie na wniosek
podmiotu korzystającego ze środowiska – przedłożony
wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska w
terminie 30 dni od dokonania własnych pomiarów lub
ustaleń.
Wojewódzki inspektor ochrony środowiska ustali, w drodze
decyzji, wymiar nowej kary biegnącej, jeżeli w terminie 30
dni nie zakwestionuje zasadności złożonego wniosku.
Jeżeli wojewódzki inspektor ochrony środowiska w ciągu 30
dni od dnia wpływu wniosku stwierdzi, że przekroczenie lub
naruszenie jest wyższe, niż podano we wniosku, lub nie
ustało, wymierza nową wysokość kary biegnącej
począwszy odpowiednio od doby albo godziny, w której
stwierdzono bezzasadność wniosku, jednocześnie
podwyższając jej wysokość dwukrotnie na okres 60 dni.
b) kary pieniężne określone przepisami ustawy o ochronie
przyrody:
- zniszczenie terenów zieleni albo drzew lub krzewów
spowodowane niewłaściwym wykonywaniem robót ziemnych
lub wykorzystaniem sprzętu mechanicznego albo urządzeń
technicznych oraz zastosowaniem środków chemicznych w
sposób szkodliwy dla roślinności,
- usuwanie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia,
- zniszczenie drzew, krzewów lub terenów zieleni spowodowane
niewłaściwym wykonaniem zabiegów pielęgnacyjnych.
Karę wymierza wójt, burmistrz, prezydent miasta.
c) kary pieniężne określone w ustawie o substancjach
zubażających warstwę ozonową:
- produkcja substancji kontrolowanych, przywóz, wywóz lub
wprowadzanie do obrotu wbrew zakazom wynikającym z
przepisów dotyczących substancji kontrolowanych, bez
wymaganego pozwolenia albo z naruszeniem jego warunków,
- produkcja, przywóz, wywóz lub wprowadzanie do obrotu
produktów, urządzeń i instalacji zawierających substancje
kontrolowane wbrew zakazom wynikającym z przepisów
dotyczących substancji kontrolowanych.
Karę wymierza wojewódzki inspektor ochrony środowiska.
d) administracyjne kary uznaniowe o charakterze pieniężnym:
- ustawa o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji
morskiej,
- ustawa o zapobieganiu zanieczyszczeniu morza przez statki,
- ustawa o rybołówstwie.
Wysokość przedmiotowych kar jest określana widełkowo, a do ich
nałożenia jest właściwy dyrektor Urzędu Morskiego oraz
inspektorzy rybołówstwa morskiego.
e) opłaty sankcyjne z ustawy o odpadach:
- naruszenie przez gminną jednostkę organizacyjną lub przedsiębiorcę
zajmującego się odbiorem odpadów komunalnych od właścicieli
nieruchomości obowiązku w zakresie:
ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji
kierowanych do składowania,
zorganizowania systemu selektywnego zbierania odpadów.
Karę wymierzał wojewódzki inspektor ochrony środowiska.
(nie obowiązuje od
dnia 01.10.2012 r.
3) Opłaty produktowe:
a) ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie
gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie
produktowej i opłacie depozytowej:
Obowiązek wniesienia opłaty produktowej powstaje w przypadku
niewypełnienia obowiązku prowadzenia odzysku lub
recyklingu odpadów opakowaniowych lub odpadów
poużytkowych.
Nadzór nad realizacją obowiązku sprawuje marszałek
województwa.
b) ustawa o zużytym sprzęcie elektrycznym i
elektronicznym:
Opłata stanowi sankcję z tytułu nieosiągnięcia wymaganych
poziomów odzysku i recyklingu zużytego sprzętu.
Nadzór nad realizacją obowiązku sprawuje Główny Inspektor
Ochrony Środowiska.
c) ustawa o recyklingu pojazdów wycofanych z
eksploatacji:
Opłata stanowi sankcję z tytułu niewypełnienia obowiązku
zorganizowania i zapewnienia dostępu do sieci zbierania
pojazdów obejmującej terytorium kraju.
C. Fundusze:
1) Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki
Wodnej,
2) wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki
wodnej.
Ad 1 i 2.
Narodowy Fundusz i wojewódzkie fundusze:
- mają osobowość prawną i w rozumieniu ustawy o
finansach publicznych są odpowiednio państwową osobą
prawną oraz samorządowymi osobami prawnymi.
- prowadzą samodzielną gospodarkę finansową, pokrywając
z posiadanych środków i uzyskiwanych wpływów
wydatki na finansowanie zadań określonych w ustawie
oraz kosztów działalności.
- prowadzą gospodarkę finansową w sposób zapewniający
pełne wykorzystanie środków pochodzących z Unii
Europejskiej niepodlegających zwrotowi przeznaczonych
na ochronę środowiska i gospodarkę wodną,
- ich organami są: Rada Nadzorcza (do 12 osób / 7 osób) i
Zarząd (3-5 / 2-5 osób),
- nadzór nad nimi sprawują – odpowiednio – minister
właściwy do spraw środowiska oraz zarządy województw.
Dopuszczalne formy finansowana zadań przez Narodowy
Fundusz oraz wojewódzkie fundusze:
a) udzielanie oprocentowanych pożyczek;
b) przyznawanie dotacji, w tym:
- dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych,
- dokonywanie częściowych spłat kapitału kredytów bankowych,
- dopłaty do oprocentowania lub ceny wykupu obligacji,
- dopłaty do demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji,
c) nagrody za działalność na rzecz ochrony środowiska i
gospodarki wodnej, niezwiązaną z wykonywaniem obowiązków
pracowników administracji rządowej i samorządowej.
Inne fundusze celowe związane z ochroną
środowiska:
- Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych,
- Fundusz Leśny.
Ad D.
Zgodnie z art. 283 ustawy Prawo ochrony środowiska, stawki
podatków i innych danin publicznych powinny być
różnicowane, z uwzględnieniem celów służących ochronie
środowiska.
Stawki podatku akcyzowego powinny być kalkulowane w
szczególności tak, aby zapewnić niższą cenę rynkową:
1) benzyny bezołowiowej w stosunku do benzyny zawierającej ołów,
2) olejów napędowego i opałowego o niższej zawartości siarki w
stosunku do olejów o wyższej zawartości siarki,
3) olejów napędowego i smarowego, wytwarzanych z udziałem
komponentów uzyskiwanych z regeneracji olejów zużytych, w
stosunku do olejów wytwarzanych bez udziału tych komponentów,
4) biopaliw opartych na wykorzystaniu biomasy, w
szczególności roślin uprawnych, w stosunku do paliw
pochodzących ze źródeł nieodnawialnych.
II. ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRAWNA
W OCHRONIE ŚRODOWISKA
A. Odpowiedzialność cywilna:
Założenia ogólne:
„Do odpowiedzialności za szkody spowodowane
oddziaływaniem na środowisko stosuje się przepisy
Kodeksu cywilnego, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.”
(art. 322 ustawy Prawo ochrony środowiska)
1) Przepisy kodeksu cywilnego:
a) środki prewencyjne – dające podstawę do roszczenia
negatoryjnego:
- „Art. 144. Właściciel nieruchomości powinien przy
wykonywaniu swego prawa powstrzymywać się od działań,
które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich
ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-
gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków
miejscowych.” ,
- „Art. 439. Ten, komu wskutek zachowania się innej osoby,
w szczególności wskutek braku należytego nadzoru
nad ruchem kierowanego przez nią przedsiębiorstwa lub
zakładu albo nad stanem posiadanego przez nią budynku lub
innego urządzenia, zagraża bezpośrednio szkoda, może
żądać, ażeby osoba ta przedsięwzięła środki niezbędne do
odwrócenia grożącego niebezpieczeństwa, a w razie potrzeby
także, by dała odpowiednie zabezpieczenie.”.
b) środki kompensacyjne – dające podstawę do uzyskania
odszkodowania:
- „Art. 415. Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę,
obowiązany jest do jej naprawienia.”,
- „Art. 435. § 1. Prowadzący na własny rachunek
przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił
przyrody (pary, gazu, elektryczności, paliw płynnych itp.)
ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu,
wyrządzoną komukolwiek przez ruch przedsiębiorstwa lub
zakładu, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo
wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą
nie ponosi odpowiedzialności.
§ 2. Przepis powyższy stosuje się odpowiednio do
przedsiębiorstw lub zakładów wytwarzających środki
wybuchowe albo posługujących się takimi środkami.”
2) Przepisy ustawy Prawo ochrony środowiska:
- „Art. 323. 1. Każdy, komu przez bezprawne
oddziaływanie na środowisko bezpośrednio zagraża
szkoda lub została mu wyrządzona szkoda, może żądać
od podmiotu odpowiedzialnego za to zagrożenie lub
naruszenie przywrócenia stanu zgodnego z prawem i
podjęcia środków zapobiegawczych, w szczególności
przez zamontowanie instalacji lub urządzeń
zabezpieczających przed zagrożeniem lub naruszeniem;
w razie gdy jest to niemożliwe lub nadmiernie
utrudnione, może on żądać zaprzestania działalności
powodującej to zagrożenie lub naruszenie.
2. Jeżeli zagrożenie lub naruszenie dotyczy środowiska
jako dobra wspólnego, z roszczeniem, o którym mowa w
ust. 1, może wystąpić Skarb Państwa, jednostka
samorządu terytorialnego, a także organizacja
ekologiczna.”
- „Art. 324. W razie wyrządzenia szkody przez zakład
o zwiększonym ryzyku lub o dużym ryzyku art.
435 § 1 Kodeksu cywilnego stosuje się niezależnie od
tego, czy zakład ten jest wprawiany w ruch za
pomocą sił przyrody.”,
- „Art. 325. Odpowiedzialności za szkody wyrządzone
oddziaływaniem na środowisko nie wyłącza okoliczność,
że działalność będąca przyczyną powstania szkód jest
prowadzona na podstawie decyzji i w jej granicach.”,
- „Art. 326. Podmiotowi, który naprawił szkodę w
środowisku, przysługuje względem sprawcy szkody
roszczenie o zwrot nakładów poczynionych na ten cel,
przy czym wysokość roszczenia ogranicza się w tym
przypadku do poniesionych uzasadnionych kosztów
przywrócenia stanu poprzedniego.”.
3) Ustawy szczególne
(np. szkoda górnicza
).
B. Odpowiedzialność karna:
1) Przestępstwa przeciwko środowisku w kodeksie
karnym:
- „przestępne zanieczyszczenie środowiska”:
„Art. 182. § 1. Kto zanieczyszcza wodę, powietrze lub
powierzchnię ziemi substancją albo promieniowaniem
jonizującym w takiej ilości lub w takiej postaci, że może to
zagrozić życiu lub zdrowiu człowieka lub spowodować
istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni
ziemi lub zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym
w znacznych rozmiarach,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo
pozbawienia wolności do lat 2.”
- „bezprawne postępowanie z odpadami lub
substancjami”:
„Art. 183. § 1. Kto wbrew przepisom składuje, usuwa,
przetwarza, dokonuje odzysku, unieszkodliwia albo
transportuje odpady lub substancje w takich warunkach lub w
taki sposób, że może to zagrozić życiu lub zdrowiu człowieka
lub spowodować istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub
powierzchni ziemi lub zniszczenie w świecie roślinnym lub
zwierzęcym w znacznych rozmiarach,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto wbrew przepisom przywozi z
zagranicy substancje zagrażające środowisku.
§ 3. Karze określonej w § 1 podlega, kto wbrew obowiązkowi
dopuszcza do popełnienia czynu określonego w § 1, 2 i 4.
§ 4. Karze określonej w § 1 podlega, kto wbrew przepisom
przywozi odpady z zagranicy lub wywozi odpady za granicę.
§ 5. Kto bez wymaganego zgłoszenia lub zezwolenia, albo wbrew
jego warunkom przywozi z zagranicy albo wywozi za granicę
odpady niebezpieczne,
podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 6. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 - 5 działa
nieumyślnie,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia
wolności do lat 2.”.
- wyrabianie, przetwarzanie, transportowanie,
przewożenie, wywożenie, gromadzenie,
składowanie, porzucanie lub pozostawianie bez
właściwego zabezpieczenia materiału jądrowego
albo innego źródła promieniowania jonizującego:
„Art. 184. § 1. Kto wyrabia, przetwarza, transportuje, przywozi z zagranicy,
wywozi za granicę, gromadzi, składuje, przechowuje, posiada,
wykorzystuje, posługuje się, usuwa, porzuca lub pozostawia bez
właściwego zabezpieczenia materiał jądrowy albo inne źródło
promieniowania jonizującego, w takich warunkach lub w taki sposób, że
może to zagrozić życiu lub zdrowiu człowieka lub spowodować istotne
obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi lub zniszczenie
w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto wbrew obowiązkowi dopuszcza do
popełnienia czynu określonego w § 1.
§ 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa nieumyślnie,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności
do lat 2.
- kwalifikowane typy przestępstw (wymienionych
powyżej):
„Art. 185. § 1. Jeżeli następstwem czynu określonego w art. 182
§ 1, art. 183 § 1 lub 3 lub w art. 184 § 1 lub 2 jest
zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych
rozmiarach lub istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub
powierzchni ziemi, sprawca
podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 2. Jeżeli następstwem czynu określonego w art. 182 § 1, art.
183 § 1 lub 3 lub w art. 184 § 1 lub 2 jest śmierć człowieka lub
ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób, sprawca
podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.”.
- „przestępne zaniedbanie w użytkowaniu urządzeń
ochronnych”:
„Art. 186. § 1. Kto wbrew obowiązkowi nie utrzymuje w należytym
stanie lub nie używa urządzeń zabezpieczających wodę,
powietrze lub powierzchnię ziemi przed zanieczyszczeniem lub
urządzeń zabezpieczających przed skażeniem
promieniotwórczym lub promieniowaniem jonizującym,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia
wolności do lat 2.”.
- oddanie lub dopuszczenie do użytkowania obiektu
budowlanego lub zespołu obiektów nie mających
wymaganym prawem urządzeń ochronnych:
„Art. 186 (…) § 2. Tej samej karze podlega, kto oddaje lub wbrew
obowiązkowi dopuszcza do użytkowania obiekt budowlany lub
zespół obiektów nie mających wymaganych prawem urządzeń
określonych w § 1.
§ 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa nieumyślnie,
podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.”
- przestępstwa przeciwko przepisom o ochronie
przyrody:
spowodowanie zniszczeń w świecie roślinnym lub zwierzęcym
w znacznych rozmiarach,
niszczenie albo uszkadzania roślin lub zwierząt na terenie
objętym ochroną w sposób powodujący istotną szkodę,
niszczenie albo uszkadzania roślin lub zwierząt pozostających
pod ochroną gatunkową w sposób powodujący istotną szkodę
niezależnie od miejsca popełnienia czynu,
zniszczenie, poważne uszkodzenie lub istotne zmniejszenie
wartości przyrodniczej prawnie chronionego terenu lub obiektu
w sposób powodujący istotną szkodę,
sprzeczne z przepisami wznoszenie nowego lub powiększanie
istniejącego obiektu budowlanego albo prowadzenie
działalności gospodarczej zagrażającej środowisku na terenie
objętym ochroną ze względów przyrodniczych lub
krajobrazowych albo w otulinie takiego terenu.
(art. 181 § 1-3, art. 187 i 188 kodeksu karnego).
2) Przestępstwa przeciwko środowisku w
ustawach szczególnych:
- ustawa o ochronie przyrody,
- ustawa - Prawo łowieckie,
- ustawa o rybactwie śródlądowym,
- ustawa o ochronie zwierząt,
- ustawa o doświadczeniach na zwierzętach,
- ustawa - Prawo geologiczne i górnicze,
- ustawa o substancjach i preparatach chemicznych,
- ustawa o organizmach genetycznie zmodyfikowanych.
3) Odpowiedzialność podmiotów zbiorowych:
- uregulowana ustawą z dnia 28 października 2002 r.
o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za
czyny zabronione pod groźbą kary,
- do podmiotów zbiorowych zalicza się:
osoby prawne,
jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej,
którym odrębne przepisy przyznają zdolność prawną, z
wyłączeniem Skarbu Państwa, jednostek samorządu
terytorialnego i ich związków
spółki handlowe z udziałem Skarbu Państwa, jednostki
samorządu terytorialnego lub związku takich jednostek,
spółki kapitałowe w organizacji,
podmioty w stanie likwidacji
przedsiębiorców niebędących osobą fizyczną,
zagraniczne jednostki organizacyjne.
- podmiot zbiorowy podlega odpowiedzialności za czyn
zabroniony, którym jest zachowanie osoby fizycznej:
1) działającej w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego w
ramach uprawnienia lub obowiązku do jego reprezentowania,
podejmowania w jego imieniu decyzji lub wykonywania
kontroli wewnętrznej albo przy przekroczeniu tego
uprawnienia lub niedopełnieniu tego obowiązku,
2) dopuszczonej do działania w wyniku przekroczenia uprawnień
lub niedopełnienia obowiązków przez osobę, o której mowa w
pkt 1,
3) działającej w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego, za
zgodą lub wiedzą osoby, o której mowa w pkt 1,
4) będącej przedsiębiorcą, który bezpośrednio współdziała z
podmiotem zbiorowym w realizacji celu prawnie
dopuszczalnego
jeżeli zachowanie to przyniosło lub mogło przynieść
podmiotowi zbiorowemu korzyść, chociażby
niemajątkową,
- do czynów zabronionych, za których odpowiedzialność ponosi
podmiot zbiorowy zalicza się również przestępstwa przeciwko
środowisku, określone w:
art. 181-184 oraz art. 186-188 Kodeksu karnego,
art. 31-34 ustawy z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach
chemicznych i ich mieszaninach,
art. 58-64 ustawy z dnia 22 czerwca 2001 r. o organizmach
genetycznie zmodyfikowanych,
art. 37b ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji
Sanitarnej,
art. 127a i art. 128a ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie
przyrody,
art. 47a ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o substancjach
zubożających warstwę ozonową
art. 35a ustawy z dnia 16 marca 1995 r. o zapobieganiu
zanieczyszczaniu morza przez statki.
- kary orzekane w stosunku do podmiotów zbiorowych:
kara pieniężna w wysokości od 1 000 do 5 000
000 złotych, nie wyższa jednak niż 3 % przychodu
osiągniętego w roku obrotowym, w którym popełniono
czyn zabroniony będący podstawą odpowiedzialności
podmiotu zbiorowego,
przepadek przedmiotów pochodzących chociażby
pośrednio z czynu zabronionego lub które służyły lub
były przeznaczone do popełnienia czynu zabronionego,
korzyści majątkowej pochodzącej chociażby pośrednio z
czynu zabronionego, równowartości przedmiotów lub
korzyści majątkowej pochodzących chociażby pośrednio z
czynu zabronionego,
zakaz promocji lub reklamy prowadzonej działalności,
wytwarzanych lub sprzedawanych wyrobów, świadczonych
usług lub udzielanych świadczeń,
zakaz korzystania z dotacji, subwencji lub innych form
wsparcia finansowego środkami publicznymi,
zakaz korzystania z pomocy organizacji
międzynarodowych, których Rzeczpospolita Polska jest
członkiem,
zakaz ubiegania się o zamówienia publiczne,
zakaz prowadzenia określonej działalności
podstawowej lub ubocznej,
(przepis utracił moc
obowiązującą)
podanie wyroku do publicznej wiadomości.
C. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ADMINISTRACYJNA:
1) Sankcyjne decyzje zobowiązujące:
Sankcyjna decyzja zobowiązująca – sankcja w postaci
dodatkowego obowiązku, nakładanego decyzją
upoważnionego organu administracji.
„Art. 362. 1. Jeżeli podmiot korzystający ze środowiska
negatywnie oddziałuje na środowisko, organ ochrony
środowiska może, w drodze decyzji, nałożyć obowiązek:
1) ograniczenia oddziaływania na środowisko i jego zagrożenia;
2) przywrócenia środowiska do stanu właściwego.”.
„Art. 363. Wójt, burmistrz lub prezydent miasta może, w drodze
decyzji, nakazać osobie fizycznej, której działalność
negatywnie oddziałuje na środowisko, wykonanie w
określonym czasie czynności zmierzających do ograniczenia
negatywnego oddziaływania na środowisko.”
„Art. 373. 1. Właściwy organ Państwowej Straży Pożarnej w razie
naruszenia przepisów art. 248-269 może wydać decyzję:
1) nakazującą usunięcie w określonym terminie stwierdzonych
uchybień”.
2) Sankcyjne decyzje wstrzymujące:
Sankcyjne decyzje wstrzymujące – środek nadzorczy w
postaci decyzji nakazującej wstrzymanie prowadzonej
działalności.
a) Decyzje wydawane przez wojewódzkiego inspektora
ochrony środowiska:
- o charakterze obligatoryjnym:
wstrzymanie działalności w znaczny sposób zagrażającej
ludziom lub środowisku (art. 364),
wstrzymanie działalności instalacji wymagającej pozwolenia
zintegrowanego (art. 365 ust. 1),
wstrzymanie oddania do użytku albo użytkowania obiektu
budowlanego, zespołu budowlanego lub instalacji zaliczanych do
przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (art.
365 ust. 2),
wstrzymanie produkcji, sprowadzania z zagranicy lub wprowadzania
do obrotu produktów niespełniających wymagań ochrony środowiska
(art. 370).
- o charakterze fakultatywnym:
wstrzymanie użytkowania eksploatacji eksploatowanej z
naruszeniem pozwolenia emisyjnego (art. 367 ust. 1 pkt 1),
wstrzymanie użytkowania eksploatacji eksploatowanej z
naruszeniem decyzji określającej wymagania dotyczące
funkcjonowania instalacji wymagającej zgłoszenia (art. 367 ust. 1 pkt
2).
b) Decyzje wydawane przez organ Państwowej Straży Pożarnej
o charakterze fakultatywnym:
- wstrzymanie uruchomienia albo użytkowania instalacji (art. 373 ust. 1
pkt 2)
c) Decyzje wydawane przez wójta, burmistrza, prezydenta
miasta o charakterze fakultatywnym:
- wstrzymanie użytkowania instalacji prowadzonej przez osobę
fizyczną w ramach zwykłego korzystania ze środowiska (art.
368).
„Art. 372. Po stwierdzeniu, że ustały przyczyny wstrzymania
działalności lub użytkowania, na podstawie decyzji, o których
mowa w niniejszym dziale, wojewódzki inspektor ochrony
środowiska, wójt, burmistrz lub prezydent miasta, na wniosek
zainteresowanego, wyraża zgodę na podjęcie
wstrzymanej działalności lub użytkowania.”.
Wstrzymanie przez wojewódzkiego inspektora ochrony
środowiska działalności prowadzonej z naruszeniem
wymagań ochrony środowiska na podstawie ustawy o
odpadach:
- niedopełnienia przez posiadacza odpadów, prowadzącego odzysk
lub unieszkodliwianie odpadów, obowiązków określonych w ustawie
(art. 13 ust. 6),
- naruszenie przez wytwórcę odpadów niebezpiecznych przepisów
ustawy lub działanie niezgodnie z decyzją zatwierdzającą program
gospodarki odpadami niebezpiecznymi (art. 23 ust. 2),
- niedopełnienie przez posiadacza odpadów prowadzącego działalność
w zakresie transportu, odzysku lub unieszkodliwiania
odpadów określonych prawem wymagań (art. 33 ust. 6),
- niedopełnienie przez zarządzającego spalarnią odpadów lub
współspalarnią odpadów obowiązków określonych w ustawie (art.
48 ust. 1),
- niedopełnienie przez zarządzającego składowiskiem odpadów
obowiązków określonych w ustawie (art. 59 ust. 3).