RYZYKO

ZAWODOWE

dr inż. Zbigniew Nędza

Przez pojęcie ryzyka

należy rozumieć

funkcję prawdopodobieństwa

wystąpienia określo -nych

niebezpiecznych zdarzeń i wynikają

-cych z nich konsekwencji. Każde ryzyko

można rozpatrywać jako:
- akceptowalne, dające przy

odpowiednich środkach profilaktyki

możliwość uzyskania „bezpiecznej

produkcji", przy zminimalizo - wanym

zagrożeniu bezpieczeństwa,
- tolerowane, które noże być w

określonych warunkach tolerowane, ale

nie może być akceptowane,
- nietolerowane które nie pozwala na

„ pro -bezpieczną produkcję", w takim

przypadku należy podjąć decyzję o

zaniechaniu toku produkcji.

Ryzyko

towarzyszy każdej działalności

człowieka. W przedsiębiorstwie prze
-mysłowym, w którym proces
produkcji realizowany jest w systemie
„ człowiek -obiekt techniczny -
środowisko" dotyczy ono wszystkich
elementów tego systemu. Zakłócenia
w działaniu któregokolwiek z nich
mogą doprowadzić do pogorszenia
stanu zdrowia człowieka, uszkodzenia
obiektu technicznego lub zanieczysz
-czenia środowiska, a w konsekwencji
do zakłóceń w realizacji procesu
produkcyj -nego.

Występowanie ryzyka jest zawsze
kon- sekwencją istnienia
zagrożeń. Zagrożenia mogą być
związane z każ -dym z elementów
systemu „człowiek - obiekt
techniczny -środowisko", których
pewne właściwości powodują w
określo- nych sytuacjach
zakłócenia w funkcjono- waniu
całego systemu bądź jego części,
a w rezultacie ich uszkodzenia.

Człowiek w środowisku pracy jest

nara -żony na oddziaływanie

różnorodnych czynników

zagrażających. Można je po- dzielić

na:
- szkodliwe, wynikiem

oddziaływania których może być

stopniowe pogor- szenie stanu

zdrowia człowieka,
- niebezpieczne, mogące powodować

powstawanie urazów,
- uciążliwe, których oddziaływanie

może utrudniać pracę lub

obniżać zdolność jej wykonywania,

nie powo- dując jednak trwałego

pogorszenia stanu zdrowia.

Wśród wymienionych czynników
można wyróżnić
- fizyczne,
- chemiczne,
- biologiczne oraz
- psychofizyczne

Potrzeba oceny ryzyka
zawodowego w krajach Unii
Europejskiej została dos - trzeżona
już dawno. Znalazło to odbicie w
wydanej w 1989 roku Dyrektywie
Ramowej 89/391/EWG, która
zawiera zapis o obowiązku oceny
ryzyka zwią - zanego z wykonywaną
pracą oraz zaleca wykorzystanie
wyników tej oceny przy
podejmowaniu decyzji dotyczących
zapewnienia bezpieczeństwa i
ochrony zdrowia pracowników.

Obowiązujący w Polsce

znowelizowany Kodeks Pracy
zgodnie z artykułem 226 nakłada
na pracodawców obowiązek
informowania pracowników o
ryzyku zawodowym, które wiąże
się z wyko -nywaną pracą oraz o
zasadach ochrony przed
zagrożeniami. Wprowadzenie
obowiązku informowania o
ryzyku za - wodowym wiąże się z
koniecznością jego analizy.

Powinna ona określać jak poważne
dla zdrowia człowieka mogą być
następ -stwa zagrożeń i jakie jest
prawdopodo- bieństwo, że
następstwa te wystąpią, informacja
o ryzyku zawodowym powi- na być
podana w sposób zrozumiały dla
pracownika eksponowanego na
zagrożenia. Powinna ona również
wska- zywać pracodawcy, gdzie i
jakie środki należ zastosować, by to
ryzyko zminI - malizować do poziomu
uzasadnionego i świadomie
akceptowanego.

Podstawy prawne oceny ryzyka
zawodowego

1) Kodeks pracy art. 226 -
Pracodawca jest obowiązany
informować praco -wników o
ryzyku zawodowym, które wiąże
się z wykonywaną pracą, oraz o
zasadach ochrony przed tymi
zagrożeniami.

2) Rozporządzenie Ministra

Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 2
marca 2007 r., zmieniające
rozporządzenie w sprawie
ogólnych przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.
W rozporządzeniu tym zmianie
uległ paragraf 39 otrzymując
nowe brzmienie.

"§ 39. 1.    Pracodawca zapewnia pracownikom bezpieczeństwo i

higienę pracy, w szczególności przez ograniczanie ryzyka

zawodowego w wyniku właściwej organizacji pracy oraz

stosowania koniecznych środków profilaktycznych, a także

informowania i szkolenia pracowników.
2.   Działania, o których mowa w ust. 1, powinny być

podejmowane na podstawie ogólnych zasad dotyczących

zapobiegania wypadkom i chorobom związanym z pracą, w tym w

szczególności przez:
1)   ograniczanie ryzyka zawodowego;
2)   przeprowadzanie oceny ryzyka zawodowego;
3)   likwidowanie zagrożeń u źródeł ich powstawania;
4)   dostosowanie warunków i procesów pracy do możliwości

pracownika, w szczególności przez odpowiednie projektowanie i

organizowanie stanowisk pracy, dobór maszyn i innych urządzeń

technicznych oraz narzędzi pracy, a także metod produkcji i

pracy - z uwzględnieniem zmniejszenia uciążliwości pracy,

zwłaszcza pracy monotonnej i pracy w ustalonym z góry tempie,

oraz ograniczenia negatywnego wpływu takiej pracy na zdrowie

pracowników;
5)   stosowanie nowych rozwiązań technicznych;
6)   zastępowanie niebezpiecznych procesów technologicznych,

urządzeń, substancji i innych materiałów - bezpiecznymi lub

mniej niebezpiecznymi;
7)   nadawanie priorytetu środkom ochrony zbiorowej przed

środkami ochrony indywidualnej;
8)   instruowanie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i

higieny pracy.";

"§ 39a. 1.   Pracodawca ocenia ryzyko zawodowe

występujące przy wykonywanych pracach, w

szczególności przy doborze wyposażenia

stanowisk i miejsc pracy, stosowanych substancji

i preparatów chemicznych, biologicznych,

rakotwórczych lub mutagennych oraz zmianie

organizacji pracy. Podczas oceny ryzyka

zawodowego uwzględnia się wszystkie czynniki

środowiska pracy występujące przy

wykonywanych pracach oraz sposoby

wykonywania prac.
2.   Stosowane w następstwie oceny ryzyka

zawodowego środki profilaktyczne, metody oraz

organizacja pracy powinny:
1)   zapewniać zwiększenie poziomu

bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników;
2)   być zintegrowane z działalnością prowadzoną

przez pracodawcę na wszystkich poziomach

struktury organizacyjnej zakładu pracy.

 Pracodawca prowadzi dokumentację oceny ryzyka

zawodowego oraz zastosowanych niezbędnych środków

profilaktycznych. Dokument potwierdzający dokonanie oceny

ryzyka zawodowego powinien uwzględniać w szczególności:
1)   opis ocenianego stanowiska pracy, w tym

wyszczególnienie:
stosowanych maszyn, narzędzi i materiałów,
wykonywanych zadań,
występujących na stanowisku niebezpiecznych, szkodliwych i

uciążliwych czynników środowiska pracy,
stosowanych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej,
osób pracujących na tym stanowisku;
2)   wyniki przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego dla

każdego z czynników środowiska pracy oraz niezbędne środki

profilaktyczne zmniejszające ryzyko;
3)   datę przeprowadzonej oceny oraz osoby dokonujące

oceny.
§ 39b.  Przy pracach stwarzających zagrożenia, gdy wymaga

tego sytuacja, do kierowania ludźmi wykonującymi te prace

powinny być stosowane sygnały bezpieczeństwa - ręczne lub

komunikaty słowne, zgodnie z wymaganiami określonymi w

załączniku nr 1 do rozporządzenia.
§ 39c.  Pracodawca informuje pracowników o istniejących

zagrożeniach, w szczególności o zagrożeniach, przed którymi

chronić ich będą środki ochrony indywidualnej oraz

przekazuje informacje o tych środkach i zasadach ich

stosowania.

3) PN-N-18002 „Systemy
zarządzania bezpieczeństwem i
higieną pracy - Ogólne wytyczne
do oceny ryzyka zawodowego”.

Ryzyko zawodowe

to prawdopodo

-bieństwo wystąpienia niepożą
danych zdarzeń związanych z
wykonywaną pracą powodujących
stra ty, w szcze -gólności wystąpienia
u pracowników niekorzystnych
skutków zdrowotnych w wyniku
zagrożeń zawodowych wystę-
pujących w środowisku pracy lub
spo- sobu wykonywania pracy.
Ocena ryzyka to proces analizowania
ryzyka i wyznaczania
dopuszczalności ryzyka.

Podstawowe cele oceny ryzyka
zawodowego

Przeprowadzanie oceny ryzyka
zawodo- wego ma na celu:
- sprawdzenie, czy występujące na
stanowiskach pracy zagrożenia
zostały zidentyfikowane i czy jest
znane związa- ne z nimi ryzyko
zawodowe,
- wskazanie pracownikom jak i
organom nadzoru i kontroli, że
przeprowadzono analizę zagrożeń i
zastosowano właś -ciwe środki
ochronne,

- dokonanie odpowiedniego
wyboru wyposażenia stanowiska
pra cy, materiałów oraz
organizacji pracy,
- ustalenie priorytetów w
działaniach zmierzających do
elimino wania lub ograniczania
ryzyka zawodowego,
- zapewnienie ciągłej poprawy
bezpie -czeństwa i higieny pracy.

Ogólne zasady przygotowania oceny

ryzyka zawodowego

Ocenę ryzyka zawodowego należy

przepro- wadzać, gdy:

- nie oceniono jeszcze ryzyka w zakładzie,
- przy tworzeniu nowych stanowisk pracy,
- przy wprowadzaniu zmian na

stanowiskach pracy (np.

technologicznych lub organiza - cyjnych),
- po zmianie obowiązujących wymagań,

odnoszących się do ocenianych stanowisk

pracy,
- po wprowadzeniu zmian w stosowanych

środkach ochronnych,
- gdy wykorzystywane do jego oceny

informacje straciły swoją aktualność.

Sposób przeprowadzania oceny
ryzyka zawodowego zależy
przede wszystkim od:
- wielkości organizacji,
- rodzaju zagrożeń.

Proces przygotowania oceny ryzyka

zawodowego powinien obej mować:

- zapewnienie zasobów niezbędnych

do prowadzenia oceny ryzyka

zawodowego,
- wyznaczenie odpowiednich osób

do przeprowadzania oceny ryzyka

zawodo- wego,
- określenie potrzeb szkoleniowych i

zapewnienie szkolenia osobom prze

-prowadzającym ocenę ryzyka

zawodo- wego,
- zapewnienie udziału pracowników

w ocenie ryzyka zawodowego,

- zapewnienie osobom oceniającym

ryzyko zawodowe dostępu do

odpowiednich informacji i zasobów

(w tym potrzebnych konsultacji i

usług),
- przeprowadzenie analizy struktury

organizacyjnej w celu sporządzenia

wykazu stanowisk pracy,
- określenie sposobu informowania

pracowników o wynikach oceny

ryzyka zawodowego,
- wyznaczenie osoby

odpowiedzialnej za planowanie i

koordynowanie działań związanych z

oceną ryzyka zawodo -wego w

zakładzie.

Ocena ryzyka zawodowego
obejmuje wszystkie stanowiska
pracy -zarówno stacjonarne, jak i
niestacjonarne.

Osoby przeprowadzające ocenę
ryzyka w zakładzie

Oceny ryzyka dokonuje zespół, w
którego skład powinien wchodzić:

• pracodawca,
• osoby kierujące pracownikami,
• eksperci spoza organizacji.

Osoby zespołu oceniającego ryzyko
powinny

:

• znać i rozumieć zasady oceny

ryzyka zawodowego,

• posiadać wiedzę niezbędną do

identy -fikowania zagrożeń na
ocenianych stanowiskach,

• umieć ocenić szkodliwe następstwa

występujących zagrożeń,

• potrafić formułować propozycje

działań korygujących lub
zapobiegawczych prowadzących do
eliminowania lub ograniczania
ryzyka zawodowego.

Metody analizy ryzyka zawodowego

Pod pojęciem metody analizy ryzyka

rozumie się metodę stosowaną do

identyfikowania zagrożeń, z którymi to

ryzyko jest związane. Wybierając

metodę analizy, należy się upew -nić,

że:

• jest ona odpowiednia dla

analizowanego obiektu, procesu lub

stanowiska i że dostęp- ne są

informacje niezbędne do przeprowa -

dzenia analizy,

• analizę można przeprowadzić w

określonym czasie,

• dostępne są niezbędne zasoby do jej

prze - prowadzenia.

Przebieg oceny ryzyka zawodowego

Ocena ryzyka zawodowego jest procesem

wieloetapowym i powinna być przeprowadzana

krok po kroku wg przedstawionych poniżej etapów

:

•

Zbieranie potrzebnych i niezbędnych do oceny

ryzyka informacji;

•

Przeprowadzenie identyfikacji zagrożeń;

•

Oszacowanie ryzyka zawodowego związanego z

każdym ze zi dentyfikowanych zagrożeń;

•

Wyznaczenie dopuszczalności ryzyka zawodowego;

•

Ustalenie działań korygujących lub

zapobiegawczych;

•

Poinformowanie i zapoznanie pracowników z

wynikami oceny ryzyka zawodowego;

•

Realizacja ustalonych działań korygujących i

zapobiegawczych;

•

Kontrola skuteczności zrealizowanych działań;

•

Okresowa ocena ryzyka zawodowego.

Etap 1. Informacje potrzebne do
oceny ryzyka

Dokonując oceny ryzyka zawodowego,
musimy najpierw zebrać nie zbędne
nam do oceny informacje na temat:

• lokalizacji stanowiska oraz realizowa-

nych na nim zadań,

• osób pracujących na stanowisku, ze

szczególnym uwzględnieniem tych
osób, dla których przyjmuje się inne
szczególne kryteria, takich jak np.
kobiety w ciąży, pracownicy
młodociani lub oso by
niepełnosprawne,

• stosowanych środków pracy,

materiałów i wykonywanych
operacji technologicz -nych,

• wykonywanych czynności oraz

czasu i sposobu ich wykonywa nia
przez pracu- jące na stanowisku
osoby,

• wymagań przepisów prawnych i

norm, odnoszących się do ana
lizowanego stanowiska,

• zagrożeń, które już zostały

zidentyfiko- wane, i ich źródeł,

• możliwych skutków

występujących zagrożeń,

• stosowanych środków ochrony,
• wypadków, chorób zawodowych

oraz wszystkich innych wystę
pujących na analizowanym
stanowisku szkodliwych efektów
w stanie zdrowia pracowników.

Źródłami tych informacji powinny być

:

• dane techniczne o wykorzystywanych

na stanowisku maszynach i
urządzeniach zawarte w dokumentacji
techniczno-ruchowej (DTR) otrzymanej
od producen- ta lub dostawcy,

• procedury technologiczne i instrukcje

stanowiskowe,

• wyniki badań i pomiarów czynników

szkodliwych, niebezpiecz nych i uciążli-
wych, występujących na stanowisku
pracy,

• dokumentacja dotycząca

wypadków przy pracy i chorób
zawodo wych, przepisy prawne i
normy techniczne, karty
charakterystyk substancji che
-micznych, literatura naukowo -
tech -niczna,

• obserwacja środowiska pracy,
• obserwacja zadań

wykonywanych na stanowisku
pracy,

• wywiady z pracownikami,

• obserwacja czynników

zewnętrznych, które mogą
wpływać na stanowisko pracy,
np. prace wykonywane przez
pracowników na sąsiednich
stanowiskach, czynniki
atmosferyczne, wpływ czynni ków
psychologicznych i społecznych),

• analiza organizacji działań,

których celem jest zapewnienie
właściwych warunków pracy.

Etap 2. Identyfikacja zagrożeń

Identyfikacji zagrożeń dokonuje na
podstawie analizy zebranych

informacji zespół oceniający ryzyko

zawodowe. Wynikiem dokonanej

identyfikacji po - winno być

ustalenie:

• czy na analizowanym stanowisku

występują czynniki szkodliwe,

niebez -pieczne lub uciążliwe,

które mogą sta -nowić źródło

zagrożenia,

• kto jest narażony na oddziaływanie

tych czynników.

Przeprowadzając identyfikację,
nie należy skupiać zbyt wiele
uwagi na zagrożeniach, które nie
wywołują żadnych szkodliwych
następstw. Natomiast należy
dokładniej prze -analizować
zaobserwowane niepożą -dane
zdarzenia, których przyczyn nie
można jednoznacznie ustalić.

Etap 3. Oszacowanie ryzyka

Etap 3. Oszacowanie ryzyka

zawodo -wego

zawodo -wego

Oszacowanie ryzyka
zawodowego związanego z
zagrożeniami zidenty-
fikowanymi na stanowiskach
pracy polega na ustaleniu:

• prawdopodobieństwa

wystąpienia zagrożeń,

• stopnia ciężkości szkodliwych

następstw tych zagrożeń.

Podstawą do oszacowania ryzyka
zawodowego są:

• dane o wypadkach przy pracy i

choro -bach zawodowych,

• informacje zawarte w przepisach

pra -wnych, normach i literaturze
specjalis -tycznej,

• opinie ekspertów.

Wyniki oszacowania ryzyka
zawodowego

można przedstawić w róż

ny sposób, w zależności od potrzeb
organizacji. Zaleca się jednak stosować
takie skale oszaco -
wania ryzyka zawodowego, których sto
- sowanie nie wymaga szerokiej wiedzy
ek- sperckiej i które mogą być w łatwy
spo - sób wykorzystywane przez osoby
doko -nujące oceny. Równocześnie
otrzymane wyniki oszacowania są w
pełni wystarcza- jące do wyznaczenia
dopuszczalnego stopnia ryzyka i
właściwego planowania działań
korygujących i zapobiegawczych.

Do zalecanych i łatwych
sposobów szacowania ryzyka
zawodowego zali -czyć można:

• szacowanie ryzyka zawodowego

w skali trójstopniowej,

• szacowanie ryzyka zawodowego

w skali pięciostopniowej.

Przy oszacowaniu ryzyka

zawodowego zgodnie z jedną z

dwóch wybranych tabel ciężkość

szkodliwych następstw zagrożenia

można określić, wykorzys -tując

podane niżej wskazówki:

■

do następstw o małej szkodliwości

zalicza się te urazy i choroby, które

nie powodują długotrwałych

dolegliwości i absencji w pracy:

czasowe pogorszenia stanu zdrowia,

takie jak niewielkie stłu

czenia i zranienia, podrażnienia

oczu, objawy niewielkiego zatrucia,

bóle głowy itp.,

• do następstw o średniej szkodliwości

zalicza się te urazy i choroby, które
powo- dują niewielkie, ale długotrwałe
lub na –wracające okresowo
dolegliwości i są związane z krótkimi
okresami absencji. Są to np. zranienia,
oparzenia II stopnia na niewielkiej
powierzchni ciała, alergie skórne,
nieskomplikowane złamania, ze
społy przeciążeniowe układu
mięśniowo-szkieletowego np.
zapalenia ścięgna,

• do następstw o dużej szkodliwości

zalicza się te urazy i choroby, które
powodują ciężkie i stałe dolegliwości
lub śmierć. Są to np. oparzenia III
stopnia, oparzenia II stopnia dużej
powierzchni ciała, amputa -cje,
skomplikowane złamania z następo -
wą dysfunkcją, choroby nowotworowe,
toksyczne uszkodzenia narządów wew
-nętrznych i układu nerwowego w
wyniku narażenia na czynniki
chemiczne, zespół wibracyjny,
zawodowe uszkodzenie słu -chu,
astma, zaćma itp.

Przy oszacowaniu ryzyka zawodowego

zgod- nie z jedną z dwóch wybranych

tabel prawdo -podobieństwo wystąpienia

zagrożenia moż na określić,

wykorzystując podane niżej wskazów- ki:

♦

do mało prawdopodobnych

zalicza się

te nas- tępstwa zagrożeń, które nie

powinny wystąpić podczas całego okresu

aktywności zawodowej pracownika,
♦

do prawdopodobnych zalicza

się te

następ- stwa zagrożeń, które mogą

wystąpić nie więcej niż kilkakrotnie

podczas okresu aktywności zawodowej

pracownika,
♦

do wysoce prawdopodobnych

zalicza

się te następstwa zagrożeń, które mogą

wystąpić wielokrotnie podczas okresu

aktywności zawo- dowej pracownika.

Wszędzie tam, gdzie jest to
możliwe, zaleca się oszacować
ryzyko zawodowe na podstawie
wartości charakteryzują -cych
narażenie. Poniżej
przedstawiono wskazówki do
oszacowania ryzyka zawodowego
w skali trójstopniowej na
podstawie wartości wielkości
charak -teryzujących narażenie.

Podane powyżej wskazówki
oszacowania ryzyka zawodowego nie
uwzględniają zmniejszenia narażenia
przez zastoso -wanie środków ochrony
indywidualnej.
W przypadku zastosowania i
właściwego doboru tych środków
można zmienić oszacowanie ryzyka
zawodowego np. z dużego na średnie.
Należy przy tym pod -kreślić, że zasada
ta może być zastoso- wana po
wyczerpaniu możliwości ograni- czenia
ryzyka zawodowego za pomocą innych
środków ochronnych.

Etap 4. Wyznaczenie
dopuszczalności ryzyka

Po oszacowaniu ryzyka należy
wyzna -czyć jego dopuszczalność,
czyli odpo- wiedzieć na pytanie:

Czy

ryzyko można zaakceptować?

Decyzja o braku akcep- tacji ryzyka
zawodowego wiąże się z ustaleniem
kryteriów oceny. Podstawowym
kryterium dopuszczal- ności ryzyka
zawodowego są spełnione
wymagania obowiązujących
przepisów prawnych, norm i innych
dokumentów normatywnych.

Dopuszczalność ryzyka
zawodowego można na ogół
wyznaczyć bezpośrednio na
podstawie jego oszacowania.
Poniżej przedstawiono w tabelach
zasady do -puszczalności ryzyka
zawodowego w skali
trójstopniowej i pięciostopniowej.

Jeżeli stwierdzono, że nie są
spełnione obowiązujące
wymagania określone w
przepisach, normach i innych
dokumen- tach normatyw nych,
ryzyka zawodowego nie można
zaakceptować.

Przykład

: Jeżeli w powietrzu na stanowisku pracy

występują szkodliwe substancje chemiczne o

stężeniu przekraczającym ustaloną wartość

najwyższego do - puszczalnego stężenia, a

pracodawca nie zastosował odpowiednich środków

ochrony, ryzyko należy uznać za nieakceptowalne.

Podobnie jest w przypadku czyn -ników fizycznych,

których określone parametry na stanowisku pracy

nie powinny przekraczać ustalonych najwyższych

dopuszczalnych natężeń. Tam, gdzie prze -pisy lub

normy nie ustalają jednoznacznych kryteriów,

należy się kierować przyjętymi ogólnie zasadami i

uw -zględniać wyniki analiz ekonomicznych oraz

opinie zainteresowanych. Na ogół stosuje się

zasadę, że ryzyko zawodowe należy obniżyć do

najniższego, uza- sadnionego z punktu widzenia

rachunku ekonomicz -nego poziomu. Jeżeli

przewidywane nakłady na obni -żenie poziomu

ryzyka zawodowego są wyższe od spo -dziewanych

korzyści, ryzyko to należy przyjąć.

Etap 5. Działania korygujące i
zapobie- gawcze

Wyniki oceny ryzyka zawodowego
sta -nowią podstawę planowania
działań korygujących i
zapobiegawczych na stanowiskach
pracy. Opracowując plan działań
korygujących i zapobiegaw -czych,
należy zawsze stawiać sobie za cel
wyeliminowanie zagrożeń. Plan
działań powinien być opracowany
pisemnie i przedstawiony
pracodawcy do akceptacji.

Zawsze przy planowaniu i podejmowaniu
działań korygujących lub
zapobiegawczych w celu eliminacji bądź
ograniczenia zagrożeń i związanego z
nimi ryzyka zawodowego zaleca się
stosować środki ochronne w
następującej kolejności:

• Środki techniczne eliminujące lub

ogranicza -jące zagrożenia u źródła;

• Środki ochrony zbiorowej;
• Środki organizacyjne i proceduralne

(procedury lub instrukcje bezpiecznej
pracy);

• Środki ochrony indywidualnej.

Przed realizacją wynikającego z oceny

ryzyka zawodowego planu działań

korygujących lub zapobiegawczych zaleca

się dokonać prze glądu tego planu w celu

stwierdzenia:
♦ czy proponowane działania doprowadzą

do wymaganego ogra niczenia ryzyka

zawo- dowego,
♦ czy w wyniku realizacji planu nie

powstaną nowe zagrożenia,
♦ czy można wybrać inne, bardziej

skuteczne działania,
♦ co sądzą pracownicy o potrzebie

realizacji i skuteczności planowanych

działań,
♦ czy planowane działania są możliwe do

wdrożenia w praktyce.

Po zrealizowaniu zaplanowanych
działań należy przeprowadzić
kolejną ocenę ryzyka
zawodowego, umożliwiającą
sprawdzenie ich skuteczności.

Etap 6. Zapoznawanie pracowników z wyni
-kami oceny ryzyka zawodowego

Zgodnie z art. 226 Kodeksu pracy praco
-dawca jest obowiązany informować praco
-wników o ryzyku zawodowym, które wiąże
się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach
ochrony przed tymi zagrożeniami.
Zapoznawanie pracowników z ryzykiem
zawodowym powinno odby wać się w ra
-mach prowadzonego przez
bezpośredniego przełożonego instruktażu
stanowiskowego.
Fakt zapoznania się pracownika z ryzykiem
zawodowym powinien zostać potwierdzony
przez pracownika w formie pisemnej.

Etap 7. Realizacja ustalonych działań kory

-gujących i zapobiegawczych

Po ustaleniu przez zespół oceniający

ryzyko zawodowe planu działań

korygujących i zapobiegawczych plan ten

powinien zostać przedstawiony

pracodawcy w celu zatwier -dzenia oraz

określenia, czy przedstawione w nim

działania się wykonalne np. ze względów

ekonomicznych. Jeśli nie, należy szukać in

-nych rozwiązań, które pomogą w

ogranicze - niu zagrożeń i zmniejszeniu

kategorii ryzyka zawodowego.
Zatwierdzone w planie zadania powinny

być realizowane w ustalonych terminach i

kolej -ności. Kolejność ta powinna

uwzględniać w pierwszym rzędzie

wykonanie działań na sta- nowiskach, na

których stwierdzono najwięcej zagrożeń, a

kategoria ocenionego ryzyka była

najwyższa.

Etap 8. Kontrola skuteczności

realizo -wanych działań

Kontroli skuteczności realizowanych
działań dokonuje: zespół oceniający
ryzyko, osoby kierujące
pracownikami, pracownicy służby
BHP oraz sami praco- wnicy. Uwagi
wszystkich wymienionych osób
należy uwzględnić przy dokonywa
-niu kolejnej oceny ryzyka
zawodowego na stanowisku.

Etap 9. Okresowa ocena ryzyka

zawodowego

• Okresową ocenę ryzyka zawodowego

należy przeprowadzać, gdy:

• wprowadzano zmiany na

stanowiskach pracy (np.

technologiczne lub organiza- cyjne),

• po zmianie obowiązujących wymagań,

odnoszących się do ocenianych stano

-wisk pracy,

• po wprowadzeniu zmian w

stosowanych środkach ochronnych,

• wykorzystywane do jej oceny

informacje straciły swoją aktualność.

W każdym innym przypadku
decyzję, w jakich okresach należy
okresowo analizo- wać ryzyko na
poszczególnych stanowis -kach
pracy, podejmuje pracodawca po
uwzględnieniu propozycji zespołu
oce niającego ryzyko w zakładzie.

OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO

OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO

ZAPYLENIE

Celem określenia stężeń pyłu na
stano- wiskach pracy jest
stwierdzenie, czy nie przekraczają
one wartości przyję -tych za
najwyższe dopuszczalne stę -żenia
(NDS). Typowo przewlekły cha -rakter
działania biologicznego wszyst - kich
pyłów spowodował, że ogólnie
przyjętą zasadą jest ustalenie najwyż
- szych dopuszczalnych wartości
stężeń pyłu w środowisku pracy jako
średnich ważonych dla 8 godzinnego
dnia pracy.

Przy określaniu wartości NDS, dla znacznej

grupy pyłów, istotnym parametrem jest

zawartość wolnej krystalicznej krzemionki

w pyle całkowitym oraz pyle respirabilnym.

Oznaczanie zawartości wolnej krystalicznej

krzemionki jest oparte na wykorzystaniu

metod chemicznych, czyli na przeprowa

-dzeniu nierozpuszczalnej wolnej

krzemionki w rozpuszczalny krzemian

alkaliczny (sta -pianie z węglanami), który

tworzy z molib -denianem amonu

zabarwiony na żółto kom -pleks krzemowo

-molibdenianowy dający się przeprowadzić

w tzw. błękit molibdenowy za pomocą

odczynników o właściwościach re

-dukujących. Obydwa barwne kompleksy
krze mowo - molibdenowe mogą być

podsta- wa kolorymetrycznych metod

oznaczania wolnej krzemionki w pyle.

```Wolna krystaliczna krzemionka może być

ozna- czana metodami fizycznymi.
Wykorzystuje się w tym celu dyfrakcyjne
widma rentgenowskie lub widma w zakresie
podczerwonym.
Pomiary zapylenia w środowisku pracy
najczęś- ciej oparte są na filtracji powietrza
przez filtry analityczne o bardzo dużej
sprawności, które ponadto powinny być
niehigroskopijne i powin- ny się
charakteryzować niewielkimi oporami dla
przepływającego powietrza. Do oceny ryzyka
zawodowego na stanowiskach pracy najod -
powiedniejszym postępowaniem jest pobór
próbki powietrza w strefie oddychania praco
-wnika i określenie stężenia pyłu całkowitego
oraz stężenia pyłu frakcji respirabilnej.

Oznaczenie stężenia frakcji respirabilnej
jest możliwe przez zastosowanie
odpowiednich separatorów wstępnych,
które rozdzielają po -bierane cząstki pyłu
na dwie frakcje. Frakcja grubych cząstek,
nie przenikająca do pęcherzy- ków
obszaru płuc, jest zatrzymywana w sele
-ktorze, a frakcja respirabilna na filtrze
anali -tycznym zamocowanym w głowicy
pomiarowej znajdującym się za
selektorem wstępnym. Podstawą oceny
narażenia zawodowego związanego z
występowaniem pyłów w śro -dowisku
pracy są wyniki pomiarów stężeń w
środowisku pracy.

Przy stosowaniu przy pomiarach
dozymetrii indywidualnej wskaźnikiem
ekspozycji jest stężenie średnie
ważone dla całej zmiany ro- boczej
określane z zależności:

gdzie:
C1, C2... Cn- stężenia pyłu
otrzymane w wyniku oznaczania
poszczególnych próbek, mg/m3 ,
t1, t2 ... tn - czas pobierania
poszczegól - nych próbek, h,
n - liczba próbek.

Ocenę ryzyka zawodowego
przeprowadza się na podstawie
znajomości tzw. krotno -ści
przekroczenia wartości
dopuszczalnej kNDS, którą określa
się jako iloraz war -tości wskaźnika
ekspozycji do wartości NDS:

W przypadku gdy:

kNDS < 0,5 - ryzyko jest małe (M),
pomijalne (pomiary raz na dwa lata)

0,5 < kNDS < 1,0 - ryzyko jest
średnie (Ś), akceptowalne (pomiary
raz w roku

)

kNDS > 1,0 - ryzyko jest duże (D),
nieakceptowalne (pomiary minimum co
jeden rok).

HAŁAS

Ocena narażenia zawodowego na
hałas polega na porównaniu wartości
zmie - rzonych oraz obliczonych
wartości hałasu z wartościami
dopuszczalnymi (poziomu ekspozycji
na hałas odniesio- nego do 8-
godzinnego dnia pracy, daw- ki
hałasu, maksymalnego poziomu
dźwięku A oraz szczytowego poziomu
dźwięku C). Wystarczy przekroczenie
tylko jednej z normowanych
wartości, aby uznać warunki
panujące na stano -wisku pracy za
niezgodne z przepisami.

Do oceny narażenia zawodowego na hałas

i ryzyka powstania negatywnych skutków

działania hałasu w postaci uszkodzeń

słuchu (kryterium szkodliwości) można

przyjąć następującą zasadę:

Lzm < 0,5 NDN - ryzyko małe (M),

pomijalne (pomiary raz na dwa lata)

0,5 NDN < Lzm < 1,0 NDN - ryzyko średnie

(Ś), akceptowalne (pomiary raz w roku)

Lzm > 1,0 NDN - ryzyko duże (D),

nieakcepto- walne (pomiary minimum co 1

rok)

gdzie:
Lzm - zmierzone lub obliczone wielkości

charakteryzujące hałas,
NDN - wartości dopuszczalne, wynikające

z obowiązujących przepisów.

DRGANIA MECHANICZNE

Przyjmując, że drgania to wszelkie

wychylenia ciał stałych, ciekłych i

gazo- wych od położenia równowagi

pod wpływem działania sił

sprężystych przyłożonych z

zewnątrz do danego ciała i

powodujących jego wychylenie. W

zawiązku z tym mogą być opisane

przez następujące wielkości:

• wychylenie ( przemieszczenia ),
• prędkość,
• przyspieszenie.

Przyspieszenie

– wielkość podlegająca

po -miarowi na stanowisku pracy celem

oceny wpływu drgań mechanicznych na

organizm człowieka. Wielkość ta

najlepiej charakte - ryzuje proces

drganiowy od strony energe- tycznej.

Również normatywy higieniczne

krajowe i europejskie wyrażone są w

tej wielkości.

Wartość skuteczna przyspieszenia

drgań

uwzględnia historię czasową

przebiegu drgań oraz informację o

wielkości amplitudy. Pomiar tej

wielkości umożliwia detektor

wbudowany w wibrometr. Do pełnego

iloś -ciowego i jakościowego opisu

drgań złożo -nych konieczna jest ich

prezentacja w funkcji częstotliwości.

Zróżnicowaną reakcje organizmu na

drgania, w zależności od ich składu

widmowego, uwzględnia się wprowa

-dzając: wartość skuteczną przyspie

-szenia drgań w dziedzinie

częstotliwości – RMS.
Parametrem podlegającym ocenie dla

drgań miejscowych jest ekspozycja

dzienna, wyrażona w postaci

równoważ- nej energetycznie dla 8-

godzin działania sumy wektorowej

skutecznych, ważo -nych

częstotliwościowo przyspieszeń

drgań wyznaczonych dla trzech

składo -wych kierunkowych ( ahwx,

ahwy, ahwz ).

Parametrem podlegającym ocenie
dla drgań ogólnych jest ekspozycja
dzienna, wyrażona w postaci
równoważnej ener -getycznie dla 8-
godzin działania skutecz- nego,
ważonego częstotliwościowo
przyspieszeń drgań dominującego
wśród przyspieszeń drgań
wyznaczonych dla trzech
składowych kierunkowych z
uwzględnieniem właściwych współ
-czynników ( 1,4ahxw, 1,4 ahwy,
ahwz).

Ryzyko zawodowe

, będące następstwem narażenia

na drgania określone jest przez krotność czynnika,

określo- nego z poniższego wzoru:

gdzie:

adop

-

dopuszczalna

równoważna

energetycznie dla 8-godzin działania wartość

sumy

wektorowej

skutecznych,

ważonych

częstotliwościowo

przyspieszeń

drgań

wyznaczonych dla trzech składowych kierun

-kowych ( ahwx, ahwy, ahwz) – dla wibracji

miejscowej, lub dopuszczalna wartość wyrażona

w postaci równoważnej energetycznie dla 8-godzin

działania

sku-

tecznego,

ważonego

częstotliwościowo

przyspieszeń

drgań

dominującego wśród przyspieszeń drgań wyzna-

czonych dla trzech składowych kierunkowych z

uwzglę- dnieniem właściwych współczynników (1,4

ahwx, 1,4ahwy, ahwz) – dla wibracji ogólnej.

dop

eq

NDS

a

a

k



W przypadku, gdy

• krotność jest mniejsza od 0,5 NDN;

ry - zyko małe – M; pomiary raz na
dwa lata,

• krotność jest między 0,5 NDN, a

NDN; ryzyko średnie – Ś:
akceptowalne; pomiary raz na rok,

• krotność jest większa do NDN;

ryzyko duże – D: nieakceptowalne
(pomiary co najmniej raz w roku).

CZYNNIKI MECHANICZNE

W procesie pracy człowiek
oddziaływuje bezpośrednio lub
pośrednio na szeroko rozumiane
przedmioty pracy (narzędzia, maszyny,
oprzyrządowanie i wyposażenie
stanowisk pracy, surowce, materiały i
pół- fabrykaty stałe lub płynne, wyroby
gotowe itp.), które - w strefach
swojego natural -nego oddziaływania -
stanowią potencjal -ne źródła
niebezpiecznych czynników me-
chanicznych, mogących powodować za
-grożenia, głównie urazami.

Zagrożenie urazami powstaje

wówczas, gdy nastąpi kolizyjne

zetknięcie człowie -ka z przedmiotem

pracy, maszyną narzę -dziem lub

innym wyposażeniem stano -wiska

pracy bądź jego otoczenia, będą -cym

źródłem czynnika niebezpiecznego.

Kolizje te mogą prowadzić do

bezpośred- niego uderzenia,

przecięcia, zmiażdżenia, przebicia itp.

urazu ciała człowieka. Urazy

mechaniczne ciała człowieka mogą

być również następstwem takich

zdarzeń, jak poślizgnięcie się na

posadzce czy upadek z wysokości.

Czynniki mechaniczne powodujące takie

następstwa stanowią istotną i
specyficzną grupę wśród czynników
mogących wystę -pować w procesie
pracy. Do tej grupy należą wszelkie
czynniki fizyczne, które mogą być
przyczyną urazów lub nawet zgonów,
powo -dowanych mechanicznym
działaniem na człowieka maszyn lub
innych przedmiotów pracy, bądź ich
części, oraz poślizgnięciem, potknięciem
lub upadkiem. Urazy o charak -terze
mechanicznym powodują także takie
czynniki, jak: gorące lub zimne
powierzchnie oraz żrące substancje.

Niebezpieczne czynniki mechaniczne

można podzielić na następujące grupy:

• przemieszczające się maszyny oraz

tran -sportowane przedmioty,

• ruchome elementy,

• ostre, wystające oraz chropowate

elementy,

• spadające elementy,

• płyny pod ciśnieniem,

• śliskie, nierówne powierzchnie,

• ograniczone przestrzenie (dojścia,

przej -

• ścia, dostępy),

• położenie stanowiska pracy w

odniesieniu do podłoża (praca na

wysokości oraz w zagłębieniach)

• inne, np. powierzchnie gorące lub

zimne, żrące substancje

Zagrożenia urazami mogą być powodowane

niebezpiecznymi czynnikami mechanicznymi,
występującymi zarówno podczas normalnego
(ustalonego przez projektanta i /lub
producenta) funkcjonowania maszyny lub
innego przedmio- tu pracy, jak i w sytuacjach
powstających na skutek zakłóceń, które
powodują naruszenie normalnych warunków
ich funkcjonowania, pro- wadząc do
defektów, uszkodzeń lub awarii ma -szyn i,
często trudnych do przewidzenia, nas
-tępstw. Powoduje to również zwiększenie
czę -stotliwości interwencji w celu usuwania
zakłó -ceń, co wiąże się z reguły z
narażeniem na róż -norodne czynniki mogące
powodować urazy.

Zagrożenia urazami mogą być

powodowane niebezpiecznymi czynnikami

mechanicznymi, występującymi zarówno

podczas normalnego (ustalonego przez

projektanta i /lub producenta)

funkcjonowania maszyny lub innego

przedmio- tu pracy, jak i w sytuacjach

powstających na skutek zakłóceń, które

powodują naruszenie normalnych

warunków ich funkcjonowania, prowadząc

do defektów, uszkodzeń lub awarii maszyn

i, często trudnych do przewidzenia,

następstw. Powoduje to również

zwiększenie częstotliwości interwencji w

celu usuwania zakłóceń, co wiąże się z

reguły z narażeniem na różnorodne

czynniki mogące powodować urazy.

Skutki zdrowotne dla osób
narażonych na działanie czynników
mechanicz -nych, zwłaszcza
wymienionych w pun - ktach a) - e),
zależą przede wszystkim od:

• a) usytuowania strefy

oddziaływania danego czynnika w
stosunku do strefy pracy człowieka,

• b) energii wzajemnego

oddziaływania danego czynnika i
człowieka,

• c) energii kinetycznej elementów

lub maszyn,

• d) energii potencjalnej części, które

mogą się poruszać pod wpływem siły
ciężkości, oraz elementów sprężystych
lub nad- i podciśnienia płynów,

• e) rodzaju, kształtu i gładkości

powierz- chni elementów (elementy
tnące, ostre krawędzie itp.), z
którymi może się stykać człowiek
nawet wówczas, gdy się nie poruszają

• f) położenia względem siebie

elementów mogących przy poruszaniu
się tworzyć strefy niebezpieczne, np.
obcinania, wciągania.

W Centralnym Instytucie Ochrony
Pracy został opracowany
komputerowy system rejestracji
zagrożeń i oceny ryzyka STER, w
którym między innymi
zaproponowano prostą i przyjazną
użytkownikowi metodę oceny ryzyka
związanego z zagrożeniami
czynnikami mechanicznymi. Jest ona
przykładem metody umożliwiającej
iloś -ciowe ujmowanie wyników
oceny.

Metoda ta opiera się na założeniu,
że prawdopodobieństwo
zaistnienia wy -padku jest funkcją
możliwości:

• kolizyjnego stykania się

człowieka z niebezpiecznymi
czynnikami me -chanicznymi
występującymi przy nor -malnym
funkcjonowaniu środków pracy,

• powstawania różnorodnych

zakłóceń w normalnym
funkcjonowaniu środków pracy.

• Można przyjąć, że im bardziej ograniczymy

te możliwości, tym prawdopodobieństwo

zais - tnienia niepożądanych następstw

(wypad -ków) będzie mniejsze. Założyć

można rów -nież, że ograniczenie tych

możliwości wiąże się wprost ze spełnieniem

kryteriów, zasad i wymagań

bezpieczeństwa dotyczących zmniejszenia:

- powstawania i oddziaływania na

człowieka niebezpiecznego czynnika

(likwidacja źródeł czynników bądź

zmniejszenie wartości ich parametrów i

(lub) czasu ekspozycji poprzez działania

techniczne i organizacyjne),

-

zdolności człowieka-operatora do stwa

-rzania sytuacji niebezpiecznych przez

kształ- towanie jego bezpiecznych

zachowań w pro -cesie wykonywania pracy

.

Jeśli zatem przez n oznaczymy
wielkość charakteryzującą dany
czynnik w wyżej wymienionym
aspekcie, nazywaną skró -towo
poziomem oceny czynnika, to
wskaźnik prawdopodobieństwa p
zaistnienia niepożądanych następstw
(wypadków) w czasie pracy będzie
proporcjonalny do wielkości n oraz
względnego czasu ekspozycji T, czyli
udziału oddziaływania danego
czynnika na człowieka-operatora w
czasie wykonywania jego pracy tp.

Mając na względzie uzyskiwanie
wyników oceny w przedziale od 0 do 1
oraz uwzglę -dniając wskaźnik A,
odzwierciedlający wpływ czasu
ekspozycji na powstawanie
wypadków, wskaźnik prawdopodobień
-stwa zaistnienia niepożądanych
następstw można wyrazić zależnością:

przy czym czas względny T = 1/tp

T

nA

p





1

Dla stałej A proponuje się przyjąć
wartość A = 1,3. Przyjęcie tej
wartości zapewnia aproksymację
podanej wyżej funkcji wykładniczej
zgodnie z rzeczywistym wpływem
czasu na prawdopodobieństwo
zaistnienia następstw zagrożenia.

Przy określaniu poziomu oceny
czynnika n niezwykle ważne jest
ustalenie właści -wych kryteriów
oceny danego czynnika.
W celu ułatwienia określania
poziomu oceny dla poszczególnych
czynników mechanicznych autorzy
podali podstawo- we kryteria oceny i
nadali im z góry wagi, określające
znaczenie poszczególnego kryterium
dla zaistnienia nieszczęśliwych
zdarzeń, z uwzględnieniem ciężkości
ich następstw.

Za poziom oceny czynnika n przyjmuje się

iloraz sum zważonych względnych wartości

kryteriów (Σz) i ich wag (Σw), a

następ- nie wylicza wskaźnik

prawdopodobieństwa zaistnienia

nieszczęśliwych zdarzeń z podanej

wcześniej zależności:

p = 1- n·1,3¯T .

Aby oszacować ryzyko zawodowe

wynikające z ekspozycji na czynniki

mechaniczne należy, oprócz określenia

wskaźnika prawdopodo -bieństwa

zaistnienia określonych następstw

zagrożenia, znać stopień ciężkości tych

nas -tępstw. Przyjęto w programie, że

prawdopodo- bieństwo zaistnienia

następstw zagrożenia danym czynnikiem

jest:

małe - M dla p < 0,4

;

średnie - Ś dla

0,4 < p < 0,6

;

duże - D dla p > 0,6).

``Stopień ciężkości następstw

proponuje się określać następująco:

• mały stopień ciężkości (C1),

znikome urazy, np. niewielkie

skaleczenia, stłu -czenia

• średni stopień ciężkości (C2), urazy

po -wodujące absencje, np. znaczne

ska -leczenia, rozległe stłuczenia

• duży stopień ciężkości (C3), ciężkie

urazy powodujące długotrwałą

absencję, inwa -lidztwo, np. ciężkie

złamania i zmiażdże -nia, amputacje,

lub śmierć.

Bierze się przy tym pod uwagę

maksymal- ną ciężkość.

Do oceny ryzyka
powodowanego czynnikami
mechanicznymi przyjęto
następujące zasady:

Ciężkość następstw ocenia się wg

następującej zasady:

• mała: dla znikomych urazów (np.

niewiel- kie skaleczenia, stłuczenia

)

• średnia: dla urazów powodujących

ab -sencję (np. znaczne

skaleczenia, rozleg- łe stłuczenia)

• duża: dla ciężkich urazów

powodujących długotrwałą absencję,

inwalidztwo (np. ciężkie złamania i

zmiażdżenia, ampu -tacje) lub śmierć

OBCIĄŻENIE PSYCHICZNE

Obciążenie psychiczne nie jest pojęciem

jednoznacznie określonym, co wynika zapewne z

wielkiej złożoności tego zjawiska.
Generalnie jednak dają się wyróżnić niżej

omówione nurty w podejściu do tej problematyki.

Obciążenie psychiczne jako cecha zadania i

środowiska pracy

W tym nurcie obciążenie psychiczne określane

jest jako całokształt stymulacji, jaka oddziałuje

na człowieka w sytuacji pracy. Obciążenie

psychiczne jest zatem sumą obciążenia

informacyjnego, wynikającego z tego, że bodźce

środowiska zewnętrznego mają dla człowieka

określone znaczenie treściowe (dostarczają

informacji) oraz obciążenia stymulacyjnego

związanego z tym, że bodźce te wywołują

określony poziom pobudzenia.

Źródłem tak rozumianego obciążenia są

następujące czynniki:
■ Fizyczne elementy środowiska pracy

• hałas,
• mikroklimat,
• oświetlenie,
• drgania i wibracje,
• zanieczyszczenia chemiczne,
• pyły

Wyniki badań dowiodły, że tzw. choroby

psycho -genne (wynikające ze stresu

psychicznego) wystę -pują szczególnie silnie

w tych miejscach pracy, gdzie istnieją złe

fizyczne warunki pracy.
Także świadomość, że pracuje się w

szkodliwych dla zdrowia warunkach, wywołuje

lęk ze wszystkimi jego konsekwencjami.

Psychospołeczne elementy środowiska
pracy

W zakresie psychospołecznych warunków
pracy szczególnie istotne z punktu
widzenia wpływu na wielkość obciążenia
psychicznego są następujące czynniki:

* Nadmierne wymagania w pracy

Wymagania, jakie stawiane są człowiekowi
w związku z wykonywaniem określonych
zadań dotyczyć mogą obciążenia
ilościowego i jako -ściowego pracą. O
obciążeniu ilościowym mó -wimy wówczas,
gdy pracy jest za dużo, o obcią- żeniu
jakościowym - gdy praca jest za trudna.

Wyniki wielu badań wskazują, że nad
-miar pracy związany jest z gorszym
stanem zdrowia pracowników. Na
przy- kład wykazano, że przeciążenie
pracą może prowadzić do takich
reakcji stre -sowych jak obniżenie
poczucia własnej wartości,
zmniejszona motywacja do pracy,
nadużywanie alkoholu, zwięk -szona
absencja w pracy. Stwierdza się też,
że nadmierna liczba godzin pracy
związana jest z większym ryzykiem
zgonu z powodu choroby wieńcowej.

Osoby, które pracują zbyt długo
(również w godzinach
nadliczbowych) wykazują szereg
fizjologicznych objawów stresu:
nadmierne wydzielanie katecholamin
(adrenaliny i noradrenaliny), mają
także podwyższone ciśnienie krwi i
przyspie -szone tętno.
Charakteryzuje je również - w
porównaniu z osobami pracującymi
nor -malną liczbę godzin - większe
napięcie emocjonalne i wyższy
poziom zmęczenia.

Co charakterystyczne, wspomniane
wyżej wskaźniki fizjologiczne i
psychologiczne utrzymują się na
wyższym poziomie nie tylko w
trakcie samej pracy, ale również

po pracy, gdy dana osoba już

wypoczywa. Problemem jest więc
zbyt długi powrót organizmu do
stanu normalnego, brak czasu na
jego pełną regenerację.

Przeciążenie jakościowe pracą także
może prowadzić do stresu
psychicznego, a w kon- sekwencji
stanowić czynnik ryzyka w pogor-
szeniu zdrowia fizycznego i
psychicznego pracownika. Wskazują na
to m.in. wyniki badań prowadzonych w
grupie pracowników administracji i
profesorów uniwersyteckich:
przeciążenie trudną pracą podgrupy
profe- sorów prowadziło do
negatywnych stanów emocjonalnych,
np. do obniżenia poczucia własnej
wartości.

Nadmierne wymagania mogą polegać

na dużym obciążeniu wielu funkcji

psychicznych jednocześnie albo też

na szczególnym obciążeniu jakiejś

grupy funkcji, np. w zakresie

odbioru in -formacji (konieczność

koncentracji uwagi, dużej

selektywności w odbio -rze bodźców

wzrokowych, itp.), w za - kresie

przetwarzania informacji (np.

podejmowanie wielu decyzji, rozwią

-zywanie skomplikowanych

problemów), czy też w zakresie

funkcji wykonaw -czych, stawiających

określone wyma -gania

psychomotoryczne.

* Zbyt niskie wymagania w pracy

Czynnikiem obciążającym psychicznie
są również sytuacje biegunowo różne
od wyżej omówionych, tzn. bardzo
niskie wymagania w pracy.
O niedociążeniu jakościowym możemy
mó - wić wówczas, gdy człowiek
wykonuje pracę mało urozmaiconą
monotonną nie wymaga -jącą żadnych
specjalnych umiejętności, po -zostającą
znacznie poniżej możliwości wy
-konawcy i poziomu jego
przygotowania za -wodowego.
Zazwyczaj powyższe właściwości pracy
współwystępująze sobą stąd można
mówić o nich łącznie.

Zasadniczy wpływ na usankcjonowanie i

upowszechnienie się uproszczonych form

pracy we współczesnych organizacjach

gospodarczych miała "naukowa

organizacja pracy" Taylora z początków

XX wieku. Głosiła ona, że największą

efektywność uzyska się wówczas, gdy

praca będzie po -dzielona na małe

fragmenty, tak że pracow -nik uzyska w

krótkim czasie perfekcję w wy-

konywaniu bardzo wąskiego,

przydzielonego mu odcinka pracy. Ta

"praca w okruchach" spotkała się z

biegiem czasu z ostrą krytyką. Zaczęto

odchodzić od idei Taylora wskazu -jąc, że

praca powinna być tak zorganizo -wana,

by stanowiła sensowną całość i dawała

możliwość wykazania i rozwijania

uzdolnień.

`

* Ograniczona kontrola w pracy

Kontrola w środowisku pracy definiowana jest

jako stopień, w jakim pracownik ma możliwość

swobodnego planowania i wykonywania

czynności roboczych oraz wpływania na warunki

pracy lub też jako "dysponowa -nie zasobami

-organizacyjnymi, społecznymi i osobis -tymi -

dzięki którym można wpływać na warunki prac/.
Wyniki badań eksperymentalnych wskazują że

świado- mość braku kontroli nad warunkami i

środowiskiem, w jakich przebywa człowiek

powoduje wzrost poziomu negatywnego napięcia

emocjonalnego i obniża poziom wykonania

zadań. Istotne znaczenie ma także świado -mość

skuteczności kontroli: jeśli kontrola jest

niepełna, to znaczy można podjąć działanie, ale

brak jest infor -macji o jego efektywności -

wówczas powstaje reakcja stresowa.

Kontrola pracownika w środowisku
pracy bywa rozpatrywana w dwóch
aspektach: jako poczucie własnej auto
-nomii (świadomość, że można być
samo- dzielnym) oraz jako świadomość
uczes - tnictwa w podejmowaniu
decyzji (możli -wość udziału w
decyzjach o zasięgu szer -szym niż
zakres własnych obowiązków). Poziom
obciążenia psychicznego i zwią
-zanego z tym odczuwanego stresu
zależy od ograniczeń w zakresie obu
form kontroli.

Problematyką obciążenia psychicznego

w środowisku pracy, a szczególnie

kwestią jego pomiaru i oceny zajmuje

się obecnie Międzynarodowa

Organizacja Normali -zacyjna

(International Standard Organi -zation,

ISO). Trwają prace nad projektem

normy ISO 10075 Zasady ergonomiczne

dotyczące problematyki obciążenia psy

-chicznego pracą ("Ergonomie principles

related to mental workload"). Część 3

normy dotyczyć będzie zagadnień

pomia- ru i oceny obciążenia

psychicznego (Part 3: "Measurement

and assessment of mental workload").

Projekt przewiduje, że wytyczne

dotyczące pomiaru i oceny

obciążenia psychicznego pracą będą

miały postać modelu

trójwymiarowego, uwzględniającego

następujące kwestie:
• możliwość dokonywania pomiaru

na każdym z trzech poziomów sy

-tuacji stresowej:
=> na poziomie stymulacji

zewnętrznej => na poziomie

bezpośredniej reakcji stresowej
=> na poziomie odroczonych w

czasie skutków określonej

stymulacji zew -nętrznej;

• możliwość dokonywania pomiaru za
pomocą następujących kategorii
metod:
=> fizjologicznych
=> psychologicznych
=> subiektywnych skal ocen
=> analizy środowiska pracy;
• możliwość stosowania metod o róż
-nym poziomie złożoności i precyzji:
=> metody na poziomie orientacyjnym
=> metody bardziej złożone
=> metody profesjonalne.

W opracowanym w
Centralnym Instytucie Ochrony
Pracy programie

komputerowym STER została

zapropo -nowana stosunkowo
prosta, łatwa do stosowania,
metoda szacowania obcią -żenia
psychicznego odwołująca się do
oceny obserwatora zewnętrznego.

Metoda utworzona została na

podstawie "Listy Kontrolnej Treści

Pracy" (Check-list of Job Content)

propagowanej przez Europejską

Fundację Poprawy Warunków Pracy i

Życia. Lista ta przewiduje szaco

-wanie następujących "parametrów"

pracy (jako wskaźników

występowania obcią -żenia):

• długości cykli pracy,
• monotonii zadań,
• poziomu koncentracji uwagi,
• cząstkowości pracy,
• wymagań emocjonalnych,
• presji czasu,

• jakości organizacji pracy,
• współpracy z innymi wydziałami,
• dysponowania "zasobami technicznymi"

(sprzętem, oprzyrządowaniem itp.),

• możliwości uzyskania wsparcia

społecznego w pracy (ze strony
przełożonego, kolegów, itp.),

• zakresu kontroli w pracy (wpływ na

metody pracy, tempo itp.),

• dostępności informacji zwrotnej o

wynikach pracy,

• możliwości kontaktów społecznych w

pracy,

• intensywności konfliktów w pracy.

Skala zawiera 20 pytań, na które odpo
-wiada się "tak" lub "nie". Suma
punktów na wszystkie pytania jest
miarą obciążenia psychicznego na
stanowisku pracy. Wynik 0-3 punktów
interpretowany jest jako małe ryzyko
(ze względu na wielkość obcią -żenia
psychicznego), wynik4-11 punktów
-jako umiarkowane ryzyko, zaś 12-20
punktów - jako duże ryzyko.
Interpretacja treściowa skali pozwala
dodatkowo skonstatować, w jakich
sferach pracy tkwią główne źródła
stresu.

Systematyczne stosowanie tej
skali w pewnych odstępach czasu i
w odniesieniu do różnych grup
pracowniczych pozwala na kontrolę
zachodzących zmian w pozio- mie
obciążenia psychicznego pracą, a
także umożliwia dokonywanie
porównań między różnymi grupami
zawodowymi w tym zakresie.

OBCIĄŻENIE STATYCZNE

Nadmierne i niewłaściwe
obciążenie układu ruchu związane
z pracą zawo -dową jest przyczyną
wielu urazów i do- legliwości
układu mięśniowo-szkiele -towego.
Ma na to wpływ niewłaściwa
pozycja podczas pracy, zbyt duża
masa przedmiotów i narzędzi
pracy, jak rów -nież niewłaściwa
częstość powtórzeń
wykonywanych czynności.

Stworzenie stanowiska pracy, które nie

powodowałby nadmiernego obciążenia i

zmęczenia układu mięśniowo-

szkieletowego pracownika, wymaga

przeanalizowania parametrów związanych

z pozycją przy pracy, siłą wywieraną

podczas pracy oraz czasem oddziaływania

siły przy określonej pozycji ciała, a także

częstotliwością ich zmian lub powtórzeń.

Te trzy podstawowe parametry,

wpływające na obciążenie układu

mięśniowo-szkieletowego w procesie

pracy, powinny być rozpatrywane łącznie.

Do danej pozycji, optymalnej dla

wykonywanej czyn -ności oraz wartości sił

zewnętrznych, powin- na być dostosowana

optymalna częstotli - wość powtarzania tej

czynności.

W celu oceny ryzyka związanego z
ob -ciążeniem układu mięśniowo-
szkiele -towego wyodrębniono dwa
czynniki łą -czące parametry
wpływające na to obcią -żenie.
Analiza tych czynników pozwala na
ocenę obciążenia układu
mięśniowo- szkieletowego na
stanowisku pracy i wyrażenie
ryzyka w trójstopniowym systemie
oceny stanowiska pracy.

Parametry wpływające na obciążenie

Parametry wpływające na obciążenie

układu mieśniowo-szkieietowego

układu mieśniowo-szkieietowego

♦ Pozycja przy pracy

Pozycja przyjmowana podczas pracy zdeter
-minowana jest poprzez zależności
pomiędzy konstrukcją stanowiska pracy,
koniecznością wykonywania określonych
czynności a wymia- rami
antropometrycznymi operatora. W związku
z tym, w projekcie stanowiska pracy
powinny być wzięte pod uwagę
ograniczenia związane z wymiarami ciała z
uwzględnieniem procesu pracy.
Przestrzenna konstrukcja stanowiska pracy
powinna być dostosowana do operatora i
zape- wniać właściwą pozycję ciała.

Stanowisko pracy i wykonywane
przez operatora czynności nie
powinny narzu -cać mu konieczności
utrzymywania nie - wygodnych
pozycji, np. skrętu czy pochy- lenia
ciała. Pozycje takie powodują wystę-
powanie dużych wartości sił
ściskających i tnących oraz
momentów sił w kręgosłu- pie i w
stawach kończyn górnych i dol -nych,
co jest bezpośrednią przyczyną
powstawania dolegliwości układu
mięś -niowo-szkieletowego.

♦

♦

Siła fizyczna

Siła fizyczna

Niewłaściwa pozycja przy pracy może powo

Niewłaściwa pozycja przy pracy może powo

-dować znaczne obciążenie i zmęczenie

-dować znaczne obciążenie i zmęczenie

układu mięśniowego. Zjawisko to jest

układu mięśniowego. Zjawisko to jest

odpowiednio pogłębiane, gdy występuje

odpowiednio pogłębiane, gdy występuje

konieczność wywie- rania siły na składowe

konieczność wywie- rania siły na składowe

elementy stanowiska pracy jakimi są środki

elementy stanowiska pracy jakimi są środki

pracy, narzędzia pracy oraz elementy

pracy, narzędzia pracy oraz elementy

sterownicze.

sterownicze.

Na stanowisku pracy czynności wymagające

Na stanowisku pracy czynności wymagające

wywierania siły powinny być

wywierania siły powinny być

zaprojektowane tak, aby były wykonywane

zaprojektowane tak, aby były wykonywane

w sposób optymalny z uwzględnieniem

w sposób optymalny z uwzględnieniem

pozycji przy pracy, kierunku działania i

pozycji przy pracy, kierunku działania i

wartości siły, częstotliwości jej wy -

wartości siły, częstotliwości jej wy -

stępowania oraz czasu oddziaływania.

stępowania oraz czasu oddziaływania.

`

Siła fizyczna musi być wywierana przez te

gru -py mięśniowe, które są w stanie

pokonać war -tość siły zewnętrznej, co

wiąże się również z odpowiednią pozycją

podczas wykonywania danej czynności.

Należy także uwzględnić fakt, iż w czasie

pracy różne mięśnie i grupy mięś -niowe

powinny być aktywizowane na zmianę, tak

aby nie powodować przeciążeń statycznych i

zmęczenia układu mięśniowego. W czasie

pracy powinno się unikać nierównomiernego

rozłożenia obciążeń pomiędzy różnymi częś

-ciami ciała przez uwzględnienie wymagań

odnośnie do wartości siły oraz wielkości,

kształtu i usytuowania urządzeń

sterowniczych oraz narzędzi pracy, na które

pracownik oddziałuje.

Wynika z tego, że wartości sił

wywieranych przez pracownika w

czasie pracy powinny być utrzymane

na akceptowalnym poziomie, przy

czym poziom ten w przypadku prac

ręcznych zależy od:

• czynników związanych z środkami

pracy (masa, kształt, wielkość oraz

umiejscowienie przedmiotu),

• czasu trwania i częstotliwości

wywierania siły,

• pozycji operatora,

• czynników subiektywnych związanych

z ope- ratorem (technika pracy, płeć,

wiek, stan zdrowia i wyszkolenia).

Jako że istnieje ścisła zależność
pomię -dzy tymi parametrami, w
procesie proje -ktowania lub oceny
stanowiska pracy należy je wszystkie
uwzględnić.

♦

Wysiłek statyczny i obciążenia

powta -rzalne

Najbardziej niebezpiecznymi z
punktu widzenia obciążenia układu
mięśniowo-szkieletowego są: wysiłek
statyczny i obciążenia powtarzalne

Jeżeli napięcie mięśniowe nie jest związane ze

zmianą długości mięśnia oznacza to, że występuje

napięcie statyczne mięśnia. Z ergonomicznego

punktu widzenia statyczne napięcie mięśniowe

charakteryzowane jest poprzez czas trwania tego

napięcia dla określonego poziomu siły.
Przeprowadzone badania wykazały, iż nawet pod

-czas wykonywania prac powszechnie uważanych

za lekkie i powodujących małe obciążenie układu

ruchu może występować nadmierne obciążenie

układu mięśniowego, spowodowane

niewłaściwą techniką pracy. Wyniki wielu badań

wskazują, iż przyczyną dolegliwości układu

mięśniowego, oprócz niewłaś -ciwej pozycji

podczas pracy, jest rytm pracy.

Wykazano, że

występuje zależność pomiędzy częstością ruchów

ramienia a dolegliwościami układu mięśniowo-

szkieletowego, a także, że zarówno wartość

obciążenia mięśniowego, jak i częstość jego

zmian mają wpływ na rozwój tego typu

dolegliwości.

W celu oceny obciążenia podczas
pracy, scharakteryzowanej przez
parametry odnoszące się do pozycji
przy pracy, siły zewnętrznej i czasu
trwania, wyodręb -niono dwa czynniki
ryzyka: obciążenie statyczne i
monotypie. Czynniki te łączą trzy
omawiane wcześniej parametry i
pozwalają na ocenę obciążenia układu
mięśniowo-szkieletowego w
zależności od ich wartości. W karcie
zagrożeń czynniki te są uwzględnione
w grupie czynników uciążliwych.

OBCIĄŻENIE UKŁADU MIĘŚNIOWEGO

Do bezpośredniej obiektywnej oceny
obciążenia układu mięśniowego podczas
wykonywania czynności na stanowisku
pracy stosuje się różne metody badawcze.
Za najprostszą można uznać szacowanie
obciążenia układu ruchu przez obserwację
wizualną pozycji ciała przy pracy. Obecnie
najpowszechniej używaną metodą tego
typu jest OWAS (Ovako Working Posturę
Analysis System).

Czynnik "obciążenie statyczne" pozwala

ocenić obciążenie jako duże, średnie lub
małe, w zależ- ności od czasu
utrzymywania pozycji ciała, określonej
zgodnie z kategoriami metody OWAS.

Analizę obciążenia układu mięś-

niowo - szkieletowego poprzez

ocenę czasu wykonywania posz

-czególnych czynności pracy

oraz przyjmowanych pozycji

ciała można przeprowadzić

metodą bezpośredniej

obserwacji na sta nowisku

pracy, jednakże zaleca się

filmowanie pracownika na

stanowisku pracy i następnie

przeprowadzenie analizy na

podstawie filmu.

Za pomocą metody OWAS może
być przeprowadzona ilościowa
analiza standardowych pozycji
przyjmowa -nych podczas pracy, z
uwzględnie -niem wartości sił
zewnętrznych. Metoda OWAS
umożliwia klasyfikację pozycji
pleców, ramion i nóg oraz

wartości obciążenia zewnętrznego.

Położenie pleców może przybierać
kod pozycji od 1 do 4, położenie
kończyn górnych - od 1 do 3,
położe -nie nóg - od 1 do 7.

Klasyfikacji takiej podlega również
obcią -żenie zewnętrzne. Zgodnie z
metodą OWAS obciążenie może być
klasyfiko -wane jako 1, gdy wartość
siły zewnętrznej nie przekracza 10
kG. W przedziale po -między 10 a 20
kG jest klasyfikowane jako 2,
powyżej 20 kG - jako 3. Na potrzeby
oceny ryzyka poprzez czynnik "obcią
-żenie zewnętrzne" zróżnicowano
wartości tego obciążenia dla
mężczyzn, kobiet i młodocianych,
opierając się na aktach prawnych.

Cyfry określające pozycje składowe poło-
żenia pleców, ramion i nóg tworzą kod
po- zycji przy pracy. Na podstawie kodu
po -zycji oraz odpowiedniej tabeli można
za -kwalifikować daną pozycję pracy do
jed -nej z czterech kategorii oceny.
Kombinacje położeń poszczególnych
członów (plecy, ramiona, nogi), z uwzglę
-dnieniem obciążenia zewnętrznego, są
zgrupowane w czterech kategoriach
oceny stanowiska pracy oraz wynika
-jących z tej oceny działań odnośnie do
poprawy warunków pracy na tym stano
-wisku.

Kategoria 1

: pozycja lub pozycje

przyjmo- wane podczas pracy są

naturalne. Obcią -żenie jest optymalne

lub akceptowalne. Nie ma potrzeby

dokonywania zmian na stanowisku.

Kategoria 2:

pozycja lub pozycje

przyjmo- wane podczas pracy mogą

mieć negatyw- ny wpływ na układ

mięśniowo – szkieleto- wy. Obciążenie

jest prawie akceptowalne. Nie ma

potrzeby dokonywania zmian na

stanowisku, ale należy wziąć pod

uwagę konieczność przeprowadzenia

takich zmian w najbliższej przyszłości.

Kategoria 3

: pozycja lub pozycje

przyjmo- wane w czasie pracy mają
negatywny wpływ na układ
mięśniowo-szkieletowy. Obciążenie
jest duże. Zmiany na stanowis- ku
pracy muszą być przeprowadzone tak
szybko, jak to jest możliwe.

Kategoria 4:

pozycja lub pozycje przy

pra- cy mają bardzo negatywny wpływ
na układ mięśniowo-szkieletowy.
Obciążenie jest bardzo duże. Zmiany
na stanowisku pracy muszą być
przeprowadzone natychmiast.

Czas utrzymywania pozycji określonej kate

-goriami metody OWAS

Do celów analizy obciążenia układu

mięśniowo-szkieletowego dla każdej z

utrzymywanych po -zycji istotny jest czynnik

czasu, tzn. częstotli -wość powtarzania i czas

trwania określonej czynności. Wadą metody

OWAS jest to, że nie uwzględnia ona

częstości zmian danych pozycji oraz rytmu

pracy. W związku z tym występują trudności

w zróżnicowaniu pracy statycznej i

dynamicznej. Istnieje jednakże możliwość

oce -ny w procesie obserwacji czasu

występowania danej pozycji w odniesieniu

do czasu pracy (wyrażana w % czasu pracy).

W związku z tym zaproponowano ocenę

obciążenia związanego z wykonywaniem

czynności określonej kategorii (OWAS) w

trójstopniowym systemie oceny.

Zróżnicowane zostały pozycje

wymuszo - na i niewymuszona.

Pozycja wymuszona

to pozycja, która

jest narzucona konstrukcją stanowiska

pracy lub rodzajem wykonywanych

czynności. Nie jest możliwa

modyfikacja tej pozycji pod wpływem

subiektywnego odczucia pracownika,

zgodnie z jego preferencjami.

Pozycja niewymuszona

to taka

pozycja, która może być zmieniana lub

modyfiko -wana zgodnie z poczuciem

wygody pracownika.

W celu oceny obciążenia układu

mięśnio- wo - szkieletowego przez

czynnik "obcią -żenie statyczne" należy

na podstawie
chronometrażu zróżnicować czynności

wykonywane na stanowisku pracy ze

względu na kategorię przyjmowanej po

-zycji i obciążenia zewnętrznego. Dla

każ -dej z wyodrębnionych czynności

pracy należy odszukać kod: położenia

pleców, położenia ramion, położenia

nóg, obcią -żenia zewnętrznego, z

uwzględnieniem różnych wartości dla

mężczyzn, kobiet i osób młodocianych.

Należy wpisać także czas wykonywania
każdej z czynności pracy uwzględnionej
w chronometrażu. Istotny jest czas
wykony -wania czynności w
pojedynczym cyklu, a także ogólny czas
wykonywania czynnoś- ci, czyli czas z
uwzględnieniem częstości pojawiania
się danego cyklu, np.: jeżeli na pięć
cykli "A" wykonywany jest jeden cykl
czynności "B", to ogólny czas
utrzymywa- nia pozycji w cyklu "A" jest
pięć razy dłuższy niż czas utrzymywania
pozycji w cyklu "B".

Może się zdarzyć, na co należy także zwrócić
uwagę, że dwie lub więcej z czynności pracy
charakteryzują się takimi samymi
wartościami kodów położenia pleców,
ramion, nóg i obcią- żenia zewnętrznego. W
takim przypadku należy uznać, że są to
takie same warunki obciążenia układu
mięśniowo-szkieletowego. Oznacza to, że
dane czynności pracy traktowane są jako ta
sama pozycja ciała i czas utrzymywania tej
po -zycji jest sumą czasów czynności pracy.
Do programu wpisywane są nazwy poszcze
-gólnych czynności, ogólny czas ich wykony
-wania, kody położenia pleców, ramion i
nóg, a także wartość obciążenia
zewnętrznego.

MONOTYPIA

Czynnik ten pozwala na ocenę obciążenia
wyko- nywaniem prac powtarzalnych na
podstawie liczby powtórzeń operacji
roboczych wykony -wanych w czasie zmiany.
Stanowisko i czynności pracy powinny być
zaprojektowane tak, aby unikać obciążenia
statycznego, a także zbyt częstego
powtarzania tych samych ruchów, oraz
umożliwiać ruch zgodnie z naturalnymi
rytmami ruchu ciała.
W przypadku prac polegających na
wykonywa -niu czynności powtarzalnych,
główne zagroże -nie związane jest ze zbyt
dużą częstością pow -tarzania określonych
czynności roboczych.

W związku z tym określone zostały

częs -totliwości graniczne

klasyfikujące obcią -że nie monotypią

jako

małe, średnie lub duże.

W celu oceny ryzyka wynikającego z

mo- notypii pracy na podstawie

chronometra- żu, należy zgrupować

ciąg wykonywa -nych czynności w

operacje robocze i każdej z operacji

nadać kolejno oznacze- nia, np. "a",

"b", "c" itd. Należy określić rodzaj

wykonywanej operacji roboczej i

zakwalifikować daną operację jako

ruchy precyzyjne bądź operowanie

przedmio -tami o ciężarze poniżej lub

powyżej 10 kG.

Każdą z wyodrębnionych operacji należy

zakwalifikować jako ruchy precyzyjne

lub operowanie przedmiotami z siłą

poniżej lub powyżej 10 kG.
Maksymalne liczby powtórzeń określo

-nych operacji w ciągu zmiany roboczej,

wyznaczające obciążenie monotypią,

zostały przedstawione w tablicy. W tab

-licy tej uwzględniono siłę zewnętrzną

związaną z rodzajem wykonywanej czyn

-ności. Na podstawie tabeli możliwe jest

przeprowadzenie oceny obciążenia mo

-notypią na określonym stanowisku

pracy w trójstopniowym systemie

oceny.

Metoda Risc Score jest metodą

jakościowo – ilościową opierającą się na

szacowaniu wiel -kości ryzyka z

wykorzystaniem następują -cych

parametrów:

R = S x E x P

gdzie:

• R - ryzyko,

• S - strata ludzka, materialna,

• E - ekspozycja,

• P - prawdopodobieństwo.

Poszczególne składniki iloczynu są

wartoś -ciami liczbowymi którym

przypisano określo- ne czynniki. Opisy

oraz wartości, jakie przyj -mują,

przedstawione są w poniższych tabelach.

• Tabela 1
• Ocena potencjalnych skutków zagrożenia. Wartości „S"

Opis

Wartość

Strata

Straty ludzkie

Straty materialne

1

2

3

4

100

poważna katastrofa

wiele ofiar śmiertelnych

~ ponad 30 min zł.

40

katastrofa

kilka ofiar śmiertelnych

~ 3- 30 min zł.

15

bardzo duża

ofiara śmiertelna

~ 300 tys.- 3 min zł.

7

duża

ciężkie uszkodzenie ciała

~ 30-300 tys. zł.

3

średnia

absencja

~ 3-30 tys. zł.

1

mała

udzielenie pierwszej pomocy

~ poniżej 3 tys. zł.

Tabela nr.2

Ocena ekspozycji na

zagrożenie. Wartości „E"

Wartość

Poziom ekspozycji

10

Stała

6

częsta (codziennie)

3

sporadyczna (raz na tydzień)

2

okazjonalna (raz na miesiąc)

1

minimalna (kilka razy rocznie)

0,5

znikoma (raz do roku)

Tabela 3

Ocena prawdopodobieństwa

zdarzeń. Wartości „P"

Wartość

Częstotliwość

Szansa w %

10

bardzo prawdopodobne

50

(1 na 2)

6

całkiem możliwe

10

(1 na 10)

3

mało prawdopodobne ale możliwe

1

(1 na 100)

1

tylko sporadycznie możliwe

0,1

(1 na 1 000)

0,5

możliwe do pomyślenia

0,01

(1 na 10 000)

0,2

praktycznie niemożliwe

0,001

(1 na 100 000)

0,1

tylko teoretycznie możliwe

0,0001

(1 na 1 000 000)

Poniższa tabela pokazuje określanie

ryzyka w zależności od wyniku iloczynu

Tabela 4

Wartość ryzyka R

Kategoria ryzyka

Działanie zapobiegawcze

R <= 20

RYZYKO AKCEPTOWALNE

WSKAZANA KONTROLA

20 < R < 70

RYZYKO MAŁE

POTRZEBNA KONTROLA

70 < R < 200

RYZYKO ISTOTNE

POTRZEBNA POPRAWA

200 < R < = 400

RYZYKO DUŻE

POTRZEBNA NATYCHMIASTOWA PORAWA

R > 400

RYZYKO BARDZO DUŻE

WSKAZANE WSTRZYMANIE PRACY