Cukrzyca typu MODY

Cukrzyca typu 1

• Inne nazwy: insulinozależną, IDDM (Insulin

Dependent Diabetes Mellitus) lub typu dziecięcego

• spowodowana jest zniszczeniem komórek beta

trzustki przez autoprzeciwciała (przeciwciała
rozpoznające własne tkanki jako obce i niszczące je).

• Wskutek zniszczenia komórek beta trzustki, trzustka

nie produkuje wcale insuliny lub produkuje bardzo
małe ilości tego hormonu, niewystarczające do
utrzymania prawidłowego stężenia glukozy we krwi.

Cukrzyca typu 1

• Początek choroby jest zazwyczaj nagły. Objawy

narastają w ciągu dni, rzadziej kilku tygodni.

• Do typowych symptomów choroby należą: utrata

masy ciała mimo nadmiernego łaknienia, oddawanie
zwiększonej ilości moczu w ciągu doby, wzmożone
pragnienie, zmęczenie, osłabienie, świąd sromu lub
zapalenie napletka, parodontoza.

• Zdarza się czasami, że pierwszym objawem choroby,

który naprowadza lekarza na rozpoznanie jest
śpiączka, która ze względu na podwyższony poziom
ciał ketonowych jest określana mianem śpiączki
ketonowej.

Cukrzyca typu 2

•

Inne nazwy: cukrzyca dorosłych, insulinoniezależna,

NIDDM (Non-Insulin Dependent Diabetes Mellitus)

•

Istotą cukrzycy typu 2 jest nadmiar insuliny w

połączeniu z opornością receptorów insuliny na jej

działanie. Organizm produkuje insulinę, która jednak

jest w niewielkim stopniu (lub nawet wcale) użyta do

przeniesienia glukozy z krwi do komórek. Receptorów

odpowiedzialnych za tę operację jest za mało lub źle

działają. Jedną z przyczyn insulinooporności jest

nadmiar tkanki tłuszczowej ubogiej w receptory

insulinowe.

Cukrzyca typu 2

•

Objawy są podobne jak w cukrzycy typu 1, ale mniej

nasilone, a rozwój choroby jest bardziej podstępny -

choroba przez wiele lat może przebiegać w sposób

utajony - bez jakichkolwiek objawów. Skryty początek

cukrzycy typu 2 obserwuje się u przeszło 85% chorych.

•

Czasami cukrzyca typu 2 ujawnia się uporczywymi

zmianami skórnymi, owrzodzeniami stopy, świądem

sromu, nerwobólami lub nagłymi zaburzeniami wzroku.

•

Objawami, które mogą naprowadzić na rozpoznanie są

także: wzmożone pragnienie, częste oddawanie moczu,

nawracające infekcje dróg moczowych, grzybicze

infekcje jamy ustnej.

•

W okresie utajenia chorobę można rozpoznać jedynie

przy pomocy prób obciążenia glukozą

Cukrzyca typu 1

Cukrzyca typu 2

Patogeneza

Niedobór insuliny

insulinooporność

Budowa ciała

asteniczna

Najczęściej pykniczna

/otyłość

Początek choroby

Często nagły

powolny

Okres wystapienia

pierwszych objawów

15-24 r.ż.

>40r.ż

Liczna czynnych

komórek Langerhansa

<10% wartości

prawidłowej

Umiarkowanie zmniejszona

Stężenie

insuliny/peptydu C w

surowicy

Małe aż do zera

Na początku choroby

zwiększone

Obecność przeciwciał

przeciwko

wyspom(IAA, GADA)

Przemiana materii

Chwiejna

stabilna

Skłonność do ketozy

Duża

ograniczona

Reakcja na pochodne

sulfonylomocznika

brak

dobra

Leczenie insuliną

koniecznie

Potrzebne tylko w razie

wyczerpania rezerw insuliny

endogennej

Cukrzyca typu MODY

• Cukrzyca typu MODY

(ang. akronim Maturity Onset

Diabetes of the Young )

cukrzyca typu dorosłych u ludzi

młodych.

• grupa rzadkich i uwarunkowanych genetycznie, postaci

cukrzycy, których objawy pojawiają się u osób w wieku

15-35

lat

, a ich

przebieg kliniczny jest zbliżony do cukrzycy typu2

• Od cukrzycy typu 2

MODY

różni:

 początek choroby w młodym wieku
 szczupła, nieotyła budowa ciała
 brak insulinooporności

• Często kojarzy się z różnymi wadami wrodzonymi min.

słuchu, układu moczowego , układu nerwowego

Charakterystyka cukrzycy typu

Mody

• dziedziczona jest jako cecha

autosomalna dominująca

związana jest z mutacjami genów, których ekspresja ma
miejsce w komórkach β trzustki, co powoduje

zaburzenia w

wydzielaniu

przez nie

insuliny

, podstawowego hormonu

odpowiedzialnego za gospodarkę węglowodanową
organizmu. Choroba występuje rodzinie w kilku pokoleniach,
równie często u kobiet jak u mężczyzn.

• Nie pojawiają się w niej autoprzeciwciała
• Peptyd C wykrywalny nawet kilka lat po rozpoznaniu
• ze względu na rodzaj mutacji wyróżnia się obecnie 6

podtypów choroby

• Najczęstsze cukrzyce są związane z defektem

czynników

transkrypcyjnych

(MODY 1,3,4,5, i 6)

MODY 1

• odkryty w 1996 r. defekt syntezy HNF4-α (Hepatocyte

Nuclear Factor –

hepacytowy czynnik jądrowy

) –

obecny w trzustce, wątrobie, nerkach i w jelicie

• obniżone stężenie w surowicy: trójglicerydów,

apolipoprotein i lipoproteiny Lp(a) – bierze się to z
nieprawidłowej funkcji białka HNF4-α

• Podtyp ten ujawnia się zazwyczaj w czasie

dojrzewania, hiperglikemia zaś ma charakter
postępujący

• Mechanizm powstawania hipoinsulinemii w wyniku

mutacji HNF4-α i w innych hepacytowych czynnikach
jądrowych nie jest do końca wyjaśniony

MODY 1

• Opisano

pozatrzustkowe manifestacje

choroby

związane z tą mutacją. Są to np. zaburzenia lipidowe,

tubulopatia

nerkowa (np. pod postacią obniżenia

progu nerkowego dla glukozy), wady rozwojowe nerek

i macicy.

• lokalizacja mutacji: gen HNF4A – chromosom 20
• chorzy dobrze reagują na doustne leki

hipoglikemizujące (poch. sulfonylomocznika),

wyrównanie metaboliczne nawet lepsze niż po

insulinie, przy wysokich wartościach glikemii nie

występuje kwasica ketonowa, w doustnym teście

obciążenia glukozą występują wysokie wartości

glikemii przy niskiej glukozie na czczo, w rodzinie

późno rozpoznane przypadki cukrzycy typu I

MODY 2

• najlepiej poznana postać, spowodowana mutacją

genu dla

glukokinazy -

enzymu przekształcającego

glukozę w glukozo-6-fosforan. Wskutek mutacji

wyższe glikemie są konieczne do pobudzenia

prawidłowej sekrecji insuliny.

• Cechuje ją

łagodny przebieg

bez tendencji do

kwasicy i ketozy.

• upośledzenie wątrobowej syntezy glikogenu,

zwiększenie wątrobowej glukoneogenezy i

upośledzenie jej zahamowania przy hiperglikemii,

niska masa urodzeniowa noworodków

MODY 2

• Zaburzenia metabolizmu glukozy występują

zaraz

po urodzeniu

(podwyższone wartości glukozy 5,5-

8mmol/l), potem taka glikemia nadal się
utrzymuje ale nie ma objawów cukrzycy,
praktycznie nie występują powikłania
mikroangiopatyczne.

• Leczenie jest nieskuteczne. Wartości glukozy na

czczo podwyższone o 3,5 mmol/l

• Lokalizacja mutacji: gen GCK – chromosom7

MODY 3

• najczęstsza postać MODY, mutacja w genie

czynnika

transkrypcyjnego dla HNF1-α

–ulega ekspresji w wątrobie, nerkach

i trzustce

• stwierdza się prawidłowy poziom glukozy przy urodzeniu ale w

ciągu życia zostaja uszkodzone komórki β i w okresie dojrzewania

rozpoznaje się cukrzycę. Konieczne jest leczenie najpierw doustne

lekami hipolglkemizującymi a potem insuliną; występują

powikłania mikroangiopatyczne

• tubulopatia, wady rozwojowe układu moczowo-płciowego

• cechuje się dużą wrażliwością na

leczenie pochodnymi

sulfonylomocznika

• gen TCF1 (syn. HNF1A) chromosom 12

MODY 4

• opisana w 1997 r. wyjątkowo rzadko spotykanej mutacja IPF-1

(

czynnik promotora insuliny

) - ulega ekspresji w trzustce i w

proksymalnej części jelita cienkiego

• Czynnik IPF-1 odpowiada za rozwój embrionalny trzustki oraz

za ekspresję genu trzustki

• w przypadku homozygot istnieje ryzyko agenezji trzustki

(agenazja - zaburzenie polegające na niewykształceniu się zawiązka narządu, a w konsekwencji także

również i tego narządu)

• Ten podtyp nie mieści się w wąsko rozumianej definicji MODY,

początek MODY 4 ma miejsce najczęściej w 4.-6. dekadzie

życia, często dotyczą osób otyłych, a stężenia insulin nie

odbiegają istotnie od wartości notowanych w ogólnej populacji

• Hipoinsulinemia ma więc charakter względny, a zaburzenia

tolerancji glukozy ujawniają się przy pewnym stopniu

insulinooporności

• Całość obrazu odpowiada więc raczej cukrzycy typu 2 o

złożonej, wielogenowej etiologii

• lokalizacja mutacji: gen IPF1 – chromosom 13

• mutacja w genie czynnika transkrypcyjnego dla

HNF1-β

• Stosunkowo rzadko występujący podtyp MODY

• W części przypadków występuje

białkomocz

poprzedzający

wystąpienie cukrzycy lub też pojawiający się wcześnie po
jej rozpoznaniu

• agenezja i torbielowatość nerek, inne

wady układu

moczowo-płciowego

• lokalizacja mutacji: gen TCF2 (syn. HNF1B) – chromosom 17

MODY 5

MODY 6

• opisana w 1999 r. mutacja genu NEUROD1/BETA2,

produkt tego genu (

czynnik transkrypcyjny

białek

HLH) w połączeniu z IPF-1 przyłącza się do

promotora genu insuliny

• Czynnik transkrypcyjny ulega ekspresji w części

endkrynnej trzustki i wpływa na rozwój

embrionalny komórek beta trzustki oraz reguluje

transkrypcję genu insuliny – współdziała z IPF-1

• lokalizacja mutacji: gen NEUROD1/BETA2 -

chromosom2

Diagnostyka różnicowania

cukrzycy typu 2 i MODY

TYP 2

MODY

Klinicznie nieinsulinozależna

Rodzice chorzy na cukrzycę

1-2

Otyłość

+++

+/-

Obecność autoprzeciwciał

Diagnostyka genetyczna

Diagnostyka różnicowania

cukrzycy typu 1 i MODY

TYP1

MODY

Dwie generacje

1-4%

96%

Trzy generacje

74%

Nieobecność autoprzeciwciał

98%

Peptyd C p3 latach choroby

++++

Towarzyszące cechy

fenotypowe

Choroby z autoagresji

Leczenie cukrzycy typu

Mody

• Znaczenie rozpoznania cukrzycy typu Mody

wynika z możliwości prognozowania rodzinnego i
leczenia (pomimo bardzo młodego wieku chorych)
pochodnymi sulfonylomocznika aż do
wyczerpania się ich skuteczności

• Z powodu wyczerpania rezerw wydzielniczych

komórek β należy liczyć się z koniecznością
zakończenia leczenia pochodnymi
sulfanylomocznika i rozpoczęcia insulinoterapii

Document Outline