Leki przeciwwirusowe

część 2

Analogi nukleozydowe

inhibitory polimerazy

wirusowego DNA

• Mechanizm działania: zahamowanie

namnażania się wirusa w zakażonych
komórkach.

• Analogi nukleozydów mają mniejsze

powinowactwo do kinaz makroorganizmu,
dzięki czemu praktycznie nie ulegają
fosforylacji w nie zakażonych wirusem
komórkach gospodarza i tym samym nie
są wbudowywane do nici DNA komórek
żywiciela.

• acyklowir,

• cidofowir,

• famciklowir,

• ganciklowir,

• idoksyurydyna,

• penciklowir,

• ribawiryna,

• valacyklowir,

• vidarabina

Analogi nukleozydowe

inhibitory polimerazy

wirusowego DNA

Acyklowir

• Acyklowir to strukturalny analog

guanidyny, przy udziale kinaz wirusowych
ulega on fosforylacji do trifosforanu
acyklowiru, który selektywnie hamuje
polimerazę wirusowego DNA.
Wbudowanie trifosforanu acyklowiru do
łańcucha wirusowego DNA w miejsce
trifosforanu deoksyguanozyny, powoduje
przedwczesne zakończenie syntezy kwasu
dezoksyrybonukleinowego.

• Działa na wirusa opryszczki (HSV), w

małym stopniu na wirusa półpaśca i
ospy (VZV), cytomegalii (CMV) czy
wirusa Epstein’a-Barr’a (EBV).

• Przy długotrwałym stosowaniu powstają

szczepy wirusów oporne na lek.

• Oporne wirusy nie mają kinazy

tymidynowej lub nie rozpoznają
analogu jako substratu.

Acyklowir

Acyklowir

• W płynie mózgowo- rdzeniowym osiąga

stężenie stanowiące 50 % stężenia leku we
krwi.

• Dobrze przenika do komórek naskórka, skóry

właściwej i nabłonków błon śluzowych.

• Maście i kremy można stosować w leczeniu

chorób opryszczkowych na skórze narządów
płciowych.

• Dobrze jest skojarzyć leczenie zewnętrzne z

wewnętrznym.

Acyklowir

• Acyklowir łatwo przenika do tkanek i płynów

ustrojowych, okres półtrwania wynosi 3-6

godz. Wydalany jest przez nerki z moczem.

• Działania niepożądane. Podany

miejscowo może wywołać podrażnienie i

pieczenie, a po podaniu dożylnym mogą

wystąpić nudności, wymioty, odwracalne

zmiany neurologiczne oraz zmiany w

obrazie krwi. Po podaniu doustnym

działania niepożądane (nudności, bóle

głowy) występują rzadko.

Ospa wietrzna

Półpasiec

Gancyklowir

• Pochodna acyklowiru, analog 2-

dezoksyguanozyny.

• Hamuje replikację wirusa zapalenia wątroby

B, wirusa cytomegalii, opryszczki, ospy,

półpaśca, Epstein’a-Barr’a. Okres półtrwania

wynosi 2,5-3 godzin.

• Uszkadza szpik kostny, powoduje wzrost

zawartości kreatyniny, zaburzenia

trawienia, zaburzenia myślenia.

• Postacie: p.o.; i.v.

Zakażenie EBV-

mononukleoza

Famcyklowir

• Działa podobnie jak acyklowir.
• Hamuje replikację wirusa

opryszczki, ospy i półpaśca.

• Okres półtrwania wynosi 3 godziny. Z

białkami wiąże się w 15-18%.

• Postacie: p.o.

Idoksyurydyna

• Antymetabolit tymidyny (grupa

metylowa zastąpiona jest jodem), przez

co hamuje rozwój wirusów DNA.

• Nie działa wybiórczo, dlatego jest

stosowana jedynie miejscowo.

• Zastosowanie: Opryszczka oczna
• Postacie: Preparat wkrapla się do oczu

co 1-2 godziny po 1 kropli. Zmiany

skórne smaruje się roztworem co 4

godziny

Triflurydyna

• Hamuje syntezę DNA wirusów. Działa

na wirusy opryszczki.

• Zazwyczaj przy oporności na

idoksyurydynę.

• Postacie: 1 kropla na rogówkę co 2

godzina. Po regeneracji nabłonka – 1
kropla co 4 godziny.  Maść wprowadzać
do worka spojówkowego co 4 godziny i
na noc.

Ribawiryna

• HAV, HCV, HBV (wirusowe zapalenie

wątroby)

• Analog nukleozydów purynowych hamujący

replikację wirusów.

• Działa na wirusy RS (wirusowe zapalenie

oskrzeli i płuc),

• grypy A i B, ospy,
• wirus Lassa (wirusowe zapalenie opon

mózgowych),

• Może być skojarzony z interferonem i

acyklowirem.

Leki hamujące odpłaszczanie

się wirusa

• Amantadyna
• Rimantadyna

Amantadyna

• Hamuje odsorpcję wirusa na komórkach,

wnikanie, replikację i kapsydację wirusa.

• Działa tylko na wirusa grypy A2.  
• Działa hamująco na układ

pozapiramidowy, co zostało
wykorzystane w leczeniu choroby
Parkinsona.

• Okres półtrwania wynosi 20 godzin.

Łatwo wchłania się z jelit do krwi.

Amantadyna

• Profilaktyka grypy: 100 mg 2 razy dz. przez 10

dni.

• Leczenie grypy 200 mg 2 razy dz.
• Choroba Parkinsona – 100 mg 2 razy dz.
• Nie podawać kobietom karmiącym i

ciężarnym.

• Nie podawać chorym na padaczkę i z chorobą

wrzodową.

• W czasie kuracji nie prowadzić pojazdów

mechanicznych.

Rimantadyna

• Pochodna amantadyny, cechująca się

większą biodostępnością, większą

aktywnością i mniejszą toksycznością.

• Hamuje replikację wirusa grypy A.

Przenika do płynu mózgowo-

rdzeniowego oraz przez łożysko do

płodu.

• Uzyskuje wysokie stężenie w  śluzie.

Okres półtrwania wynosi 24 godziny.

Przenika do mleka w czasie laktacji.

Inhibitory neuraminidazy

• Zanamivir
• Oseltamivir
• nie stwierdzono szybkiego

wytwarzania się oporności wirusów
grypy na te leki.

Oseltamivir

• Inhibitor neuraminidazy wirusowej.

Hamuje replikację wirusa grypy A i
B.

• Doustnie: 75 mg co 12 godzin przez

tydzień.

• Należy podać jak najszybciej w

razie zaobserwowania objawów
grypy.

Zanamivir

• Selektywny inhibitor neuraminidazy wirusa

grypy.

• Neuraminidaza umożliwia wirusowi

wnikanie do komórek oraz ich opuszczanie

po namnożeniu.

• Preparat ten zawiera analog kwasu

sjalowego hamujący działanie

neuraminidazy wirusowej.

• Działa leczniczo i profilaktycznie w grypie.
• Okres półtrwania wynosi 5 godzin.

Zanamiwir

• 2 inhalacje po 5 mg 2 razy dz. co 12

godzin przez 5 dni.

• Profilaktycznie w razie epidemii

grypy stosować raz dz. 2 inhalacje po
5 mg przez 10-30 dni zależnie od
czasu trwania epidemii.

Leki o bezpośrednim

działaniu na wirusy

• Denotiwir
• Interferon

Denotiwir

• Lek ten działa bezpośrednio na układ

odpornościowy organizmu, zwiększając
jego aktywność przeciwwirusową.
Ponadto działa przeciwzapalnie i
łagodzi dolegliwości bólowe.

• Stosowany jest miejscowo w

zakażeniach wywołanych przez wirusa
opryszczki zwykłej, ospy wietrznej
oraz półpaśca.

Interferon

• Glikoproteina wykazująca wiele

działań biologicznych, działa
przeciwwirusowo ponadto
immunomodulacyjnie i
antyproliferacyjnie.

• Endogenna synteza interferonu

zachodzi między innymi w odpowiedzi
na zakażenia wirusowe, zarówno
wirusami DNA jak i RNA.

Interferon

• Interferon łącząc się ze specyficznymi

receptorami błonowymi, powoduje

zahamowanie wnikania wirusów do

wnętrza komórki makroorganizmu.

• Upośledza syntezę białek wirusowych.

Skuteczny szczególnie w wirusowym

zapaleniu wątroby typu B i C, a

także w chorobach nowotworowych, np.

raku płuc, ziarnicy, czerniaku.

Interferon

• Interferon nie wchłania się z przewodu

pokarmowego, szybko ulega
inaktywacji.

• Po podaniu dożylnym okres półtrwania

interferonów wynosi 2-4 godz., po
podaniu domięśniowym maksymalne
stężenie we krwi występuje po 5-7
godz. Interferony nie przenikają przez
barierę krew-mózg.

Interferon

• Działania niepożądane to bóle

mięśniowe, bóle głowy, gorączka, po
dłuższym stosowaniu mogą wystąpić
zaburzenia czynności wątroby,
układu sercowo-naczyniowego.

Foskarnet

• Inhibitor polimerazy DNA wirusów

opryszczki, pólpaśca, ospy,
cytomegalii, Epstein’a-Barr’a,
zapalenia wątroby B.

• Hamuje również aktywność odwrotnej

transkryptazy HIV.

• Przenika do płynu mózgowo

rdzeniowego.

• Okres półtrwania wynosi 3 godziny.