Mobilność

Mobilność

międzynarodowa

międzynarodowa

ludności Polski w okresie

ludności Polski w okresie

transformacji: przegląd

transformacji: przegląd

problematyki.

problematyki.

„

„

U schyłku XX stulecia wnikliwy

U schyłku XX stulecia wnikliwy

obserwator międzynarodowej

obserwator międzynarodowej

mobilności ludności Polski mógł

mobilności ludności Polski mógł

dostrzec zjawisko, którego sens

dostrzec zjawisko, którego sens

dobrze oddają słowa: „ludzie na

dobrze oddają słowa: „ludzie na

huśtawce”…”

huśtawce”…”

Powiększyła się liczba krajów, do których

Powiększyła się liczba krajów, do których

ciągnęli Polacy poszukujący zarobku:

ciągnęli Polacy poszukujący zarobku:

►

Islandia

Islandia

►

Belgia

Belgia

►

Grecja

Grecja

►

Hiszpania

Hiszpania

►

Norwegia

Norwegia

►

Włochy

Włochy

►

USA

USA

►

Francja

Francja

►

Austria

Austria

►

Niemcy – kraj dominujący

Niemcy – kraj dominujący

ważne kraje docelowe

Formy zagranicznej mobilności

Formy zagranicznej mobilności

Polaków:

Polaków:

►

Myśl o jak

Myśl o jak

najszybszym

najszybszym

powrocie z

powrocie z

zagranicy nadawała

zagranicy nadawała

podróży sens

podróży sens

►

Wielu migrujących

Wielu migrujących

wykorzystywało

wykorzystywało

zasadę huśtawki

zasadę huśtawki

wielokrotnie

wielokrotnie

Powodzenie „strategii

Powodzenie „strategii

huśtawki”…

huśtawki”…

►

„

„

Tu”

Tu”

►

„

„

Tam”

Tam”

Rok 1989 w liczbach…

Rok 1989 w liczbach…

►

Polskę zamieszkiwało 27 mln ludzi

Polskę zamieszkiwało 27 mln ludzi

dorosłych (co najmniej 18-letnich)

dorosłych (co najmniej 18-letnich)

►

Odnotowano 19,3 mln wyjazdów za

Odnotowano 19,3 mln wyjazdów za

granicę

granicę

►

Blisko połowa osób odbyła podróż do

Blisko połowa osób odbyła podróż do

krajów zachodnich (w tym 50% do

krajów zachodnich (w tym 50% do

RFN)

RFN)

Przejście ku masowości podróżowania za

Przejście ku masowości podróżowania za

granicę poprzedzała wieloletnia

granicę poprzedzała wieloletnia

ewolucja:

ewolucja:

►

1951r. – 9 tyś.

1951r. – 9 tyś.

►

1956r. – 177 tyś.

1956r. – 177 tyś.

►

1970r. – 900 tyś.

1970r. – 900 tyś.

►

1975r. – 8,1 mln

1975r. – 8,1 mln

►

1975-1988 – +20%

1975-1988 – +20%

Rodzaj migracji:

Rodzaj migracji:

Przed rokiem 1989 – migracje definitywne,

Przed rokiem 1989 – migracje definitywne,

osiedleńcze, czyli emigracje; głównie do

osiedleńcze, czyli emigracje; głównie do

„tradycyjnych” skupisk polonijnych (USA, Niemcy).

„tradycyjnych” skupisk polonijnych (USA, Niemcy).

Wzrasta też cyrkulacja (w tym – ruch turystyczny);

Wzrasta też cyrkulacja (w tym – ruch turystyczny);

w tym wypadku w kierunku zarówno krajów

w tym wypadku w kierunku zarówno krajów

Zachodu, jak i krajów socjalistycznych.

Zachodu, jak i krajów socjalistycznych.

Od roku 1989 – migracje czasowe, zwykle

Od roku 1989 – migracje czasowe, zwykle

krótkotrwałe i pod pozorem turystyki; w większości

krótkotrwałe i pod pozorem turystyki; w większości

na Zachód (Niemcy)

na Zachód (Niemcy)

Przyczyny i konsekwencje migracji poza

Przyczyny i konsekwencje migracji poza

granice Polski:

granice Polski:

Przed rokiem 1989: doktryna państwa

Przed rokiem 1989: doktryna państwa

sowieckiego > poparcie mieszkańców Polski

sowieckiego > poparcie mieszkańców Polski

oraz państw Zachodu > wędrówki „fałszywych

oraz państw Zachodu > wędrówki „fałszywych

turystów” i zjawisko „nielegalnej emigracji”

turystów” i zjawisko „nielegalnej emigracji”

Po roku 1989: nasilenie czasowych wędrówek

Po roku 1989: nasilenie czasowych wędrówek

zagranicznych; zmniejszenie rozmiaru

zagranicznych; zmniejszenie rozmiaru

emigracji; wyjazdy „na Zachód”; zmiana

emigracji; wyjazdy „na Zachód”; zmiana

proporcji między migrantami mieszkającymi w

proporcji między migrantami mieszkającymi w

dużych miastach a tymi z małych miast i wsi;

dużych miastach a tymi z małych miast i wsi;

obniżył się poziom wykształcenia i kwalifikacji

obniżył się poziom wykształcenia i kwalifikacji

opuszczającej Polskę siły roboczej

opuszczającej Polskę siły roboczej

Podstawowe hipotezy w badaniach nad

Podstawowe hipotezy w badaniach nad

migracjami z Polski w okresie

migracjami z Polski w okresie

transformacji:

transformacji:

1.

1.

Transformacja czyni pewne warstwy społeczeństwa bardziej podatnymi

Transformacja czyni pewne warstwy społeczeństwa bardziej podatnymi

na poszukiwanie pracy za granicą niż inne.

na poszukiwanie pracy za granicą niż inne.

2.

2.

Migracje mają tymczasowy charakter w sytuacji, gdy osoba

Migracje mają tymczasowy charakter w sytuacji, gdy osoba

podejmująca pracę za granicą czyni to w wyniku kolektywnej decyzji

podejmująca pracę za granicą czyni to w wyniku kolektywnej decyzji

członków gospodarstwa domowego oraz w ramach jego zbiorowego

członków gospodarstwa domowego oraz w ramach jego zbiorowego

rozrachunku ekonomicznego.

rozrachunku ekonomicznego.

3.

3.

Niższe segmenty zagranicznego rynku pracy przyciągają migrantów o

Niższe segmenty zagranicznego rynku pracy przyciągają migrantów o

niskich kwalifikacjach oraz mało stabilnej pozycji na rynku pracy kraju

niskich kwalifikacjach oraz mało stabilnej pozycji na rynku pracy kraju

pochodzenia.

pochodzenia.

4.

4.

Gdy dostęp do rynku pracy jest dla obcokrajowca formalnie utrudniony

Gdy dostęp do rynku pracy jest dla obcokrajowca formalnie utrudniony

lub niemożliwy, migracje przybierają formę pseudoturystyki.

lub niemożliwy, migracje przybierają formę pseudoturystyki.

5.

5.

Gdy czynniki pobudzające do wędrówki za granicę są z jednej strony

Gdy czynniki pobudzające do wędrówki za granicę są z jednej strony

związane z transformacją, a z drugiej strony, gdy owi migranci trafiają

związane z transformacją, a z drugiej strony, gdy owi migranci trafiają

do najniższego segmentu rynku pracy, to efektem tego jest zaklęty

do najniższego segmentu rynku pracy, to efektem tego jest zaklęty

krąg marginalizacji społecznej.

krąg marginalizacji społecznej.

6.

6.

Migranci wybierają te rynki pracy, które umożliwiają im wykorzystanie

Migranci wybierają te rynki pracy, które umożliwiają im wykorzystanie

ich kapitału społecznego i gdzie sieci migracyjne są relatywnie

ich kapitału społecznego i gdzie sieci migracyjne są relatywnie

silniejsze.

silniejsze.

7.

7.

Odtwarzanie kapitału społecznego w kraju docelowym przez

Odtwarzanie kapitału społecznego w kraju docelowym przez

„nieudokumentowanych” pracowników cudzoziemskich jest utrudnione

„nieudokumentowanych” pracowników cudzoziemskich jest utrudnione

i spowolnione, co hamuje proces integracji w społeczeństwie kraju

i spowolnione, co hamuje proces integracji w społeczeństwie kraju

docelowego lub sprzyja marginalizacji.

docelowego lub sprzyja marginalizacji.

Migracja niepełna

Migracja niepełna

– czasowe

– czasowe

przemieszczanie się do miejsc pracy

przemieszczanie się do miejsc pracy

za granicą bez zapuszczania tam

za granicą bez zapuszczania tam

korzeni, związane w zasadzie z

korzeni, związane w zasadzie z

przebywaniem poza Polską w innym

przebywaniem poza Polską w innym

charakterze niż dozwolony prawem

charakterze niż dozwolony prawem

kraju przyjmującego lub

kraju przyjmującego lub

podejmowanie zatrudnienia w

podejmowanie zatrudnienia w

najniższym segmencie rynku pracy,

najniższym segmencie rynku pracy,

zazwyczaj „nieregularnego”.

zazwyczaj „nieregularnego”.

W perspektywie

W perspektywie

historycznej…

historycznej…

Mobilność biwalentna wg Wojciecha

Mobilność biwalentna wg Wojciecha

Łukowskiego na przykładzie Moniek…

Łukowskiego na przykładzie Moniek…

Nasilenie migracji

Nasilenie migracji

pracowniczych oraz

pracowniczych oraz

selektywność zjawiska…

selektywność zjawiska…

►

Sieci migracyjne (wielkość i

Sieci migracyjne (wielkość i

kompozycja)

kompozycja)

►

Cechy popytu na cudzoziemską siłę

Cechy popytu na cudzoziemską siłę

roboczą w Berlinie, Brukseli i innych

roboczą w Berlinie, Brukseli i innych

metropoliach Europy

metropoliach Europy

►

Położenie określonej społeczności na

Położenie określonej społeczności na

osi „centrum – peryferie”

osi „centrum – peryferie”

Migracja niepełna narzuca

Migracja niepełna narzuca

jednostce migrującej pozycję

jednostce migrującej pozycję

marginesową…

marginesową…

Jak dochodzi do mobilności

Jak dochodzi do mobilności

przestrzennej w okresie transformacji?

przestrzennej w okresie transformacji?

Wnioski…

Wnioski…

►

Migracja stanowi wynik decyzji podejmowanych w

Migracja stanowi wynik decyzji podejmowanych w

obrębie gospodarstwa domowego

obrębie gospodarstwa domowego

►

Głównym motywem migracji jest chęć wzbogacenia

Głównym motywem migracji jest chęć wzbogacenia

się (choć częściej jest to „strategia przetrwania”, a

się (choć częściej jest to „strategia przetrwania”, a

nie „strategia rozwoju”)

nie „strategia rozwoju”)

►

Uczestnikami migracji są głównie jednostki

Uczestnikami migracji są głównie jednostki

dynamiczne, pragnące aktywnie poprawić swój los

dynamiczne, pragnące aktywnie poprawić swój los

►

Wcześniejsza mobilność terytorialna w Polsce

Wcześniejsza mobilność terytorialna w Polsce

►

„

„

Nominowani” w obrębie gospodarstw mających

Nominowani” w obrębie gospodarstw mających

doświadczenie migracyjne

doświadczenie migracyjne

►

Wzrost migracji kobiet

Wzrost migracji kobiet

►

Nieistotny okazuje się wpływ wykształcenia i

Nieistotny okazuje się wpływ wykształcenia i

zasobności w migracyjny kapitał społeczny (!)

zasobności w migracyjny kapitał społeczny (!)